Каспий теңізі. Сабақтың барысы

Госплемстанция негізгі орта мектебі

А Ш Ы Қ С А Б А Қ

Тақырыбы :

Қазақстанның физикалық географиясы
8 - сынып

Өткізген : Маутова Р.М.

Юбилейный 2012

Сабақтың тақырыбы : Каспий теңізі.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік : Каспий теңізіне сипаттама беру.Каспий балық
кәсіпшілігінің
халық шаруашылығындағы маңызын түсіндіру.
Дамытушылық:Оқушылардың өз бетінше жаңа ақпараттық технологияны
пайдаланып жұмыс істей білу дағдысын
қалыптастыру.
Тәрбиелік: Каспий теңізінің экологиясы.Көл суларын қорғау оның
келешек
үшін маңызы зор екенін оқушыларға
түсіндіру,экологиялық
тәрбие беру.
Сабақтың түрі: ізденіс сабақ.
Сабақтың мәні: а)оқушының қабілетін дамыту;

ә)өз бетінше ізденуге бейімдеу.
Сабақтың көрнекті құралдары: Қазақстан физикалық картасы, компьютер
/слайдтар,бейнетаспа,электрондық оқулық/,сызбалар,фотосуреттер,
атлас,кескін карта.
Сабақтың барысы :
І. Ұйымдастыру кезеңі:
ІІ Үй тапсырмасын тексеру.
1 Кластерді құрастыру.
Қазақстанның аумағында қанша көл бар ? /48 мың./

2 Қазақстанда қазір қанша бөген бар ? /3 мың./

Олар ? / Бұқтырма,Шардара,Самарқан,Ақкөл,Молодежное,Өскемен ,т.б./

ІІІ Жаңа сабақ.§ 30 ,116-120 беттер
1 «Каспий теңізі» сөзіне ассоциация.
Дүние жүзіндегі ең үлкен тұйық тұзды көл ? Қазақстанның қай бөлігінде
орналасқан? /Дүниежүзілік карта /.

2 Мағынаны тану. /видеобейне,электрондық оқулық/.
3 Оқулықпен жұмыс.116-120 беттер
Өзіндік жұмыс.Оқушылар берілген жоспар бойынша кестені толтырады.
1 Тарихы.
2 Географиялық орны.
3 Климаты.
4 Биологиялық қоры.
5 Экологиялық жағдайы.
4 Дәптермен жұмыс.
|Топтар | Оқулықпен жұмыс |
| | |
|№1 Тарихы |Каспий теңізі реликті/қалдық /көл.Қалдық көлдер ежелгі Тетис |
| |теңізінің геологиялық тарихымен тығыз байланыты екенін |
| |түсіндіреді.Неоген дәуірінде күрделі тектоникалық қозғалыстың |
| |нәтижесінде,Тетис алдымен Тынық мұхиттан бөлініп,кейіннен Атлант|
| |м-ан ажырағанын баяндайды.Неоген дәуірінің аяқ кезінде жер |
| |қыртысының шұғыл көтерілуінен Каспий теңізі Қара теңізден |
| |бөлініп қалғанын,осы кезенді каспий теңізінің қалыптасу кезеңі |
| |деп санауға болады.Аты ХҮІ ғасырдың аяғында осы теңіз жағасында |
| |қоныстанған каспи тайпаларына байланысты қалыптасқан.Грузияда |
| |каспи қаласы қазір де бар.Сонымен бірге Гиркан (І ғасыр), Хазар |
| |(ІІ-Х ғасыр), Хвалын (Х-ХІІІ ғасыр) және т.б. 60-тан астам |
| |тарихи атауы бар.Олар соңғы 3 мың жылдағы өмір сүрген |
| |халықтардың қойған аттары. |
|№2 | |
|Географиялық |Каспий теңізінің жалпы ауданы 390 мың км.Оның беті мұхит |
|орны |дегейінен 27 м төмен жатыр.Теңіз солт-тен оңтүстікке қарай 1200 |
| |км-ге созыла орналасқан.Теңіздің ендірек жері -435 км,ал енсіз |
| |жері-193 км.Теңізінің жағалау сызығының ұзындығы -7000 км.Оның |
| |су 5 мемлекеттің жағалауын шайып жатыр.қазақстан үлесіне-29 % |
| |/2340 км/, Ресейге – 16 % ,Әзербайджанға-20 %,Түрікменстанға-21 |
| |%, Иран Ислам Республикасына- 14 % тиеді. |
| |Аралдары аз,олардың жалпы аудан-2045 км.ең ірілері-итбалықты |
| |архипелағындағы Құлалы 73 км,Теңіз 65 км-ге жетеді.Шығыстан |
| |Каспий т Маңғыстау (Тұпқараған және Бозащы) түбегі.Шығыс |
| |жағал-ғы шығанақтар:Маңғыстау және Қазақ.. |
| |Сызба |
| | |
| |«Каспий теңізі қазаншұнқырлардың бедеріне қарай үшке бөлінген.» |
| | |
| |Каспий теңізінің алабына жататын өзендер. |
| |Жайық өзені 1100 км Ойыл 800 км |
| |Жем 712 км |
| |Шаған.елек,Ор, |
| |Өлеңті,Бұлдырты,Қалдығайты, |
| |Ойыл,Сағыз |
|№3 Климаты |Теңіз екі климаттық белдеуде орн-н солт-гі қоңыржай континетті |
| |климатта,оңтүстік батыс-құрғақ субтропикттер,шығысы Орта Азия |
| |шұғыл конт-ті климаттар. |
| |Жазда |
| |Қыста |
| |Шілдеде +24-26 С |
| |Тамызда +24-28 С |
| |Қаңтарда -7-11 С |
| |Ең төмен темп-ра- - 38 С |
| |Мұздың қалыңдығы 2-м-ге дейін жетеді. |
| |Судың тұздылығы |
| |Солтүстік Орталық |
| |Оңтүстік |
| |10-12 ‰ 13-14 ‰ |
| |Теңіз деңгейі үнемі өзгеріп тұрады. |
| |1830-1929 жылдары 25,5 – 26,6 м |
| |1929 жылдан 1977 жылға - 29 м |
| |1978 жылдан қайта көтерілді |
| |1995 жыдың басында -26,5 м |
|№4 Биологиялық|Балықтар мен итбалықтың үлкен кәсіптік маңызы бар.Ең бағалы |
|қоры |балықтарға(бекіре, шоқыр,қортпа) тұқымдастары |
| |жатады.Дүниежүзінде жыл сайын ауланатын бекіре тұқымдас балықтың|
| |80 %-ынан астамы каспий теңізі үлесіне тиеді. |
| |Каспийде өсімдіктердің 500 түрі, балық пен жануарлардың 769 түрі|
| |мекендейді. Балықтың 55 түрі кездеседі.Құстардың 260 түрі |
| |кездеседі. |
|№5 Экологиялық|1977 ж теңіз деңгейі өте төмендеп кетті.Онда жаңа мекен жайлар |
|жағдайы |пайда болды,жаңа мұнай кеніштері ашылып,игеріле бастады.судың |
| |кері қайтатыны туралы ешбір белгілер болмады. |
| |Теңіз деңгейі көтерілуінің 1978-1993 жылд-ғы орташа қарқындылығы|
| |жылына 0,14 м болды. |
| |Қазіргі уақытта Каспийдің жыл сайын 56 км суы арнасынан |
| |асады.Осының салдарынан мекен- жайларды мұнай кәсіппшіліктері |
| |мен геологиялық зерттеу алаңдарын су басады. |
| |1995-2000 жылдар арасындағы кәсіптік балықтар мен бағалы қара |
| |уылдырық және ет беретін бекіре тұқымдас балықтардың азайып |
| |кетуі тіркелді,сонымен бірге 20-30 мың итбалық,жүздеген мың |
| |құстар қырылған. |
| |Каспий т-ң экологиялық проблемалары Қазақстанға ғана емес |
| |Ресей,Әзірбайжан,Түрікменстан,Иран мемлекет-ің ортақ мәселесіне |
| |айналып отыр.олар бірігіп бұл мәселені шешудің жолдарын |
| |қарастыруда . |

