Күй поэмасы

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАР.
Мұғалім аты-жөні
Абдуллина Н.Қ.
Пәні
Қазақ әдебиет
Сыныбы
8
Сабақтың тақырыбы
М.Мақатаев. Аққулар ұйықтағанда поэмасы.
Мақсаты
Сезіммен өлең өрген жыр парағы Мұқағали поэзиясына талдау жасау, ақын өлеңінің идеясын, мақсатын ұғындыру, поэманың тақырыбы мен идеясы композициясы туралы теориялық білім беру, поэманың негізгі кейіпкері ана бейнесі арқылы көл еркесі аққуға жасалған қиянаттың қайғылы оқиғаға ұғындыру себебін таныту, қоршаған орта заңдылықтарына қарсы келмеу қажеттігін нақты дәлелдермен түсіндіруге жету; оқушылардың пікірталасын ұйымдастыру, өз ойын дұрыс тұжырымдап, дәлелмен жеткізе білуге, еркін сөйлеуіне дағдыландыру, талдаулар жасай білу, сын тұрғысынан ойлау қабілетін дамыту;оқушыларды ізгілікке, адамгершілікке, қоршаған ортаны қорғай білуге тәрбиелеу.
Күтілетін нәтижелер
Кейіпкерлерге жан-жақты талдау жасап, бейнелерге толыққанды түйіндеме жасайды, берілген проблемаға шығармашылықпен қарайды; Тақырыпты жан-жақты талқылап, әр түрлі ойлау дағдылары жүзеге асады; Салыстырылып отырған бейнелердің ортақ және жеке ерекшеліктерін талдайды, өз ойларын сараптайды;Әр түрлі көзқарастар талданады және бағаланады, өзіндік идеялар ұсынылады;Таным әрекеті арқылы қарым-қатынас шеберлігі дамиды.
Әдіс-тәсілдер
венн диаграммасы,фишбоун әдісі, автор орындығы.
кезеңдері
Мұғалім әрекеті
Оқушы әрекеті
Ресурстар
Ұйымдастыру кезеңі

Қызығушылықты ояту.
Үй тапсырмасын сұрау:
<<Фишбоун>> әдісі
Себептер

<<Нар идірген>> күйінің шығуына әсер еткен жағдай
Нар
Қарт
Жаңыл
Оразымбет
Қорытынды

Бұл күй қазақ өнерінің қоржынына қосылды. Халықтық асыл мұрамыз боп қалды.

Нардың ащы зары күйші тағдырымен үндес болған соң оған әсер етті
Қарттың қолқасын орындап, қызын алмақшы ниетте болған соң шығарды
Жаңылға қол жеткізу үшін күйдің аяғын шығарды
Шәкіртіне үлгі болу үшін шығарды

Дәлелдер

1.Естемес неге өз өмірін өзгертуден бас тартты?
2. Естемес пен нардың тағдырында қандай ұқсастық бар?
3.Екі күйшіге мінездеме беріңіздер.
Оқушылар үй тапсырмасын айтады.
Венн диаграммасы
<<Күй>> поэмасы
Ұқсастығы
<<Күй аңызы>> әңгімесі
Ілияс Жансүгіров - авторы, поэма, Молықбай шал - қобызшы, ботасы ұрланған түйенің зары
Түйе малының зарына қатысты туындаған күй тағдыры баяндалады, көркем туынды, өнер иелерін дәріптейді
Ахтанов-авторы, әңгіме, Естемес - домбырашы, ботасы өлген нардың зары

Қима қағаздар
Мағынаны тану

Ой шақыру. <<Менің Мұқағалиым>>
Сұрақтар:
1. Мұқағалидың туған жері? (Алматы облысы, Райымбек ауданы,Қарасаз ауылы)
2. Өмір сүрген жылдары? (1931-1976 ж.ж)
3. Әкесі мен анасың есімі? (Сүлеймен, Нағиман)
4.Мұқағали ақынның жыр жинақтарын ата. (<<Армысыздар, достар>>, <<Қарлығашым, келдің бе?>>, <<Дариға жүрек>>, <<Шолпан>>, <<Өмір дастаны>>, т.б.)
5. Мұқағали ақын кімнің тәрбиесінде болды? (Әжесінің. Ол <<Мені сөзге, жырға үйір еткен - әжем>> дейді. Ақын әжесінің аты - Тиын. Келіндері оны <<Мақпал апа>> деген.)
6. Ақынның поэмаларын атаңыз. (<<Ақулар ұйықтағанда>>, <<Ару - ана>>, <<Райымбек>>, т.б.)
Біз Мұқағали ақынды - поэзия патшасы десек, ендеше, поэзия патшалығына сапар шегіп көрейік. Міне, патшалықтың алтын қақпасы ашылды. <<Аққулар ұйықтағанда>> сарайының кілті өз қолдарыңда. Қазіргі сәттен бастап осы сарайдың сырына үңіліп көрейікші.
а) Аққу қандай құс?
ә) Поэмаға оқушылармен біріге отырып мазмұндық жоспар құру.

