Паскаль тілінің алфавиті

А.Е. Ержанов
Ж. Ақылбаев атындағы мектеп - гимназия мұғалімі

Қазіргі күннің ең басты мәселесі - оқу процесін түбегейлі өзгерту. Сабақтың сапасын арттыру мақсатында жаңа технологияларды пайдалану, оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру, шығармашылық белсенділігін көтеру - мұғалімнің басты міндеті. Өз тәжірибемді шыңдай түсуде жаңа технологияларды қолдана отырып өткізген сабағымның жоспарын әріптестеріммен ой бөлісу, тәжірибе алмасу бағытында ұсынып отырмын.

Сабақ тақырыбы Алфавит. Программалау тілінің синтаксисі. Арифметикалық өрнектерді жазу ережесі.

Мақсаты:
1 Білімділік:
Паскаль тілінің алфавитінен ақпарат беру. Программаның құрылымымен танысу, арифметикалық өрнектерді программалау тілінде жазып үйрету.
2 Дамытушылық: оқушыларды программаның құрылымымен жұмыс істеу дағдысын дамыту. Ұшқырлыққа, ойын тез жинақтауға, топта жұмыс істеуге дағдыланадыру.
3. Тәрбиелік: оқушылыларды ұқыптылыққа, бір - бірін сыйлауға тәрбиелеу.

Әдіс-тәсілдер
Топпен, жекелей, жұппен, АКТ, кубизм әдісі, сұрақты қағып ал, деңгейлік тапсырмалар, ойлан жауап бер, өзін-өзі бағалау, кері байланыс.

Көрнекіліктер
Үлестірмелі тапсырма мен конверттер, стикер, проектілі тақта, қима қағаздар

Дереккөздер
Оқулық, дидактикалық материалдар, интернет ресурстары
Оқыту нәтижелері
· Паскаль программалау тілінің алфавиті, программалау тілінің синтаксисімен танысады.
* Достарымен еркін қарым-қатынасқа түседі
* Өз ойын қорғай алады
* Шығармашылықпен жұмыс істей алады

Сабақ кезеңдері:
Түрлі түсті әріптер бойынша топқа бөлу.

1-кезең. Қызығушылықты ояту:
Топ ережесін еске түсіру. Сабақ барысынды бағынуға шақыру.
Сабақ барысында топ басшысы өзін және топ мүшелерін сабақтың әр этапы бойынша бағалап отырады.
1- тапсырма.
Кубизм әдісі. Әр топқа кубикте шыққан түс бойынша конверттегі тапсырманы беру.
Кубикті лақтырады, қай түс келеді, сол түсті конверттегі тапсырманы орындайды. Топпен ақылдасып жауап береді. Оқушылар сұраққа шапшаң жауап береді. Жауап беруге қиналса, басқа топ мүшелері көмектесе алады.
1) Алгоритм дегеніміз не?
2) Алгоритмнің атқарушыларын ата.
3) Алгоритмді жазу формаларын ата.
4) Алгоритмнің қасиеттерін ата.
5) Тармақталу алгоритмі дегеніміз не?
6) Сызықтық алгоритм дегеніміз не?
7) Циклдік алгоритм дегеніміз не?

Информатикалық диктант. Кестеде әрбір оқушыға блок- схема таратылады.
Әрбір оқушы, жеке тапсырманы орындап, блок- схемалардың қызметін жазады.
Сөзжұмбақ. Шешімін тапқанда <<Паскаль>> деген сөз пайда болады.
Сөзжұмбақты орындарында отырып шешеді. Әркім жекелей тақырыпты меңгеріп, бірлесіп шешім қабылдайды. Топ ішінде пікір алмасады.
1. Ақпаратты қағазға басып шығаруға арналған құрылғы
қалай аталады?
2. Берілген есептің шығару жолын реттелген тізбектер
түрінде жазу қалай аталады?
3. Мәтіндік, графикалық ақпаратты компьютерге енгізуге
арналған құрылғы
4. Дыбыстық ақпаратты шығаруға арналған құрылғы
5. Сақтау, түрлендіру, жөнелту және пайдалану нысаны болып
табылатын қоршаған әлем туралы мәлімет.
6. Компьютердің интернетке қатынасуы үшін қажетті карта.
7. Тышқан құрылғысынығ орыс тіліндегі атауы.
2. Ақпаратты қағазға басып шығаруға арналған құрылғы
қалай аталады?
2. Берілген есептің шығару жолын реттелген тізбектер
түрінде жазу қалай аталады?
3. Мәтіндік, графикалық ақпаратты компьютерге енгізуге
арналған құрылғы
4. Дыбыстық ақпаратты шығаруға арналған құрылғы
5. Сақтау, түрлендіру, жөнелту және пайдалану нысаны болып
табылатын қоршаған әлем туралы мәлімет.
6. Компьютердің интернетке қатынасуы үшін қажетті карта.
7. Тышқан құрылғысынығ орыс тіліндегі атауы.
П
АФ
С
К
А
Л
Ь
Р
Е
Т
Р
И
Н
М
Т
И
Л
Г
О
Р
К
А
Н
Р
Е
О
Л
О
Н
К
А
Т
А
Қ
П
А
Р
Ш
Ы
М
І
Л
І
К
Ж
Е

Жаңа тақырып. Әр топқа оқып меңгеруге арналған материалдар үлестіріледі. Тақырыпты оқып, түсініп, топ ішінде пікір алмасу үшін бөлініп беріледі.
Программалау - алгоритмді формальды жазу тәсілі. Паскаль тілінің алфавиті. Арифметикалық өрнекті жазу ережесі.
Программалау тілі
Алгоритмді ЭЕМ- ге түсінікті тілде жазу сатысы программалау деп атайды.
Программа деп алгоритмнің ЭЕМ- ге түсінікті таңбада жазылуын айтамыз.
Программалар белгілі бір мәселені, есепті шешуге арналған. Есепті шығару барысында компьютерге бастапқы мәліметтер енгізіледі, оларды қалай өңделетіндігі көрсетіледі және нәтиже қандай түрде, қандай құрылғыға шығарылатыны айтылады. Паскаль тіліндегі программа жеке-жеке жолдардан тұрады. Оларды теру, түзету арнайы мәтіндік редакторлар арқылы атқарылады. Паскаль тіліндегі программа 3 бөліктен тұрады: тақырып, сипаттау бөлімі және операторлар бөлімі.
Программалау тілінің белгілі бір іс-әрекетті орындай алатын тиянақты мағынасы бар ең қарапайым сөйлемі - оператор деп аталады.
Паскаль тілінде жазылған программаның дұрыстығын компьютерде тексеру оңай және жіберілген қателерді де түзету жеңілірек, сондықтан да қазіргі кездегі компьютерлер осы Паскаль тілінде жұмыс істей алады.
Паскаль программалау тілі 17 ғасырда өмір сүрген француз ғалымы Блез Паскальдің құрметіне аталып отыр.
Паскаль өмірі Блез Паскаль /1623-1662/
1623 жылы Франция мемлекетінің Клермон - Ферран қаласында дүниеге келген. Ол жастайынан - ақ білімділігі, алғырлығы, зеректігімен, әсіресе математика саласына бейімдігімен баршаның көзіне түсті. 1662 жылы Блез Паскаль қайтыс болған соң, әлем білген қайталанбас аса дарынды математиктердің бірі болып тарихқа кірді. Ол математика ғылымының дамуына үлес қоса отырып, математика ғылымының бір саласы - ықтималдар теориясының ірге тасын қалады. Паскаль тілін 1968-1971 жылдары швейцариялық ғалым Никлаус Вирт қолайлы программалау тілі ретінде ұсынған болатын. Паскаль тілі Алгол, бейсик, тілдерге қарағанда барынша жетілдірілген тіл қатарына жатады. Паскаль тілі өзінінің қарапайымдылығына және тиімділігіне байланысты бүкіл дүние жүзіне кең таралды.
Паскаль тілінің алфавиті
Жалпы біздің күнделікті қолданып отырған қазақ тілі немесе орыс тілі, ағылшын тілдеріндегідей Паскаль тілінің де өзіндік алфавиті, элементтері, жазылу ерекшеліктері болады. Тілдің алфавиті программаның элементтерін құрайтын символдар жиынынан тұрады. Оған әріптер, сандар, айыру белгілері және арнайы символдар жатады.
Паскаль тілінде:
* Арнайы атаулар - латын әріптерімен жазылады. (Aa, Bb, Cc, Dd, Ee, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr, Ss, Tt, Uu, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz);
* 0-ден 9- ға дейінгі сандар (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9);
* Арнайы таңбалар:
Арифметикалық және салыстыру амалдары:

(+) - қосу;
(-) - азауту;
(*) - көбейту;
(/) - бөлу;
(>) - үлкен;
(<) - кіші;
(<>) - тең емес;
(<=) - үлкен емес;
(>=) - кіші емес;
(=) - тең; (тұрақты шамалар үшін)
(:=) - меншіктеу.

Мысалы:

Математикалық түрде жазылуы

25:10
25.10
9:3
Паскаль тілінде жазылуы
256 / 12
256 * 12
9 / 3

Арифметикалық және логикалық функциялар:
DIV - бүтін бөлу
MOD - қалдықты табу
NOT - емес немесе терістеу операциясы
AND - және немесе логикалық көбейту операциясы
OR - немесе операциясы (логикалық қосу)
Мысалы:

13 div 4 = 3
17 div 5 = 3
17 mod 5 = 2
27 mod 5 = 2

7. Сұқсаусақ әдісі.
Мұғалім көрсеткен оқушы тақырыпты айтуды бастайды.

3-кезең. Ой- толғаныс:
8. Сұрақты қағып ал. Әр топқа 1 сұрақ құрап, стикерге жазу тапсырмасы беріледі.
Бірігіп сұрақ құрап, басқа топтағы бір оқушының арқасына жапсырады, сол оқушы сұраққа жауап береді.

9. Деңгейлік тапсырмалар. Әр топқа А, В, С- деңгейлі тапсырмалар беріледі.
Әр оқушы дәптерге А-деңгейінен бастап, шамасы жеткенше деңгейлік тапсырмаларды орындайды.

Бағалау
Бағалау парақшасы арқылы бағалау, сабақтан алған әсерлерін және ұсыныстарын стикерге жазып тақтадағы смайликтерге іледі, алған формативті бағалары бойынша жиынтық бағалау
Өзін-өзі бағалайды. Сабақтан алған әсерлерін және ұсыныстарын стикерге жазып тақтаға іледі.

Үй тапсырмасы.
Тақырыпты дәптерге конспектілеп келу, оқу, мазмұндау. Үйден 2 сұрақтан құрап келу.

Қарағанды облысы Шет ауданы
Ақсу - Аюлы селосы