ІҮ Поэзиялық үзіліс.
Табиғатты қорғамау адамдық па ?

Жібек Қожамқұлқызы.
Ү Кескін картамен жұмыс.
Кестедегі берілген мәліметтерді картаға түсіру.
ҮІ Бекіту. Компьютерде дайындалған тест сұрақтары.
1 Каспий теңізінің пайда болған уақыты :
а\ неоген ә\ палеоген б\ юра
2 Каспий теңізінің жалпы ауданы:
а\ 195 км2 ә\ 390 км2 б\ 300 км2

3 Жағалау сызығының ұзындығы ?
а\ 5000 км ә\ 6000 км б\ 7000 км
4 Каспий теңізі қазаншұнқырлардың бедеріне қарай нешеге бөлінген
а\ 1 ә\ 2 б\ 3
5 Теңізге құятын өзендер:
а\ Жайық,Ойыл,Жем б\ Шу,Сарысу,Ойыл в\ Талас,Жайық,Есіл

ҮІІ Үйге тапсырма .§ 30 ,116-120 беттер
Теңіз жағалауына орналасқан елді мекендердің экологиялық жағдайын қосымша
материалдар жинақтау.

-----------------------
Қазақстан көлдері қазаншұңқырларының пайда болуына қарай бірнеше типке
бөлінеді

Реликтілік немесе қалдық

Тектоникалық

Биік таулы аймақтарда мұздық

Суффозиялық

Ескі арна

Балқаш-Алакөл тобы,
Каспий,Арал

Зайсан,Марқакөл,ТеңізҚорғалжын,Қарасор

Үлкен Алматы,Сілеті,Теңіз

Солт-де,Батыс Сібір жазығында

өзен жайылмаларында

Балқаш-Алакөл тобы,
Каспий,Арал

Бөгендер

Шығыс Қазақтан

Оңтүстік Қазақтан

Орталық Қазақтан

Каспий теңізі

Орташа тереңдігі 345 м
ең терең жері 1025 м

40 %

Орташа тереңдігі 200м
ең терең жері 788м

36 %

Көп жерінде 5-м ден аспайды,ең терең жері 26 м
Жалпы теңіз ауданының 24 %

Оңтүстік

Орталық

Солтүстік