5-сынып қазақ тілі сабағы: Буын және оның түрлері - сабақ жоспары

Оқушылардың буын және оның түрлері туралы білімдерін кеңейту,

оқушылардың буын және оның түрлерін ажырата алу дағдыларын арттыру, деңгейлік тапсырмалар беру арқылы логикалық ойлау қабілеттерін арттыру, талдау дағдыларын арттыру.

Барлық оқушылар

Буын және оның түрлері туралы біледі.

Ережесін меңгереді.

Жаттығу орындау барысында қолданады.

Оқушылардың басым бөлігі

Буын және оның түрлері ерекшелігін біледі.

Ұйғыр тілімен салыстыра отырып талдайды.

Кейбір оқушылар: Буын және оның түрлері ерекшелігін біледі.

Ұйғыр тілімен салыстыра отырып талдайды. Буындардың үндесуін аңғарады.

Оқушылар буын және оның түрлері

туралы білімді меңгереді. Жазба жұмыстары барысында қолданады.

Оқушылар топтаса, ынтымақтаса жұмыс жасап сөйлеу мәнері жетіледі.

Оқушылар сөз құрамынан буын түрлерін ажырата алады.

І. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесу

Кезекшімен сұхбат

Психологиялық тренинг «Дәл бүгіннен бастап . . . » арқылы көңіл-күйді қалыптастыру . 1, 2, 3 сандары бойынша топтарға бөлу

1-топ Ашық буын

2-топ Тұйық буын

3-топ Бітеу буын

Топ басшыларын анықтайды.

ІІ. Мақсат қою кезеңі:

Оқушылардың буын және оның түрлері туралы білімдерін кеңейту,

Оқушылардың буын және оның түрлерін ажырата алу дағдыларын арттыру, деңгейлік тапсырмалар беру арқылы логикалық ойлау қабілеттерін арттыру, талдау дағдыларын арттыру.

V Жаңа тақырып: Буын және буын түрлері Ұйғыр тілінде

ережелерді айтқызу

Топтарға сөйлемді жазғызамын да, сөйлемдегі

сөздерді буынға бөлгіземін.

Мысалы:

1-топ. Ба-ла-лар мек-теп-ке кел-ді.

2-топ. Ау-ла-да Ә-сет пен Ер-бол доп ой-на-ды.

3-топ. Бү-гін сы-нып-та Ай-гүл ке-зек-ші.

Оқушылар тапсырманы орындап болған соң тақырып туралы түсінік беру.

Сөз бірнеше фонетикалық бөлікке жіктеледі. Балалар мектепке келді деген сөйлемде үш сөз бар. Осы сөйлемдегі сөздер естілуі жағынан Ба-ла-лар мек-теп-ке кел-ді болып бірнеше шағын дыбыс тобына жіктеліп тұр. Осындай дыбыстық топқа жіктелген сөз ағымының шағын мүшесі буын делінеді.

Сөздердің әрбір фонетикалық бөлшегі болған буын бір не бірнеше дыбыстан (фонемадан) құралады: Мысалы, қант, а-ла-мын сөздеріндегі буындарды алсақ, бірінші сөз бір буыннан, екінші сөз үш буыннан құрылып тұр. Бірінші сөзде буын төрт дыбыстан, екінші сөздегі бірінші буын бір дыбыстан, екінші буын екі дыбыстан, үшінші буын үш дыбыстан құралған.

Демек, буын дегеніміз - сөз құрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстардың тобынан жасалған фонетикалық бөлшек. Дауысты дыбыстың бір өзі буын бола алады. Дауыссыз дыбыстар жеке тұрып өздігінен буын құрай алмайды. Сөздің құрамында қанша дауысты дыбыс болса, сонша буын болады.

Буын жеке дауыстыдан және дауысты мен дауыссыз дыбыстардың тіркесінен жасалатын болғандықтан, оның құрамы үнемі бір қалыпты болмайды. Қазақ тілінде буынның үш түрі бар. Олар: 1) ашық буын: А-на, ә-ке, те-ре-зе, ау-ла-да

2) тұйық буын