Торайғыровтың Қамар сұлу романындағы кейіпкерлер келбеті

<<Қамар сұлу>> романындағы кейіпкерлер келбеті Кожанова Зинаида Курбанбаевна
№15 орта мектептің І санатты қазақ тілі
мен әдебиеті пәні мұғалімі

Сабақтың тақырыбы :С.Торайғыровтың <<Қамар сұлу>> романындағы кейіпкерлер келбеті
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:
С.Торайғыровтың шығармашылығының идеялық-эстетикалық мұраты мен табысына тоқталу. Романның негізгі оқиғаларын басшылыққа ала отырып, кейіпкерлер бейнелерін сомдау;
Тәрбиелік:
Кейіпкерлердің іс - әрекеті арқылы адамгершілікке, мейірімділікке, білімге ұмтылуға, сана-сезімінің өркендеуіне тәрбиелеу.
Дамытушылық:
Жеке тұлға ретінде оқушылардың ізденімпаздық қасиеттерін дамыту. Шебер де шешен, өткір сөйлей білуге машықтандыру;
Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту сабағы
Сабақ типі: іздендіру сабағы
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, баяндау, мәтінмен жұмыс, талдау, , тұжырым кестесі,проблемалық сұрақ.
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен амандасу, түгелдеу, дайындығына назар аудару.
2. Үй тапсырмасын сұрау. С.Торайғыров. <<Қамар сұлу>> романының кейіпкерлерінің бейнесін ашу.
С.Торайғыровтың өмірі мен шығармашылығы. Сұрақ-жауап кезеңі:
* Ақын өмір сүрген жылдар?
* Ақынның біліммен сусындаған Білім Ордалары туралы баянда.
* Ақынның қандай жинақтары жоғалып кеткен?
* Ақын поэмаларын атаңдар.
* Алаш ардагерлері туралы не білесің, оның ақын өмірінде қандай орны болды?
* <<Таныстыру>> поэмасы арқылы ақын кімдерді таныстырады?
* <<Айқап>> деген сөз қандай ойға жетелейді және Сұлтанмахмұттың қандай мақалаларын білесіңдер?
* Сұлтанмахмұттың қандай романдарын білесіңдер?
* <<Қамар сұлу>> романы көтерген әлеуметтік мәселе қандай?
* Шығарма неліктен <<Қамар сұлу>> деп аталған?
3. Үй тапсырмасын бекіту мақсатында С.Торайғыровтың <<Қамар сұлу>> романының мазмұны жағынан талдау жұмысын орындалады.
Әр бөлімге қысқаша сипаттама беру тапсырылады.
1 -бөлім. <<Жігітті ел мақтаған қыз жақтаған...>>
2-бөлім. Сүйіспеншілік сезімнің қарлығаштары
3-бөлім. Күндестік оты жанғанда
4- бөлім. Жорға Нұрым. Омбы асқан Ахмет
5-бөлім.Қырын келген құдалық
6- бөлім. От ортасында ойрандалған Омар
7- бөлім. Қайғыдан қан жұтқан Қамар
8-бөлім. Зұлымдық - надандықтың басты белгісі
9- бөлім. Құрбандыққа шалынған жастар
4. Үй тапсырмасын қорыту мақсатында << Романнан алған әсерім>> оқушылар ой бөліседі.
5. Жаңа сабақ.
-Міне, балалар, біз роман мазмұнымен таныстық. Енді романдағы кейіпкерлердің
іс-әрекетіне қарап, жан-жақты ой саралап көрейікші.
6. Жаңа сабақты бекіту мақсатында шығарманы кейіпкерлер әлеміне талдау жүргіземін.
1. Шығармадағы адамдардың тұрмыстық жай -күйлері қалай берілген? Әңгімеле
2. Роман кейіпкерлеріне талдау жаса
3. Нұрым- қандай адам?
4. Қамар мен Ахметтің қосылмау себебі неде?
5. Сол замандағы бақсы-балгерлердің іс-әрекеті романда қалай берілген?
7. Проблемалық сұрақ. Романда кездесетін қарама-қайшылықтар осы заманда кездесе ме? Кездессе, қандай түрде ? Неліктен <<қатігездік-надандық белгісіне>> саналады?
Қазіргі заман туралы (ауызша) ой толға.
8. Тапсырмалар. Көркем шығарма мәтінімен жұмыс.
9.Жаңа сабақты пысықтау мақсатында <<Тұжырым кестесін>> толтыртамын.
Кейіпкерлері
Адами қасиеттері
Іс-әрекеттері
Қамар
Ахмет
Омар
Жорға Нұрым
Оспан би
Қалтан қажы

