Цикл айнымалысы

Тақырыбы : Параметрлі цикл oператоры.

Сабақтың мақсаты:
білімділік: Оқушыларға параметрі бар қайталану командасының арналу міндетін
және программалау тілінде жазылу пішінін кең ауқымды түрде жазудың құралы
ретінде көрсету. Есептерге параметрі бар қайталану командасын қолдана білу
дағдысын қалыптастыру.
дамытушылық: бағдарлама құру дағдысын, өзін – өзі бақылау, танымдық
қызығушылығын дамыту.
тәрбиелік: өз еңбегінің нәтижесіне ұқыптылыққа, жауапкершілікке
тәрбиелеу;

Құралдар: Дербес компьютерлер, мультимедиялық проектор, экран, тақта.
Әдістемелік және бағдарламалық қамсыздандыру: Turbo Pascal 7.0, PowerPoint,
«Параметрлі цикл oператоры» презентациясы, бағалау парағы, тест сұрақтары.
Әдістері: талдау, сұрақ- жауап, проблема қою, зерттеу.
Сабақ типі: жаңа сабақ.
Пәнаралық байланыс: математика, ағылшын тілі.
Сабақ жоспары.
1. Ұйымдастыру сәті.
2. Үй тапсырмасын тест арқылы тексеру.
3. Білімнің маңыздылығы. Проблемалық жағдаят туғызу.
4. Жаңа тақырып түсіндіру
5. Компьютерде тапсырманы өз бетімен орындау.
6. Сабақты бекіту.
7. Қорытындылау, үйге тапсырма.

2. Үй тапсырмасын тексеруге арналған тест сұрақтары:
|1. Алгоритм |2. Егер z:=(x/5+y)*4 және х=5, y=10 |
|А) әрекеттерді орындауға нұсқаулар* |болса, онда z-тың мәні неге тең? |
|Б) нөмірлеген әрекеттер жиыны |А) 40 Б) 42 В) 44* |
|В) есептеулердің орындалуы | |
|3. Алгоритм термині қандай атақты |4. Тармақталған алгоритм |
|математик атымен аталған? |А) машиналық кодтағы алгоритм |
|А) Джон Фон Нейман |Б) бірінен соң бірі орындалатын |
|Б) Чарльз Беббидж |әрекеттер |
|В) Мухаммед аль – Хорезм* |В) бір немесе бірнеше логикалық |
| |шарттары бар алгоритм* |
|5. Блок – схемада тіктөртбұрыш нені |6. Егер m - нақты сан болса, онда |
|білдіреді? |m+1 өрнегінің мәні қандай болады? |
|А) алгоритмнің басы, аяғы |А) real* Б) integer В) boolean |
|Б) мәліметтерді енгізу – шығару | |
|В) командалардың орындалуы* | |
|7. Паскаль тіліндегі айнымалылар |8. Егер х:=0, х:=х+1, х:=х*х болса, |
|бөлімі |онда х-тың мәні неге тең? |
|А) label Б) var* В) type |А) 0 Б) 1* В) 2 |
|9. a := 4; b := 6; |10. Егер y - бүтін сан болса, онда |
|while a < b do a := a + 1; |x:=1.2*y өрнегінің мәні |
|А) 2 рет, a = 6* |айныма-лылардың қандай типіне жатады? |
|Б) 3 рет, a = 4 | |
|В) 1 ретте орындалмайды. |А) real* Б) integer В) char |

3. Алынған білімнің маңыздылығы. Проблемалық жағдаят туғызу.

Цикл ұғымы, оның түрлері туралы алдыңғы сабағымызда қарастырылды.
Цикл – белгілі бір әрекеттер тізбегінің бірнеше рет қайталанып орындалуы.
• қайталану саны алдын-ала белгілі цикл
• қайталану саны алдын-ала белгісіз цикл (шартты циклдер)
Есеп. 1-ден 8-ге дейінгі бүтін сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп
шығару . (a-дан b-ға дейін).
Ерекшелігі: бірдей амалдар 8 рет орындалады.
4. Жаңа тақырып түсіндіру.
Қайталану саны алдын-ала белгілі болған кезде for операторы
қолданылады. Бұл оператор параметрлі цикл операторы деп те аталады, себебі
қайталау саны функция аргументі (айнымалы) сияқты циклдің параметрі
қызметін атқаратын басқару айнымалысы арқылы беріледі.

