Қорықтың аты

Қазақ тілі. 7 сынып
Сабақтың тақырыбы: Қазақстан қорықтары. (1-слайд)
Сабақтың мақсаты: Өзін қоршаған орта туралы айта білу. Қазақстандағы
қорықтармен оқушыларды таныстыру.
Қорықтар
тақырыбына мәліметтер беру.
Оқушылардың тіл
байлығын, ой-өрісін дамыту.Әрбір
үйренген сөздерін
сөйлеу, сөйлем құрау кездерінде дұрыс
қолдана
білуге үйрену. Сауатты жазуды
меңгеру.
Оқушыларды қоршаған ортаны,
табиғаттағы
тіршілік иелерін қорғауға тәрбиелеу.
Сабақтың барысы:
1. Психологиялық дайындық: Мұғалім таратқан спикерге
оқушылар өз аттарын жазып, бір-біріне береді, келесі оқушы ол қандай деген
сұраққа бір-ақ сөзбен жауап береді. Мысалы: Денис – ақылды.
2.Мұғалім жаңа сабақтың тақырыбымен, мақсатымен
таныстырады.
(2-слайд) Эпиграф:

Адамдардың табиғатсыз күні жоқ,
Мұны айтуға табиғаттың тілі жоқ.
3. Жаңа тақырыпты мұғалім мына өлеңмен бастайды: (3-
слайд)
Табиғаттың тарылтпасын мөлдір кәусар тынысын,
Пәк табиғат жүрегімнің тамылжыған жырысың,
Ей, адамдар, қалай ғана қатыгездік жасайсың,
Ол анаң ғой, ал сен, кенже ұлысың!
Пусть не исчезнет чистый воздух природы,
Природа – это песня, звучащая в моей душе.
Ей, люди! Как можно жестоким быть,
Она вам – мать, а ты – ее младший сын.
4. Жаңа сөздер: (4-слайд) қорық – заповедник, алғашқы
– первый, құрып кету – исчезновение, қауіп – опасность, бедствие, ұялау –
гнездиться, табиғи қалпы – естественный облик, қорғау – защищать, аялау –
беречь, жұлмау – не вырывать, қарт, кәрі – старый, таптамау – не топтать,
құмтөбе – бархан.
Аңдар(звери): барыс - барс, сілеусін - рысь, қоңыр аю – бурый
медведь, жолбарыс – тигр, арыстан – лев, жабайы шошқа – дикий кабан, қарсақ
- карсак, суыр - сурок, арқар – архар, елік - косуля, таутеке – горный
козел, ақбөкен – сайгак, қарақұйрық – газель, джейран.
Құстар (птицы): көкқұс – синяя птица, ұлар – улар, жапалақ – сова,
үкі – филин, қарақұс – могильник, кекілік, шіл – куропатка, бірқазан –
пеликан, лашын – сокол, қаршыға – ястреб, қызғыш құс – чибис, қырғауыл –
фазан, дуадақ – дрофа, аққу – лебедь.
Өсімдіктер(растения): сексеуіл – саксаул, жусан – полынь, сораң –
солянка, қамыс – камыш, селеу – ковыль, құрақ – тростник.
Жаңа сөздерді алдын-ала басып, кәртішке ретінде таратып
беремін.
5. (5-слайд) Қазақстан қорықтарымен таныстыру. Барлығы
қанша қорық? Қазақстан Республикасының картасынан оқушылар ол қорықтарды
табады.
Соның ішінде қандай қорықтарды біз 7 сыныпта білуіміз керек? Әр қорыққа
тоқталып өту. Тақтаға екі-екі оқушыдан шығып, қорықтар туралы берілген
мәліметтерді оқиды. (Слайдтар)

