Оқушы білімін бағалау

Шығыс Қазақстан облысы. Өскемен қаласы.
" Көпбейінді №3 мектеп-гимназиясы"
Математика пәні мұғалімі Сахариева Бальзам Мұхтарқызы

Математика білім сапасының көрсеткіші төмен пән екендігі белгілі жайт. <<Неліктен білім сапасы төмен?>> Бұл сұраққа жауап беру қиындық тудырмайды. <<Ал білім сапасын қалай арттыруға болады?>> - деген сауалға жауап беру күрделі, бұл сауалдың жауабын мұғалімдер жылдар бойғы қажырлы еңбектерінің нәтижесінде жинақтап келеді. Ендеше мен де бұл үдерістен қалыс қала алмадым. Білім сапасының төмен болуының себебін мен оқушылардың тақырыпты меңгеру сабақтарында көрсеткен білімін уақыт өте келе көрсете алмауында деп ойлаймын. Өйткені оқушылар көргені мен естігенін жылт еткізіп пайдалана қояды, ал тереңіне үңілмейді. Жаңа білімді меңгеру кезінде оқушылар жаттанды оқиды, күрделі ойлау, ой қорыту әрекеттерін жүзеге асырмайды, олар тек қана осы сабақта баға алуды көздей отырып мұғалімнің үйреткенін механикалық түрде қайталаумен ғана шектеледі. Сондықтан бұл ақпарат уақыт өте келе ұмытылып қалады. Бір тарауды аяқтағанда немесе тоқсан соңында, сондай-ақ бақылау жұмысына дайындалғанда оқушы қалай дайындалу керектігін білмейді немесе білсе де ондай іс-әрекетті жүзеге асыру дағдысы болмағандықтан көбі ешқандай дайындықсыз келеді. Осы және басқа да оқу үдерісі барысындағы туындаған біршама сауалдар төңірегінде ойлана келе <<Математика пәнін оқытуда оқушы құзыреттілігін белсенді-әрекетті технологияларды қолдану арқылы дамыту>> деген тақырыпты өзекті тақырып етіп алуға тоқталдым. Бұл тақырыпты таңдауымның екінші себебі де бар. Қазақстан 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында жеке тұлғаны қалыптастырудағы білім берудің мақсаты мен оның тәсілдерін жетілдіру міндеті айқын көрсетілген. Атап айтқанда, онда <<орта білім берудің мақсаты - жылдам өзгеріп отырған дүние жағдайларында алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру>> делінген. Қоғамдық дамудың қазіргі үрдісі өзінің іс-әрекетін тиімді жоспарлай алатын, танымдық қызметінде алынған білімді орынды пайдалана білетін, түпкі нәтижеге жету үшін әр түрлі топтардағы адамдармен тиімді қарым-қатынас диалогіне түсе алатын білімді тұлғаны, яғни құзыретті тұлғаны тәрбиелеу болып отыр.
Өзекті тақырыпты жүзеге асыру мақсатында өзекті тақырып бойынша зерттеу жұмыстарын іске асыру жобасын жасадым.

Қалалық өзекті тақырып:

<<Қазіргі заманғы мектептегі білім сапасын жетілдіру: білім беру үрдісінің субъектілерін дамыту шарты ретінде>>.

№3 мектеп гимназиясының өзекті тақырыбы:

<<Көпсалалы мектеп-гимназия жағдайында білім беру үрдісі субъектілерінің құзыреттілігін сыни тұрғыда ойлауды дамыту жобасы негізінде дамыту>>.

Математика және информатика кафедрасының өзекті тақырыбы:

"Көпбейінді мектеп гимназия жағдайында математика, информатика пәндерін оқытуда білім беру үрдісі субъектілерінің түпкілікті құзыреттілігін белсенді-әрекетті технологиялар негізінде жетілдіру ".

Мұғалімнің өзекті тақырыбы:

<<Математика пәнін оқытуда сыни ойлауын және құзыреттілігін белсенді-әрекетті технологияларды қолдану арқылы дамыту>>.

Зертеудің өзектілігі

Қазіргі заман талабына сай әр оқушы қазақ халқының ғасырлар бойы жинаған бай мәдени мұрасы әдет-ғұрпын, өз ұлтының рухани байлығын терең меңгерген , ғылыми терең біліммен қаруланған, егеменді мемлекетіміздің болашағы болатындай нағыз азамат болуы керек. Ол үшін теориялық оқу материялын оқу бағдарламасы бойынша ғылыми негізде ең жоғарғы дәрежеде меңгеріп шығуы және теориялық білімін практикада саналы түрде қолдана білуі тиіс. Мектеп оқулықтарымен шектелмей қосымша әдебиеттер, ғылыми көпшілік журнал материалдарын қолданып өз білімін толықтыра білуге дағдылануы керек. Яғни меңгерген материалдарын толық пайдаланып салыстыра отырып қорытынды жасауға, талдай білуге, ойын айтып пікір таластыра алуға үйренуі керек. Өз ойын ауызша-жазбаша тиянақты жеткізе алатын, ойлау қабілеті жетілген азамат болуы тиіс.
Сондықтан оқушылардың бойында шығармашылық іс-әрекетті, ізденімпаздықты қалыптастыру, жүйелі қорытынды жасай білу, дәлелді пікір айту іскерлігін арттыру, оқу материалын сараптау, талдап салыстыру іскерліктерін үйрету қажеттігі туындайды. Осы мақсатты іске асыру үшін келесі проблемалық тақырыпта зерттеу жұмыстарын жүргізу қажеттігі туындайтындықтан зерттеу жұмысының тақырыбын "Математика пәнін оқытуда оқушының сыни ойлауын, кұзыреттілігін белсенді-әрекетті технологияны қолдану арқылы дамыту" деп алып отырмын.
Оқушыны өз бетімен жұмыс істеуге үйрету дегеніміз әр сабақта (жаңа білімді игеру, есеп шығару, бақылау сабақтарында) талдау, салыстыру, ортақ байланысты анықтау, жүйелеу, жіктеу, қорытындылау, бағалай білу, кітаптағы мәтінмен жұмыс істей білу, ойын тиянақты жеткізе білу операцияларын жүзеге асыруды өзі орындай алатындай біліктілік пен дағды қалыптастыру.

Зерттеудің мақсаты: Пән бойынша өз беттерімен жұмыс істеу біліктіліктерін жетілдіре отырып, құзыреттілік негізіне қол жеткізу.

Өзекті тақырыпты жүзеге асыру міндеттері:

1. Теориялық міндеттер:
а) Оқушының жеке бас ерекшеліктерін, психология-физиологиялық ерекшеліктерін ескере отырып өз бетімен жұмыс істеу іскерліктерін дамыту әдіс-тәсілдерін нақты анықтау. Ол үшін новатор педагоктардың әдістемелері мен ғылыми еңбектеріне сүйене отырып осы әдіс-тәсілдердің оптималды екендігін дәлелдеу.
б) Өз бетімен жұмыс істеу іскерліктері аркылы сыни ойлауын, құзыреттілігін дамыту үшін арнайы әдіс-тәсілдердің жоспарын (модель) құру

2. Практикалық міндеттер:
а) Жаңа методикалар мен технологияларды қолдана отырып оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу іскерліктері аркылы сыни ойлауын, құзыреттілігін жетілдіріп дамытатын арнайы құрастырылған сабақтарды модификациялау және оларды ұйымдастырудың тиімді жолдарын анықтау, әдістерін айқындау.
б) Оқу үрдісіне модификацияланған сабақтарды енгізіп, апробация жасау.
в) Зерттеу және статистикалық өңдеу әдісін қолдана отырып зерттеу тақырыбының маңызын, зерттеу жұмыстарының нәтижесін анықтау.

Зерттеу нысаны: Сабақ беретін сыныптар.
Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу іскерлігі аркылы сыни ойлауын, кұзыреттілігін дамыту мақсатында мұғалімнің жүргізетін іс-әрекеті және арнайы модификацияланған сабақтардағы оқушының іс-әрекеті. Оқушы-оқушы, мұғалім-оқушы қарым-қатнасы.
Зерттеу пәні: Сабақ үрдісі барысындағы оқушы.
Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу қабілетін жетілдіру үшін арнайы модификацияланған сабақтар жүргізілетін сыныптарының оқу үрдісі.
Зерттеу болжамы
Оқушыларға пән бойынша жүйелі әртүрлі ақпараттық технологияларды қолдану негізінде қалай оқу керектігін үйрете отырып жүйелі жан-жақты терең білім берілсе, пәнге қызығушылықтары артып, шығармашылықпен жұмыс істеуге ынталанады, ізденуге өз жұмысының нәтижесін көруге асығады, құзыреттілігі қалыптасады.
Зерттеу әдістері:
- Бақылау жүргізу, жинақтау, байқаудан өткізу, талдау, салыстыру, дәлелдеу (тест нәтижелерін, бақылау нәтижелерін) әдістерін қолданамын. Зерттеу барысында статистикалық өңдеу әдісі де қолданылады.
oo Ғылыми әдебиет таңдау әдісін қолданамын (мазмұнын талдау,жинақтау).
oo Эксперимент әдісі (модельді апробациялау).
oo Сауал-сұрақ әдісі (анкета алу) арқылы пәнге қызығушылығын, қандай іскерліктерінің дамығанын арнайы сұрақтарға жауаптар арқылы анықтау.

Бағдарлама кезеңдері:

Іздену кезеңі - 2009-2010 оқу жылы.
Теорияны оқып үйрену, семинарларға, ашық сабақтарға қатысу, әртүрлі қажетті материалдар жинақтау
Эксперименттік кезең - 2010-2013 оқу жылы.
Аралық нәтижелерді бақылау, салыстыру, қорытындысын шығару. Оқушы шығармашылығын арттыратындай мәселелермен жұмыс.
Қортындылау кезеңі - 2013-2014 оқу жылы.
Оқушылардың шығармашылық есептерін тыңдау, мақалалар жазу, тәжірибе тарату, педагогикалық жинақтар жасау.
Эксперимент жұмысына қатысушылардың құрамы:
1. Оқушылар
2. Ата-аналар
3. Мұғалім
4. Психолог
5. ЭЖО
Эксперименттік тәжірибе жұмысына қатысушылардың қызметтік міндеттерінің бөлінуі:
* Пән мұғалімі - терең білім беруге, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелей отырып, нақты шешім қабылдап, өзіндік көзқарасы мен пікірін жеткізіп айналасындағы шынайы өмірге белсенді араласып, оны жақсартуға ықпал ете алатын оқушы тәрбиелеу.
* ЭЖО - мұғалімдерге бағыт бағдар береді.
* Ғылыфми жетекші - оқушылардың жан-жақты білім алып, шығармашылығын арттыратындай зерттеу жұмыстарын жүргізуге ақыл-кеңес беру. Жазылған зерттеу жұмыстарының, мақалалардың, әдістемелік жинақтардың, ғылыми жобалардың ғылымилығына көңіл бөліп, дұрыс жазуға үйрету.
Эксперимент нәтижесі бойынша болжамдар
Оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артады,оқушылардың құзыреттілігі артады, яғни кез-келген жағдаяттан шығуға дайын болады, өз беттерімен шығармашылық жұмыс жасап, талдап, салыстырып, нәтижесін жүйелеп, қорытынды жасап, өмірде қолдануға үйренеді.
Өзекті тақырыптың орындалуы туралы есеп беру:
Математика, информатика пәндері бірлестігі отырысында есеп беріп, тәжірибе бөлісу.

