Күй түрі

Ж. Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледж
Мамандығы: 0108000 «Музыкалық білім беру»
Біліктілігі: 0108013 «Мектепке дейінгі және негізгі орта білім беру ұйымдарындағы
музыка пәнінің мұғалімі»
Сабақ тақырыбы:
«Сейтек Оразалиев.
Өмірі мен шығармашылығы»
Пәні «Қазақ музыка әдебиеті», «Негізгі аспап (домбыра) »
Тобы: 2, 3 курс КШМ
Оқытушылар: А. А. Батырханова, Қ. Б. Ишанбергенова
«Қазақ музыка әдебиеті», «Негізгі музыкалық аспап (домбыра) » пәндерінен кіріктірілген сабақ.
«Жылулық » сергіту сәті, «Көңілді гамма» стратегиясы, «Кім жылдам» стратегия блиц-турнир, «Мәтінмен жұмыс INSERT », «Зигзаг» , «Кезбе тілші» (интервью), «Жуан, жіңішке сұрақтар», семантикалық карта, эссе
Power Point бағдарламасы презентациясы арқылы ақпарат беру және алмасу.
-студенттерді түгелдеу;
-сабаққа әзірлігін
қадағалау,
-назарларын аудару.
Оқу құралдарын әзірлеп сабаққа -дайындалады,
-назарларын оқытушыға аударады
Оқу құралдарын әзірлеп
-сабаққа дайындалып,
- ойлары жинақталады;
-сабаққа зейін қояды
«Жылулық» сергіту сәті.
Әр студент (бір-бірінің алақандарын алақандарына қойып, жай сын есімді бір зат есімнен тұратын жақсы тілекті шеңбер аяғына дейін айтады.
-Сәтті күн, көтерінкі көңіл, қажымас қайрат, адал дос, шаттық өмір және т. б.
«Көңілді гамма» стратегия Топтарға бөлу-
«Көңілді гамма» стратегия арқылы топтарға бөлу.
-До-Ре-Ітоп;
-Ми-Фа-ІІтоп;
-Соль-Ля-ІІІтоп;
-Си-До-ІҮ топ.
«Көңілді гамма» атты стратегия арқылы дөңгеленіп тұрған студенттер До мажор гаммасын әр қайсысы бір нотадан барлығы орындап 4топқа бөлінеді.
-До-Ре-Ітоп;
-Ми-Фа-ІІтоп;
-Соль-Ля-ІІІтоп;
-Си-До-ІҮ топ.
«Көңілді гамма» атты стратегия арқылы 4 топқа
-До-Ре-Ітоп;
-Ми-Фа-ІІтоп;
-Соль-Ля-ІІІтоп;
-Си-До-ІҮ топ.
бөліне алады.
«Кім жылдам» стратегиясының блиц-турнир.
Үй тапсырмасын тексеру, өткен тақырыптарға шолу.
«Кім жылдам» стратегиясының блиц-турнир әр топқа 4сұрақтан қою арқылы студенттердің өткен тақырыпты қаншалықты меңгергенін анықтау.
1) . Күйші деген кім?
а) Жыр орындайтын адам.
ә) Күй шығаратын адам.
б) Ән айтатын адам.
2) . Музыкада неше нота бар?
а) . 7 ә) . 5 б) . 8
3) . Төкпе күйшілік мектебі қай жерде қалыптасқан?
а) Арқа, Жетісу
күйшілік дәстүрі
ә) Шығыс өңірінің күйшілік дәстүрі.
б) Батыс Қазақстан күйшілік дәстүрі
4) . Домбыра неше құрлыстан тұрады?
а) . 5 ә) . 3 б) . 2
5) . Х-ХХ ғасырлар арасында өмір сүрген кім?
а) Айгүл Үлкенбаева
ә) Құрманғазы Сағырбаев
б) Нұрғиса Тілендиев
6) . Альтерация белгілеріне қандай белгі жатады?
а) Скрипка ә) Бас б) Бемоль
7) . Домбырада неше перне бар?
а) . 18 ә) . 19 б) . 15
8) . Домбырада кездесетін октава түрлері?
а) Контр октава
ә) 2-ші октава
б) Субконтр октава
9) . Музыкада қандай кілттер болады?
а) Альт ә) Бекар б) Диез
10) . Күйдің қандай түрі болады?