|Қорықтың аты |Құр-ылғ|Көлемі |Орналасқан жері |Мақсаты |
| |ан | | | |
|1. Ақсу - |1926 ж |85,4 мың |Батыс Тянь-Шаньның |Табиғи кешендерді |
|Жабағалы | |гектардан |солтүстігі, Ұғам |қорғау және зерттеу|
| | |(га) астам |жотасы, Оңтүстік | |
| | | |Қазақстан облысы | |
|2. Наурызым |1934 ж |87,7 мың |Қостанай облысы, |Табиғи кешендерді |
| | |гектардан |Наурызым ауданы |қорғау және зерттеу|
| | |(га) астам | | |
|3. Барсакелмес |1939 ж |16,8 мың |Арал теңізінің |Ежелгі |
| | |гектар(га) |солтүстік бөлігі |жануар-лардың |
| | | | |түрлерін сақтау |
| | | | |және қазіргі |
| | | | |табиғатқа |
| | | | |бейімделуін зерттеу|
|4. Алматы |1931 ж |71,7 мың |Алматы облысы, Іле |Табиғатты зерттеу, |
| | |гектарға |өзенінің жағасындағы |қорғау және сақтау |
| | |(га) жуық |құмды шөлейті әйгілі | |
| | | |Аққұм Қалқан (әнші | |
| | | |«бархан») | |
|5. Қорғалжын |1959ж |259 мың |Астана қаласынан |Құстар мен |
| | |гектардан |140 км жерде, тың |жануарлардың кейбір|
| | |(га) астам |далада, Қорғалжын мен|түрлерін сақтау |
| | | |Теңгіз көлдерінде |және табиғат |
| | | | |өзгерістеріне |
| | | | |бейімделуін зерттеу|

6. (15-18 слайдтар) “Барлығы нешеу?» ойыны. Мұғалім
сыныпты 3-топқа бөледі. Кәртішкеде жаңылтпаш ретінде берілген жұмбақты
мүдірмей айтып, шешу:
1-топ:
Арқада алты арқар бар,
Қырда қырық арқар бар,
Бір қарт арқар бар. (47 арқар)
2-топ:
Алты арқарға қырық арқарды,
Қырық арқарға кәрі арқарды
Қосса қанша арқар бар? (47 арқар)
3-топ:
Қырық үш қызғыш құсқа,
Қырық үш қызғыш қосса,
Қанша қызғыш құс болады? (86 қызғыш құс)
7. (19-22 слайдтар) Қазақстан қорықтарындағы аңдар,
құстар, өсімдіктер. 3-топ жылдам сөйлемдерді орыс тіліне аударады.
1-топ: Ақсу-Жабағылы қорығы
АҢДАР: Барыс, сілеусін, қоңыр аю, арқар, елік, таутеке, жабайы шошқа, т.б.
ҚҰСТАР: Көкқұс, ұлар, дала бүркіті, қарақұс, кекілік, шіл, лашын, т.б.
ӨСІМДІКТЕР: Жусан, сексеуіл, сораң, т.б.
2-топ: Алматы қорығы
АҢДАР: Барыс, сілеусін, қоңыр аю, марал, елік, т.б.
ҚҰСТАР: Қаршыға, қырғауыл, құр, кекілік, т.б.
ӨСІМДІКТЕР: Сексеуіл, жусан, сораң, т.б.

