Рентген сәулесі

Есенжлолова Күлман Салихқызы
Ы.Алтынсарин атындағы орта мектебінің
физика пәні мұғалімі
Ақтөбе облысы, Ырғыз ауданы

Тақырыбы: Атомның құрылысы. Атомдық құбылыстар тарауын қайталау
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Кванттық теориясы мен атом құрылысы бойынша оқушылардың алған білімдерін жүйемен жинақтау және білімді игеру деңгейін бағалау
Тәрбиелілік: Оқушылардың өзін-өзі тексеру, өз бетінше ізденуге, шапашаң, жинақы болуға үйрету.
Дамытушылық: Оқушылардың белсенділігін арттырып, алған білімдерін есте сақтау мақсатында оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, ойлау қабілеттерін дамыту
Сабақ типі: Қайталау, білімді жинақта, жүйелеу.
Сабақ әдісі: Аралас (сұрақ-жауап, тірек-сызба, есеп шығару)
Сабақ түрі: Қайталау
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру ( сабақтың мақсаты мен таныстыру)
2. Ой қозғау. Оқушылардың ойын жинақтап белсенділігін артыру үшін жалпы тарау бойынша 10 сұрақ белгілеу.
Тапсырма:
1. Ядросында 7 протон мен 8 нейтрон бар бейтарап атомның электрондық қабықшасында қанша электрон бар. (7 электрон)
2. Протонның , нейтронның, электронның массалық саны мен заряд саны ()
3. Жарықтың екіжақтылығы (толқындық-корпускулалық)
4. Планк тұрақтысы (Дж*с) және (Эв*с) шамасы бойынша (Һ=6,62*10 -34 Дж*с), (Һ=4,136*10 -15 эВ*с)
5. Ультракүлгін гамма, рентген, инфрақызыл сәулелерінің қайсысының жиілігі жоғары (гамма сәуле) Толқын ұзындығы үлкені (инфрақызыл, ультракүлгін, рентген, гамма)
6. Электрон массасы қаншаға тең (m е =9,1*10 31 кг)
7. Мария, Пьер Кюри ашқан радиоактивті элемент (полоний, радий)
8. Жуйенің ең аз мөлшерде жұтылатын энергиясын қалай атайды. (квант)
9. Радиоактивті препаратты қандай контейнерлерде сақталған қолайлы қорғасын ба, әлде алюминий ма? (Қорғасын)
10. Ваккумдағы электромагниттік сәулелердің тарлау жылдамдығы (с=3*10 8 м/с)
3. Көп біл. Таруды алғашқы екі тақырыбы бойынша (жылулық сәулелену Абсолют қара дене Планк болжамы) сұрақтарға ауызша жауап беру.
1. Жылулық сәулелену немесе сәуле шығару дегеніміз не?
2. Қозған дененің әр түрлі температурасындағы жылулық энергиясының толқын ұзындығына Е() тәуелділік графигі көрсетілген. Дененің жарқырауы қай қисыққа немесе графикке сәйкес келеді?
3. Абсолют қар дене дегеніміз не?
4. Абсолют қара дененің энергетикалық жарқырауының жиілікке тәуелді графигі көрсетілген.Қай аймақ үльтракүлгін сәулесіне инфрақызыл сәулеге көрінетін ақ жарық сәулесіне сәйкес келеді?
5. Абсолют қар дененің энергетикалық жарқырауы неге тәуелді?
Жарық кванты
1. Жарық туралы классикалық физиктердің тұжырымы. (Сәулелік энергия үздіксіз шығарылады, жұтылады)
2. Жарық сәулесі жөнінде немістің физигі М.Планк болжамы ( Абсолют қара дене жылулық сәулелерді үзікті, үлес квант түрінде ғана шығарады немесе жұтады)
3. n-бөлшек үшін энергия шамасының формуласы (Е=n Е0=nһv)
4. Фотон деген не? (Тыныштық m=0 элементар бөлшек)
5. Квант дегеніміз не? (Сәуле арқылы тарайтын немесе жұтылатын бір үлес энергия)

Рентген сәулесі
1. Рентген Х-сәулесінің қандай қасиеттері бар. (Көзге көрінбеуі, кейбір заттарда жарқын туғызады, отография пластинкасын қарайтады)
2. Рентгендік түтікшесі бойынша рентген сәулесінің пайда болуын түсіндір. (түтікше)
3. Тежеулік рентгендік сәулелер (Электрондардық тежелу кезінде туындайтын сәуле)
4. Рентген сәулесінің өтімділігі зат тығыздығы жоғарлаған сайын қалай өзгереді. (Кемиді)
5. Рентген сәулелері медицинада ауруға диагноз қою үшін өндіріспен техникада бұйымдар мен ішкі ақауларын, қуыстар мен жарқын шақтарды табуға. Күнделікті тұрмыста телидидар, компьютер мониторының экрандарына электрон ағыны соғылғанда байқалады.

4 Тез ойлан:
1-суретте бор атомының нұсқасы кескінделген
Қанша нуклондардан тұрады, электрон және нейтрон саны қанша (А-?, Z-?, N-?)1-суретте Массалық сан, протон саны, электрон саны, атом зарядталған ба?

1-сурет
2-суретте кескінделген атом электрлік бейтарап па, әлде зарядталған ба? (А-?, N-?)
2 -суреттегі нұсқа бойынша атом ядросындағы нуклондар саны, атом қабықшасында қанша электрон?
( Z-?, N-?)

2-сурет

3-суретте Литий атомы кескінделген. Химиялық элементтің (белгіленуі) таңбасы бойынша жазып, массалық санын және реттік нөмірін анықта. 3-суретте Литий атомы кескінделген. Химиялық элементтің (белгіленуі) таңбасы бойынша жазып, массалық санын және реттік нөмірін анықта.
3-сурет
5Терең ойла. Радиоактивтілік анықтау, зерделеу тақырыбы бойынша тірек сызбалалар толықтыру

Атомның күрделі құрылысын айқындайтын құбылыстар

Жауабы:

Атом ядросының күрделі құрылымы

Жауабы:

Қорытынды: Тараудағы тақырыпты зерделеу кезінде көптеген ғалымдардың аты аталды олай болса мына сұрақтарға жауап беріп көрейік
1. Жарық сәулесінің үздікті шығарылып жұтылатындығын ..............
2. Х- сәулесінің анықтаған, ең алғаш Нобель Сыйлығы алған кім ..........
3. Атомның күрделі құрылысын зерттеп планнетарлық үлгісін ұсынған.........
4. Уран тұзының радиоактивті сәулелердің өздігінен шығаратындығын байқаған...........
5. Полоний және радий элементтерін ашқан.................
Бағалау парағы арқылы оқушы жинақтаған ұпайларымен бағалау.