Өзекті тақырыпты жүзеге асыруда атқарылатын жұмыстардың түрлері:
І. Іздену кезеңі - 2009-2010 оқу жылы.
1. Интерактивті технологияны оқып үйрену,
2. 12 жылдық білім беру концепсиясын негізге алу,
3. 12 жылдық білім беру заңын оқып үйрену,
4. Озық технологияларды оқып үйрену
5. Бағалаудың жаңа түрі портфолионы енгізу,
6. Интерактивті тақтаны қолданудың әдіс-тәсілдерін меңгеру,
7. Білім беру жүйесінің түпкілікті құзіреттіліктері туралы материалдарды оқып үйрену,
8. Оқушыларға педагогикалық-психологиялық зерттеу жұмыстарын жүргізіп, даму картасын жасау,
9. Өзекті тақырыптың теориялық бөлімі бойынша кафедра және мектеп ішілік семинарларға қатысу.

ІІ. Эксперименттік кезең - 2010-2013 оқу жылдары.

№

Тақырыбы

Түрі

Өтетін орны

Мерзімі
1
Интерактивті әдістерді қолданып өз беттерімен жұмыс істету арқылы оқушылардың құзіреттілігін арттыру
Сабақ беру үрдісінде үнемі СТО жобасын қолдану, ашық сабақ өткізу
Мектеп, қала мұғалімдеріне
2010 оқу жылы
2
Портфолио - оқушылардың оқу жетістігін бағалау формасы
Баяндама
Мектепте
2011 оқу жылы, наурыз айы
3
Оқушылардың шығармашылық жұмыстармен айналысуына көмек беру, қорытындылау
Реферат, ғылыми жоба
Мектепте, қалада, облыста
Жылдар бойы

ІІІ. Қорытындылау кезеңі - 2013-2014 оқу жылдары.
1
Озық технологиялар негізінде құрылған сабақтар арқылы өз бетімен жұмыс істету негізінде оқушы құзіреттілігін арттыру
әдістемелік құрал, мақала
2013 оқу жылы
2
Оқушылардың ғылыми жобасын қорғауына басшылық жасау
Реферат, ғылыми жоба
2010-2014 оқу жылы

Қолданылатын теориялық әдебиеттер тізімі:
1. <<Сын тұрғысынан ойлау технологиясы>> Джинни, Стил С., Крутис С., Мередит.
2. <<Жобалау әдістемесі>> Дж.Дьюи (Метод проектирования)
3. Журнал <<Педагогика>>, <<Білімдегі жаңалықтар>>, <<РЯКШ>>.
4. 12 жылдық білім беру заңы.

Осы жоба бойынша іздену кезеңінде зерттеу жұмысының түп қазығы оқушының құзыреттілігі болғандықтан оқушы құзыреттілігіне не жататынын зерттеп талдау жасадым. Құзыреттілік ұғымы <<білім>>, <<білік>> және <<дағды>> сияқты (ББД) ұғымдарды қамтиды. Бірақ бұл ББД жай ғана жиынтығы емес. Құзыреттілік оқыту нәтижесін (білім және білік) ғана емес, сонымен бірге ол оқушылардың шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі мен құндылық бағдарларының жүйесін де көрсетеді. Құзыреттілік - бұл алынған білім мен біліктерді іс жүзінде, күнделікті өмірде қандай да бір практикалық және теориялық мәселелерді шешуге қолдана алу қабілеттілігі. Ол, ең әуелі мектептегі оқыту үрдісінде қалыптасады. Оқытудағы құзіреттілік білім беру нәтижесі ретіндегі оқыту сапасын қамтамасыз етеді, ал ол өз кезегінде кешенді әдіс-тәсілдерді жүзеге асыруды, мектептегі оқу сапасын бағалаудың біртұтас жүйесін құруды талап етеді. Демек <<құзырет>> және <<құзыреттілік>> ұғымдарын мектептегі педагогикалық тәжірибеге енгізу білім берудің мазмұны мен әдістерін өзгертуді, іс-әрекет түрлерін нақтылауды талап етеді.
Құзырлылықты Джон Равен танымдық, пәндік-практикалық, тұлғалық тәжірибелерінің күрделі пайымдамасы, синтезі деп пайымдайды.
Бүгінгі білім жүйесінде оқушы тұлғасы орталыққа айналып, барлық педагогикалық әрекеттер оның айналасында шоғырлана жүргізіледі. Бұл жағдайда <<оқушы дайын білімді игеруші емес оның орнына оқушы - шындықты танушы тұлға>> түсінігі қалыптасады. Оқушының құзыреттілігінің көрсеткіштері төмендегідей алынды.
Мәдени-танымдық құзыреттілік
Құндылықты-бағдарлы құзыреттілік

Тұлғаның өзін-өзі дамыту құзыреттілігі
Оқу-танымдық құзыреттілігі
Оқушы шындықты танушы тұлға

Коммуникативтік құзыреттілік
Әлеуметтік еңбек құзыреттілігі

Ақпараттық-технологиялық құзыреттілік

Тұлғаның өзін-өзі дамыту құзыреттілігі: өзінің қалай оқу керектігін үйрену қызметін бағалай алуы және оны одан әрі жобалай білу қабілеті, ерекше жағдайға бейімделе білу қабілеті.
Әлеуметтік құзыреттілік: бірлескен (ұжыммын, топпен, жұппен) қызметпен айналысу қабілеті.

Ақпараттық құзыреттілік: ақпаратты қабылдау, өңдеу, жеткізу, ақпараттық деректерді өзгерту, компьютерлік сауаттылығы, ғаламтор және ақпараттық технологияларды меңгеруі.
Коммуникативтік құзыреттілік: қарым-қатынас мәдениеті, өз тілінде және пәндік тілде сөйлеу дамыту.
Оқу-танымдық құзыреттілік: математикалық құзыреттілігі, білімділігі мен білімін қолдана білуі.
Ендігі кезекте <<Оқушы құзыреттілігін қалай дамытуға болады? Ол үшін нені өзгертуім керек? Қалай өзгертуім керек?>> деген сауалдардың қойылуы орынды. Оқушы құзыреттілігін сабақта және сабақтан тыс уақытта дамытуға көңіл бөлу қажеттігі туындады.
Сабақта құзыреттілікті дамыту жолдары:
Оқушының тұлғалық тәжірибесін білім мазмұнына кіріктіру (оқушының өмірлік тәжірибесі деңгейіне, даму деңгейіне қарай әртүрлі қабілеті ашылатындай ситуация, тапсырма бере отырып білім мазмұнын бала өмірімен ұштастыру).
oo Белсенді-әрекетті техналогияны қолданып топтық, жұптық жұмыс түрлерін ұйымдастыра отырып оқушының білімді өзі игеруіне жағдай жасау.
oo Қосымша материялдар пайдалану арқылы қызығушылығын арттыру, оларды табуға нұсқау беру.
oo Қарым-қатынасқа көңіл бөлу
oo Акт-ны пайдалану.
oo Берілген оқу мазмұнының өмірмен сабақтастығына көңіл бөлу, PISA тапсырмаларын пайдалану.
oo Бағалауды оқушыны білім алуға жетелеуші нәтижеге жету жолдарын айқындаушы құрал диагностика арқылы жүргізу.
Сабақтан тыс уақытта құзіреттілікті дамыту жолдары:
oo Оқушыны зерттеу жұмыстарымен айналыстыру;
oo АКТ-ны дұрыс тиімді пайдалана білуге дағдылану;
oo Портфолио жинақтау;
oo Әр түрлі сайыстар мен олимпиадаларға қатыстыру.
Дәстүрлі білім беру жүйесінде <<жан-жақты үйлесімді дамыған тұлға қалыптастыру>> мақсаты жүзеге асырылды немесе бұл формуланың шешімі мынадай болды деп айту қиын. Дәстүрлі сабақ беру жағдайында оқушыдан жаңа ақпаратты есте сақтап, қайталап беруді есеп шығару алгаритмін үйрете отырып, осы алған білімін тағы бір рет есептің шығарылу жолы бойынша қайталауды талап етеміз. Дәстүрлі оқытуда мұғалім оқушыға дайын, дұрыс ақпаратты береді, оқушы тек тыңдап, ақпаратты қабылдап отырған. Бұл

әрекеттер оқушылардың ойлануына мүмкіндік жасамай, керісінше іскерлік қабілеттерін шектейді.
Әр сабақта оқушыға білім алудың жолдары мен әдіс-тәсілдерін үйрететін болсақ қана өз бетімен жұмыс істеу іскерлігіне үйренеді, яғни қалай оқу керектігін ой елегінен өткізе отырып белсенді әрекетті технология ұсынған жұмыс түрлерін орындау барысында оқушы өзіндік іс-әрекет жасайды, ой қалыптастырады, шешім қабылдауға дағдыланады, танымдық қызметтің түрлерін жүзеге асыра алады. Сондықтан мен өз сабақтарымда оқушы белсенділігінің әсерін арттыру үшін интерактивті әдісті қолданамын, өйткені оқушының құзыреттілігін дамыту оқушының өзін белсенді жағдайға қоятын жеке тұлғаға бағытталған оқыту технологияларын тиімді пайдаланумен тікелей байланысты. Қазіргі білім беру жүйесінде оқытудың озық технологияларын меңгермейінше табысты оқушы тәрбиелеу мүмкін емес. Білім сапасын көтеру үшін мұғалім шеберлігі жоғары, білімді әрі шығармашыл болуы қажет. Ал жаңа технологияларды меңгеру мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық жағынан өсуіне игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамыта отырып оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Қазіргі білім беру саласында қолданылатын Интерактивті үдерісті ұйымдастырудың жетекші қағидалары:
oo ойлау қызметін ұйымдастыру;
oo мазмұн шығарушылық қызметті ұйымдастыру;
oo таңдау еркі;
oo рефлексияны ұйымдастыру.
Оқыту мен оқудағы интерактивті әдіс, бұл сабақ барысындағы оқушы-оқушы, оқушы-мұғалім арасындағы жоғары деңгейдегі өзара әрекеттер. Мұндай өзара әрекеттер ұсынылған шешімнің қаншалықты қажеттілігіне байланысты мәселелердің қандай жолдармен шешілетін нұсқаларын талқылау формасында жүзеге асырылады. Интерактивті әдістің мақсаты тек қана ақпарат беру емес, оқушылардың өз бетімен жауапты табу дағдыларын қалыптастырумен байланысты және педагогикалық өзара ықпалдастық әрекетіне қатысатын оқушылардың мінез-құлық, қызмет үлгілерін өзгерту және жақсарту болып табылады. Өз әрекеті мен серіктестерінің әрекетін талдай келе, әр оқушы өз мінез-құлқының үлгісін өзгертеді және оны саналы түрде меңгереді. Бұл әдістерді қолдану бір қарағанда өте жеңіл болып көрінеді, бірақ мақсатты дұрыс қоя отырып оқушы әрекетін нақты нәтижелерге бағыттаған жағдайда бұл өте күрделі үрдіс екенін көреміз. Білім саласындағы мақсатта, соның ішінде күнделікті оқу үдерісіндегі мақсаттың мәнмәтінінде 45 минутқа қатысушы субъектілердің іс-әрекет нәтижесі, оған