Параметр өзінің алғашқы мәнінен соңғы мәніне дейін бірлік қадаммен
өзгеру барысында циклге кіретін бір немесе бірнеше операторды қайталап
орындауды атқарады. Оператор For сөзінен басталатын тақырыбынан және цикл
тұлғасынан тұрады.
Алгоритмдік тілде:
үшін Х бастап Хбас дейін Хсоң қадам Хқад
цб
цикл денесі
цс
Егер қадамның мәні 1-ге тең болса, онда қадам қызметші сөзін жазбауға
болады.
Паскаль тілінде:
1/ for X:=Xбас to Xсоң do қадам X = 1-ге
тең
begin
цикл денесі
end;
2/ for X:=Xбас downto Xсоң do қадам X = -1-ге тең
begin
цикл денесі
end;
мұндағы Xбас , Xсоң – цикл параметрінің бастапқы және соңғы мәндерін
анықтайтын өрнектер;
for ... do - цикл тақырыбын анықтайтын түйінді сөздер;

for – үшін, to - дейін , do – орындау, downto – кері қарай деген мағынаны
береді.

Осы бойынша есептің программасын құрамыз:

program qq;
var i, i2, i3: integer;
begin

for i:=1 to 8 do begin
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
end;

end.

Айнымалысы кеміп отыратын цикл үшін
Есеп. 8-ден 1-ге дейінгі бүтін сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп
шығару. (кері қарай есептеу).
Ерекшелігі: цикл айнымалысы кеміп отыруы керек.
Шығарылуы:

Ерекшеліктері:
• цикл айнымалысының мәні бүтін немесе символдық типті болуы керек
(integer,char немесе longint)
• цикл айнымалысының өзгеру қадамы қашанда 1-ге (to) немесе -1-ге
(downto) тең
• егер цикл денесінде бір ғана оператор болса, begin мен end сөздерін
жазбай кетуге болады:

• егер соңғы мән алғашқы мәннен кіші болса, (to) циклы бірде бір рет
орындалмайды (шартты циклдың басында тексеру, шартты алдын ала
тексеретін цикл)
• Цикл денесінде цикл айнымалысын өзгертуге рұқсат етілмейді
(неліктен?)
• Алғашқы және соңғы мәндер өзгертілгенімен цикл ішіндегі қадамдар
саны өзгермейді:
n := 8;
for i:=1 to n do begin
writeln('Салем');
n := n + 1;
end;

Жаңа тақырыпты пысықтау. Айнымалысы бар цикл. Слай № бойынша.
Бекіту тапсырмалары:
№1 тапсырма. Цикл неше рет орындалған?
№2 тапсырма. Қадамдарды қалай өзгертуге болады?
№3 тапсырма. Программаның үзіндісін орындау нәтижесін анықтаңдар,
цикл неше рет қайталанады(компьютерсіз)?:
begin
s:= 0;
for i:= -4 to 1 do
s:=s+i;
writeln (s);
end.
Жауабы: 6 рет. -9

5. Компьютерде тапсырманы өз бетімен орындау.

№4 тапсырма. n-ші мүшесінің формуласымен берілген Хп=n2+5 тізбегінің
алғашқы он мүшесін есептеу программасын
құрыңдар.

№5 тапсырма. n! санының факториалын есептеу.
program z21; Мысал: 5!=1*2*3*4*5
7!=1*2*3*4*5*6*7 }
var f,n,i : integer;
begin
write('n=');readln(n);
f:=1;
for i:=1 to n do f:=f*i;
write('f=',f);
readln;
end.