а) секіртпелі, көңілді
ә) төкпе, ауыспалы
б) шертпе, төкпе
11) . «Қорқыт «қандай аспапта ойнайды?
а) Домбыра ә) Қобыз б) Сырнай
12) Құрманғазының шәкірті?
а) Дәулеткерей ә) Қазанқап
б) Дина
13) Күйлерінде әйел адамдар образын бейнелеген күйші?
а) Тәттімбет
ә) Дина
б) Дәулеткерей
14) Ұлы күй-атасының мекені?
а) Бөкей Орда ә) Қаратөбе
б) Ақжайық
15) «Көреғұлы» күйін эстрада түрінде орындайтын топ?
а) Муз АРТ ә) Ұлытау
б) Жігіттер
16) Жамбыл Жабаевпен кездескен күйші?
а) Тәттімбет ә) Дина
б) Дәулеткерей
«Кім жылдам» стратегиясының блиц-турнир сұрақ жауап арқылы өткен тақырыпты қаншалықты меңгергендерін көрсетеді.
1) . Күйші деген кім?
а) Жыр орындайтын адам.
ә) Күй шығаратын адам.
б) Ән айтатын адам.
2) . Музыкада неше нота бар?
а) . 7
ә) . 5 б) . 8
3) . Төкпе күйшілік мектебі қай жерде қалыптасқан?
а) Арқа, Жетісу
күйшілік дәстүрі
ә) Шығыс өңірінің күйшілік дәстүрі.
б) Батыс Қазақстан күйшілік дәстүрі
4) . Домбыра неше құрлыстан тұрады?
а) . 5
ә) . 3
б) . 2
5) . Х-ХХ ғасырлар арасында өмір сүрген кім?
а) Айгүл Үлкенбаева
ә) Құрманғазы Сағырбаев
б) Нұрғиса Тілендиев
6) . Альтерация белгілеріне қандай белгі жатады?
а) Скрипка ә) Бас
б) Бемоль
7) . Домбырада неше перне бар?
а) . 18
ә) . 19
б) . 15
8) . Домбырада кездесетін октава түрлері?
а) Контр октава
ә) 2-ші октава
б) Субконтр октава
9) . Музыкада қандай кілттер болады?
а) Альт
ә) Бекар б) Диез
10) Күйдің қандай түрі болады ?
а) секіртпелі, көңілді
ә) төкпе, ауыспалы
б) шертпе, төкпе
11) . «Қорқыт «қандай аспапта ойнайды?
а) Домбыра
ә) Қобыз
б) Сырнай
12) Құрманғазының шәкірті?
а) Дәулеткерей ә) Қазанқап
б) Дина
13) Күйлерінде әйел адамдар образын бейнелеген күйші?
а) Тәттімбет
ә) Дина
б) Дәулеткерей
14) Ұлы күй-атасының мекені?
а) Бөкей Орда ә) Қаратөбе
б) Ақжайық
15) «Көреғұлы» күйін эстрада түрінде орындайтын топ?
а) Муз АРТ ә) Ұлытау
б) Жігіттер
16) Жамбыл Жабаевпен кездескен күйші?
а) Тәттімбет ә) Дина
б) Дәулеткерей
Өткен сабақ пен жаңа сабақтың байланысы.
(Қызығушылық ояту)
Өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстыру үшін дайындаған сұрауларын қоя отырып, жаңа сабақпен байланыстыру.
1. Өлкеміздің қандай әйгілі күйші композиторларымен таныстық?
2. Аталған ұлы күйші композиторлар күйлері қай өңірдің күйшілік мектебіне жатады?
3. Өлкеміздің төкпе күйшілік мектебіне жататын күйші «Сейтек-перне» деп кімді атайды?
Өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстыру үшін дайындаған сұрауларға жауап бере отырып, жаңа сабақпен байланыстырады.
1. Құрманғазы Сағырбаев, Дина Нұрпейісова, Дәулеткерей Шығайұлы
2. Батыс өңірінің төкпе күйшілік мектебіне жатады.
3. Сейтек Оразалиев
Өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстыру үшін дайындаған сұрауларға жауап бере отырып, жаңа сабақпен байланыстыра алады.
Ұлы күйшілерді еске түсіреді, танымал күйлерін ажырата біледі. Бұрыннан білген білімдерін ойларын жинақтап, ортаға салып, бөліседі.