жету жолдары мен құралдары қарастырылады. Жалпы мақсат ол қандай да бір етістік арқылы берілетін іс-әрекет. Сондықтан да күнделікті мақсатты қоюдағы талап оқушылардың ойлау деңгейлеріне сай жасалатын іс-әрекетті сөздік формаға келтіру. Сабақты жоспарлау кезеңінде мақсаттарды нақтылау үшін мен Б.С.Блум ұсынған танымдық аймақтағы алты мақсаттар категорияларын пайдаланамын, себебі олар барлық интелектуалдық үрдісті қамти алады. Блум таксономиясы ұғымы <<мақсаттың белгілі бір заңдылықпен орналасуы>> дегенді білдіреді. Бұл таксономияның құндылығы:
oo мақсаттардың нақтылануында;
oo мақсат категорияларына сай логикалық ойдың алгоритмделуінде;
oo білім мазмұнының мақсатқа сай жіктелуінде;
oo оқушы іс-әрекетінің мақсатқа сай дамуында;
oo әр мақсатқа сай тапсырманың саралануында;
oo оқушы білімінің әр мақсат негізінде бағалануында;
oo мұғалім мен оқушының бірлескен қызметіндегі нақтылық пен жариялылыққа қол жеткізілуінде;
oo қойылатын бағаның соңғы нәтижені ғана емес, бүкіл үрдісті қамтуында.
Сабақты жоспарлау барысында оқыту мақсаттарының категориялары бойынша білім мазмұнын жіктеймін және әр категория бойынша төмендегі кестелер көмегімен міндетті талаптар мен нақты амалдарды анықтап аламын. Келесі кезекте осы мақсаттарға жету үшін тұлға бойындағы қасиет қатесіз сараланып, басқа қасиеттерден оңай ажыратылып, анықталуы қажет. Яғни кім үшін, не үшін қандай әрекет жасайтынымды ойланамын. Келесі кезекте бағаланатын қасиеттерді бақылау критерийлерін нақтылаймын. Критерилердің негізінде бағаланатын нәтижелерге сүйенетін бағалау дескрипторларын құрамын. Критерийлер мен дескрипторлар оқушының әрбір ойлау деңгейлеріндегі әрекеттері мен әрекет барысындағы мінез құлқының сандық баламасын бірнеше өлшем бірліктеріне жіктеу әдісі.
1-кесте. Мақсатты айқындау талаптары.
Ойлаудың алты деңгейін сипаттаушы мақсаттар
Мақсаттарды Анықтаудың критерийлері
Білімділік
Білгендерін еске түсіру, білмегенін айқындау
Түсіну
Білмейтін затына терминге, ұғымға деген қызығушылықты арттыру
Пайдалану
Өз тәжірибесін пайдалануына жағдай жасау.
Талдау
Білмеген затын, ұғымын, терминін т. б. Өзіне таныс заттармен ұғымдармен, терминдермен салыстыру арқылы ұқсастықтары мен айырмашылықтарын іздеттіру.
Жинақтау
Білмеген затына, ұғымына, терминіне байланысты өз тұжырымын жасату.
Бағалау
Бастапқы білмеген затының, ұғымының, терминінің құндылығын қажеттілігін айқындату.

2 кесте. Педагогикалық өлшемдер арасындағы байланыс.

Параметр
Критерий
Дескриптор
Ұпай саны
Білімділік
Оқыған материалды есте сақтау, еске түсіру қайталау
Пайдаланылғантүсініктер мен ұғымдарды біледі.

Нақты фактілерді біледі.

Негізгі ұстанымдар мен ережелерді біледі.

Түсіну
Берілген материалды өз сөзімен басқа формада жеткізу
Ұстанымдарды, ережелерді, фактілерді түсінеді.

Мәтінді басқа (графикалық, диаграмма) формада жеткізе алады.

Нәтижеден туындайтын затты, құбылысты немесе нәтиженің келешегін болжамдай алады.

Пайдалану
Оқыған материалды нақты жаңа жағдайда пайдалану
Әдіс-тәсілдерді орнымен қолдану.

Нақты жағдайларда ілімді, заңдылықты қажеттілігіне қарай пайдаланады.

Ұстанымдарды, ережелерді, фактілерді жаңажағдайда пайдаланады.

Талдау
Кешегі білімі мен бүгінгі білімін салыстыру, талдау жасау
Жасырынболжамды айқындайды.

Өрбіту логикасында жіберілген кемшіліктер мен қателіктерді көре біледі.

Фактілер мен салдарарасындағы айырмашылықты ажыратады.

Жинақтау
Өзінің бүгінгі жинақтаған тәжірибесі негізінде сұрақтар туындату
Проблеманы шешу проетісін жасай алады.

Эксперимент жоспарын құра біледі.

Болжам жасай алады.

Бағалау
Алған білімнің өзі үшін құндылығын бағалау
Материалдың қажеттілігін айқындай алады

Жасалған қортындының жарамдылығын бағалай біледі.

Менің сабақ жоспарларымдағы негігі мәселе ойлау деңгейлерінің мақсатқа жіктелуі, мақсатқа жетуге қойылған талап (критерий), мақсатқа жетуге әсер етуші түрткі, қойылған мақсатқа жеткендігін сипаттаушы белгі немесе зерттеліп отырған объектінің мінез-құлқымен байланысты атрибуты (дескриптор) болып табылады. Мен оқушылардың танымдық қабілеттерін

кестеде көрсетілген интелектуалдық дағдылардың талаптарына сәйкес топтастыра отырып тиімді интерактивті әдісті таңдап қолданамын. Егер маған нақты фактілерді меңгерту қажет болса төменгі интерактивті әдістерді, ал білік пен дағдысын қалыптастыру керек болса, онда жоғары интерактивті әдісті қолдана аламын. Мысалы, туыдыны табу формулалары тақырын өткізуді жоспарлайын.
Бірінші қадам
Туындыны табу алгоритмін еске түсіруді ұсыну (төменгі интерактивті фаза)
Екінші қадам
Туынды табу алгоритмі бойынша функциялардың қосындысының , көбейтіндісінің, бөліндісінің формулаларын қорытып шығаруды топпен орындауды тапсыру (жоғары интерактивті фаза)
Үшінші қадам
Жұппен әр формуланы қолданып есеп шығаруды тапсыру (жоғары интерактивті фаза және тиімді қабылдау болады, себебі әр деңгейдегі оқушылар жұпта болады, олардың түсінігі формуланы табу барысында тереңдей түседі)
Төртінші қадам
Жұптық жұмысты тексерген соң әр оқушыға жеке шешу үшін үш есеп береді (төменгі интерактивті тапсырма, бірақ жеке қабілетін тексеру тиімділігі жоғары)
Енді жоғарыда айтылған мәселелердің сабақты жоспарлау және жүргізу барысында қалай жүзеге асырылатынына әр сыныптарда өткізілген бірнеше сабақтың жоспарларымен мысал келтіріп өтейін. Зерттеу барысында әр кезеңдерде жасалынып қолданған жоспарларда өзгерістер бар.
Сіздерге 6 сынып математика пәні бойынша <<Сызықтық функция және оның графигі>> тақырыбына сабақты жоспарлауды және оның нәтижесін талдауды ұсынамын. Сабақтың жоғары деңгейде өткізілуі оны жоспарлауға байланысты болғандықтан мен сабақты жоспарлауға үлкен мән беремін. Сабақтың тақырыбы: Сызықтық функция және оның графигі.
I кезең: сабаққа дейін
Мотивация (қозғаушы куші):
Бұл тақырып Функция тарауы бойынша оқытылатын соңғы тақырып, ұ-шы сағат.функциялардың жеке түрлерімен танысу осы тақырыптағы ең қарапайым түрі сызықтық функциядан басталатындықтан оның графигін

салуды, берілген нуктенің графикке тиістілігін анықтауды, нуктенің координатасы арқылы формуласын жазуды жетік меңгеруі қажет.
1. Сыни ойлауды дамытуға қандай алғы шарттар бар:
Функция және оның берілу тәсілдерін оқып үйренгендіктен жаңа тақырыпты оқып және оқу барысында логикалық талдау жасауға, өзгелермен ой бөлісіп ойын тиянақтауға, қорытып нақты айтып беруге, есептерді шығаруды талдап, орындауға мүмкіндіктері бар. Топпен жұмыс жасау барысында қажетті икемділіктер мен машықтар оқушы бойында қалыптасқан.
2. Мақсаттар:
а) мазмұн бойынша: бұл сабақтың негізгі 3 мақсаты;
ә) сыни ойлауды дамытуға байланысты: өзіндік ой қалыптастыру;
б) бірлесе оқуға байланысты: өз ойы мен өзгелердің ойын қарама-қарсы қойып салыстыру;
3. Бағалау.
Оқушылардың танымдық қабілетінің даму деңгейін анықтау кестесі арқылы жүргізіледі.
4. Қажетті материялдар және уақытты меңгеру.
Тақырып бойынша әзірленген кесте.
Қызықты ояту кезеңіне - 9 минут
Мағынаны ажырату кезеңіне - 15 минут
Ой толғаныс кезеңіне - 20 минут
Бағалау - 1 минут
№
Оқыту мақсатының
негізгі категориялары
Оқытылатын білім мазмұны
1
Білім
y=kx + l формуласымен берілген функцияны анықтап, графигі қандай болатынын ажыратады және салуды уйренеді, l-дің және R-ның мәндерін табуды үйренуі жатады. Тәуелді айнымалы, тәуелсіз айнымалы, функция, аргумент, функцияның анықталу аймағы , функцияның мәндерінің аймағы, функцияның графигін салу тәсілін білуі жатады.

2
Түсіну
График бойынша функцияның анықталу аймағын, мәндерінің аймарын көрсете алуы, оқып бере алуы, графикке тиісті нүктенің координаталары нені көрсететінін білуі жатады.
Мәтіндегі негізгі ойды тусінуі және қысқаша өз ойын тусіндіруі жатады. k және l-дің мәндерін графиктегі нүкте координаталары арқылы анықтауды жеткізіп мазмұндау түсіну категориясының көрсеткіші
3
Қолдану
Оқыған білімін есеп шығаруда қолдануы жатады: №1328; 1330; №1331,№1334,№1335 есептерді өзі шығаруы арқылы тақырапты тереңірек игереді
4
Талдау
№1336;1337 есептерді шығаруда есепті құрамдас бөліктерге бөліп орындай алуы функцияның формулаларын жазу (тәуелді, тәуелсіз айнымалыны ажыратып білімін қолдануы) графигін салуы және анықталу облысын табуы жатады және бұл орындағанын түсіндіріп айтып талдай алуы жатады.
Графигі бойынша функцияны формуламен жазуды талдап мысалмен түсіндіре алуы.
5
Топтау
Оқығфн білімі бойынша қысқашы тірек конспектісін құру. (ақпараттың жүйеге келтірілген схемасы)
6
Бағалау
Сызықтық функция формуласын графигін қалай қолдануға болады немесе олардан қандай мәлімет жинақтауға болатынын анықтап жинақтауға болатынын анықтап терминдерді қолданып айтып беру.

