Сыни тұрғысынан ойлау қалыптасқан ортада оқушы

Қостанай облысы әкімдігі білім басқармасының <<Арқалық политехникалық колледжі>> КМҚК

Баяндама:

Тарих пәнінің оқытушысы Айтмаганбетова Б.С

<<Сыни тұрғыдан ойлау технологиясымен оқытудың тарих сабағында қолданудың тиімділігі>>.
Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың <<Қазақстан - 2050 стратегиясы қалаптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты>> атты Қазақстан халқына жолдауында <<Бала тәрбиелеу - болашаққа ең үлкен инвестиция>> деген сөзіне сүйене отырып, Қазақстан Республикасының болашағы жастардың қолында десек, білімді, ойы ұшқыр тұлға қалаптастыру, тәрбиелеу ұстаздардың қолында. Сол себепті заман талабына сай, бүгінгі ғылым мен техниканың қатар дамып келе жатқанын ескеріп, оқу үдерісінде, жаңа технологияларды жолға қою тұлғаның алған біліміне деген қызығушылығы мен ізденушілігін арыттырады деп сенемін. Қазақстан Республикасының <<Білім туралы>> заңының 8 бабында <<Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттың құндылықтары, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шеберлігін шыңдауға бағытталған білім алу ға қажетті жағдайлар жасау>> деп атап көрсеткені барша ұстаздар қауымына таныс деп білемін. Оқу үшін оқытуда өзара белсенділікті арттыру әдістері , СТО стратегиялары кіріктіріледі.
Жаңа технологияларды меңгеру мұғалімнің зияткерлік, кәсіптік,адамгершілік, рухани, азаматттық және де басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін - өзі дамытып, оқу - тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Қазіргі кезде білім мен техниканың даму деңгейі әрбір оқушыға сапалы және терең білім беруіне жағдай жасап отыр. Оқытушы баяндайды, әңгімелейді,түсіндіреді, ал оқушы тыңдайды, қабылдайды, ойлайды т.б, таным әрекетерін жасайды.
<<Жүз рет естігеннен, бір рет көрген артық>> деген сөздерді ескере отырып, сабақтарымызда мүмкіншілігіне қарай инновациялық технологияны пайдаланып отырсақ оқытушының ұтары мол деп ойлаймын. Тек оларды тиімді, жүйелі түрде қолдану оқытушының шеберлігіне байланысты әр қилы жүзеге асырылуы мүмкін.
Сол үшін де әрбір ұстаз өзі өткізетін дәрісін мазмұнды да, әрі қызықты етіп өткізуі үшін жаңа технологияларды қолданып келеді. Тарих сабағында сыни тұрғыдан ойлау технологиясын қолдану кезінде
сабақтың жан - жақты мазмұнды, әрі оқушыларға әсерлі, түсінікті өтетініне көзім жетті. Тағы бір айта кететіні, тұлғаны тиянақтылыққа, ойлау қабілетінің ашылуына, өз ойын жасқанбай айта алуына кең жол ашады. <<Сыни тұрғыдан ойлауға уйрету>> модулінің <<топпен жұмыс>> әдіс-тәсілі арқылы да көп нәрсені жүзеге асыруға болатынын байқадым. Топтық жұмыс барысында, білімалушылар сабақтың бастапқы кезінде тақырыпты ашуға сәл қиналатындығын бақылайтынмын, осы әдіске білімалушылар қалыптасып, тақырыпты топтық талдау жасау, бірінің айтқанын бірі түсіну арқылы, өздігінше тақырыпты ашуға үйренеді. Мәтінмен жұмыс барысында үлгірімі жақсы оқушылар, мәтінің мағынасын тез айқындап, жанындағы үлгірімі төмендеу серіктестеріне түсіндіріп үлгіріп жатқанын да көрдім. Сабақтың келесі бөлімдерінде <<суретті сөйлету>> әдісін қолданғанымда, білімалушылардың сөйлеу шеберлігінің шыңдалып, сыни тұрғыдан ойлауға, сындарлы сөйлеуге уйреніп шығармашылық қабілетінің дамуына мол мүмкіндік бергенін де айтып өткім келеді.
Жаңа технологияны пайдаланудың тиімді тұстары:
> Оқушының пәнге деген жеке қызыушылығын оятады;
> Танымдық қабілеттілігін қалыптастырады;
> Әлеуметтік мәдени тәрбие қалыптастырады;
> Оқушыны шығармашылық жұмысқа баулиды;
> Оқытушының уақытын үнемдейді
> Қосымша мәліметтер береді.
Жаңа технологияны пайдаланудың оқытушыға береріне келсек:
> Барлық баланы оқыту;
