Алтын қақпа ойыны

Тақырыбы: Тәрбие отбасынан басталады
Мақсаты: Халқымыздың отбасында балаларын тәрбиелеу ерекшеліктері жайлы
мағлұмат беріледі.
Міндеттері:
1.Ұрпақ тәрбиесі туралы мағлұмат алады.
2.Ата-ана берген тәрбиені дұрыс қоя білуге жаттығады, үйренеді.
3.Сүйіспеншілікке, жылылықты ұялата білуге, ата-ананы құрмет тұтуға, адал
да парасатты ұл мен қыздары болуға тәрбиеленеді.
Түрі: “Алтын қақпа” ойыны
Әдіс-тәсілдері: ойын, ән, көрініс, әдеби монтаж.
Көрнекілігі: алтын, тас, күміс қақпа, сандық, тәрбиелі сөздер.
Барысы:
1. Қазақстан Республикасының әнұранын айтуға дайындал!
2. Әнұран айтылады.
3. Тақырыбы таныстырылады.
- Армысыздар, ардақты ұстаздар, ата-аналар!
- Қош, келдіңіздер, жиналған қауым!
- Анаға арнап ақ тілектер айтар күн,
Әкеге қарап марапатты бастар күн
“Тәрбие отбасынан басталатын”
Тәрбие сағатын мәңгі есте сақтар күн.
-О, ата-анам!
Таянышым, тірегім!
Бар бақытты бір басыңа тіледім.
Бізді жақсы болса екен деп қашанда
Лүпілдейді сенің қамқор жүрегің.
-Ата-ана алдындағы әдептілік-баланың бармақтай кезінен бойына табиғи
дарыған қасиет болуға тиіс. Ата-ананы сыйлау – елді сыйлау. Ата-әжесін
құрметтеу - өмірді құрметтеу.
Хормен: Қымбатты, ата-ана, ұстаздар!
Біздің борышымыз – сіздерді құрметтеу.
Алдымен сүй, ардақта ата-анаңды,
Үлгілі ұрпақ атадан бата алады.
Бар жақсылық балаға бұл ғаламда
Мейірімінен ананың жасалады.
Ән: «Келші, келші, балашым» Е.Хасанғалиевтікі.
ІІ. 1. «Алтын қақпа» ойыны арқылы жүргіземіз.Ол төрт сатыдан тұрады.
1-ші – тас қақпа тапсырмалары.
2-ші – күміс қақпа тапсырмалары.
3-ші – алтын қақпа тапсырмалары.
4-ші – сандықтағы жасырылған не құпия?
Осы 3 қақпа ашылса сандықтағы құпия сұраққа жауап бере алсақ«Алтын қақпа»
сыйына ие боламыз. Ал, іске сәт!
2. Ендігі кезекте «Тас қақпа» тапсырмалары ретінде ата-ана туралы дана
сөздерді жеткізуші ұрпақтарға құлақ түрейік:
«Алдымен сүй, ардақта ата-анаңды!»
-Ұл-қыз, ата-анасын, үлкендерді қуанышқа бөлеп, бақытқа кенелтем десе,
алдымен әдепті болулары керек. Өз жұмыстарын адам да тыңғылықты атқарса,
ата-ананың ұл-қызы болып өседі.
Ата-ананы сыйлау – сәби шағында олар өзіңді қалай бағып қақса, қартайғанда
оларды да солай алақанға салып, аялап күту керек.
-Ата-ананың көңілін еш ренжітуші болма, олардың жүрегіне қайғы түсіруші
болма.
-Ата-анасын ұмытқан бала опасыздың опасызы, рақымсыздың рақымсызы
-Ата-ананың қадірін білмеген, халық қадірін білмейді.
-Түн ұйқысын төрт бөлген, түнде бесік таянып, түнде шошып оянған ананың ақ
мейірімін, ерекше бағаламасаңдар, ол – қорлық.
-Кейбір тәрбиесіз, арсыз балалар ата-анасына қарсы сөйлеп, тыңдамай жатады.
Ондай қылықтардан аулақ болып, ана, әке, апа, қарындас, туыстарыңды сыйлап
жүріңдер.
Әке-тірегің, қамқоршың, асқар тауың,
Ана-жарық дүниеге әкелуші.
* Тас қақпа ашылады.