Сабақ кезең
дері
Мұғалім қызметі мен мақсаты
Оқушы қызметі мен мақсаты
Мақсаттар категориясы
Құзіреттілікті анықтайтын біліктілігі
Күтілетін нәтиже
ызығушылықты ояту
Топқа бөлу: қиынды бөліктерден бүтінді құрастыру
Мақсат: қызығушылықты ояту
Өзіндегі бөліктің бүтіндегі орнын табады
Мақсат:бүтін суретті анықтау

Мұғалімнің нұсқауын дұрыс орындай білуі
Шапшаңдық

Бүтін беттегі шыққан атауға байланысты ережені айт
Мақсат: ой салу
Топпен ережені еске түсіреді
Мақсат: дұрыс жауапты табу
Білім
әріптестерінің пікірін тыңдай білуі, ойын түйіндеуі
Ережені біледі

Функция мысалдары жазылады, сұрақ: формулаларға қарап не айтуға болады?
Мақсат: Ой салу, белсенділігін арттыру, жаңа білімге көпір салу
Ойланады, топта ой бөліседі, ортақ ойды табады
Мақсат: ойын жинақтау, ойын нақты қысқа айту,
Білім
ақпарат бөлімдерінің арасындағы өзара байланыс пен өзара тәуелділікті анықтай алуы;
ойлана білуі - салыстыру,
Сызықтық функция формулаларын ұқсастығы бойынша бөліп алады
Мағынаны ажырату
Тақырыпты айтады
Аялдама стр: 1 аялдаманы хабарлайды, тапсырма береді
Мақсат: сызықтық функция анықтамасын, форм-ын, графигі б-ша формуланы жазуды үйрету, нүктенің тиістілігін табу
Мәтін бөлімін оқиды, топпен талқылайды ойын жинақтайды
Мақсат: негізгі ойды анықтап, нақты қысқа жауап беру
Түсіну, талдау,
білім
Түсініп, шапшаң оқи білуі;
оқу процесінде мәтінге логикалық талдау жасай білуі; Ойлана білу, салыстыру, қарама-қарсы қою, ойын түйіндеу
Сызықтық функция анықтамасын, формуласынграфигін анықтайды, форм-ын жазуды үйренеді
Ой толғаныс
Тірек конспект жасауды тапсырамын
Мақсат: мәтінді ой елегінен өткізіп, жүйелеп қайталату, қысқа қорыту
Ойын ортаға салады, қысқа конспект жазады
Мақсат: тақырып мазмұнын ашатын конспект жазу
Білім, қолдану, талдау, топтау
Білім мазмұнындағы тың жаңалықтарды байқай білуі;
ойын түйіндеп жаза білуі; кітаптан материалдарды таба білуі;

Жаңа білімді бекітеді

Есеп шығартамын
Мақсат: білімін жаңа жағдайда қолдануға мүмкіндік беру
Есепті шығаруға білімін қолданып тұжырымдай алуға талпыныс жасайды
Мақсат: білімін жаңа жағдайда қолдану
Білім, қолдану, талдау
әріптестерінің пікірін тыңдай білуі; ойлана білуі
Есеп тапсырмаларын орындап шығарады

Сызықтық функция графигінен, формуласынан қандай мәлімет алуға болады?
Мақсат: оқушы ойын дамыту
Ойланады, ой бөліседі. Сызықтық ф-я қасиеттерін пайдалана отырып екі айнымалының тәуелділігін бағалайды
Мақсат: бағалауды орындау
Бағалау, топтау
өзара байланыс пен өзара тәуелділікті анықтай алуы;
логикалық талдау жасауы; ойын түйіндеуі
Екі айнымалының тәуелділігін анықтайды, нақты жауап табады

Сабақтан кейін
СТО бағдарламасы бойынша сабаққа өзіндік талдау жасау.
1. Сабақ 6 <<б>> сыныбында өткізілді. Сыныпта 25 оқушы білім алуда. 3 оқу озаты, 12 екпінді оқушы, қалғаны орташа оқитын оқушылар. Гуманитарлық бағытқа бейімділігі басым оқушылар жинақталған.
2. Сызықтық функция және оның графигі тақырыбы бағдарлама бойынша 128 сағат жане функция тарауы бойынша 4-ші соңғы тақырып, 9 сағат. Функция туралы жалпы түсінік қалыптасқаннан кейін, оның жекеленген түрлерімен танысу осы тақырыптан басталады, яғни бұл тақырыпты оқу барысында сызықтық функцияның анықтамасын, функцияның графигін салуды, графигі бойынша белгісіз l,k-ны тауып формуласын жазуды, функцияның графигінің орналасуын дұрыс түсіну арқылы келешектк функцияның басқада турлерін оқып үйренуді жақсы меңгеретін болады.
3. Сабақтың мақсыты:
1) Білімділік; y=kx+l формуласымен берілетін сызықтық функцияны анықтайды, графигі қандай болатынын ажыратады, графигін салуды үйренеді, графигі бойынша l,k-ның мәндерін табуды үйренеді.
2) Дамытушылық; тақырыпты талдап оқуға, түйінді ойды табуға, ойын жинақтап нақты айтуға, сызықтық функция туралы алған білімін есеп шығаруда қолдануға дағдылынады.
3) Тәрбиелік; өз іс-әрекетін ұйымдастыра білуге, өзгені тыңдай білуге, жауапкершілікті сезінуге баулимын.
4. Білімділік мақсатты жүзеге асыру үшін:
I-кезең; сызықтық функция мысалдары арқылы оқушыға ой салдым,олар жалпы формуласын жазуға тырысты
ІІ-кезкң; әр аялдамадағы бөлімдегі негізгі берілген сызықтық функция туралы ұғымды сұрақ арқылы ажыратуды орындаттым және бұл сұрақ жауабын тағы бір ой елегінен өткізді.
ІІІ-кезең; осы алған білімін тұжырымдады және өзіне-өзі оқушыны тыңдай отырып баға берді, қайта ойланып еске түсіріп өтті. Мысалды шығарды, әр аялдамадағы негізгі ұғымдарды анықтауға берілген 3 есеп.

Дамытушылық мақсатты жүзеге асыру үшін:
І-кезең; ойын жинақтап айтуға ьаулыдым, сызықтық функция мысалдары арқылы олардың ұқсастығын анықтау.
ІІ-кезең; тақырыпты талдап оқу, түйінді ойды айқындау, ойын жинақтап айту, толығымен әр аялдамадағы жұмыстар орындалып отырды.
ІІІ-кезең; білімін есеп шығаруда қолданды.

Тәрбиелік мақсатқа тоқталсам, сабақтың әр кезеңінде оқушылар берілген тапсырманы тыңдап тез орындай отырып, өзін-өзі ұйымдастыруға, бүкіл жұмыс барысында бірін-ьірі тыңдайды және өз тобының жұмысы оның жауабымен бағаланатынын сезінеді
5. Кездескен қиындықтар одан, шығу жолдары:
Тақырыптың мәтіні үлкен, берілген ұғымдар оқушының толықтай ойлап оқуын талап ететін ауқымды ұғымдар.
І,ІІ бөлімдкрде нүктелердің аргументімен абсциссасы мәндерін қолдануды түсіну. Қыйындықтан шығатын жол бұл бөліп түсіну және ой түйіп әр бөлімде қорытындылап отыру.
6. Оқушы білімін бағалау: сабақтағы әр оқушының танымдық қабілетін мақсаттар котегориясы бойынша іс-әрекетіне баға бере отырып, оқушының білімін бағалаймын.

Оқушының танымдық қабілетін дамыту деңгейін анықтау кестесі.
Сыныбы ......... Пәні .......... Мұғалім ...............................

№
Аты-жөні
Қ. о.
М. а.
Ой толғаныс

Білім
Түсіну
Талдау
Білім
Қолдану
Талдау
Топтау
Бағалау
1
Қаламқанова Ақпейіл
5
5

5

2
Набикенов Айдар

4

3
Танабай Әсем
3

4

3

4
Ахмергенова Айдана
4

4

3
5
Мырзахметова Айдана

5

5

4
6
Төлеубекова Жұлдыз

4

4

3

7
Сайнқұмарова Саяжан

4
3

8
Мұратов Ерхат

3

4

9
Өтеген Нұржан
3
3

3

3

10
Танабай Әсем
4

3
3

4
3

11
Ботабаева Айгерім

12
Байбосынова Дана
5
4

5

4

4
13
Атажан Гаухар
4
4

4
3

14
Иманбек Диас
5

3

3

3

15
Әскербек Эльнар
5
3

4
3

Математика 6 сынып.
Тақырыбы: Ш - тарауды қайталау сабағы.
Мақсаты:
Рационал сандарға амалдар қолдану тарауы бойынша білімін жинақтап, жүйелейді;
Есеп шығаруда білімін қолдану дағдысын дамытады, ойын дәлелді түрде жеткізеді, тапсырманың түйінін табуға дағдыланады, топ әрекетін жоспарлай білуге дағдыланады;
Сыйласа білуге, жауапкершілікті сезіне білуге баулыймын.
Алғы шарттар: жоспар бойынша тақырыптар толық оқылды, тарауды қайталап жүйелеу үшін рационал сандарға амалдар қолдануды біледі, ережелерін түсініп айта алады.
Сабақтың түрі: қайталау сабағы.
Сабақтың құрылымы: СТО жобасы бойынша.

Өту барысы:
I) Қызығушылықты ояту:
Топқа бөлемін.
Не туралы оқып үйренгенін еске түсіреді.
Ойын <<Калькулятор>>, есептеуді ауызша тез және дұрыс орындауға негізделген.
II) Мағынаны ажыратады:
1. Берілген есеп бойынша модель құрады, бағалайды.
III) Ой толғаныс:
Әр топ жеке тапсырма-карточкамен жұмыс істейді.
Тест орындайды.
Үйге тапсырма алады.

Саб. кезең-і
Мұғалім қызметі, мақсаты
Оқушы қызметі, мақсаты
Мақсат
тар катего
риял
Құзыреттілікті анықайтын біліктілігі
Қызығушылықты ояту

Топқа бөлемін. Сұрақ беремін.
М: оқушыға ой салу
Жеке жауап жазады, топта пікірлесіп, ұжымда ойын айтады.
М.
Білім
Топта өз іс-әрекетін бағалау,құқығы мен міндетін білу білік.

