Дыбыс жиілігі

Ақтау технологиялық қызмет көрсету колледжі

Ашық сабақ

Тақырыбы: Дыбыстық тербелістер және толқындар

277-топ

Дайындаған: арнайы пән
оқытушысы Омаркулова Р

Ақтау-2015
oo Сабақтың мақсаты:
oo Білімділік - оқушылардың білімдерін кеңейту, әртүрлі қызықты сұрақтар қою арқылы оқушылардың білімдерін жетілдіру;
oo Дамытушылык - оқушылардың пәнге деген қызығушылғын арттыру, ізденуін, біліктіқ деңгейін жоғарлату;
oo Тәрбиелік - оқушылардың өздігінен оқуға қызығушылығын, логикалық ойлауын, және жауапкершілік сезімдеріне тәрбиелеу;
oo Сабақтың түрі: аралас сабақ
oo Пәнаралық байланыс: физика, еңбек қорғау
oo Сабақтың көрнектілігі: интерактивті тақта, слайдтар, суреттер

Сабақтың жоспары:

I. Ұйымдастыру.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Жаңа сабақ түсіндіру.
IV. Жаңа тақырыпты бекіту.
V. Үйге тапсырма.
VI. Бағалау

Үй тапсырмасын тексеру.

3
2
1

6
5
4

8
9
7

Сұрақтар:
1. Хабар таратудың қандай түрлері бар?
2. Дыбыстық хабар таратудың қалааралық каналдарымен берілетін электрлік сигналдар қалай бөлінеді?
3. Хабар таратудың цифрлық жүйесі негізгі неше бөлктен тұрады?
4. Радио үй дегеніміз не?
5. Цифрлық тарату жүйесінің түрі қандай құрылғылардың құрылысымен анықталады?
6. Программаларды таратудың біріншілік тракті не үшін қажет және ол қандай функцияларды орындайды?
7. Шеткі қалааралық хабар тарату аппараты қандай функцияларды орындайды?
8. Дыбыстық хабар тарату дегеніміз не?
9. Кодердің құрамына қандай блоктар кіреді?

Жаңа тақырып: Дыбыстық тербелістер және толқындар
Серпінді ортада таралатын тербелістердің қозғалысын дыбыс деп
атаймыз.

Дыбыстардың тербелу процессін дыбыс толқындары деп атаймыз

Дыбыс толқындардың таралатын кеңістігін дыбыс өрісі деп атаймыз.
Дыбыс

Катты дене
Газ
Сұйықтық

Дыбыс қатты таралатын орта қатты дене болып табылады. Оған мысал ретінде болат рельстерді алуға болады. Болат рельстерде дыбыс 500 м/с жылдамдықпен таралады. Ал дыбыс ең жай таралатын орта газ болып табылады. Оған мысал ретінде ауаны алуға болады. Телефон байланысында біз дыбыстың ауада таралуын қарастырамыз. Себебі, телефонияда дыбыс телефон қабылдағышынан адамның есту мүшелеріне ауалы кеңістік арқылы беріледі.

Телефон аппаратымен дыбыстық байланысты ұйымдастыру үшін бізге микротелефондық тұтқа қажет. Абонентке пайдалануға ыңғайлы болуы үшін телефон мен микрофонды бір ортақ құрылғыға біріктірген, ол микротелефондық тұтқа деп аталады.

Микротелефонды тұтқа 2 ұяшықтан тұрады. Жоғарғы ұя телефон деп аталады, онда телефон капсюлі орналасады. Төменгі ұя микрофон деп аталады, онда микрофон капсюлі орналасады. Көбінесе телефон аппараттарында ТК-67, ТА-4 телефон капсюльдері және МК-10, МК-16 микрофон капсюльдері қолданылады.
Микрофон капсюлі біздің айтқан сөзді, яғни дыбысты электр тербелісіне түрлендіреді. Ал телефон капсюлі келесі абонентке жеткізу үшін осы электр тербелісін қайтадан дыбысқа түрлендіреді.

Кез келген ортада пайда болған дыбыс тербелістері дыбыс көзінің пайда болу нүктесінен барлық бағытта таралады. Қалыпты атмосфералық қысымда және 200 С температурада ауа бойымен дыбыс 343 м/с жылдамдықпен таралады. Ол ауаның ылғалдылығы мен температурасына байланысты өзгеріп отырады.

Ауасыз кеңістікте дыбыс таралмайды !!!