ІІІ. 1. «Күміс қақпа» тапсырмасына көшелік «Қария мен бала» арасында
қандай өнегелі әңгіме болған екен назар аударайық.
-Ата, өзіңізбен ала кетіңізші!
-Сен әлі жассың!
-Ата, маған сұрақ қойыңызшы!
Балам үйдің алтын қазығы кім?
- Ата, үйдің алтын қазығы – бала.
Жоқ, үйдің алтын қазығы – ана. Ана ақылды болса, бала дана болады. Ана –
тәрбиесі – қызға үлгі, әке тәрбиесі – ұлға үлгі. Ана-ақылшың, әке-
қамқоршың, аға-қорғанышың, інің-сүйенішің, қарындасың-қанатың екенін
ұмытпа!
Балам, жоқты бар, ашты тоқ ететін кім?
-Ата, жоқты бар, ашты тоқ ететін мейірімді әке.
-Жоқ, балам, әке қанша мейірімді болса да, ананың жөні бөлек. Ашты тоқ,
жоқты бар ететін ол – ана. Анасыз бала ұйықтамайды, қатықсыз айран
ұйымайды.
Ал, балам, өмір сүру үшін не қажет?
-Ата, өмір сүру үшін алтын, ақша, мал қажет.
-Жоқ ,балам, өмір сүру үшін су, от, тұз, қыз, ақыл қажет. Су-тіршіліктің
нәрін береді, от-өмірге жалын береді, тұз-астын дәмін келтіреді, қыз-
өмірдің сәнін береді, ақыл- өмірдің мәнін келтіреді.
Адамның ақылы қайда, балаларым, кім айтар екен?
-Ханның ақылы тағында, әкемнің ақылы жанында, ғалымның ақылы басында,
ананың ақылы жасында, жігіттің ақылы жақсылығында, ақымақтың ақылы кім
көрінгеннің қалтасында.
Адамға ақыл беретін кім, балаларым?
-Адамға ақыл беретін ата-ана, ұстаз-досың. Ата-ана ақылын баласы мен қызына
айтады, ұстаз шәкіртіне айтады.
Ал, өмірде не жетім? сұрағына өзім жауап берейін.
-Өмірде жеті жетім бар:
1. Ата-анасы жоқ болса, бала тас жетім.
2. Халқына сенімсіз болса, хан жетім.
Ханы ақылсыз болса, халқы жетім.
3. Суы жоқ – құдық жетім.
4. Шәкіртсіз – ұстаз жетім.
5.Досы жоқ – жігіт жетім.
6. Қызы жетесіз болса, ана жетім.
7. Ата-ана ақылы жерде қалса, бәрінен де сол жетім.
-Иә, балаларым, сендер ата-ананың тәрбиесін бағалап өскен балаларсыңдар!
Қанаттарың еш талмай, ақ жолмен ата-аналарыңды сыйлай біліңдер! Әумин!
Күміс қақпа ашылады.
ІҮ. «Алтын қақпа» тапсырмасы- «Бала тәрбиесі - бесіктен» кезек берейік.
Бала тәрбиесі – бесіктен, - дейді қазақ әрбір ата-ана өз баласына қазақтың
ырым-тыйым сөздерін айта отырып тәрбиелейді. Ендеше, біздің оқушыларымыздың
ата-аналарынан естіген ырым-тыйым сөздеріне құлақ түрсек:
• Ата-ананы ренжітпе
• Түнде суға барма
• Таңдайыңды қақпа
• Кісіге қарап есінеме
• Дастарқанға қарап жөтелме
• Үлкеннің сөзін бөлме, жолын кеспе
• Нанды баспа
• Табаныңды тартпа
• Қолыңды төбеңе қойма
• Ошаққа су құйма
• Бас киіммен ойнама
• Бос бесікті тербетпе
• Малды теппе
• Бүйіріңді таяңба
• Кешқұрым ұйықтама
• Айға қолыңды шошайтпа
• Үйге жүгіріп кірме
• Біреудің иығын баспа
2. Сонымен бірге ата-ана туралы хадистерді білетін оқушыларымызды
тыңдап көрелік.
- Ей, перзентім! Ойыңа тоқып ал, ата-анаға құрмет, ізет қылуды
мойынға алу ләзім. Себебі, бұл баланың түп негізі ата-ана болып табылады.