<<тез және дұрыс есепте>> ойынын ойнатады.
М: белсенділігін,
қызығушылығын
арттыру.
Мүдірмей жауап беруге әрекет етеді.
М: рационал сандарға қолданылатын амалдарды дұрыс орындау.
Түсіну
Оқу үрдісіндегі іс-әрекетті танып білу біліктілігі
Мағынаны ажыратады

Берілген есепте қолданылатын амалды орындау ережесін жазу.
М:рационал сандарға амалдарды қолдануды орындау біліктілігін тексеремін
Есепті орындай отырып модель құрады.
М: амалды дұрыс орындап, ережесін дұрыс жазу
Талдау, топтау
Жағдаятты
шешудегі
біліктілігі

Бағалауды ұсынамын.
М: шағын топ әрекеті нәтижесін бағалау арқылы топ жұмысын ұйымдастыра білуге баулу.
Келесі топ моделін бағалайды.
М: қателіктерін түзетіп сыныптастарының жұмысына әділ баға бере алу.
Білім, талдау
өзгенің жұмысын
бағалау
біліктілігі
Ой - толғаныс

Тапсырма-карточканы орындауды ұсынамын.
М: рационал сандарға қолданылатын амалдарды жаңа жағдайда қолдану және ойын айту дағдысын тексеру.
Есепті жеке шығарады, топта талқылайды, ұжымда ойын нақты айтып ортаға салады.
М: есепті дұрыс шешу, ойын дәлелді түрде қысқа, нақты айту.
Қолдану, талдау
Іс-әрекетті
түсіндіру,
оқушылар
арасындағы
байланыста өз іс-әрекетін бағалау
біліктілігі

Тест тапсырмасын орындауды ұсынамын. Өзін бағалауды ұсын. Үй тапсырмасын беремін.
М: әр оқушыны жеке тексеру.
Тест жұмысын орындайды.
М: шапшаң және дұрыс жауапты табу.
Іс-әрекетін бағалауға талпыну.
Білім,
қолдану,
түсіну
Өзін-өзі
бағалаудағы
біліктілігі

Сабақтың тақырыбы: Квадраттық функция және оның графигі.
Сабаққа дейін
1. Мотивация (қозғаушы күш).
Бұл тақырып квадраттық функция тақырыбы бойынша оқытылатын соңғы тақырып, 5-ші сағат. Квадраттық функцияның жеке түрлерімен таныса отырып ҰБТ, ОЖСБ есептерін шешуді, осы тақырыптағы квадраттық функция графигі мен қасиеттерін білуді және білімін қолдана алуды, оның графигін салуды, берілген графигі бойынша формуласын жазуды, функцияның ең үлкен, ең кіші мәндерін анықтауды, функциялардың қиылысу нүктелерін табуды, функцияның мәндер облысын, анықталу облысын таба білуді жетік меңгеруі қажет.
Мақсаттар:
а) мазмұн бойынша: бұл сабақтың негізгі 3 мақсаты;
ә) сыни ойлауды дамытуға байланысты: өзіндік ой қалыптастыру;
б) бірлесе оқуға байланысты: өз ойы мен өзгелердің ойын қарама-қарсы қойып салыстыру;
Мен сабақтың әр кезеңінде мұғалім қызметі мен оқушылардың оқу қызметінің мақсаттарын оқытылатын білім мазмұны арқылы мақсаттар категориялары бойынша анықтап, жіктеп алдым.
Бұл арада мақсаттар категориялары деп отырғаным психолог ғалым Б.С. Блум ұсынған танымдық аймақтағы алты категориялы мақсаттары. Бұл мақсаттар категориялары барлық интелектуалтық процесті қамти алады. Білім мазмұнын әр категорияға белгілі бір анықталған міндетті талаптар мен нақты амалдар арқылы жіктеймін.

2. Алғы шарттар:
Квадраттық функция графигі мен қасиеттерін оқып үйренгендіктен есептерді шешу барысында логикалық талдау жасауға, өзгелермен ой бөлісіп ойын тиянақтауға, қорытып нақты айтып беруге, есептерді шығаруды талдап, орындауға мүмкіндіктері бар. Топпен жұмыс жасау барысында қажетті икемділіктер мен машықтар оқушы бойында қалыптасқан.
3. Бағалау:
Критериалды бағалау кестесі арқылы жүргізіледі.
4. Қажетті материалдар және уақытты меңгеру.
АКТ, бағалау кестесі. MS Power Point презентациясы
Қызықты ояту кезеңіне - 9 минут
Мағынаны ажырату кезеңіне - 15 минут
Ой толғаныс кезеңіне - 20 минут
Бағалау - 1 минут
Сабақ кезінде
Сабақтың мақсаты: Квадраттық функция және оның графигі тақырыбы бойынша білімін жүйелейді.
Сабақтың міндеттері:
1) Квадраттық функцияның анықтамасын білу, анықталу облысын, мәндер облысын табуды, квадраттық функция графигі мен қасиеттерін білуді және білімін қолдана алуды, оның графигін салуды, берілген графигі бойынша формуласын жазуды, функцияның ең үлкен, ең кіші мәндерін анықтауды, функциялардың қиылысу нүктелерін табуды орындай білу бейімділігін дамытады;
2) білімін қолдана білу дағдысын, біліктілігін дамытады;
3) оқушыларды өз өмірі мен әрекетіне жаупкершілікпен қарауға және қойған мақсатына жетуге тәрбиелеу. Өз іс-әрекетін ұйымдастыра білуге, өзгені тыңдай білуге, жауапкершілікті сезінуге баулимын.

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің әрекеті

Оқушы әрекеті

Мақсаттар категориясы
Құзырет
тілік біліктілігі
Күтілетін нәтиже
Қызығушылықты ояту

Топқа бөлемін, қалам түстері бойынша.
Сабақтың тақырыбын хабарлаймын.

Ой шақыру
Ауызша есептер шығару:
1.Қандай фукцияны квадраттық функция деп атайды?
2.Берілген функциялардың қайсысы квадраттық функция болады?
1) у=5х[2]-6 4) у=4х[2]
2) у=7х-1 5) у=x[3]+x+1
3) у=-3х[2]+х+7 6) у=-9х[2]+4х
3.Сурет бойынша формулалар мен берілген функция графиктерінің сәйкестігін табу.

Қалам түстері бойынша бөлінеді.
Тақырыпты жазады.

Ауызша есептер шығарады
.

Білу
Түсіну
Қолдану

Мұғалімнің нұсқауын дұрыс орындай білуі
Шапшаң есептеуі, дұрыс жауапты табуы.

Топқа бірігеді

Шапшаң ойлайды, ойын жинақтайды.
Ойы сабаққа ауады.
Қызығушылығы артады.

Мағынаны
ажыратады

Әр топ тапсырмаға байланысты мысал келтіріп ережені айтады ( ф-ң анықт. аймағы, функцияның графигін салу тәсілдері).

1 минут ойланады.
Топта өзара пікір алмасады, бірін-бірі тыңдайды, дұрыс ережені еске түсіреді.Әр топтан бір оқушы айтады.

Білу
Түсіну
Қолдану

Әріптестерінің пікірін тыңдай білуі, ойын түйіндеуі

Қайталайды.
Ережені нақты айтуды үйренеді.
Ойын жинақтайды, білімді жүйелейді.
Ой толғаныс

Есептер шығарады: №11 №14 №15
№23 №24 №25

Тақырыпты жинақтау тапсырмасы.

Нені білмейтініне көзі жетеді.

1 минут ойланады.
Топта өзара пікір алмасады, бірін-бірі тыңдайды, дұрыс шешімге келеді. Әр топтан бір оқушы айтады.

Білу
Түсіну
Қолдану
Талдау
Жинақтау

Түсініп, шапшаң ойлана білуі;
логикалық талдау жасай білуі; салыстыру, қарама-қарсы қою, ойын түйіндеу.

Ережені дұрыс қолдануға тырысады, оқығанын ой елегінен өткізіп білімін бекітеді.

Білімін жүйелейді.
Қорытын
дылау
Оқушы жұмысын критериалды бағалау кестесі арқылы бағалаймын.
Үй тапсырмасын беремін. Білмегенін қайталап жұмыс жасауды тапсырамын.
Үй тапсырмасын жазып алады. №1336, 1339
Өзін-өзі бағалау
Өзін*өзі ұйымдастыруға талпынады.
Жауапкершілігі артады.

Сабақтан кейін
СТО бағдарламасы бойынша сабаққа өзіндік талдау жасау.
1. Сабақ 8 <<а2>> сыныбында өткізілді. Сыныпта 26 оқушы білім алуда. 3 оқу озаты, 12 екпінді оқушы, қалғаны орташа оқитын оқушылар. Гуманитарлық бағытқа бейімділігі басым оқушылар жинақталған.
2. Квадраттық функция және оның графигі тақырыбы бағдарлама бойынша 128 сағат және функция тарауы бойынша 4-ші соңғы тақырып, 9 сағат. Функция туралы жалпы түсінік қалыптасқаннан кейін, оның дербес түрлерімен танысу осы тақырыптан басталады, яғни бұл тақырыпты оқу барысында квадраттықтық функцияның анықтамасын, функцияның графигін салуды, графигі бойынша белгісіз m,n-ді тауып формуласын жазуды, функцияның графигінің орналасуын дұрыс түсіну арқылы келешекте функцияның басқада турлерін оқып үйренуді жақсы меңгеретін болады.
3. Сабақтың мақсыты:
4. Білімділік мақсатты жүзеге асыру үшін:
I-кезең; ауызша есептеуге берілген тапсырмалар арқылы, функция мысалдары арқылы оқушыға ой салдым. Білімін қолдануға тырысты.
ІІ-кезең; Әр топ тапсырмаға байланысты мысал келтіріп ережені айтады, графикті қалай орындағанын айтады және бұл сұрақ жауабын тағы бір ой елегінен өткізді.
ІІІ-кезең; осы алған білімін тұжырымдады және өзіне-өзі оқушыны тыңдай отырып баға берді, қайта ойланып еске түсіріп өтті. Есептерді шығарды.

Дамытушылық мақсатты жүзеге асыру үшін:
І-кезең; ойын жинақтап айтуға баулыдым, квадраттық функция мысалдары арқылы сұрақтарға жауап бергенде біліміне сүйенді.
ІІ-кезең; түйінді ойды айқындау, ойын жинақтап айту, толығымен жұмыстарды орындап отырды.
ІІІ-кезең; білімін есеп шығаруда қолданды.

Тәрбиелік мақсатқа тоқталсам, сабақтың әр кезеңінде оқушылар берілген тапсырманы тыңдап тез орындай отырып, өзін-өзі ұйымдастыруға, бүкіл жұмыс барысында бірін-ьірі тыңдайды және өз тобының жұмысы оның жауабымен бағаланатынын сезінеді
5. Кездескен қиындықтар одан, шығу жолдары:
Тақырыптың мәні үлкен, берілген тапсырмалар оқушының толықтай ойлап оқуын талап ететін ауқымды ұғымдар.
Қыйындықтан шығатын жол бұл бөліп түсіну және ой түйіп әр бөлімде қорытындылап отыру, жүйелі қайталап отыру.
6. Оқушы білімін бағалау

Сабақтың тақырыбы: Көпмүшелерді көбейту.
Сабаққа дейін
1. Мотивация (қозғаушы күш).
Екі немесе бірнеше көпмүшенің көбейтіндісін стандарт көпмүшеге түрлендіру 7-ші сыныпта оқылатын түрлендірулердің ең маңыздыларының бірі. Бұл бұрын қарастырылған жақшаларды ашу, жақшаға алу, бірмүшелерді көбейту сияқты түрлендірулерден өзгеше, оқушыға таныс емес жаңа түрлендіру.
Көпмүшені көпмүшеге көбейтуді түсіндіруге алынған (a+b)(c+d) мысалы өрнекті жаңа өрнекпен ауыстыру идеясына негізделген. Бұл ережені оқушылардың өздері тұжырымдағаны тиімді. Өйткені қарастырылып отырған түрлендіру амалдың орындалу ережесін түсінуге жетелейді, яғни оқушы ойлана алады, негізгі ойды айқындай отырып ой түйіндейді, тең шамаларды ауыстыру идеясын түсінеді, ой бөлісіп өзгенің пікірі мен өз ойын салыстыра отырып нәтижеге қол жеткізуіне мүмкіндігі болады.
2. Мақсаттар:
1. Білімділік:
Көпмүшені көпмүшеге көбейту ережесін үйренеді, стандарт түрге келтіруді орындау бейімділігін қалыптастырады, ауызша есептеу дағдыларын дамытады.
2. Дамытушылық:
Көпмүшені көпмүшеге көбейту ережесін түйіндеу жолын дәлелді білімге сүйеніп жеткізе білуге, өз ойын түйіндеуге, бірнеше тапсырма түрлерін орындағанда ережені салыстыра отырып қолдана білуге дағдыланады.
3. Тәрбиелік:
Өзгенің ойын тыңдап сыйлауға, ұжымда іс-әрекетін топ мүддесіне негіздеп жұмыс істей білуге баулыймын.
3. Алғы шарттар:
Осы тақырыпты терең игеруі үшін оқушылар дәреже ұғымын және оның қасиеттерін, бірмүше мен көпмүше ұғымын түсінеді және қолдана алады, бірмүшені көпмүшеге көбейту амалын орындау бейімділігі қалыптасқан.
4. Бағалау:
Бағалау парағы бойынша жүргіземін.
№
Аты-жөні
Үй жұмысы
Топпен талқылауға қатысуы
Есепті дұрыс орындауы

5. Қажетті материалдар және уақытты меңгеру.
Плакат, интерактивті тақта, үлестірмелі кесте.
Қызығушылықты ояту кезеңі - 8-10 минут.
Мағынаны ажырату кезеңі - 10 минут.
Ой толғаныс кезеңі - 25 минут.
Сабақ кезінде

№

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің әрекеті

Оқушы әрекеті

Нәтижесінде

І

Қызығушылықты ояту

-топқа бөлемін

-үй тапсырмасын тексеруді тапсырамын

-Орындалатын мысалды интерактивті тақтадан көрсетемін. Сұрақ қоямын: <<Қандай амалды орындау тапсырылған?>>
(бұл қандай амал екендігін болжайды).