3-топ: Қорғалжын қорығы
АҢДАР: Түлкі, қарсақ, елік, суыр, т.б.
ҚҰСТАР: Қаз, дуадақ, аққу, үйрек, т.б.
ӨСІМДІКТЕР: Жусан, қамыс, селеу, құрақ, т.б.
8. (23-33 слайдтар) «Кім жылдам?» ойыны. 3-топтың
қайсысы көрсеткен суреттерді жылдам атайды?
1) жолбарыс
2) барыс
3) қасқыр
4) арыстан
5) барыс
6) сілеусін
7) қоңыр аю
8) жапалақ
9) бірқазан
10) аққу
9. (34-41слайдтар) Жазбаша жұмыс: «Кел, балалар,
ойнайық, ойнайық та ойлайық!» Берілген суреттерге бір сөйлемнен
құрастырады. Қай топ бірінші бітіреді, сол топ жеңеді (7 сурет: ат, сиыр,
жылқы, сиырлар, ит, күшік, мысық).
10. (42-слайд) Сабақты пысықтау:
1) (43-слайд) Қорықтарды қайталау (кесте бойынша).
2) Оқушылардың жауаптарын бағалау. (44-слайд)
Табиғатты қорғау үшін бәріміз
Күресейік, бір-бір ағаш егейік.
Текке отырмай жасымыз бен кәріміз
Таза ауа үшін терімізді төгейік!
11. Үй тапсырмасы: Қорықтар туралы әңгімелеу. (45-
слайд)
- Балалар, осымен «Қазақстан қорықтары» атты ашық сабағымыз аяқталды.

Қош сау болыңдар.

Сабақтың тақырыбы: Қорықтар неге керек? (жалғасы)

Мақсаты:
Қазақстандағы қорықтар туралы әңгімелеу. Оқушылардың тіл
байлығын, ой-өрісін дамыту. Әрбір үйренген сөздерін сөйлеу, сөйлем құрау
кездерінде дұрыс қолдана білуге үйрену. Оқушыларды қоршаған ортаны қорғауға
тәрбиелеу.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі. Үй тапсырмасын тексеру. Өткен
тақырыпты пысықтау.
1. Мұғалім өткен сабақтағы тақырыпты жалғастырады. Аударма диктант
жүргізу.
Заповедник, производство, сайгак, газель, джейран, первый,
исчезновение, опасность, бедствие, пеликан, гнездиться, естественный облик,
полынь, защищать, петь, беречь, не вырывать, не топтать, бархан.
2. Табиғат туралы өлеңдер жаттау:
Табиғаттың тарылтпасын мөлдір кәусар тынысын,
Пәк табиғат жүрегімнің тамылжыған жырысың,
Ей, адамдар, қалай ғана қатыгездік жасайсың,
Ол анаң ғой, ал сен, кенже ұлысың!
Пусть не исчезнет чистый воздух природы,
Природа – это песня, звучащая в моей душе.
Ей, люди! Как можно жестоким быть,
Она вам – мать, а ты – ее младший сын.
Табиғатты қорғау үшін бәріміз
Күресейік, бір-бір ағаш егейік.
Текке отырмай жасымыз бен кәріміз
Таза ауа үшін терімізді төгейік!
Давайте посадим деревья,
Чтобы природа была чиста.
И млад и стар ради чистого воздуха
время зря не терять
3. Жаңылтпаш ретінде берілген жұмбақты мүдірмей айтып, шешу:
Арқада алты арқар бар,
Қырда қырық арқар бар,
Бір қарт арқар бар. (47 арқар)

Алты арқарға қырық арқарды,
Қырық арқарға кәрі арқарды
Қосса қанша арқар бар? (47 арқар)

Қырық үш қызғыш құсқа,
Қырық үш қызғыш қосса,
Қанша қызғыш құс болады? (86 қызғыш құс)
4.Сабақтың қорытындысы. Тақырыпты пысықтау. Оқушылардың
жұмыстарын дұрыс бағалау.
5.Үй тапсырмасы: 3.5.1.-жаттығуына ауызша жауап дайындау.

Қазақ тілі. 8 сынып
Сабақтың тақырыбы: Қорықтар неге керек?
Мақсаты:
Білімділік: Өзін қоршаған орта туралы айта білу. Қазақстандағы
қорықтармен оқушыларды таныстыру. Қорықтар
тақырыбына
мәліметтер беру.
Дамытушылық: Оқушылардың тіл байлығын, ой-өрісін дамыту.Әрбір үйренген
сөздерін сөйлеу, сөйлем құрау кездерінде
дұрыс қолдана білуге
үйрену. Сауатты жазуды меңгеру.
Тәрбиелік: Оқушыларды қоршаған ортаны, табиғаттағы тіршілік
иелерін
қорғауға тәрбиелеу.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі. Үй тапсырмасын тексеру. Өткен
тақырыпты пысықтау. Қорытынды.
1.Мұғалім жаңа сабақтың тақырыбымен, мақсатымен таныстырады.