10.Кейіпкерлер портретін қалай береді?
* Қамар
* Ахмет
* Нұрым
11. Модельдеу әдістемесі
І.Шығарма тақырыбы:Әлеуметтік теңсіздік,әйел теңсіздігі
ІІ. Шығарма идеясы: Қазақ жастарының бас бостандығы, қыздарды қалың малға сатуды әшкерелеу
ІІІ. Шығармадағы негізгі кейіпкерлер: Қамар, Ахмет, Омар, Нұрым
ІҮ.Шығармадағы қосалқы кейіпкерлер: Қалтан,Оспан, Қасен, Жәуке,Жұмабай, Бәтек молда
Ү. Шығарма жазылған әдеби бағыт: сыншыл реализм,жанры-проза, поэзия+проза
ҮІ. Шығармадағы монологтерді тапқызу.
Ахметті сүйемін-ақ,сүйгенім үшін күйемін-ақ,
Ал енді шыдамадым... қараландым...
Ойдағым келді ме, жылы жауап берді ме,
Қамар мені сүйді ме,сүйгендіктен күйді ме?...
oo Монолог кімдікі,қандай жағдайда айтылған?
ҮІІ.Шығарманың көркемдік ерекшелігі
ҮІІІ.Шығармадағы суреттелетін салт-дәстүр: Атастыру, қызды қалың малға сату, жар-жар, үшкіру, кәде беру
ІХ.Қолданылған мақал-мәтелдер:
<<Соқыр тауыққа бәрі бидай>>, <<Таң атпайын десе де, күн қоймайды>>, <<Кәріліктің алды жігіттіктің соңы>>, <<арсызға алты күн мейрам>>, <<Суға кеткен тал қармайды>>, <<Теңі келсе, тегін бер>>, <<Алдыңғы арба қайда жүрсе, соңғы арба сонда жүреді>>, <<Бір тойған - шала байдық>>, <<Жалғыз қаздың үні шықпас, жалғыздың шаңы шықпас>>, <<Сокырдың қолына, саңыраудың жолына түспе>>, <<Жақсыдан жаман туса, емі болмас, жаманнан жақсы туса, теңі болмас>>, <<Ит үрді, керуен көшті>>, <<Бастан құлақ садақа>>.
ХІІ.Шығарма құрылысы:
1. Басталуы: Қамарды суреттеуі, Қамар мен Ахметтің кездесуі;
2. Дамуы: Ғашықтық сезім, хаттарға берілген жауап;
3. Шиеленісуі: Олардың әлеуметтік жағынан сәйкес келмеуі,күндестікке толы ауылдағы өсек, қудаланған Ахметтің оқуға кетуі
4. Оқиғаның байланысы.Нұрымның әйелі қайтыс болуы, Нұрымның Қамарға кісі жіберуі
5. Шарықтау шегі: Қамардың зорлықпен ұзатылуы, науқастануы
6. Шешімі: Ахметпен кездесуі, өлімі
Қорытынды. Барлық ойды түйіндеу, оқушыларға ой тастау
Бағалау. Үйге тапсырма: Ойтолғау жазып келу.

Маңғыстау облысы, Жаңаөзен қаласы,
№15 орта мектептің І санатты қазақ тілі
мен әдебиеті пәні мұғалімі