Сабақтың тақырыбын айтамын.

-Әр топқа жеке мысалдар беремін. (х-3)(х+7)
(х2-1)(х+2), (a+b)(c+d),
(m-p)(n-q).
Мысалдарды орындауды тапсырамын.
Сұрақ қоямын:
<<Амалдың дұрыс орындалғанын қалай білеміз?>>

-Топқа бірігеді

-Үй тапсырмасын жауаппен тексеріп топ жетекшісіне береді

-Топта өзара пікір алмасады, бірін-бірі тыңдайды, ортақ шешім қабылдайды.
Әр топтан бір оқушы топтың пікірін айтады.

Тақырыпты жазады.

Әр оқушы жеке орындайды. Топта өзара шығарылуын салыстырады.

Үй тапсырмасы тексеріледі, бағаланады.

Бірмүше, көпмүше ұғымдарын түсініп, қолданады.

Ойы сабаққа ауады.

Күмәнданады.
Ойында сұрақ туындайды.

ІІ

Мағынаны ажыратады

Оқулықтан §4-тің 4.1. бөлімін оқып шығуды тапсырамын.

-Топта тақырыптағы ойды талқылап, негізгі түйінді ойды анықтауды тапсырамын.

-Түйінді ойды ұжымда талқылауды тапсырамын.

Кім амалды дұрыс орындағанын білу үшін тақырыптан амалдың қалай орындалатынын оқып шығады.

Топта амалды дұрыс орындауды талқылайды, ортақ пікірге келеді.

Әр топтан келесі оқушы топтың пікірін айтады, амалды орындаудың дұрыс жолын ұжыммен талқылап табады.

Көпмүшені көпмүшеге көбейту амалын орындауды түсінеді.

Ережесін анықтайды және үйренеді.

ІІІ

Ой толғаныс

Әр топтан өздері шығарған мысалдың шығарылуы дұрыс болды ма жоқ па түсіндіруін сұраймын.

х*(a+b), (х+у)(a+b)
<<Екі мысалды орындауда ұқсастық не айырмашылық бар ма?>>
Салыстыруды тапсырамын.

Есептер шығарады.
1. Ауызша есеп шығартамын.

2. № 256 топпен шығаруды тапсырамын. Тексеремін.
3. №257 жұппен орындауға тапсырамын. Тексеремін.
4. №262 жеке орындауға тапсырма беремін. Тексеремін.

Келесі оқушы есепті түсіндіреді.

Вен диаграммасын толтырады.

Әр топтан бір оқушыдан шығарады, қалған оқушылар дұрыс қатесін айтады.
№256 шығарып, топта өзара салыстырып тексеріп отырады.

Жеке орындап өз жұптарында тексереді.

Есепті өзі шығарады.

Көпмүшелерді көбейтуді дұрыс орындау бейімділігі қалыптасады.

Ережелерді қайталап ой елегінен өткізеді.

Ауызша есептеу бейімділігі артады.

Ережені қолдану бейімділігі қалыптасады.

Ережені қолдану бейімділігі қалыптасады.

Ережені қолдану бейімділігі қалыптасады.
ІV
Қорытындылау
Оқушы жұмысын бағалау парағы бойынша бағалаймын.
Үй тапсырмасын жазып алады.
Жауапкершілігі артады.

Сабақтан кейін
СТО бағдарламасы бойынша сабаққа өзіндік талдау жасау.
1. Оқылған тақырыптың күнтізбелік бағдарламадағы орны.
Бұл тақырып бірмүшелер және көпмүшелер тарауының 4-ші параграфы, оқытуға 4 сағат бөлінген, бүгінгі сабақ бірінші сағаты болды.

2.
Қолданылған стратегиялар: <<Ой қозғау>>, <<Талқылау>>, <<Болжау>>, <<Ойлану, пікір алмасу, түйіндеу>>. Бұл стратегиялардың көмегімен оқушыға жаңа сабақ туралы ой сала отырып ойлануға ұйымдастырдым, өз бетінше пікір қалыптастырып, ойын жүйелей білуге, ойын дәлелді де нақты жеткізе білуге үйренуге мүмкіндік жасадым.
3. Не сәтті болды?
Көпмүшені көпмүшеге көбейтудің қалай орындалатынын өздеріне оқыту.
4. Не сәтсіз болды.
Әр топтың шығарған мысалдарын ауызша сұрау сәтсіз болды. Тақтада талдап шығару дұрыс болады екен.
5. Уақытты меңгеру қиындық туғызды. Оқушыларды бірін-бірі қайталамай толықтыра отырып өз пікірлерін қосуға үйрете отырып жылдамдықтарын арттыруға баула арқылы бұл қиындықтан шағуға болады деп ойлаймын.
6. Оқушы білімін бағалауды нақтылау.

Сабақтың тақырыбы:
Жай бөлшектер. Жай бөлшектерге амалдар қолдану тараулары бойынша өтілген тақырыптарды қайталау.
Сабаққа дейін
1. Мотивация (қозғаушы күш).
Жай бөлшектер және жай бөлшектерге амалдар қолдану тараулары бойынша өтілген тақырыптарды қайталап, оқушы білімін жүйелеу оқушының білімін толықтырады, ойын бір жүйеге келтіреді, материалдың оқушы жадында жақсы қалуына үлкен ықпал етеді, оқушы өз білім деңгейін басқалармен салыстыра отырып өзі бағалайды.Жай бөлшек ұғымы оқушыға таныс емес жаңа ұғым. Бұл ұғымды оқушының дұрыс түсініп, жай бөлшектерге қолданылатын амалдардың орындалу ережесін жетік меңгеруі келешекте оларды мүлтіксіз орындауға жетелейді. Сабақ барысында оқушы біліктілігі артады, сыни ойлай алатын құзыреттілігі жоғары оқушы қалыптасады, яғни оқушы ойлана алады, негізгі ойды айқындай отырып ой түйіндейді, тең шамаларды ауыстыру идеясын түсінеді, ой бөлісіп өзгенің пікірі мен өз ойын салыстыра отырып нәтижеге қол жеткізуіне мүмкіндігі болады.
2. Мақсаттар:
а) 1. Білімділік:
Бөлшектің негізгі қасиетінің тұжырымдамасын, бөлшектерді қысқартуды, координаталық сәуле ұғымын және онда бөлшектерді кескіндеуді, жай бөлшектердің ортақ бөлімін табуды, жай бөлшектерді салыстыруды, жай бөлшектерді қосуды және азайтуды, аралас сандарды қосуды және азайтуды оқып үйренгендегі білімін қайталайды, жүйелейді.
2. Дамытушылық.
Ауызша есептеу дағдысын, қолданған ережесін айтып, тұжырымдап жеткізе білуге, өз ойын түйіндеуге, бірнеше тапсырма түрлерін орындағанда ережені салыстыра отырып қолдана білуге дағдыланады. Топта ой бөлісіп жұмыс жасай білу дағдысын дамытады.
3. Тәрбиелік:
Басқаның пікірін тыңдай білуге, сыйлауға, ұжымда іс-әрекетін топ мүддесіне негіздеп жұмыс істей білуге, уақытты үнемдей білуге,

ә) сыни ойлауды дамытуға байланысты: өзіндік ой қалыптастыру; мұғалімді және сыныптастарын тыңдай білу; ойын түйіндеп, жинақтап айта білу.
б) бірлесе оқуға байланысты: өз ойы мен өзгелердің ойын салыстыра білу, толықтыра білу.
4. Алғы шарттар:
Осы тарауларды қайталап, білімін жүйелеу үшін оқушылар бөлшектің негізгі қасиетінің тұжырымдамасын, бөлшектерді қысқартуды, координаталық сәуле ұғымын және онда бөлшектерді кескіндеуді, жай бөлшектерді салыстыруды, жай бөлшектердің ортақ бөлімін табуды, жай бөлшектерді қосуды және азайтуды, аралас сандарды қосуды және азайтуды қолдана алады, ережелерін біледі, амалдарды орындау бейімділігі қалыптасқан. Тілі жетік емес оқушылардың ойын жинақы жеткізуді үйренуіне топтық жқмыс үлкен ықпал етеді.
5. Бағалау:
+ мұғалім оқушы іс-әрекетін бағалайды;
+ мұғалім оқушының ойлау және даму әрекетін көріп бағалауы керек;
+ мұғалім мен оқушы бағалауда әріптес болуы керек, яғни оқушы өз біліміне жауапты және жетістіктерін біліп отыруы керек.

Бағалау парағы бойынша жүргіземін.

№
Аты-жөні
Ауызша есеп
Ережені білуі
Тест
1

6. Қажетті материалдар және уақытты меңгеру:
Плакат, интерактивті тақта, үлестірмелі кесте.
Қызығушылықты ояту кезеңі - 10-15 минут.
Мағынаны ажырату кезеңі - 8 минут.
Ой толғаныс кезеңі - 22 минут.

Сабақ кезінде

Сабақ кезең
дері
Мұғалім қызметі мен мақсаты
Оқушы қызметі мен мақсаты
Мақсаттар категориясы
Құзіреттілікті анықтайтын біліктілігі
Күтілетін нәтиже
1
2
3
4
5
6
І Қызығушылықты ояту
Топқа бөлу: үлестерді таратамын
Мақсат: қызығушылықты ояту
Өзіндегі бөліктің бүтіндегі орнын табады
Мақсат:бүтінді құрау

Мұғалімнің нұсқауын дұрыс орындай білуі
Шапшаңдық

Бір бөлігі бүтіннің қандай үлесі болады?
Мақсат: ой салу
Өзіндегі үлесті атайды.
Мақсат: жай бөлшекті оқи білу
Білім
әріптестерінің пікірін тыңдай білуі, ойын түйіндеуі
Жай бөлшек, үлес ұғымдарын біледі.