> Оқу тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруға көмектесу;
> Білім берудің формасын оңайландыру міндеттерін атқару;
> Оқушының жеке қабілетін айқындау, іздену;
Сын тұрғысынан ойлау - өз алдына сұрақтарға жауап іздеп, жан-жақты пікірлесу, талдау жасап отыру,яғни оқушы санасын сол тақырыпқа байланысты ояту,ой шақыру, ойын жеткізу оны дәлелдей алу.Сонымен қатар қасындағы оқушының пікірін тыңдау,сол пікірлерді салыстыру.
Бұл технологияның негізгі ұстанымдары: әлсін - әлі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, тіректерді пайдалану, келіспеушіліктің болмауы, оқушының жетісіктерінің жариялығы, қателерді түзеуге мүмкіншілік
жасау, барлық балалар дарынды, табысқа жетуге жағдай жасау, оқытумен тәрбиенің бірлігі.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту күрделі процес болып келеді. Сыни ойлау ақпарат алудан басталып, қаралатын мәселеге байланысты шешім қабылдаудан аяқталады. Мұнда әр оқушының ойы шыңдалып,өз даму деңгейіне сай жетістіктерге жетуге болады.
Сыни тұрғысынан ойлау қалыптасқан ортада оқушы:
> Нақты мақсат қоюға дағдыланады
> Өзіне деген сенімі артады
> Оқу процесіне белсенді қатысады
> Жолдастарының пікірін сыйлайды.
> Өзін толғандыратын, проблемалық сұрақтар қоя біледі.
> Сараптауға, бағалауға дағдыланады
> Пәнге деген қызығушылығы артады.
Сын тұрғысынан ойлау жобасы мынадай үш құрылымнан тұрады.
> Қызығушылығын ояту;
> Мағынаны тану:
> Ой толғаныс
Бұл технологияда бұрынғы білім мен жаңа ұғым ұштастырылады. Ал соңғы кезеңде оқушы өз шығармашылығынан қабілетін таныта алады. Мұнда оқушыға ойланып толғануға уақыт берілуі керек, ойын айтуға оқушы шығармашылығын қалыптастыратынын атап өту керек.
<<Қызығушылығын ояту>> кезеңінде алдыңғы өткен тақырыпты тексеру мақсатында тест жұмыстарын өткізу арқылы оқушы білім деңгейін қадағалап, жаңа сабақты бастар алдында <<Топтастыру>> стратегиясы арқылы оқушылармен бірлесе жұмыс жасауға болады.Сабақтың қай құрылымында болмасын осындай стратегияларды қолданғанда <<Мен не ұтам?>>, және <<Оқушы не ұтады? деген сұрақтарды есінен шығармауы керек.
Жаңа технологияның принциптері- оқытуды ізгілендіру,өздігінен білім алып, ізденіс арқылы дамитын, өзіндік дұрыс шешім қабылдай алатын, өмірге бейім жеке тұланы қалыптастыру. Жаңа оқыту технологиясы арқылы оқушы қандайда болмасын ақпаратты өздігінше игеріп, өз өміріне жарата алатын әмбебап тәсілдерді үйрену керек. Технологиялық жүйелікті сақтай отырып, қазіргі сабаққа қойылатын талапарды қатаң ескерген мұғалім, оқушылар шығармашылығын арттырып, білім бәсекелестігіне дұрыс бағыт - бағдар бере алады.
Ұлы ағартушы Ахмет Байтұрсыновтың <<Ұстаз үздіксіз ізденген де ғана, шәкірт жанына нұр құя алады>>, -- деген сөзі ізденімпаз, жаңаша ұстаздарға арналғандай. Мұны әрбір мұғалім жадында сақтауы тиіс.
Қорытынды жасай келе айтарым, өз іс тәжірибемнен жаңа технологияларды қолданып өткізген дәрістердің, оқушының бойына білімнің нәрі болып сіңетініне және оқушының келесі сабаққа деген қызығушылығын, ізденіп, берілген тапсырмаларды ұстазбен қатынаста болып орындауларына куә болып та жүрмін.
Ұлы данамыз Ы.Алтынсарин <<Мұғалім - мектептің жүрегі>> деп айтып кеткендей, білімді ұрпақты тәрбиелеу сонымен қоса бағыт беру ұстаздың қолында екенін ұмытпауымыз керек.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Қазіргі педагогикалық технологиялар: оқу -- әдістемелік құрал Алматы. 2008.
2. Қазақстан мектебі журналы 2008 ж
3. Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев Жолдаулары.
4. <<Жаңа тұрпатты мұғалім дайындаудың өзекті мәселелері>> атты республикалық ғылыми - практикалық конференция материалдары
5. <<Қазақстан тарихы: әдістемелік журнал>> 2004, № 8. 2008ж
6. Интернет материалдары