Жаңа материал.
Сейтек Оразалиев.
Сейтек Оразалиев туралы бейнеролик көрсете отырып, қысқаша мәлімет беру.
Бейнероликті көреді.
Сейтек Оразалиев туралы қысқаша мәлімет алады.
(Мағынаны тану) . Жеке, топтық жұмыс.
«Мәтінмен жұмыс-INSERT».
4топқа Сейтек Оразалиевтің
өмірбаяны мен шығармашылығы туралы ақпаратты мәтінмен жекелеп танысу, топта талқыла, кестелерін толтырады.
1. Өмірбаяны (косымша №1)
2. Шығармаларына шолу. (косымша №2)
3. Сейтектің маңызды кездесулері. (косымша №3)
4. Сейтек туралы деректер (косымша №4)
(косымша №5)
Кесте толтыру.
? Қызықты
Түсініксіз
Шешім табу керек
Күйшінің өмірбаяны мен шығармаларының шығу тарихымен танысады,
-тақырыпты топпен талқылайды
-күйлер туралы мәлімет алады.
1. Өмірбаяны туралы оқиды.
2. Шығармаларына тоқталып, жалпы мәлімет алады.
3. Сейтектің маңызды кездесулері.
4. Сейтек туралы деректер
Кесте толтырады.
Күйші туралы білімдері тереңдетіледі, маңызды ақпаратты белгілеп сараптай алады, талдау жасай біледі.
Мәтінмен жұмыстана отырып,
дәптерлеріне маңызды ақпараттарды нақтылай алады, күйші шығармаларының шығу тарихтарын біледі, тыңдап, ерекшеліктерін ажырата біледі.
Топтық жұмыс
«Айналмалы бекет» стратегиясы
«Кезбе тілші» (Интервью) стратегиясы.
Постер арқылы-қорғау-
барлығына
Музыкалық материал тыңдау.
Әр топ күйшінің өмір-шығармашылығын постер арқылы қорғау.
1. Сейтектің өмірбаянын -телефон арқылы хабарлама түрінде дайындау;
2. Күйшінің шығармалары туралы мәліметтерді телестудия дикторы ретінде жеткізу;
3. Сейтектің маңызды кездесулерін тілші оқиға орнынан ақпарат түрінде көрсету.
4. Сейтек туралы деректерді тілші сұхбат алатын куәгер ретінде баяндайды.
Әр топ күйшінің өмір-шығармашылығын постер арқылы қорғайды.
-шығармаларды зейін қойып тыңдайды.
1. Аудиторияға Сейтектің өмірбаянын телефон арқылы хабарлама түрінде жеткізіп, 2курс студенті «Заман-ай» күйін орындайды.
2. Күйші шығармалары туралы мәліметтерді телестудия дикторы ретінде хабарлап, А. Үлкенбаеваның орындауында «Жантаза» күйін тыңдатады.
3. Сейтектің маңызды кездесулерін тілші оқиға орнынан ақпарат түрінде көрсетіп, күйлер шығу тарихына, ерекшеліктеріне тоқталады, 3курс студенті «Сексен ер» күйін орындайды.
4. Сейтек туралы деректерді тілші сұхбат алатын куәгер ретінде баяндап, «Торы ат» күйін Арман Жүдебаевтің
орындауында бейне ролигін көрсетеді.
Қосымша ақпараттар.
Тақырыпты бекіту:
«Жіңішке жуан сұрақтар»
Қосымша ақпараттар.
Алған білімдерін бекіту мақсатында «Жіңішке жуан сұрақтар» стратегиясы арқылы, бір біріне сұрақтар қояды.
Қосымша ақпараттарды зейін қойып тыңдайды.
Сабақта алған білімдерін бекітіп, бір бірінің сұрақтарына жауап береді.
Семантикалық карта
(жазбаша жұмыс)
Семантикалық карта толтыру (қосымша№ 6)
Бағалау.
«Екі жұлдыз» -бір пікір, бір ұсыныс
Өз-өзін бағалау картасы.
Үй тапсырмасы мен жаңа сабақтағы меңгерген біліміне қарай әр түрлі әдіспен бағаланады:
«Екі жұлдыз» -бір пікір, бір ұсыныс. Топ басшысы әр топты бағалау, түсінік беру.