Эпиграф:

Адамдардың табиғатсыз күні жоқ,

Мұны айтуға табиғаттың тілі жоқ.
Сөздікпен жұмыс:
Қорық – заповедник, өндіріс – производство, ақбөкен – сайгак, қарақұйрық –
газель, джейран, алғашқы – первый, құрып кету – исчезновение, қауіп –
опасность, бедствие, бірқазан – пеликан, ұялау – гнездиться, табиғи қалпы –
естественный облик, жусан – полынь, қорғау – защищать, сайрау – петь, аялау
– беречь, жұлмау – не вырывать, таптамау – не топтать, құм төбе – бархан.
Қазақстандағы барлық қорықтармен оқушыларды мұғалім
таныстырады. Әрбіреуіне қысқаша мәліметтер беріп өтеді. Мына кесте бойынша
әңгіме жүргізеді.

Ақсу-Жабағылы қорығы

Ақсу-Жабағылы – Қазақстан жерінде 1927 жылы ең алғаш ашылған
қорық. Мұнда ең ірі Ақсу және одан кіші Жабағылы өзендері ағады. Бұл қорық
– сан алуан өсімдіктер мен түрлі жануарлардың мекені. Қорықта құстардан
дала бүркіті, қарақұс, кекілік, шіл, лашын, т.б. тіршілік етеді. Ал көкқұс
пен ұлар, жануарлардан барыс, сілеусін, қоңыр аю, арқар, Қазақстанның
«Қызыл кітабына» тіркелген. Сонымен қатар елік, таутеке, жабайы шошқа, т.б.
жануарлар қорғауға алынған.
Ақсу-Жабағылы қорығы – табиғаттың нағыз ғылыми лабораториясы,
онда ғылыми-зерттеу жұмыстары үзбей жүргізіледі.

Барсакелмес қорығы

Барсакелмес қорығы – Арал теңізінің солтүстік батыс бөлігіндегі
Барсакелмес аралында. Ол 1939 жылы ұйымдастырылған мемлекеттік қорық.
Жерінің аумағы – 20 мың гектар. Қорықтың мақсаты – жануарлардың кейбір
түрлерін сақтау және олардың қоршаған табиғатқа бейімделуін зерттеп, саны
азайып бара жатқан ақбөкен мен қарақұйрықты қорғау. Қорық жері – құм
жоталармен қоршалған сортаң шөл.
1965 жылға дейін мұндағы тұзды көлдерге аққу, бірқазан және т.б.
ұялайтын. Теңіз суының тартылуына орай қазір қорықта көл де, құстар да жоқ.
Жусан, сексеуіл сияқты өсімдіктер сиреп барады. Қорықта негізінен ақбөкен,
қарақұйрық және құлан қорғалап жүр. 1976 жылы бұл қорықта құланның саны 157
болса, соңғы кезде Арал теңізіндегі экологиялық жағдайдың аса нашарлауына
байланысты олардың саны азая түсті. Құландарды сақтап қалу үшін, олар
Қазақстанның басқа қорықтарына көшірілді.
Қазақстандағы барлық қорықтармен оқушыларды мұғалім
таныстырады. Әрбіреуіне қысқаша мәліметтер беріп өтеді. Мына кесте бойынша
әңгіме жүргізеді.