6. Сабақты бекітуге арналған тест сұрақтары:

|1. Параметрдің алғашқы, ақырғы |2. Программа бөлігіндегі m-нің мәнін |
|мәндерін және қадам мәнін белгілейтін |анықтаңдар. |
|оператор. |m:=0; |
|А) for* Б) repeat В) while |While m<3 do |
| |m:=m+1; |
| |А) 3* Б) 4 В) 2 |
| | 4. Тек 5 санды ғана шығару |
|3. for I:=2 downto 0 do writeln (j); |керек, k айнымалысы 1-ден 5-ке дейін |
|Берілген программа бөлігі қандай |өзгереді. i-дің бастапқы мәні 1-ге |
|қызмет атқарады? |тең, циклдың әр қадамы сайын i 2-ге |
|А) экранға 0-ден 2-ге дейінгі сандарды|артып отырады. Шығарылуы: ??? |
|шығарады |for k:=1 to 5 do begin |
|Б) экранға 2-ден бастап барлық |i2 := i*i; |
|сандарды шығарады |i3 := i2*i; |
|В) экранға 2-ден 0-ге дейінгі сандарды|writeln(i:4, i2:4, i3:4); |
|шығарады* |??? |
| |end; |
| |А) i := 1; i := i + 2*; |
| |Б) i := 0; i := i + 1; |
| |В) i := 1; i := i + 0; |
|5. Паскаль тіліндегі символдық | 6. Қай алгоритмдер бір және |
|берілгендер типінің жазылуы. |бірнеше әрекеттерді қайталайды? |
|А) char* Б) integer В) string |А) тізбектелген |
| |Б) циклдік* |
| |В) тармақталған |
| 7. Программа үзіндісінің орындалу | 8. Программа үзіндісінің орындалу |
|нәтижесін (компью-терсіз) анықтау |нәтижесін (компью-терсіз) анықтау |
|керек: |керек: |
|р:=0; |s:=1; |
|for x:=6 to 10 do |for x:=2 to 6 do |
|р := р+х; |s := s+х; |
|writeln(‘р=’, р); |writeln(‘s=’, s); |
|А) 10 Б) 30 В)40* |А) 20 Б) 21* В) 25 |
|9. Берілген программадан i-дің типін |10. begin мен end сөздерін қай кезде |
|анықтау |жазбай кетуге болады? |
|Var i: ??? ; |А) егер цикл денесінде бірнеше |
|begin |оператор болса, |
|for i:=’а’ to ’z’ do |Б) оператор орындалмайтын болса |
|writeln(‘_‘, i); |В) егер цикл денесінде бір ғана |
|end. |оператор болса* |
| | |
|А)integer Б)char* В)real | |

7. Қорытындылау, үйге тапсырма.
Оқушыларды бағалау /бағалау парағы бойынша/.
Бағалау парағы.
| |Үй |Сабаққа |Тест |Практикалық |Қорытынды |
|Аты-жөні |тапсырмасы|белсен-діл|жұмысы |тапсырма |баға |
| | |ігі | |орындауы | |
|1 | | | | | |
|2 | | | | | |
|3 | | | | | |
|4 | | | | | |
|5 | | | | | |
|6 | | | | | |
|7 | | | | | |
|8 | | | | | |
|9 | | | | | |

Үйге тапсырма. Параметрлі цикл oператоры.

File Edit Search Run Compile Debug Tools Options Window Help
────────────────────────────1─────┐
│program ee;

│var i,i2,i3:INTEGER;

│begin

│ i:=1;

│ while i<=8 do

│ begin

│ i2:=i*i;

│ i3:=i2*i;

│ writeln('i=',i,' ','i2=',i2,' ','i3=',i3);

│ i:=i+1;

│ end;

│end.

═════════════════════════════2═[↑]═╗
║i=1 i2=1 i3=1

║i=2 i2=4 i3=8

║i=3 i2=9 i3=27

║i=4 i2=16 i3=64

║i=5 i2=25 i3=125

║i=6 i2=36 i3=216

║i=7 i2=49 i3=343

║i=8 i2=64 i3=512

╚═◄■▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒►─┘

-----------------------
?

Белгілі әдістермен шешуге бола ма?

келесі i-ге өту

нәтижесін шығару

квадрат пен куб-ты есептейміз

барлығы да атқарылды ма? соны тексеру

цикл айнымалысының бастапқы мәнін көрсету

i2 := i * i;
i3 := i2 * i;

i := i + 1;

i := 1;

i <= 8?

иә

жоқ

соңы

i, i2, i3

«цикл» блогі

i := 1, 8

i2 := i * i;
i3 := i2 * i;

соңы

i, i2, i3

басы

цикл денесі

Цикл айнымалысы

Бастапқы мән

Ең соңғы мән

for i:=8 downto 1 do begin
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
end;

for i:=1 to 8 do
writeln('Салем');

мүдіріп қалу жоқ