Кей оқушы

« Бай баласы мен жарлы баласын» оқыту

Сабақтың мақсаты:
а )тәрбиелік : оқушыларды Ы.Алтынсарин әңгімелерін еңбектін пайдасын ,
жалқаулықтың залалын түсініп, жақсыдан үйренуге, жаманнан жиренуге
тәрбиелеу.
ә ) танымдық : тәрбиелік мәні бар әңгімені мәнерлеп , түсініп оқуға ,
талдауға , жоспар құруға , композициясы мен сюжетін табуға , алгоритмге
сала білуге, мінездеме беруге үйрету.
б )дамытушылық :салыстырма мінездеме бере отырып , мазмұндама, әңгіме
жазуға дағдыландыру.
Оқушылардың алдарына қойылған міндет Ы.Алтынсарин нің еңбек тақырыбына
арналған шығармаларын салыстсра оқу.

Әдіс – тәсіл : талдау , мәнерлеп оқу.

Көрнекілік : Ы.Алтынсариннің портреті, шығарма бойынша оқушылар салған
суреттер, сабақтың модулі, таңдамалы шығармалары, газет – журнал
материалдары жинақталған папка, көрме.
Пайдаланылған сабақтың түрі : проблемалы оқыту.
Стандарт бойынша берілетін талап : тіл дамыту, таза, сауатты сөйлеу,
кейіпкерлерге салыстырмалы мінездеме беру , өз пайымдаулары, шығарма
кейіпкерлері бойынша мазмұндама, әңгіме жазу, әдебиет теориясын меңгеру.
Мектептің биылғы оқу жылындағы проблемасы : мұғалімнің кәсіптік
шеберлігін арттыру жеке тұлғаны тәрбиелеудің негізгі жолы.
Менің алдыма қойылған мәселем : оқушулардың жеке басын зерттей отырып
тәрбиелеу және оқыту.
Осы мақсатта сыныпты оқу жылының басында білім деңгейлерінің
ерекшкліктеріне қарай 3 топқа бөлгенім. Олар : I топ – озаттар , II топ –
ізбасарлар , III топ – екпінділер.
I.Сабақтың барысы. Ұйымдастыру кезеңі.Ғ.Қайырбековтың « Дала
қоңырауы» поэмасынан үзіндіні жатқа оқып, оқушылырдың назарларын
біріншіден, сабаққа аударып, екіншіден оқушылардың өнерге , әдебиетке
деген сүйіспеншілігін арттырып, үшіншіден , жаңа сабақтың кім туралы
өтетінін хабарлауды мақсат еттім. « Кел, балалар, оқылық!» деген шумақты
оқушылар хормен айтып, Ы.Алтынсарин туралы бастауыш сыныптарда алған
білімдері еске түсірілді.
II. Сабақтың негізгі бөлімі : I. Мәнерлеп оқу сәті. Мұнда әр топтан
бір оқүшы Ы. Алтынсарин туралытөмендегі өз ойларын айтты.
Ой шамына от берген - Ыбырай атамыз.
Халыққа қадірлі ұстаз, әліппенің атасы – Ыбырай ата.
Даладағы қоңырау үні Ыбырай Алтынсаринге арналады.
Жаңа сабақ бойынша мәтінді оқушыларға алдын ала оқуға беремін. Олар
мазмұн желісін біледі. Сондықтан сабақ бойынша 9 тапсырма беріліп , жұмыс
істеледі. Тапсырмалар сөздік жұмысы , мақал – мәтелдер де тақтада жазулы.
1- тапсырма. Мазмұн желісін қысқаша айту.
2- тапсырма. Жоспар құру.
а) Екі баланың жұртта қалуы.
ә) Балалардың далада түнеуі.
б) Олардың ата-аналарымен табысуы.
3- тапсырма. Мәнерлеп оқу. Мұнда мәтіннен бір абзацты оқиды,неше
абзацтан тұратынын ауызша айтады.
4- тапсырма. Әңгіменің мазмұн желісін еске түсіре отырып , проблемалық
ситуация тудыру сұрақтарын беру.
Әңгімеден кейіпкерлерден басқа нендей суреттер байқадындар?
Оқушылар : « табиғат , ауыл, мола, су, екі баланың іс-әрекеттері» -
дейді. Бұл композицияға барар жол. Осы жерде балалар композиция туралы
түсінік береді.
─ Әңгіме қалай басталып, қалай аяқталады ? Оқушылар жауап берген
соң, « оны әдебиет теориясында не деуші едік ?» ─ деген сұрау қойылады.
─ Оқушылар оқиғаның басталуы , байланысы, дамуы, шиеленіс,
шарықтау шегі,шешімін табады.
Басталуы. Асан мен Үсеннің ойнап жүріп жұртта қалуы.
Байланыс. Асанның жылауы , Үсеннің жағдайды ойлап толғануы ,
екеуінің көшті іздеуі.
Дамуы. Асан – дәрменсіз, Үсен - өмірге икемді.
Шиеленіс. Екеуінің далада түнеуі , қиындықты жеңуі.
Шарықтау шегі. Балалардың ауыл үстінен тусуі.
Шешімі. Олардың ата-аналарымен табысуы, қуанышқа бөленуі. Бұл
мәтінмен жұмыс алгоритмі.
5- тапсырма Әңгімедегі басты кейіпкерлерге мінездеме беру.
Асан ─ Үсен ─
бай баласы. жарлы баласы.
шыдамсыз сабырлы
дәрменсіз парасатты
қамсыз көреген
жалқау еңбекқор
Оқушылар осындай мінездеме бере отырып, әр сөзге түсінік берді,
ауызша талдап, мәтінмен байланыстырды.
6- тапсырма . Мәтіннен мағынасы терең , нақыл сөзднрді табу.
Оқушылыр тауып оқып берді. Үйрек–қаз- адал құстар, мұқтаждықта құдай
тағала бұларды адамға ұстап алып, тамақ етуге бұйырды , бірақ тірілей
байлап-матап әуре ету обал. Далада жүріп адассаң, мололы жерде су
болады, сулы жерде ел болады.
7- тапасырма. Шығарманың тақырыбы мен идеясын ашу.
Тақырыбы – адамгершілік, идеясы – жақсыдан үйрену, жаманнан жирену.
8 – тапырма. Мақал – мәтелдің мәнән ашу , өздері мақал – мәтел
айту.
1. Тақтада жазулы тұрған мақал – мәтелді оқып, түсіндіріп ,
мәтінмен байланыстырады, кімге қатысты айтылғанын айтады. Оқушылар : «
Әке көрген – оқ жонар» , « Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен», « Жақсыдан
шарапат, жаманнан кесапат» деген мақалдарды айтып, түсіндірді.
9 – тапсырма . Сабақты қорыту.
─ Шығарманың айтар өсиеті не ?
─ Адамды өсіретін , ақыл- ойын жетілдіретін, адамгершілік қасиетін
сақтауға, қиындықты жеңуге жетелейтін, тәрбиелейтін не?
Оқушылар : Үсен, көрегендігімен ұнады, ал Асн жалқау , жылауық, еш
нәрсенің парқын түсінбейді. Автор бізге осы екеуінің қайсысынан үлгі
алып , қайсысынан жирену керектігін айтқысы келген деді. Кей оқушы
Асанды жақтап,аяп,ол кінәлә де емес, байдың баласы емеспе деп пікірлерін
ортаға салды. Үйге : I топ - әңгіме,II топ -мазмұндама, IIIтоп –
мінездеме , жазып келу тапсырылды.