Ақсақ Темір жайлы аңыз

Сабақтың тақырыбы: Қалижан Бекхожин «Ақсақ Темір мен ақын»
Мен таныған Ақсақ Темір
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: өтілген тақырып бойынша білімдерін жинақтап бекіту, үзіндінің
сюжетін меңгерту, үзінді мәтініне талдау жасау,
Дамытушылық: оқушының танымдығын арттыру, ойлау шеберлігін дамыту, сөйлеу
мәдениетін дамытуға, шығармашылық ізденістерін шыңдауға ықпал ету.
Тәрбиелік: кез келген жағдайда жақсы нәрсені қабылдай білуге, көре білуге,
бағалай білуге тәрбиелеу.
Сабақ түрі: талдау, қорыту сабағы
Сабақтың әдіс-тәсілдері: СТО стратегиялары, кубизм, сұрақ-жауап, іздендіру
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, «Аңыз адам» журналы
І. Ой қозғау. Ақсақ Темір жайлы аңыз.
     Түркі тұқымдас Барлас руынан шыққан Шахрисябз биі Тарағай түс көрді.
Түсінде биік таудың басында тұр екен. Түн тастай қараңғы, аспанда
жылтыраған жұлдыз, жерде жылт еткен от жоқ. Дүние зындан ішіндей суық,
корқынышты. Тау басында тұрған Тарағай бидің қолында болат қылыш бар.Қолын
созады. Сол шақта қылышынан жан-жағынан найзағай оттары жарқылдай дүние
жүзі жап-жарық бола қалады. Тарағай би оянып кетеді. Бірақ оған сол түні,
ақ киімді, ақ сәлделі, ақ атты адам аян береді. «Тарағай би,- дейді ол
қазіргі екі қабат әйелің Тәкинеден бір ұл туады. Ол әлемді билейтін
жиһангер болады» дейді. Бұл Хызыр Ғали Әссәләм әулие екен. Бұл жору
ертеңіне Қазаған-ханға да жетеді. Ол болашақ жиһангер әмірдің тууынан
сескеніп, нөкерлеріне бұйрық беріп, бидің жоқ кезінде толғатып жатқан
әйелдің қарнын іштегі баланы өлі түсірту үшін ауыр таспенен үйкелетеді.
Әйткенменен бала бұдан өлмейді, мезгілі жеткенде туады. Бірақ үйкеген
тастың салмағыменен ана қарнынан бір аяғы солып түседі.
            Бұл, әрине, аңыз. Бірақ шындыққа таяу аңыз. Бертін келе жиырма
бес жасында, әлі қарақшылық құрып жүрген кезінде Сақыстанның бір әмірінің
жұмсауымен бір ұрыста қатты жарақаттанған. Оң қолы мен он аяғынан оқ тиген.
Соның салдарынан екі саусағынан айырылып, оң қолы мен оң аяғы семіп қалған.
Содан кейін ол Ақсақ Темір атанған.
Ілияс Есенберлин «Алтын орда» тарихи романы
ІІ. Мағынаны ажырату. (кубизм стратегиясы арқылы)
1. Әңгімелеңіз. Балладаның композициялық құрылысына талдау.
1. Сюжеттің басталуы – кіріспесі, қарым-қатынасқа түспес бұрынғы хал-
жағдай, оқиға орны.
2. Сюжеттік байланыс – адамдар арасындағы әрекеттің басы, тартыстың
басталуы.
3. Шиеленісуі – оқиғаның адамдар арасындағы іс-әрекеттің шиеленісіп,
ширығуы.
4. Шарықтау шегі – ең жоғарғы сатысы, адамдар арасындағы қимыл-әрекеттің
күшейіп, өрістеп шығуы.
5. Шығарманың шешімі – суреткердің өзі суреттеп отырған өмір шындығына
өзі шығарған үкімі, нақты нәтиже, оқиғаға қатысушылардың ең соңғы
халі.
2. Зерттеңіз. Қалижан Бекхожин балладада қандай көркемдегіш құралдарды
қолданған?
3. Қолданыңыз. Ақсақ Темір бойындағы қандай қасиеттерден үлгі-өнеге алар
едіңдер?
4. Талқылаңыз. Өлеңдегі басты кейіпкер кім? Хафиз Ақсақ Темірге қандай
баға берді? Ақсақ Темірдің Хафизге жасаған рақымшылығының себебі.
Хафиз ақындықтың құдіретін қалай дәлелдеді?
5. Елестетіңіз. Ақынның ақындық құдіретті дәлелдеген кездегі Хафиздің,
Ақсақ Темірдің, халықтың бейнесін елестетіңіз.
6. Салыстырыңыз. Тарихтағы Ақсақ Темір мен баллададағы Ақсақ Темірдің
бейнесін салыстырыңдар.
ІІІ. Ой толғаныс.
«Еркін жауап» стратегиясы.
1. Балладаның түйінді ойы не?
2. Ақсақ Темір мен ақынға қандай баға берер едіңдер?
Рефлексия. «Менің бүгінгі сабақтан түйгенім».
ІV. Үйге тапсырма
Ғ. Мүсіреповтің М.Горькийден аударған «Өлімді жеңген ана» атты әңгімесін
оқу.
А) Ақсақ Темір іс-әрекетіне, бейнесіне назар аудару;
Ә) Баллададағы, тарихтағы Ақсақ Темірмен салыстырыңдар.
V. Бағалау .