Көпмүшені стандарт түрге келтіру

Сабақтың тақырыбы: Көпмүше және оларға амалдар қолдану
Сабақтың мақсаты: көпмүшеге амалдар қолдану ережелерімен танысып, есептер
шешу дағдысын қалыптастыру.
Білімділік: көпмүше, көпмүшенің ұқсас мүшелері, көпмүшенің ұқсас мүшелерін
біріктіру, көпмүшенің стандарт түрі, көпмүшенің дәрежесі, көпмүшелермен
орындалатын амалдармен (қосу, азайту, көбейту, дәрежеге шығару) танысып,
көпмүшеге байланысты есептерді шығара білу.
Тәрбиелік: біліміне жауапкершілікпен қарауға, жинақылыққа, өз ісін
қорытындылай білуге, жолдастарының іс әрекетін бағалай білуге баулу,
шығармашылық қабілет дамытуға мүмкіншілік жасау.
Дамытушылық: ұқыпты тыңдауға, сұрақтарға нақты жауап беруге, өздігінен
ойлау және есеп шығару икемділігін қалыптастыру.
Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгеру сабағы.
Оқыту әдісі: түсіндірмелі сұрақ-жауап.
Көрнекіліктер: оқу құралдары, деңгейлік тапсырмалар; карточкалар.
Сабақтың барысы: I Ұйымдастыру кезеңі.
(балаларды түгендеу, сынып бөлмесінің тазалығына көңіл бөлу, оқушылардың
назарын сабаққа аудару.)
II Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.
есептер шешімінің дұрыстығын тексеру.
Білімді тексеру кезеңі.
Бірмүше. бірмүшенің коэффициенті, бірмүшенің стандарт түрі,бірмүшенің
дәрежесі, ұқсас бірмүшелер, бірмүшелерді көбейту, дәрежеге шығаруды ауызша
пысықтау.
Өзіндік жұмыс

I нұсқа

1. бірмүшесін стандарт түрге келтіріңдер. Оның коэффициентін және
дәрежесін анықтаңдар.

3. Дәрежеге келтіріп, мәнін табыңдар.
20 , мұндағы =3

II нұсқа

1. бірмүшесін стандарт түрге келтіріңдер. Оның коэффициентін және
дәрежесін анықтаңдар.

3. Дәрежеге келтіріп, мәнін табыңдар.
25 , мұндағы x= , y
Әр оқушы өз көршісін тексеріп, бағалайды.
IV. Мақсат қою кезеңі.
Көпмүше, көпмүшенің ұқсас мүшелері, көпмүшенің ұқсас мүшелерін біріктіру,
көпмүшенің стандарт түрі, көпмүшенің дәрежесі, көпмүшелермен орындалатын
амалдар (қосу, азайту, көбейту, дәрежеге шығару) танысып, көпмүшеге
байланысты есептер шығару дағдысын қалыптастыру.
V. Жаңа білімді меңгерту кезеңі.
1. Көпмүше деп бірмүшелердің қосындысын атайды.
2. Көпмүшені құрастыратын бірмүшелерді көпмүшенің мүшелері деп атайды.
Мысалы:
; т.с.с. өрнектері көпмүше болып табылады.
3. Егер көпмүше екі мүшеден тұратын болса, оны екімүше деп, ал үшмүшеден
тұратын болса, онда үшмүше деп атайды. Бірмүшені бір ғана мүшеден тұратын
көпмүше деп санайды.
4. Коэффициенттерімен өзгешеленетін бірмүшелер ұқсас деп аталады.
Алгебралық өрнекті ықшамдау үшін, ондағы ұқсас бірмүшелерді олардың
алгебралық қосындысы болатын бірмүшемен алмастыра білу қажет. Ұқсас
бірмүшелердің алгебралық қосындысын бір ғана бірмүшемен алмастыру арқылы
көпмүшені ықшамдау ұқсас мүшелерді біріктіру деп атайды. Мысалы,
3m-2m+5m=(3-2+5)m=6m .
5. Көпмүшені стандарт түрге келтіру.
16 мұндай көпмүшені стандарт түрдегі көпмүше деп атайды.
| |
|Есінде сақта! |
| |
|Стандарт түрдегі көпмүшенің дәрежесі деп оған енетін бірмүшелердің |
|дәрежелерінің ең үлкенін атайды. |

Көпмүшелерді қосқанда және азайтқанда тағы да көпмүше шығады.

