Қазақстандағы топырақ типтері

Қарағанды облысы
Шет ауданы
Дария орта мектебі

Абдрахманова Кульназия

Сабақтың тақырыбы: Қазақстандағы топырақ типтері

Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға Қазақстандағы топырақ типтері,
топырақ эрозиясы оны қалай қорғау туралы жалпы
түсінік беру
2. Оқушылардың электрондық
оқулық пен картаны пайдалану арқылы, олардың ой
өрісін, зейінін, дағдысы мен іскерлігін пәнге
деген қызығушылығын дамыту.
3. Оқушыларды ұқыптылыққа,
әдептілкке, әдемілікке, экологиялық тәрбие беру
арқылы адамгершілікке баулу.

Сабақтың әдісі: сұрақ – жауап, түсіндіру, әңгімелеу, баяндау
Сабақтың тегі: жаңа сабақ
Сабақтың түрі: Электронды оқулықты пайдалану арқылы модульдік
оқытудың «Бақытты сәт» кезеңі бойынша іздену сабағы.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, экология

Сабақтың көрнекілігі: Электронды оқулық, Қазақстанның
физикалық картасы, сызба кестелер
мен плакаттар.

Қазақстанның топырағы

|Модуль |Сағат саны|Модульдің мазмұны |Уақыт |Ескертпе |
|құрылымы | | |мөлшері | |
|Кіріспе |1- сабақ |1. Модульге кіру. |5 мин |Әңгіме, сұхбат|
| | |2. Қазақстанның топырағы |35 мин | |
|Негізгі бөлім |2 - сабақ |Қазақстандағы топырақ |40 мин |Ойын |
| | |типтері | |«Бақытты сәт» |
|Қорытынды |3 - сабақ |№ 6 – сарамандық жұмыс. |40 минут |Сарамандық |
|бөлім | |Қазақстанның топырақ | |жұмыс |
| | |түрлерін картаға | | |
| | |түсіру,Топырақ түрлерін | | |
| | |салыстыру | | |

І Ұйымдастыру кезеңі
а . Оқушыларды түгендеу
ә. Үйге қандай тапсырма берілгенін сұрау

ІІ Үй тапсырмасын сұрау:

І Гейм. «Бой сергіту». ( Ауызша сұраққа жауап алу)

1. Алғашқы жұқа топырақ қабаты осыдан неше жыл бұрын қай кезеңде пайда
болған ? ( 500 млн. жыл бұрын кембрии дәуірінде)
2. Топырақтану ғылымын зерттеген ғалым кім? (В. В. Докучаев)
3. Докучаев - топырақтың табиғи дене екенін қай қай ғасырдың, қай
жылдарында анықтады? (ХІХ ғасырдың 80 жылдарында)
4. Топырақты құрушы факторларға нелер жатады? ( су, ауа, жылу, өсімдік,тірі
ағзалар, климат)
5. Топырақтың негізгі қасиеті не? (Құнарлыы)
6. Топырақ пен органикалық қалдықтарды асқазан шырынымен шылап, өзгертіп
өңдеп шығаратын не? (Шұбалшындар)
7. Қандай топырақтар біріккіш келеді? ( Саз бен шірінді)
8. Ал қай топырақтың бірігуі нашар? ( құмды, құмдауытты, саздауытты)
9. Құрылмды топырақ қандай топырақ ? (Құрылымы кесек – түйіршіктерінің
көлемі 10 мм)
10. Құрылымы жоқ қандай топырақ? Түйіршіктері ұсақ)

ІІ Гейм. «Алтын қоржын» (Үлестірме қима қағаз)

а. 1. Материктер мен мұхиттар географиясында қандай топырақ
түрлерімен таныстың?
2. Дүниежүзі топырақтары неге әр түрлі ? себебін түсіндір.

ІІІ Гейм. « Мені түсін » . (1, 2 оқушыдан әңгімесін сұрау)

ІІІ Үй тапсырмасын қорыту
ІҮ жаңа сабақ
Сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру.
( жаңа сабақты плакат боынша өткен тақырыппен байланыстыру)

ІҮ Гейм. « Әудем жер ». Топырақ картасын ашып топырақ туралы тыңдату (
Анимацияның ішінде)
1. Қара топырақты зона
2. Қызыл ( күрең) топырақты зона
3. Қара қоңыр (сұр) топырақты зона

Электронды оқулықтан әр топқа тапсырма беру

| І топ |ІІ топ |ІІІ топ |
|Электронды оқулықтан |Электронды оқулықтан |Қоңыр топырақты (Сұр) |
|қара топырақты зона |қызыл (күрең топырақ) |зонаны оқып түсінігін |
|туралы оқып түсінігін |зонасы туралы оқып |айту. |
|айтып беру |түсінігін айтып беру. |Қазақстанның картасына |
|Қара топырақты аймақты |Аталған обьектілерді |қарап Бетпақдала, |
|картадан табу |картадан табу |Талдықорған Балқаш маңы |
| | |топырақтары қай зонаға |
| | |жататынын анықтау |

Ү Геим. « Беласар». Топырақ эрозиясы жайлы кесте бойынша түсінік беру.
( Топырақтың құнарлығын кемітетін табиғаттағы апаттардың бірін топырақ
эрозиясы деп атаймыз)
І Топырақ эрозиясының түрлері

ІІ. Деңгейлік тапсырма (дәптерге орындау)
І деңгей: 1. Жел эрозиясы мен су эрозиясын салыстыру
(ВЕНН диограммасы бойынша)

2. Қазақстанның шөлейт және шөл зоналарының топырағы
а. қара топрақ ә. құмды
және құмдауытты
б. сұр в.
орманды далалық
3. Топырақтың құнарлы қабатының жойылуы неден?
а. топырақ эрозиясы ә.
топырақты қорғау
б. құм тоқтату в.
қара шірікті қабат
ІІ деңгей. 1.. Эрозиядан сақтану жолдарын атаңдар
2. Қазақстанның солтүстігінде орналасқан орманды
дала зонасының топырағы
а. сұр топырақ ә.
қара топырақ
б. тақыр
в. сортаң топырақ
3. Топырақтың құнарлы қабаты деп нені атайды?
а. сазды қабат
ә.қарашірікті қабат
б. ауыспалы қабат в. құмды
қабат

ІІІ деңгей. 1. Қазақстанның физикалық және топырақ картасын салыстыра
отырып, топырақ зонасының солтүстіктен оңтүстікке қарай
өзгеруіне сипаттама беріңдер
2. Топырақ зоналары мен климаттық жағдайлардың
арасындағы байланысты мысалдар келтіріп түсіндіріңдер
3. Топырақтың таралуына өсімдік жамылғысының әсері
бар ма?
4. Не себепті топырақтың антропогендік эрозиясы
болады?
Ү Сабақты бекіту:
а. Электорнды оқулықтағы Анимациядан үгілу туралы тыңдату.
ә. Бейнефильмнен «Шарын» шатқалын көрсету
ҮІ Бағалау
ҮІІ Үйге тапсырма. § 36 оқу.

-----------------------
Таным таразысы

а. Бой сергіту
(Сұрақ – жауап)

ә. Алтын қоржын
(үлестірме қима қағазбен жұмыс)

б. Мені түсін.
(1, 2 оқушы. әңгімесінсұрау)

Сел тасқын

Топырақтың жел эрозиясы

Топырақтың су эрозиясы

Шаңды дауыл

Күнделікті жел эрозиясы

Топырақтың шайылуы

Жыра эрозиясы

Таудағы эрозия

Су эрозиясы

Ұқсастығы

Жел эрозиясы