Өз-өзін бағалау картасын толтыру.
Мәтінмен таныстырған, сұрақ қойған және жауап берген студенттерді «Екі жұлдыз» стратегия арқылы бір-бірінің жауаптарын талдап әр топ бағаланады.
Өз-өзін бағалау картасын толтырады, өз-өздерін бағалайды.
-«Егер мен Сейтек болсам . . . »тақырыбына
Эссе жазып келу;
-орындалған күйлерді қайталау.
-күйшінің өмірбаяны мен шығармашылығы туралы қосымша мәлімет іздеп, эссе дайындайды;
-күйлерді қайталайды.
(қосымша№ 1)
Сейтек Оразалыұлының өмірі туралы
Ел аузынан атын естіп жүрген, оқыған әдеби кітаптардан жазушы Тәкен Әлімқұловтың «Сейтек сарыны» деректі баян кітабында және профессор Тымат Мергалиевтің «Жаңа дәуір жыршысы» атты музыкалық зерттеу кітабындағы басты образы Сейтек күйшінің баласының деректері мұрағатта кездескендігі тың ой салды. Сейтек күйші жөнінде ізденіп өмір жолын, музыка әлеміне сіңірген еңбегін білуге деген ынтызарлық туындады. Ол кісіні күйші деуіміздің астары өзі күй шығарды және өзінің де басқаның да туындысын шебер орындаушы.
1991 жылы Батыс Қазақстан облысы, Орда ауданының орталығы Сайхында Сейтектің туылғанына 130 жыл толуына орай шара ұйымдастырылды. Қазақстанның Батыс өңірінен, көршілес Ресейден күй дәріптеуші өнерпаздар шақырылып, Сейтек күйлерін және басқа туындыларды орындаушылар сайысы өткізілді. Біздің ауданнан орындаушылық қабілеті жоғары Махамбет Долдашев қатысты. Бекітілген ережеге сай Сейтек күйшінің «Сексен ер» деген күйінің орындалуы міндетті шарт болатын. Күйдің музыкалық туынды ретінде өзіндік әуендік, сарындық ерекшеліктерімен қатар аңыздық желісі болатын.
Қазақтың төкпе күй әдібінің негізін салушы. Бес жасында әкеден қалып, ағайыны Шошақтың тәрбиесінде болған. Алғаш домбыра тартуды ағасынан үйренген. Ауыл арасында бала домбырашы атанып, сол кездегі Әлікей салауаткерей, Тұрып, мәди сияқты домбырашылардың алдын көреді. Олар арқылы әйгілі Дәулеткерейдің күйлеріне ден қойып, оның күйлеріндегі шеберлік-шалымдарды игереді.
Сейтек Оразалиев 1861 жылы Бөкей Ордасына қарасты Хакки сорының шығыс етегінде белгілі ноғайлы Шамақ байдың тұрақты қонысының шығысында Нарынның Жасқұс құмының қатқыл етегінде орналасқан, төленгіттердің қонысында, қазір «Сейтек қыстауы» атанатын жерде дүниеге келген. Атасы Байшора Жәңгір ханның ордасында қызметшілік атқарған. Мыңғыраған малды болмаса да, бір басына жетерлік дәулеті болған. Оның бізге белгілі ұлы Оразәлі де, әкеден қалған енші мал-мүлікпен қатар, ауылына жақын орналасқан Хан жәрмеңкесінің қызметшісі, кейде сатуға малын әкелген құм қазақтарының малын жайғап, көмек жасап нәпақасын тапқан. Кейіннен Басқұншақтағы тұз көлдегі кәсіпке араласып жалданып, жалақымен күнделікті тұрмысын күйттеген. Оның үш ұлы Шошақ (Сұлтанғали), Сейтек (Сейтқали), Мәнкей (Нұрғали) атты ұлдары ата кәсібін жалғастырған азаматтар. Малды шаруасын және тұзды кәсіп еткен үлкен ағасы мен інісінің ортасында өнерге жақын Сейтек жастайынан серілік құрып, әнші, күйшілер арасынан табылады. Әкесі ертерек өмірден өткенде бүкіл әулеттің жүгі ағасы Шолақтың мойнына түседі.