ҚОРЫҚТАР

|Қорықтың аты |Құр-ылғ|Көлемі |Орналасқан жері |Мақсаты |
| |ан | | | |
|1. Ақсу - |1927 ж |85,4 мың |Батыс Тянь-Шаньның |Табиғи кешендерді |
|Жабағалы | |гектардан |солтүстігі, Ұғам |қорғау және зерттеу|
| | |(га) астам |жотасы, Оңтүстік | |
| | | |Қазақстан облысы | |
|2. Наурызым |1934 ж |87,7 мың |Қостанай облысы, |Табиғи кешендерді |
| | |гектардан |Наурызым ауданы |қорғау және зерттеу|
| | |(га) астам | | |
|3. Барсакелмес |1939 ж |16,8 мың |Арал теңізінің |Ежелгі |
| | |гектар(га) |солтүстік бөлігі |жануар-лардың |
| | | | |түрлерін сақтау |
| | | | |және қазіргі |
| | | | |табиғатқа |
| | | | |бейімделуін зерттеу|
|4. Алматы |1961 ж |71,7 мың |Алматы облысы, Іле |Табиғатты зерттеу, |
| | |гектарға |өзенінің жағасындағы |қорғау және сақтау |
| | |(га) жуық |құмды шөлейті әйгілі | |
| | | |Аққұм Қалқан (әнші | |
| | | |«бархан») | |
|5. Қорғалжын |1968 ж |259 мың |Астана қаласынан |Құстар мен |
| | |гектардан |140 км жерде, тың |жануарлардың кейбір|
| | |(га) астам |далада, Қорғалжын мен|түрлерін сақтау |
| | | |Теңгіз көлдерінде |және табиғат |
| | | | |өзгерістеріне |
| | | | |бейімделуін зерттеу|

І кезең. Оқушылар топтарға бөлініп, кесте бойынша әңгіме дайындайды
(10 минут).
ІІ кезең. Әрбір топтың өкілі мұғалімнің үстелінің үстінде төңкеріліп
жатқан төмендегідей жазуы бар кеспелердің бірін алады.

Топтар шамалы уақыт дайындалып, өз қорығы туралы айтып береді.
IІІ кезең. Әр топ «Қорықтар неге керек?» тақырыбы бойынша диалог
дайындайды.
3.Сабақтың қорытындысы. Тақырыпты пысықтау. Оқушылардың
жұмыстарын дұрыс бағалау.
4.Үй тапсырмасы: «Қорықтар неге керек?» мәтінін әңгімелеу, немесе
өздері қандай қорықтар туралы мәліметтер дайындайды, соған ауызша
дайындалу.2-тапсырманы орындау.

Сабақтың тақырыбы: Қорықтар неге керек? (жалғасы)

Мақсаты:
Қазақстандағы қорықтар туралы әңгімелеу. Оқушылардың тіл
байлығын, ой-өрісін дамыту. Әрбір үйренген сөздерін сөйлеу, сөйлем құрау
кездерінде дұрыс қолдана білуге үйрену. Оқушыларды қоршаған ортаны қорғауға
тәрбиелеу.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі. Үй тапсырмасын тексеру. Өткен
тақырыпты пысықтау.
1. Мұғалім өткен сабақтағы тақырыпты жалғастырады. Аударма диктант
жүргізу.
Заповедник, производство, сайгак, газель, джейран, первый,
исчезновение, опасность, бедствие, пеликан, гнездиться, естественный облик,
полынь, защищать, петь, беречь, не вырывать, не топтать, бархан.
2. Табиғат туралы өлеңдер жаттау:
Табиғаттың тарылтпасын мөлдір кәусар тынысын,
Пәк табиғат жүрегімнің тамылжыған жырысың,
Ей, адамдар, қалай ғана қатыгездік жасайсың,
Ол анаң ғой, ал сен, кенже ұлысың!

Табиғатты қорғау үшін бәріміз
Күресейік, бір-бір ағаш егейік.
Текке отырмай жасымыз бен кәріміз
Таза ауа үшін терімізді төгейік!