<<Еліміздің болашағы - жастар қолында>> дегенді қалай түсінеміз?
Мақсат: ой салу, белсенділігін арттыру, білімге көпір салу.

Ендеше біз бүгінгі сабағымызда <<Жай бөлшектер>>, <<Жай бөлшектерге амалдар қолдану>> тараулары бойынша білімімізді жүйелейміз.
Мақсат: сабаққа жұмылдыру.
Ойланады, топта ой бөліседі, ортақ ойды табады
Мақсат: ойын жинақтау, ойын нақты қысқа айту.

Тақырыпты жазады
Білім
ойлана білуі, ұтымды пікір қалыптастыра білуі
Еліміздің келешегінде өзінің де үлесі болатынын сезінеді.

Ойы сабаққа ауады

1. Ауызша есеп шығару.
Ауызша есеп мысалдарын интерактивті тақтадан көрсетемін. Кезекпен шығартамын.
Мақсат: қызығушылықты арттыру, ауызша есептеу дағдысын дамыту

Әр оқушы жеке орындайды. Басқалары дұрыс орындалуын тексеріп айтып отырады.

Білім түсіну қолдану талдау
Теориялық материал бойынша терең білімін көсетуі, күрделілігі орташа деңгейдегі тапсырмаларды қатесіз орындауы, теориялық білімін еркін қолдануы.
Ауызша есептеу бейімділігі артады.
Дұрыс шығара алмаса күмәнданады.
Ойында сұрақ туындайды.
ІІ Мағынаны ажырату
1. Әр топқа теориялық сұрақ-карточкалар беремін.
Ережелерді еске түсіріп 3 мин топта талқылауды тапсырамын.
Ережені жазуды тапсырамын.

Мақсат: Білімін жүйелеу, бекіту.
Ойланып, ережелерді қайталап ой елегінен өткізеді.
ережелерді еске түсіріп топта қайталап шығады. Ойын жинақтайды.
Жазып тексертеді.
Мақсат: негізгі ойды анықтап, нақты қысқа жауап беру
Білім қолдану түсіну талдау
Түсініп, шапшаң ойлана білуі;
логикалық талдау жасай білуі; салыстыру, қарама-қарсы қою, ойын түйіндеу.
Ережені нақты айтуды үйренеді.
Өз білімінің деңгейін бағалайды.

ІІІ Ой толғаныс
1. <<Кім жалауға бұрын жетеді>> ойынын ойнатамын
Мысалдарды орындауды тапсырамын.
Мақсат: ережелерді ой елегінен өткізіп, жүйелеп қайталату.
Ойын ортаға салады, қысқа конспект жазады
Мақсат: тез ойлау, ережені дұрыс қолдану, жауапты табу.
Білім, қолдану талдау
топтау
Шапшаң есептеуі, басқаның ойымен салыстыра білуі, дұрыс жауапты табуы.

Қызығушылығы артады, ережені дұрыс қолдануға тырысады, тез есептеге үйренеді.

1. Тест орындауды тапсырамын.
Тест таратамын.
Мақсат: білімін қолдануға мүмкіндік беру
Есепті шығаруда білімін қолданып тұжырымдай алуға талпыныс жасайды
Мақсат: білімін қолдану
Білім, қолдану, талдау топтау
ойлана білуі, тез есептей білуі, дұрыс жауапты табуы.
Есеп тапсырмаларын орындап шығарды
Қорытындылау
Оқушы жұмысын бағалау парағы бойынша бағалаймын.
Өз іс-әрекетін және топтағы оқушы іс-әрекетін бағалайды.
Үй тапсырмасын жазып алады.
бағалау

Жауапкершілігі артады.
ІV
Қорытындылау
Оқушы жұмысын бағалау парағы бойынша бағалаймын.
Үй тапсырмасын жазып алады.
Жауапкершілігі артады.

Сабақтан кейін
СТО бағдарламасы бойынша сабаққа өзіндік талдау жасау.
1. Оқылған тақырыптың күнтізбелік бағдарламадағы орны.
Бұл сабақ бағдарлама бойынша 66 сабақ, қайталауға бір сағат бөлінген.
2. Сабақта қолданылған стратегиялар және олардың ерекшеліктері.
Қолданылған стратегиялар: <<Ой қозғау>>, <<Талқылау>>, <<Болжау>>, <<Ойлану, пікір алмасу, түйіндеу>>. Бұл стратегиялардың көмегімен оқушыға бүгінгі сабақ туралы ой сала отырып ойлануға ұйымдастырдым, өз бетінше білімін қолданып үйренуге, ойын жүйелей білуге, ойын дәлелді де нақты жеткізе білуге үйренуге мүмкіндік жасадым.
3. Не сәтті болды?
4. Не сәтсіз болды.
5. Кездескен қиындықтар. Одан шығу жолдары.
6. Оқушы білімін бағалау.

Сабақтың тақырыбы:
Жай бөлшектер. Жай бөлшектерге амалдар қолдану тараулары бойынша өтілген тақырыптарды қайталау.

ЖАЙ БӨЛШЕКТЕР.
АМАЛДАР:
БӨЛШЕКТЕРДІ ҚОСУ
БӨЛШЕКТЕРДІ АЗАЙТУ
БӨЛШЕКТЕРДІ КӨБЕЙТУ
БӨЛШЕКТЕРДІ БӨЛУ
Сабақ ережелері:
> Ойлағаныңызды ортаға салыңыз
> Неғұрлым көп пікір болса, соғұрлым дұрыс
> Барлық тапсырмаларды мүлтіксіз орындаңыз
> Біз үшін әрбір пікір құнды
> Біреу сөйлегенде оның сөзін бөлме
> Өзін үшін оқыма, жаттау үшін оқыма, ойлау үшін оқы
> Маған айтып берсең, ұмытып қалармын, көрсетіп берсең есте сақтармын, өзіме жасатсаң үйреніп алармын.

АУЫЗША ЕСЕПТЕ

1. ТЕҢ БӨЛШЕКТІ АТА:
43=

1115=

2. АРАЛАС САН ТҮРІНЕ КЕЛТІР:
4 =
21=

6427=

3. БҰРЫС БӨЛШЕККЕ АЙНАЛДЫР:

9 =
14 =
723=

4. БӨЛШЕКТЕРДІ ҚОСУДЫ ОРЫНДА:
7512+3712=

7 + 737=

4215+730=

5. БӨЛШЕКТЕРДІ АЗАЙТУДЫ ОРЫНДА:

1732+1532=

356+113=
4 - 512=

6. БӨЛШЕКТЕРДІ ҚЫСҚАРТУДЫ ОРЫНДА:

3042=

1035=

1881=

7. БӨЛШЕКТЕРДІ САЛЫСТЫР:

16 ЖӘНЕ 12

56 ЖӘНЕ 13

113 ЖӘНЕ 1

8. КЕРІ САНДЫ ТАП:

5-ке
13-ке

138-ге

ЕРЕЖЕНІ БІЛЕСІҢ БЕ...
Карточка №1
1. Жай бөлшек қалай жазылады?
2. Бөлімдері бірдей бөлшектерді қалай салыстырады?
3. Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қалай салыстырады?
4. Аралас сандарды көбейту қалай орындалады?
5. Бөлшекті бөлшекке бөлу қалай орындалады?

Карточка №2
1. Қандай бөлшек дұрыс бөлшек деп аталады?
2. Жай бөлшектің негізгі қасиетін тұжырымда.
3. Бөлімдері бірдей аралас сандар қалай азайтылады?
4. Бөлшектер қалай көбейтіледі?
5. Аралас санды аралас санға бөлу қалай орындалады?

Карточка №3
1. Қандай бөлшек дұрыс бөлшек деп аталады?
2. Бөлшекті қысқарту дегеніміз не?
3. Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қалай азайтады?
4. Натурал санды бөлшек санға қалай көбейтеді?
5. Бөлігі бойынша санды қалай табуға болады?

Карточка №4
1. Қандай сандар аралас сандар деп аталады?
2. Бөлшектерді ең кіші ортақ бөлімге келтіру қалай орындалады?
3. Бөлімдері әр түрлі аралас сандар қалай азайтылады?
4. Санның бөлігі қалай табылады?
5. Бөлшекті натурал санға бөлу қалай орындалады?

КІМ ЖАЛАУҒА БҰРЫН ЖЕТЕДІ!

712+38

527+314
79:1412=
29 - 658
1 - 36=

12
2238
23
81528
2324
712+38

527+314
79:1412=
29 - 658
1 - 36=

12
2238
23
81528
2324

Жарайсыңдар!

Сын тұрғысынан ойлауды дамытудыға бағытталған сабақ жоспары.

Сабаққа дейін.
1. Мотивация (қозғаушы күш):
Жоғары сынып есептерін шешу барысында өрнекті ықшамдауды, тепеөтең түрлендірулерді қатесіз орындау үшін бөлімдері бірдей және бөлімдері әртүрлі бөлшектерді қосу және азайту амалдарын жетік меңгеруі өте маңызды.
2. Мақсаттары:
Оқушы білуі тиіс: 1) ортақ көбейткішті жақша сыптына шығаруды; 2) қысқаша көбейту формулаларын қолдана білуі, рационал көбейткіштерді қосу және азайтуды; 3) өрнекті тепеөтең түрлендіруді.

Сын тұрғысынан ойлауға сабақта мынандай мүмкіндіктер бар:
1)жеке ойланады, өз ойын жинақтап қорытындылап ойын нақты айтады; 2) өз білімін өзі бағалайды; 3) басқалармен салыстырады; 4) іс-әрекет жасауға ұмтылады.

3. Алғы шаттар:
а) мазмұнды бұрыннан біліуі
б) сыни ойлау мен үйрену тәсілдерін қолдана алады.

4. Бағалау: ойын дәлелді, ұғынықты жеткізе білуі;
Шағын топ әрекетіне қатысуы;
Тест жұмысын орындауы арқылы бағаланады;
Өзін-өзі бағалайды.

5. Қажетті материалдар және уақытты меңгеру карточка тесттер қолданылады.
Уақытты меңгеру: тест жазу арқылы уақытты үнемдеймін, топтық жұмыс ұйымдастыру арқылы жүйелі қайталауда уақытты үнемдеймін.

Сабақ кезеңдері.
1. Қызуғышылықты ояту (12 мин.)
2. Мағынаны ажырату (10 мин.)
3. Ой толғаныс (20 мин.)
4. Қортындылау (3 мин.)

Алгебра пәні. 7 сынып
Тақырыбы: Бөлшектерді қосу және азайту
Мақсаты: 1) Рационал өрнек; рационал бөлшектердің негізгі қасиеті, ММЖ және оларды қысқарту, бөлімдері бірдей рационал бөлшектерді және бөлімдері әртүрлі рационал бөлшектерді қосу және азайтуды еске түсіріп қайталайды, жүйелейді.
2) Топта жұмыс жасау дағдысын, нақты сөйлеу дағдысын дамытады. Қыйындығы жоғары есептерді шешуде білімін қолдану дағдысын дамытады.
3) Сапалы білім алуға, жауапкершілікке баулыймын.

Өту барысы.

