11-сынып әдебиеті: С. Мұқановтың Сұлушаш поэмасының композициясы мен образдар жүйесі

Әдебиет. 11-сынып . .

Сабақтың тақырыбы:

С. Мұқановтың «Сұлушаш» поэмасының композициясы, образдар жүйесі .

Сабақтың мақсаты : Оқушыларға поэманың композициялық құрылымын меңгерте отырып, образдар жүйесіне назар аударту.

Міндеті : а) Білімділік : поэманың композициялық құрылымын меңгерту арқылы, ақынның тіл шеберлігіне назар аударту.

б) Дамытушылық : әдеби сөйлеу тілдерін дамытып, ой-өрістерін кеңейту, шығармашылыққа жетелеу, мәтінмен жұмыс түрлеріне жаттықтыру.

в) Тәрбиелік : оқушыларды адамгершілікке, адалдыққа тәрбиелеу. Оқушыларды өз ойын ашық айтуға, көркемдеп еркін сөйлеуге, мәнерлеп оқуға дағдыландыру, ізденімпаздыққа баулу.

Типі : Жаңа сабақ.

Түрі : Дамыта оқыту элементтерін пайдалану.

Көрнекілігі : таблица.

Әдістері : Сұрақ-жауап, мәнерлеп оқыту, талдау, пікір-талас.

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

1. С. Мұқановтың қандай поэмаларын білесіңдер?

2. «Сұлушаш» поэмасына арқау болған оқиғалардың таптық мәні.

3. Поэманың оқиғасы кімдердің төңігерінде құралған?

ІІІ. Жаңа сабақ .

Поэманың бар оқиғасы Алтай мен Сұлушаштың төңірегінде құрылған. Яғни, осы екі жастың сүйіспеншілігі, бір-біріне махаббаты жырланады. Трагедия Сұлушашты Алтайдан айырудан басталады. Екеуінің албырт сезімдерін феодалдық қара күш аяққа таптап жаныштайды. Сүйгенінен айырады. Ақырында қуғын-сүргін көрген Алтай мен Сұлушаш қайғыдан құса болып, азапта өледі.

1. Композицияның элементтерін еске түсіру.

2. Пролог, эпилог анықтамаларын еске түсіру.

( Пролог - грекше, алғы сөз, көркем шығармаға кіріспенің, эпилог - грекше, соңғы сөз, шығарманы қорытудың бір түрі) .

Кейіпкер мінезін ашу.
Ой-тұжырым жасату.
Тілі мен суреттеу тәсілін тапқызу.

Поэманың сюжеттік желісін еске түсіре отырып, төмендегі схеманы толтыру.

№

Компози-циялық элементтер

Компози-циялық жоспар

Суреттеу тәсілдері

Сұлушаш

Алтай

№: 1

Компози-циялық элементтер: Пролог. Басталуы.

Компози-циялық жоспар: Дүниеге келуі.

Суреттеу тәсілдері: Баяндау, суреттеу

Сұлушаш:

Байдың қызы,

қиғаш қас, қарақат көз, қыр мұрын, ұзын кірпік, жұқа ерін.

Алтай: Кедейдің ұлы, қара көз, қыр мұрын, қасқа маңдай, кең иық.

№: 2.

Компози-циялық элементтер: Байланысы

Компози-циялық жоспар:

а) Ұнату.

ә) Құдалық.

Суреттеу тәсілдері: Диалог, баяндау.

Сұлушаш: Инабатты, сыпайы, кіші-пейіл, ақжарқын.

Алтай: Өжет, батыл, қайратты, өр.

№: 3.

Компози-циялық элементтер: Дамуы.

Компози-циялық жоспар: Алып қашу.

Суреттеу тәсілдері: Баяндау.

Сұлушаш: Болашақты болжағыш.

Алтай: Сертіне берік, айт-қанынан қайтпай-ды

№: 4

Компози-циялық элементтер: Шиеленсуі.

Компози-циялық жоспар: Қуғын.

Суреттеу тәсілдері: Диалог, баяндау.

Сұлушаш:

Айнымас ма-

хаббат иесі.

Алтай: Батыр, ержүрек, жауға мейірімсіз,

№: 5.

Компози-циялық элементтер: Шарықтау шегі.

Компози-циялық жоспар: Қарқаралы тауында.

Суреттеу тәсілдері: Баяндау, монолог, диалог.

Сұлушаш: Қиыншылыққа төзімді, сабылы.

Алтай: Еңбекке шынық-қан төзімді, ер тұлғалы.

№: 6

Компози-циялық элементтер: Шешімі.

Компози-циялық жоспар: Азапта өлуі.

Суреттеу тәсілдері: Баяндау

Сұлушаш: Қытымыр заманның құрбандары.

№: Идеясы

Компози-циялық элементтер: Тарих шындығымен махаббат шындығын еркін меңгеріп жырлаған ақын шығармасында әлеуметтік теңсіздіктің жастардың бас бостандығына бөгет болуы.

Мәтіннен Алтайдың монологын оқытқызу.

Бекіту . Олар өмір сүрген қатал замандағы таудағы биік тас кедергі - әлеуметтік теңсіздік тұрған шақта Алтай сияқты жастар арман-тілекке жетуі мүмкін де емес екенін, жазушы айқын ашып көрсеткен. «Сұлушаш» поэмасының тілі де көркем, оқиғасы да жаныңды елжіретіп, сай-сүйегіңді сырқырата отырып, оқиға жүйелі құрылған.

М. Базарбаевтың сөзімен қорытындылау. « Сұлушаш поэмасы нағыз реалистік шығарма. Оның қаһармандары - ойдан жасалған, қиялдан шыққан, жансыз, қансыз суреттер емес, өмірдің қайнар бұлағынан алынған таза жанды, ыстық қанды еңбек адамдары ».

Үйге тапсырма:

1. Поэмадағы әдет-ғұрып, халық психологиясының көрінісін сипаттап жазып келу

2. Поэманың тіл көркемдігіне байланысты көркемдегіш сөздерді табу.

№42 мектептің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Құрманғалина Миргүл Ахметбекқызы

Семей қаласы

Ұқсас жұмыстар

Сәбит Мұқановтың Сұлушаш поэмасының көркемдік ерекшелігі мен тақырыбы: 11-сынып қазақ әдебиеті сабағы

Сәбит Мұқановтың Сұлушаш поэмасын талдауға арналған сабақ жоспары

Сәбит Мұқановтың Саятшы Ораз әңгімесін талдау: 7-сынып әдебиеті сабағы

С. Мұқановтың Жылқы әңгімесіне негізделген бастауыш сынып сабағы

Ашық сабақ әдістемелік әзірлемесі: Версаль - Вашингтон жүйесі (Дүниежүзі тарихы, топ С-11)