Тақырыбы
Басты оқиғалар
І.
Тау басына біткен сұлу көл
1.Қалай біткен мына көл тау басына?
2. Жетімкөл жетімсірейді.
3. Аққулар айдынына оралмады.
ІІ.
Ауру бала немесе шарасыз отбасы
1.Жас сәбидің науқасқа шалдығуы.
2. Тәуіп шалдың айтқан ойы.
3. Ананың шешімі.
4. Ұйықтап жатқан аққуды атуы.
5. Жетімкөлден сән кетті
ІІІ.
Бақташы қарт. Шарасыз ана.
1.Көзінен жас, көңілінен мұң төгілген зарлы ана.
2.Халық ырымы. Аққуды атқан оңбайды.
3. Өліп жатқан бала, шарасыз ана.
4. Қасиет.Қасірет.
Эпилог
Аққулар...
Аңыз көп қой олар жайлы.
б) <<Мұқағали - суреткер ақын>>. Поэмадағы сюжеттік оқиғалардың композициялық құрылымына талдау.
Оқиғаның басталуы.Жетімкөл туралы аңыздар.Көл еркесі - сұлу аққулар
Оқиғаның дамуы.Ауру бала, тәуіп айтқан ем.
Оқиғаның шиеленісуі.Аққуды атқан ана.Астан - кестен көл беті.
Оқиғаның шарықтау шегі.Аққудың киесі. Жалғыз ұлдың өлімі.Кие қасіретін тартқан ана.
Оқиғаның аяқталуы.Аққуынан айырылған Жетімкөл.
в) Ақынның тіл шеберлігі. Әдеби - теориялық ұғымдарға талдау, тілдік теңеулерді табу.
№
Поэмадан үзінді
Эпитет
Кейіптеу
Теңеу
Дәйектеме
1.
Тәтті үн, аппақ нұр...

+
+
2.
Маужыраған түн, салбыраған шымылдық...
+

Шығарма кейіпкерлеріне мінездеме беру. (интерактивті тақтада орындалады).
Кейіпкерлер
Іс - әрекеті, адами қасиеттері
Ана
Қамқор ана. Балажан, сәбиі үшін аққуды атты.
Әке
Адал жан, халық дәстүрін берік ұстанады.
Тәуіп шал
Мейірімсіз, қайырымсыз. Таяз ойлы.
Бақташы қарт
Ақылы мол, көргені көп.

Сұрақтарға жауап береді.

Поэмаға мазмұндық жоспар құрады.

Оқулықпен жұмыс.
Дәптерлерге орындайды.

Оқулық, сызба.

Сабақты қорытындылау.
<<Аққу - киелі құс>> пікір - сайыс.
1) Жақтаушы топ: <<Аққуды атуға болмайды>>
Дәлелдеме: - Көлдің сәні - аққулар.
- Аққу киесі оңдырмайды.
2) Даттаушы топ: <<Ананың балаға деген махаббатын дәлелдеу үшін аққуды атуға болатын>>
Дәлелдеме: - Ана - махаббатымен құдіретті
- Бәрі де адам үшін жаратылған.

Сабақты пікір-сайыспен қорытындылайды.

Бағалау
Мұғалім суммативті бағалау шкаласын шығарады.
Топ басшысы формативті бағалау жасайды.

Кері байланыс
Тест интервью . Осы сабақтан не алдым?
Мұқағали шығармаларының ерекшелігі
<<Аққулар ұйықтағанда>> поэмасы бізге қандай тәрбие берді?
Ойы өзекті.
Бейнелі рух, сезім басым.
Қазақ тұрмысына жақын ойлар айтылады.
Ана махаббатының құдіреттілігін сезіндірді.
Табиғатты қорғауды үйретті.
Халық дәстүрін берік ұстануды дәріптеді.

Кестені толтырады.

Үйге тапсырма
1. Поэмадан өзіңе ұнаған шумағын жаттау.

Күнделіктеріне жазады.