Сейтектің өр мінезді, өз дегені болмаса көне бермейтін бір беткейлігіне орай ірі денелі, қайраттылығы туа біткен қасиеттің көрінісі болғандай. Анасы Бәтима Сейтекке аяғы ауыр кезінде қасқырдың жүрегіне аусары ауыпты дегенді айтады. Оның қаншалықты шындыққа жанасатынын ашып айта алмаспыз. Жалпы нағашы жұрты Ысықтар екені анық сияқты.
Өнерге құштар жас, елгезек аңғарымпаз болып өседі. Қазақи салт дәстүрде той-топыр жиындар жиі болып тұрады. Бір ауылдың қызығы сол маңдағы қанаттас отырғандардың ортақ мерекесіндей өтеді. Алыс-жақыннан келетін домбырашы, әнші мен жыршылардың шеберліктеріне тәнті болып таңдай қағысқандардың арасындағы бала Сейтек тамашалаумен қатар сиқырлы әуенді көңіліне қондырып іштей қайталап отыратын. Үйіне келгенде оңашаланып құлаққа қонған сазды қос ішекте қайталап ойнатуға машықтанды.
Інісінің домбыраға әуестігін байқаған ағасы Сұлтанғали өзінің білетін өнерін үйретті. Үлкендік қамқорлығын жасап, алғашқы ұстазы болды. Ауылдағы Әлікей, Салауат, Тұрып, Мақар сынды білікті домбырашылардан дәріс алуына жағдай жасады. Олар арқылы Дәулеткерей күйлерінің шеберлік танымдарын игерді.
10 жасқа келгенде «Күйші бала» атанып, халық алдында есімі шықты. Сейтектің жағымды, келістігі жағынан ел арасына тараған әңгіме нағашыларының құлағына тиеді. Әжептәуір дәулеті бар, ортасында беделді, ашып айтар билік иесі нағашы атасы Дәулетияр, «Жиеннің жақсылығы нағашыдан» дегендей сырттай марқайып риза болып жүреді. «Халық айтса, қалып айтпайды» дегендей талабы алдындағы жасөспірімді көнекөз Қариялар мен танымал өнерпаздарды жинап, жиенін сынату ниетімен әдейі шақырып, тиісті құрметін жасайды. Жиналғандар қонақасыға риза болып, маңдайлары тершіп, қолдарының майын саптама етікке сүртіп, арасында қамшыларын майлаған, тістерін шұқып, іргеге сүйенісіп отырысқан сәтте нағашысы: «Жиенім елдігіңді көрсет, қонақ қаде бер, мына отырған жақсылардың өзіңе көрсеткен ауылдың алтыауызының қарымтасын қайтаршы» деп алдын ала әдейі даярлаған домбыраны ығыстырып қолына ұстатты.
Жиналғандар көп нәрседен хабары бар дала сарапшылары, балаға жақсы бағаларын жамыраса беріп, ризашылықтарын білдіреді. Олардың пікірлері бір арнаға тоғысады.
Асығып аптықпайды, Құрманғазының дауылды, жүрдек күйлеріне құлқы шамалы. Дәулеткерейдің сезімге толы үзіліп, талықсыған лирикаларына да көп бара бермейді. Бірақ төкпе күйдің табиғатынан ауытқымай, оған өз өрнегін енгізуге тырысқан көңіл күй әуендері баршылық және әр шығарманы орындағанда белгілі бір ойды түйіп-түйіп тастағанды ұнатады. Бірақ одан туынды тұтастығы үзілмейді, қайта сабақтасып, қайрымдағы негізгі тақырыпты мезгіл-мезгіл ойға оралтады, буын араларын үзбестен жалғап отыратындығын бағалайды.
Теңіз маңы округіндегі нағашылар ауыл арасы шалғайлау болса да, Сақмадағы ұлы күйші Құрманғазыға Сейтекті бата алу үшін апарады.
Бұл жөнінде Тымат Мерғалиев «Жаңа дәуір жыршысы» кітабында «Осы кездесуде Құрманғазы күй тартудың небір ғажайып үлгілерін көрсетіп, әр шығарманың характеріне қарай орындау ерекшеліктерін Сейтекке уақыттың тығыздығына қарамай үйретуге тырысып бағады. Сол жолы Сейтек Құрманғазының «Қайран шешем», «Сарыарқа», «Қызыл қайың» сияқты күйлерін оның өзінен үйренеді» деп жазған.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz