Балалардың саусақ, қол моторикасын дамыту

Күні: 09.12.2016 жыл.
Қатысушылар.: Ата-аналар,мұғалімдер. Баяндамашы: Мұхит атындағы ЖОББМ-нің мұғалім- дефектологы Қобдабаева Айнұр Хабиболлақызы
Тақырыбы: <<ҰСАҚ ЖӘНЕ ЖАЛПЫ МОТОРИКАНЫ ДАМЫТУ, БАЛАНЫҢ ЖАН-ЖАҚТЫ ДАМУЫНА ӘСЕРІ>>
<<Адамды жалпы тіршіліктің әміршісі еткен интеллектуалды артықшылықтар емес, ол қол - осы органмен барлық органды меңгереміз>>.
Джордано Бруно
Ұсақ қол моторикасы термині саусақтар қозғалысы және қолдың буындарын үйлестіру дегенді білдіреді. Ұсақ моториканы дамытудың маңыздылығы неде? Адамның бас миында саусақ қимылына және сөйлеуге жауап беретін орталықтар өте жақын орналасқан. Ұсақ моторикаға әсер ете және оны белсендіре отырып, көрші орналасқан сөйлеуге жауап беретін орталықты да дамыта аламыз. Сухомлинский айтқандай: <<Қабілет бастауы мен балалар дарыны - саусақ ұштарында. Содан шығармашылық ойдың бастаулары пайда болады. Бала қолының қозғалысында еңбек құралына деген сенімділік пен тапқырлық орын алса, қиындық туындайды, ол үшін бала ойының шығармашылық ,анықтық қабілетінің өзара әрекеттестігі қажет. Балада қаншалықты шығармашылық қабілет болса, бала соншалықты ақылды келеді>>.
Көптеген жаңашыл зерттеушілер ұсақ моториканы дамытуға байланысты саусақ моторикасын дамытуға саусақ ойындарын, саусақ ойындарын сипаттауды, сергіту сәттерін, ойын - ертегілер пайдалануды ұсынады . Қол моторикасы - бұл саусақтың ұсақ бұлшық еті мен қолдың қозғалысын реттеу. Ол тек қозғалысты ғана орындап қоймай , бала миының жұмысының дамуы, тіл дамыту,сондай-ақ есте сақтау, көңіл, логикалық ойлау қабілеті психологиялық процесінің дамуы үшін қажет. Ұрпақтан ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан, әрі үлкен мәні бар мәдени шығармашылық- саусақ ойыны. Саусақ ойынын ойнай отырып, балалар қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды, жан- жануарларды, құстарды, ағаштарды т.б көптеген бейнелерді бейнелей алады. Ал тіл кемістігі кездесетін балалардың жалпы қимылдары, соның ішінде бұлшық етінің қимылдары жеткілікті деңгейде дамымайды. Сөйлеу тілі мүшелері әрекетінің қозғалуларының дамуы қол саусақтарының нәзік қимылдарының дамуымен тығыз байланыста болғандықтан, бала қолының ептілігін толық жетілдіру, түзету- тәрбие жұмысын жүйелі жүргізуді қалайды.Қазіргі кездің балаларында жалпы моторлық артта қалушық байқалады екен . Жалпы моториканың дамуының аздығын, соның ішінде қол қимылының аздық себебін зерттей келе қазіргі заманғы барлық баланың жазуға дайын еместігі немесе тілінің дамуында бір ақау бар екендігі анықталды. Осыдан келе мынадай қорытынды шығаруға болады: егер тілінің дамуында ақау болса, онда бұл ұсақ моториканың мәселесі. Пассивті жаттығу - ұсақ моториканы дамытудың алғашқы сатысы. Саусақ жаттығуларын ең төменгі деңгейден бастаған дұрыс. Содан кейін ғана активті саусақ жаттығуларына көшуұсынылады. Оның деңгейі баланың ұсақ моторикасының даму деңгейіне қарай таңдалады. Ата - аналар мен педагогтің ұсақ моторикаға дұрыс көңіл бөлгені жөн: ойындар, жаттығулар, түрлі тапсырмалар беру керек, ұсақ моториканы жетілдіруде және қол бұлшық еттерінің дұрыс дамытуда екі міндетті шешеді:
1.жалпы баланың интеллектуалды дамуына әсер етеді;
2.жазуға жаттығады.
Қарапайым жаттығулар арқылы,баланы естуге және де, көргенін,естігенін жадында сақтап қалуға пайдасы орасан зор. Ұсақ моториканы дамыту барысында біз осы нәтижеге жетеміз:
1.Сөйлеу тілі жетіледі.
2.Қимыл қозғалыс қабілеті артады.
3.Икемділігі арта түседі.
4.Логикалық ойлау қабілеті дамыйды.
5.Танымдылық деңгейі артады.
Ойындар арқылы, біздер баламен қарым- қатынасты нығайтып, баланың өз- өзіне деген көз қарасын өзгертіп, ойынға, оқуға деген ынтасын көтереміз.