3. Жаңылтпаш ретінде берілген жұмбақты мүдірмей айтып, шешу:
Арқада алты арқар бар,
Қырда қырық арқар бар,
Бір қарт арқар бар. (47 арқар)

Алты арқарға қырық арқарды,
Қырық арқарға кәрі арқарды
Қосса қанша арқар бар? (47 арқар)

Қырық үш қызғыш құсқа,
Қырық үш қызғыш қосса,
Қанша қызғыш құс болады? (86 қызғыш құс)
4.Сабақтың қорытындысы. Тақырыпты пысықтау. Оқушылардың
жұмыстарын дұрыс бағалау.
5.Үй тапсырмасы: 3.5.1.-жаттығуына ауызша жауап дайындау.

2 сынып

Тақырыбы: Достар

Мақсаты: Тақырып бойынша жұмыстарды жалғастыру. Аңдарға деген
сүйіспеншілік пен қамқорлықты ояту. Сөздік қорды
молайту арқылы
байланыстырып сөйлеу дағдысын дамыту.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі:
а) кезекшінің есеп беруі; оқушылардың
дәптерін жинауы;
б) үй тапсырмасын тексеру.

ІІ. Жаңа сабақ: тақырыппен таныстыру,
мақсатын, барысын айту.
1.Сөздікті қайталау мақсатында 1-тапсырмадағы сөзтізбекті шешу,
тақта алдында жұмыс жасау:

| О б е з ь я н | В о р о б е | В о л к |
|а |й | |
| | | |

| | | | | | | | | | | |
2. Айтылым. 2-тапсырмадағы суреттер бойынша сөйлем құрап айту.
Мысалы:
Аю қыста қатты ұйқыға кетеді. Қасқыр болса, орман ішінде жортып
жүреді. Қоян қыста ақ түсті болады. Арыстан – аңдар патшасы. Тиін қысқа
бүршік, саңырауқұлақ жинайды. Кірпінің тоны – тікен. Түлкі – аңдар ішіндегі
ең айлакері. Жыланның тілінде у болады.

3. Сурет бойынша жұмыс. 3-тапсырмадағы суреттер бойынша сөйлемдерді
аяқтау.
Піл, аю, арыстан, жолбарыс,кірпі – аңдар.
Торғай, қаз, қарлығаш, көгершін, тотықұс – құстар.
Алабұға, шортан, сазан, жайын – балықтар.

4. Сергіту сәті:
Қарлығашқа ұқсайық,
Кәне, қанат жазайық.
Қарлығаш боп ұшайық,
Ұшып-ұшып алайық.

5. Тыңдалым. «Достар» атты ертегіні оқушыларға мәнерлеп оқып беру,
мазмұнын түсіндіру.
Достар
Ертеде аю, қасқыр, түлкі, қоян және тышқан дос болыпты. Жазда аю
бал жинайды. Қоян сәбіз жинайды. Ал түлкі мен қасқыр көп ойнайды екен.
Тышқан аю мен қоянға тамақ дайындайды. Бір күні аю ашуланып, қасқыр мен
түлкіні қуып жібереді. Содан бері аю, қоян және тышқан тату болып, бір үйде
тұрады екен.

Орыс тіліне аударыңдар:
Давным-давно дружили медведь,волк, лиса, заяц и мышка. Летом
медведь мед собирает. Заяц морковь собирает. А лиса и волк много играют.
Мышка медведю и зайцу готовит еду. Однажды медведь рассердился и выгнал
волка и лису. С тех пор медведь, заяц и мышка живут дружно в одном доме..

6. 5-тапсырмадағы сөзжұмбақты тақтада шешу:

1. заяц –
2. медведь –
3. лев –
4. змея –
5. обезьяна –
6. воробей –
7. волк –
8. щука –

-----------------------
АҚСУ- ЖАБАҒЫЛЫ

НАУРЫЗЫМ

БАРСАКЕЛМЕС

АЛМАТЫ

ҚОРҒАЛЖЫН

Қ

А

Р

Л

Ы

Ғ

А

Ш