- Ата-анамды не үшін құрметтеймін дегенді ойыңа алушы болма. Олар сен
үшін өлуге де дайын тұрады. Сен соны білуің керек.
- Сен ата-анаңның еңбегін дін жағынан өтей алмасаң оза ақыл-санаңмен,
адамгершілікпен өте. Кімде-кім ата-анасын разы еткен болса, ол қандай
жақсы. Алла тағала оның өмірін ұзартады.
- Борыш – ата-анаға, үлкен ұстаздар мектебіне қызмет жасап, әкенің
еңбегін, ананың ақ сүтін өтеу. Егер нағыз адам болсаң, ең әуелі ата-ана
алдындағы борышты өтеу мақсатын ұмытпа
Бәрі: Құрметті, әке-шеше, атына кір келтірмеуге ант етеміз!
Алтын қақпа ашылады.
Ү. 1. Мұнда алтын сандық тұр ғой, онда қандай тапсырма, жасырылған
екен, оқып көрелік!
а) Ата-ана балаларға қандай ақыл айтар едіңіз?
Қазақ отбасында тәрбие ісі негізінен басты-басты сегіз түрлі мәселені
қамтыған.
1-ден тәрбие басы алдымен әдептілікке үйретуді көздеген, әке-шеше
баласына «әдепті бол» дегенді басты міндет еткен.
2-ден баланы мейірімді, қайырымды, иманды болуға тәрбиелеген.
3-ден тіл алғыш, елгезек болуға баулыған.
4-ден адал,шыншыл болуға үйреткен
5-ден өнегелі ұстаз бен көпті көрген қарияның сөзін тыңдап «Ақпа
құлақ болмай, құйма құлақ бол» дегенді
бойларына біртіндеп сіңіре
берген.
6-дан үлкенді, ата-ананы сыйлап құрметтеуге үйретуді ең басты міндет етіп
қойған.
7-ден кісі айыбын бетіне баспай, біреуге орынсыз тіл тигізбейтін әдепті
азамат бол, әсіресе, табиғи кемдігін бетіне баспа деп үйреткен.
8-ден ел қорғаған батыр болса, халық алдында құрмет ет, бар өнеріңді соған
жұмса дегенді ерінбей-жалықпай айтып қана қоймай, жеке өнегелер арқылы
көрсетіп отырған.
Осы айтқандарымнан ғибрат алыңдар!
ә) Ұлдарға қандай кеңес берер едің?
1. Арлы бол, ақылды бол, адал бол!
2. Үлкенге инабатты, кішіге рақымды бол!
3. Жалған сөйлеме, өтірік, өсек аулынан алыс жүр!
4. Ақылды адам өз басын кінәлайды.Ақылсыз адам жолдасын кінәлайды.
5. Артымда адам атым қалсын десең,Абыройды білімнен ізде!
6. Пайдасыз іске уақытыңды кетірме!
7. Атаңды көрген кісіден ақыл сұрауға арланба!
б) Құрбыларыңа қандай кеңес берер едің!
1. Қыз қылығымен сүйкімді.
2. Ешқашан ешкімді жамандама,ең жаман адамның да өз жақсылығы болады.
3. Қызға қатты күлудің қажеті жоқ,оның жымиғаны да жетеді.
4. Әдепсіз қыз шеше атына кір келтіреді.
5. Есті қыз етегін қымтап ұстайды.
6. Қыз баланың сүйреңдеп көп сөйлемегені абзал.
7. Барынша сабырлы, ақылды, әдепті бол.
ҮІ. Тәрбие сағаты өз мәресіне жетті.
Ақсақалдың батасын алайық:
Тіліне жамандардың ермейтіндей бол,
Дұшпанға тізгініңді бермейтіндей бол!
Өнерге өсе келе құштарланып,
Қияға құлашыңдысермейтін бол!
Түндерің тыныш болсың,
Үйлерің ырыс болсың.
Ата-аналарың есті болсын,
Балалары саналы болсын!
Қатарларың көп болсын,
Қайғыларың жоқ болсын!
Елімізде бірлік болсын,
Жарасымды тірлік болсын!
Орыңдарың төр болсын,
Дастарқандарың мол болсын!
Ұстаздарың ұлағатты болсын!
Білімдерің кемел болсын!Әумин!
ҮІІ. Марапаттау.