Ұсақ қол моторикасын дамыту жұмысының жүйесі

Қолдардың шаршағанын басып, еңбекке қабілеттілігін арттыру үшін оларды әрдайым жаттықтырып отыру қажет. Назарларыңызға саусақтар күшін, шапшаңдығын, қабілеттілігін арттыруға көмектесетін, буын ауруларының алдын алатын бірнеше жаттығулар жиынтығын ұсынамыз. Әр жаттығуды (тұрып не үстелде отырып) 10-20 рет жасаңыз және әрдайым мөлшерін арттырып отырыңыз. Әр жаттығудан кейін буындарыңыз бен саусақтарыңызды босаңсытып, сілкіңіз. Жаттығуларды жасап біткеннен кейін саусақтарыңызды ұшынан бастап білезігіңізге дейін уқалап, массаж жасаңыз.

Саусақтарыңызды жұдырыққа бүгіп, қолыңыздың буынымен оңға қарай, кейін солға қарай айналма қозғалыс жасаңыз. Әр бағытқа 10-20 реттен.

Қол буынын астыға-үстіге бүгіңіз.

Бір дегенде - бар күшіңізбен саусақтарыңызды жұдырыққа түйіңіз, екі дегенде - жан-жаққа тарбитыңыз.

Саусақтарыңызды жазып, бас бармағыңызбен алдымен оңға қарай, кейін солға қарай айналма қозғалыстар жасаңыз.

Саусақтарыңызды жайыңыз. Саусақтарыңыздың бастапқы екі бөлігін алма-кезек бүгіп, жайыңыз.

Шынашақтан бастап, әрбір саусағыңызды кезекпен жұдырыққа бүгіңіз. Кейін бас бармақтан бастап, сол жаттығуды қайталаңыз.

Жұдырығыңызды түйіңіз. Әр саусағыңызды бүгіп, ашыңыз. Басқа саусақтарыңыз жұдырыққа түюлі болғанын қадағалаңыз.

Қолыңызды үстелдің үстіне қойыңыз да әр саусағыңызды кезекпен көтеріңіз. Бір саусақты көтергенде, басқа саусақтарыңыз қозғалыссыз жатуын қадағалаңыз.

Бас бармағыңыз білекке жеткенше буыныңызды бүгіңіз. Оң және сол қолмен алма-кезек жасаңыз.

Қол буындарыңыздың саусақтарын алақандарыңыз жанаспайтындай етіп бір-біріне қысып ұстаңыз. Саусақтарыңыз бір-бірінен алшақтап кетпейтіндей серіппе қимылдар жасаңыз.

Оң қолыңызбен сол қолыңыздың саусақтарын ұстап, ақырындап тартыңыз. Басқа қолыңызбен қайталаңыз.

Шебер сынып . Өтілген күні: 9.12.2016 жыл.
Қатысушылар: Бастауыш сыныптағы ПДТ балалары (15) , ата аналар, мұғалімдер.
Сабақтың тақырыбы: << Қысқы орман >> суретін бейнелеу.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Қыс мезгілінің құбылыстары мен қыс табиғатының ерекшеліктері туралы білімдерін нығайту
Түзете-дамытушылық: Сурет бойынша әңгіме құрастыруын жетілдіру. Балалардың саусақ,қол моторикасын дамыту.
Тәрбиелік: Қарым - қатынас арқылы балаларды достыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: Слайдтар, доп, жаттығулар.
Керекті құралдар.: түрлі түсті қағаздар, қайшы, бояулар.
I . Қызығушылығын ояту.Балалардың зейінін сабаққа аудару. Балаларды ортаға шақырып,қол,саусақтарын дамытуға жаттығу жасату.
ІІ.Мағынаны тану.
Ал балалар, қазір жылдың қай мезгілі еске түсіріп жіберейікші.? Балалар: - Қазір жылдың қыс мезгілі.
Қыс айларын атап беріңдерші?
Балалар:- Желтоқсан, қаңтар, ақпан.
Балалар қыс мезгілінде табиғатта қандай құбылыстар болады?
Балалар -: Су қатады, қар жауады, боран болады, айналаның бәрін қар басады.
Дұрыс айтасыңдар, балалар айналаның бәрін ақ қар басады. Жерді, тауды, тасты, орманды бәрін қалың қар басады. Ормандағы ағаштардың бәрі ақ көрпеге оранғандай болады. Қысқы орманның балалар ауасы таза, табиғаты тамаша болады.
Ал енді балалар қысқы орман туралы сурет қарайық, нелерді көріп тұрмыз, қане кім әңгімелеп береді? Балалар ортаға шығып көргендерін әңгімелеп айтып береді. Орманда ағаштар өте көп. Қар бәрін басып тастады.
III .Ой толғаныс: << Қысқы орман >> сюжеттік суретін жапсырма арқылы бейнелеу . Мақсаты: суреттерді жапсыру арқылы бейнелеуді құрастыру.
Балалардың ой - өрісін, танымдық қабілетін дамыту.
Топпен жұмыс. Балаларға жұмыс жасау ретін түсіндіру: а) Керекті құралдарды әзірлеу; б) Қағазды жұлып қию; в)Қиынды қағаздарды саусақтарымен бүктеп,алақанда уқалау; г) Суретке клей жағып,жұлма қағаздарды жапсыру; д) <<Қысқы орман>> бейнесін жасап,ата-аналарына көрсету.
(Балалар қағазбен жұмыс жасау кезінде саусақ және қол моторикаларын дамытады.)
IV. Қорытынды: Балалар біз не туралы әңгімеледік, <<қысқы орман >> суретін жапсырма арқылы бейнелеу сіздерге ұнады ма?
Балаларды мадақтап, смайликтер арқылы өздерінің көңіл-күйін көрсетеді.