|Есінде сақта! |
| |
|Егер жақша алдына плюс танбасы қойылатын болса, онда жақшаға алынатын |
|мүшелер сол өз таңбасымен жазылады. Егер жақша алдына минус таңбасы |
|қойылатын болса, онда жақшаға алынатын мүшелер қарама-қарсы таңбамен |
|жазылады. |

Мысалы:

Бір көпмүшеден екінші көпмүшені азайту үшін азайғышқа қарама-қарсы
таңбамен алынған азайтқышты қосса жеткілікті. Мысалы,

Көпмүшені бірмүшеге көбейту үшін бірмүшені көпмүшенің әрбір мүшесіне
көбейтіп, шыққан көбейтінділерді қосу керек. Мысалы:

Көпмүшені бірмүшеге бөлу үшін көпмүшенің әрбір мүшесін берілген бірмүшеге
бөліп, шыққан нәтижесін қосу керек. Мысалы:
(
VI. Сабақты бекіту. (Жаңа сабақты түсінгенін тексеру кезеңі)
Көпмүше деп нені атаймыз?
Көпмүшенің стандарт түрі деп қандай көпмүшені атайды?
Егер жақша алдында «плюс» таңбасы қойылса, онда жақшаға алынатын мүшелердің
таңбасы қандай болады?
Егер жақша алдында «минус» таңбасы қойылса, онда жақшаға алынатын
мүшелердің таңбасы қандай болады?
Бірмүшені көпмүшеге көбейткенде қандай өрнек шығады?

Деңгейлік тапсырмалар.
1 деңгей. (5 ұпай)
1. Ұқсас мүшелерді біріктіріңдер:

2. Көпмүшені стандарт түріне келтіріңдер:

3. Көбейтуді орындаңдар:

2-деңгей. (4 ұпай)
1. Өрнекті ықшамда.

2. Теңдеуді шеш.
a) (17+3x)-(5x-15)=67 ә) (3,5-2,3y)+(4,6-
3,7y)=5y+20,2
3-деңгей. (3 ұпай)
Келесі теңдіктегі D-ның орнына қойғанда ол теңдікті теңбе-теңдікке
айналдыратын көпмүшені тап:
а)

ә)

«Зерде» ойыны.
1. «Алгебра» сөзі қайдан шыққан?
2. Қазақша алгебра оқулығын жазған кім?
3. Мақалдардың жалғасын тап.
Жеті рет өлшеп, ...
Бір тал кессең, ...
Жігіт бір сырлы, ...
Ұлға отыз үйден, ... тыю.
4. 3 топ бойынша формулалар жазудан жарыс.
Оқушылар жұмысын тексеріп, бағалау.
VII. Қорытындылау.
Көпмүше, көпмүшенің стандарт түрі, ұқсас мүшелерді біріктіру, көпмүшеге
амалдар қолдану (қосу, азайту, көбейту, бөлу) ережелерімен танысып, есептер
шешуде қолдану іскерлік дағдысын қалыптастырды.
VII. Үйге тапсырма беру кезеңі.
§ 6. 47-51 беттер, оқу. № 102 (2;4); № 106

Оқушы білімін бағалау кестесі

Р/с |Оқушының аты |Ауызша
2 ұпай |I деңгей
ұпай |II деңгей
ұпай |III деңгей
ұпай |Рейтинг |Баға | | | | | |2 |2 |1 |2 |2 |3 | | | | |1 |Жанна | | | |
| | | | | | |2 |Ақбота | | | | | | | | | | |3 |Темірлан | | | | | | | | | |
|4 |Лаура | | | | | | | | | | |5 |Гүлбану | | | | | | | | | | |6 |Айгерім |
| | | | | | | | | |7 |Нұрхат | | | | | | | | | | |8 |Айсәуле | | | | | | |
| | | |9 |Абдулахад | | | | | | | | | | |10 |Абылайхан | | | | | | | | | |
|11 |Ғазиза | | | | | | | | | | |12 |Дамир | | | | | | | | | | |13 |Саида |
| | | | | | | | | |14 |Нұрғиса | | | | | | | | | | |15 |Кермеқас | | | | |
| | | | | |16 |Әнел | | | | | | | | | | |17 |Әсел | | | | | | | | | | |18
|Аяулым | | | | | | | | | | |19 |Таласбек | | | | | | | | | | |20 |Ақнұр |
| | | | | | | | | |