Сабақ кезең-дері
Мұғалімнің әрекеті
Оқушының әрекеті
Құзіреттік (пәндік, тұлғалық)
Б. Блум таксономиясының түрі
Қызығушылықты оятамын
oo Ұйымдастырамын
oo Сәйкестендіру тестісін орындауды ұсынамын
oo Сабақ тақырыбын хабарлап әр оқушыға бүгінгі сабаққа алдына мақсат қоюды ұсынамын
oo Бір геометриялық формуланы таңдап (топ жұмысының мақсатын көрсету үшін) өз мақсатыңды топ мақсатымен ұштастыруға тапсырма беремін
oo Сабаққа әзірленеді
oo Жеке орындап, топта ой бөлісіпшешім қабылдайды.
oo Жеке мақсат қояды.
oo Топпен талдайды, орындайды, ойларын сыныпта ортаға салады.
Өзін-өзі басқару.
Пән негізін білуі.
Қарапайым мәселені математикалық аудара алу
Есте сақтау (Т.Д.)
Түсіну
Мағынасын үйкестіріп идеяны таныс жүйеге аудару
Мағынаны ажыратады
oo Кластер құруды тапсырамын
oo Әр топтан оқушылар ережелерді айтады. Сұраймын
oo Жеке құрады, өз топтарына ой бөліседі, еске түсіреді
oo Ережелерді қайталап отырады
Әр түрлі формада ақпаратты іріктеу
Пән негізін білуі.
Түсіну
(О.Д.)
Түсіну
(О.Д.)
Ой толғаныс
oo Әр ұғымды қолдануда көрсетуді тапсырамын
oo Бағалау: <<Мақсатың орындалды ма?>>
oo Жеке, мысал ойлап жазады
oo Жеке есепті шығарады тест шешеді
oo Жеке ой толғаныс (Рефлексия)
Практикалық есепті орындау біліктілігі, түсіндіре білуі
Білім, әртүрлі формадаақпараттарды іріктеу өзінің әрекетін бағалау
Талдау
(Ж.Д.)
Қолдану
(О.Д.)
Талдау
(Ж.Д.)
Сабақтан кейін.
Сабақты толықтыру;
Қандай күрделі есептерді шығаруға ынталандырады. Оларды орындау арқылы білімін жетілдіре алады.

Сабақтан кейінгі ізденіс:
Модель құру, өз жүйелерін басқа мысалдар арқылы көрсету, эссе.

Сабақ жоспарларынан көріп отырғаныңыздай интерактивті әдістерді сабақүрдісінде жүйелі қолдана отырып жұмысымды әр оқушы бойында төмендегі маңызды икемділіктер мен машықтарды қалыптастыруға бағыттай жүргіздім:
+ білім мазмұнындағы тың жаңалықты байқай білу;
+ ақпараттық логикалық жағынан аяқталған бөлімін бөліп алу, ақпарат бөлімдерінің арасындағы өзара байланыс пен өзара тәуелділікті анықтай алуы;
+ ойлана білу - салыстыру, қарама-қарсы қою, түсініксіз ақпаратты анықтап, сұрақ қою және оның ақылға қонымды жауабын таба білу;
+ түсініп, шапшаң оқи білуі;
+ оқу процесінде мәтінге логикалық талдау жасай білуі;
+ көргені, байқағаны, істегені, ойлағаны туралы ойын жинақтап, нақты айта білу, ойын түйіндеп жаза білуі;
+ жеткілікті дәрежеде жылдам және дұрыс жаза білуі;
+ оқушының өзін-өзі қызықтыратын мәселе бойынша ақпарат көздерінен материалдарды таба білуі;
+ мұғалімді және сыныптастарының пікірін тыңдай білуі, айтылған ойдың қысқаша мазмұнын жазып ала білуі;
+ мұғалімнің мәтінмен және оның құрамдас бөліктерімен жұмыс істеу туралы нұсқауларын орындай білуі.
Міне, осы икемділіктер мен машықтар арқылы оқушының құзыреттілігін дамытуда интерактивті әдістер мен "Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан оқыту" жобасын қолдану тиімді екеніне көзім жетті.
Дәл қазіргі уақытта эксперименттік сынып ретінде 8 "А2" сыныбымен жұмыс жасаудамын. Бұл сыныпты алғаш 2011 жылы 5-ші сыныпта ала отырып, құзыреттілік деңгейлерінің қандай екенін анықтауға тырыстым. Мектеп психологымен бірлесе отырып, әр сынып оқушыларымен әр түрлі сауалнама, тест, бақылау түрлерін жүргізе отырып, олардың құзыреттіліктерін анықтадым. Бұл 5 <<А2>> сынып сауалнамасы бойынша әзірленген кесте.

Критерий-лер
Өз бетімен талдау
Жоспар құрып жинақтау
Сыни тұрғыдан шешім қабылдау

Қорытын-дылау

Өзін-өзі бағалауы

Өзінің әлсіз-күшті жақтарын білу

Білімін қолдану

шығармашылық
Жоғары
6
7
6
6
10
10
7
4
Орташа
11
9
11
11
12
12
12
11
Төмен
15
14
13
13
8
8
11
15
Барлығы
30

Анықтау барысында, сынып оқушыларының құзыреттілігінің өз бетімен талдау, шешім қабылдау, қорытынды жасау, алған білімдерін өмірде қолдана алулары төмен деңгейде болса, өзін өзі бағалау, өз әлсіз жақтарын білу, меңгерген, меңгермеген тақырыптарын анықтай алулары орташа деңгейде екенін байқадым. Осы анықтаулардан кейін оқушының өз ойын, идеясын, өз көзқарасы мен бағасын өзінше қалыптастыратын құзыретті тұлға тәрбиелеп шығару мақсатына қол жеткізуді жоғарыда айтылып өтілген интерактивті әдістерді, СТО технологиясын сабағымда қолдану арқылы жүргізе асыра бастадым. Осы сабақ жоспарларымды жинақтап, әр түрлі білім баспа беттері мен интернет сайттарына жариялауға ұсындым. Әріптестеріммен мектепішілік, облыстық семинар сабақтарын көрсеттім.

Диаграммада қазіргі 8 <<А2>> сыныбының бастапқы және биылғы жылғы алынған сауалнама қортындысы бойынша көрсеткіштері берілді. Жалпы осы жұмысты жүргізу барысында алынған мәліметтердің қаншалықты нақты шыққандығын айту қиын, өйткені сынып құрамы жыл сайын өзгеріп отырады және әр жыл сайын оқушының есейіп ақыл тоқтата бастайтынын да ескере отыру керек шығар деп ойлаймын.
Осы диагностикалау қорытындысы бойынша аралықтағы жүргізілген жұмыстардан соң, сынып оқушыларының құзыреттіліктері бойынша мынандай тұжырымдама жасаймын. Құзыреттілік критерийлері бойынша оқушылардың алған білімдерін қолдануда әлі де болса тосылып қалатындары анықталды. Ал, өз бетімен талдау, шешім қабылдау, қорытынды жасай алу дағдылары жақсы дамып келе жатыр. Жауапкершілік, белсенділік қасиеттері

Жалпы сынып белсенді, пәнге қызығушылықтары, жауапкершіліктері, сабақтағы белсенділіктері мен білімдегі тиянақтылықтары күннен күнге артып келеді. Сыныптың пән бойынша білім сапасы - 80. Ал осы сынып оқушыларының бір жарым жылда әр түрлі пән олимпиадалары, интеллектуалды олимпиада, ғылыми жобаларға қатысу бойынша жеткен жетістіктеріне тоқталайын.

Оқу жылы
Облыстық интеллектуалды сайыс
Республикалық интеллектуалды сайыс
Халықаралық интеллектуалды
сайыс

Оқушы саны
Алған орны
Оқушы саны
Алған орны
Оқушы саны
Алған орны
2013-14
7
1,2,3
4
3
4
2,3
2014-15
9
2,3
13
2,3
8
1,2,3
3-кесте Сыныптың пән бойынша жетістіктері.

Сынып оқушылары Сағынбекова Айгерім, Муратбеков Әлішер, Дамиров Әлішер, Казесов Эльдар, Сейтқанова Аида, Жолдасбек Сабина, Құрманғазинова Аружан, Тулегенов Қуаныш, Тұрғынбаев Азат, Социалова Дана, Сарқытова Дана, Юспаева Талшын сияқты оқушылар әр түрлі облыстық "Малахит" пен "Асыл тас", республикалық "Ақбота", халықаралық "Кенгуру", интеллектуалды олимпиадаларға, "КИО" қашықтықтан болатын олимпиадаларға жоғары белсенділік, қызығушылықпен, нәтижелі жетістіктерімен қатысып отырады.

Сонғы оқу жылдары бойынша сабақ беретін сынып оқушыларының жетістіктері төмендегідей:
Оқу жылы
Олимпиада
Ғылыми жоба
Облыстық интеллектуалды сайыс
Республикалық интеллектуалды сайыс
Халықаралық интеллектуалды
сайыс

Оқушы саны
Алған орны
Оқушы саны
Алған орны
Оқушы саны
Алған орны
Оқушы саны
Алған орны
Оқушы саны
Алған орны
2013-14

1қал, 1обл, 1респ
1
1
3
7
2,3
13
2,3
3
2 тур грам.
2013-14

2 қал, 1 обл, 1 респ.
1,2
2
4
7
1,2,3
13
2,3
14
2 тур грам.
2014-15
2 респуб

серт.
2 қал
2 обл
2 респ
1,2
2,2
3,3
9

23
1,2,3
17
2 тур грам - 7

Оқушылардың жеке мүмкіндіктерін ескере отырып, алдағы уақытта мынадай істер атқаруды өзіме мақсат етіп алдым:
1. Алған білімдерін өмірде қолдана алуға дағдыландыру, яғни функционалдық сауаттылықтарын дамыту.
2. Өзін-өзі ұйымдастыра алатын тұлға тәрбиелеуде бағалаудың әлеуетін тиімді қолдану жұмысын жүргізу.
3. Оқушы шығармашылығын арттыру жұмыстарын жүргізу.
4.Құзыреттілікті дамытуға арналған бағдарлама жасау.
Өзім жұмыс жасап отырған интербелсенді технологиялар мен "Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан оқыту" жобасының тиімділігі бүгінгі заман талабын орындауда қолдануға болатын бірден бір тиімді тәсілдер екеніне көзім жетуде. Осы тәсілдерді тиімді де, сапалы қолдана отырып, оқушылардың терең тұжырымдамалық түсінікпен астасқан негізгі сауаттылықты меңгергенін көрсететін, кең мағынасында шешімдер мен іс-әрекеттерді таңдау қабілеттілігі сияқты түйінді құзыреттер жүйесін дамытуға әрі қарай жұмыс жасауды жалғастырамын. Оқушыларды қоршаған орта жағдайы және оқыту, білім алу мүмкіндіктерінің бірлігі ретінде табысты оқытуды өзіме үлкен міндет деп қабылдаймын.

ӘДЕБИЕТТЕР
1. Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары//ҚР Үкіметінің 25.06.2012ж №832 қаулысы
2. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы // ҚР Президентінің жарлығы 07.12.2010 ж
3. Фаберман Б.Л. Передовые педогогические технологии \\Т.Фан, 2000,с.130
4. Құдайбергенова К.С. // Құзырлылық табиғаты - тұлғаның өздік дамуында. - 2006. - Алматы
5. Құдайбергенова К.С. // Мектептегі іс-әрекетті зерттеу. - Әдістемелік құрал. - 2013. - Алматы