Дыбыс

Дыбыс периоды
Дыбыс жиілігі
Дыбыс амплитудасы

Дыбыс биіктігі
Дыбыс тембрі
Дыбыс қаттылығы

Тербеліс жиілігі деп 1 секунд ішінде жасалатын толық тербеліс санын айтамыз. Жиілік F әріпімен белгіленеді. Жиіліктің бірлігі неміс физигі Генрих Герцтің құрметіне герц (Гц) деп аталған.

Тербеліс периоды бір толық тербеліске кететін уақытты айтамыз. Тербеліс жиілігі Т әріпімен белгіленеді және секундпен өлшенеді.
Тербеліс жиілігі неғұрлым көп болса, период соғұрлым аз болады:
F= 1/Т

Амплитуда деп тербелетін дененің алғашқы орнынан ауытқуын айтамыз.
Тербеліс амплитудасы неғұрлым үлкен болған сайын, дыбыс биіктігі де соншалықты үлкен болады.

Дыбыстың сипаттамалары:

Дыбыс қаттылығы - дыбыс тербелістерінің амплитудасымен анықталады.
Дыбыс биіктігі - дыбыс тербелістерінің жиілігімен анықталады.
Дыбыс тембрі - адамның даусының өзіндік бояуы

Альт
160-600 Гц
Баритон
100-400 Гц
Тенор
130-480 Гц
Сапрано
250-1200 Гц
Бас
80-320 Гц
Адамның дауысының тон
бойынша диапазоны



20-30 дБ - адамның есту мүшесіне зияны жоқ шулар.

80 дБ - дыбыстың рұқсат етілген шегі

130 дБ - адамның құлағын ауыртатын шулар.

150 дБ - тыңдауға мүмкін болмайтын шулар
Дыбыстың адам организміне әсері

+ Шу

+ МП3 плеер және наушниктер

Наушниктер мен МПЗ плеерлер

* Жастардың 30%-ына жуығы музыканы аптасына
30 сағат наушниктермен тыңдайды екен.

* Соншама адам плеерді тыңдағаннан кейін құлақ
ауруына шалдығады екен.

* Құлақ ауруына шалдығатындардың негізгі тобын
16-34 жас аралығындағы адамдар құрайды екен.

Қатты шуды үнемі тыңдағанның әсерінен төмендегідей факторларға әкеліп соғады:
oo Есту қабілетінің нашарлауы.
oo Құлақтағы жағымсыз дыбыстар.
oo Бас айналу
oo Бастың ауыруы

oo VI. Жаңа тақырыпты бекіту.
8
9
7
6
3
5
2
4
1



Сұрақ:
1. Дыбыс дегеніміз не?
2. Дыбыс қандай орталарда таралады?
3. Тербеліс жиілігі дегеніміз не?
4. Дыбыс ең жай таралатын орта?
5. Дыбыс қаттылығы немен анықталады?
6. Тербеліс периоды дегеніміз не?
7. Тербеліс амплитудасы дегеніміз не?
8. Дыбыс тембрі дегеніміз не және тон жиілігіне байланысты қандай тембрлерге бөлінеді?
9. Қалыпты атмосфералық қысымда және 20 С температурада ауа бойымен дыбыс қандай жылдамдықпен таралады?
10. Дыбыс тербелістерін электр тербелістеріне түрлендіретін құралды қалай атайды?
11. Электр тербелістерін дыбыс тербелістеріне түрлендіретін құралды қалай атайды?
12. Шуларды жиіліктері бойынша қалай бөледі?

Кроссворд

Т

Е
М
Б
Р

Сұрақ:
1. Электр тербелістерін дыбыс тербелістеріне түрлендіретін құрал?
2. Тербеліс жиілігінің өлшем бірлігі?
3. Дыбыс тербелістерін электр тербелістеріне түрлендіретін құрал?
4. Серпінді ортада таралатын тербелістердің қозғалысын қалай атааймыз?
5. Адамның дауысының тон бойынша 100-400 Гц жиіліктегі диапаозоны қалай аталады?

Кроссворд
Д
Ы
Б
Ы
С

Сұрақ:
1. Тербелетін дененің алғашқы орнынан ауытқуы қалай аталады?
2. Дыбыс ең қатты таралатын орта?
3. Адамның дауысының тон бойынша 80-320 Гц жиіліктегі диапаозоны қалай аталады?
4. Қандай ортада дыбыс таралмайды?
5. Тербеліс жиілігінің өлшем бірлігі?

V. Үйге тапсырма
Дыбыстық тербелістер және толқындар.