Қалқанша безі

Тақырыбы:Ұйқы безінің инсулин гормонының қандағы глюкоза мөлшерін реттеудегі ролі. Қантты диабет. Бүйрек үсті бездері, гипофиз, қалқанша без және жыныс бездері гормондарының жыныстық жетілуді реттеудегі ролі.

Мақсаты:Ұйқы безі туралы мағлұмат беру.
Міндеттері:-Ұйқы және жыныс бездерінің функцияларын ажырата білуге үйрету;
-Қантты диабет және ішкі секреция бездерінің жыныстық жетілуді реттеуде алатын орны жайлы түсінік беру;
-Топтарда өзара бағалауға тәрбиелеу;
Қолданылған модульдер:Оқытудағы жаңа тәсілдер, сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, оқыту үшін бағалау және оқытуды бағалау, оқыту мен оқуда АКТ-ны пайдалану, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту мен оқу, талантты және дарынды оқушыларды оқыту, оқытуды басқару және көшбасшылық.
Сабақтың әдіс-тәсілдері:«Шаңырақ» шаттық шеңбері, Топтастыру әдісі, «Бір қадам артқа», Ой қозғау, Диалогтік оқыту, «INSERT» картасы.
Формативті бағалау оның ішінде бағалау кестесі, мадақтау.

Уақыты

Жоспар мазмұны

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Уақыты: 5 минут Кіріспе бөлімі

Жоспар мазмұны:

Сәлемдесу.

Шаттық шеңбері

«Шаңырақ».

Топқа бөлу.

Мұғалімнің іс-әрекеті:

-Оқушылармен амандасады.
-« Шаңырақ» шатық шеңберін құрып, тақтадағы өлеңді оқиды. Оқушыларға түрлі 1-ден 4-ке дейін анау арқылы біріктіріп, 4 топқа бөледі.

-Бағалау парақшасын таратады.

-Топ басшыларын сайлайды.

Оқушылардың іс-әрекеті:

Амандасады;

-дөңгеленіп, қол ұстасып тұрады, өлеңді бірге оқиды;
-Сабаққа даяр екендіктерін көрсетеді.
- Оқушылардың назарын сабаққа аударады.

- әр оқушы өз саны бойынша бір топқа бірігіп, 4 топқа бөлінеді;

Топтық ережемен танысады;

Бағалау: Формативті бағалау
-Тамаша;
-Бәрекелді;
-Өте жақсы.

Ресурстар:

Бағалау парақшалары

Топтық ереже

Уақыты: 5 минут «Бір қадам артқа»

Жоспар мазмұны:

Үй тапсырмасын сұрау

Мақсаты: Оқушылардың өткен материалдар бойынша алған білімдерін тексеру.

Мұғалімнің іс-әрекеті:

10 сұрақтан тұратын тест
-Оқушыларға 10 сұрақтан тұратын тест таратып береді;

1. Ішкі секреция бездеріне жатады

А. Гипофиз, эпифиз

Ә. Тер, жас, сүт бездері

Б. Жыныс бездері, ұйқы безі

2. Гипофиздің массасы

А. 15-20 г

Ә. 0, 5-0, 7 г

Б. 0, 20-0, 25 г

3. Аралас бездерге жатады

А. Гипофиз, эпифиз

Ә. Тер, жас, сүт бездері

Б. Жыныс бездері, ұйқы безі

4. Инсулин гармонын бөлетін без

А. Гипофиз

Ә. Қалқанша без

Б. ұйқы безі

5. Микседема ауруы туындайды, егер:

А. Қалқанша бездің гармоны аз бөлінсе

Ә. Қалқанша бездің гармоны көп бөлінсе

Б. Йод жетіспесе

6. Кеуде қуысында орналасқан без

А. Ұйқы безі

Ә. Жыныс безі

Б. Айырша (тимус) безі

7. Өсу гармонын бөлетін без

А. Гипофиз

Ә. Қалқанша без

Б. ұйқы безі

8. Бүйрек үсті безі бөлетін гармон

А. Инсулин

Ә. Адреналин

Б. Эстероген

9. Мида орналасқан бездер

А. Гипофиз, эпифиз

Ә. Тер, жас, сүт бездері

Б. Жыныс бездері, ұйқы безі

10. Жамбас қуысында орналасқан бездер

А. Ұйқы безі

Ә. Жыныс безі

Б. Айырша без

Оқушылардың іс-әрекеті:

-Оқушылар берілген сұрақтарға жауап береді.

Бағалау

9-10 балл - “5”

7-8 балл - “4”

1-6 балл - “3”

1-3 балл - “2”

Бағалау парағына үй тапсырмасы бойынша топ басшысы тест қорытындысын қояды

Бағалау: Формативті бағалау
-Тамаша;
-Бәрекелді;
-Өте жақсы -

Ресурстар: -Таратпа қағаздар;
-Бағалау парақшасы.
Интербелсенді тақта

Уақыты: Тұсаукесер
3 минут

Жоспар мазмұны: «Ой қозғау»
Мақсаты:
Оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын ояту.
«Диалогтік оқыту/ БЖӘ, түрткі сұрақтар, қайта бағыттау»
Мақсаты:ойды дамытып, жинақтау.

Мұғалімнің іс-әрекеті: -Адам ағзасында бездер қандай топтарға бөлінеді?
-Қандай бездердің түрлерін білесіңдер?
-Аралас бездерге қандай бездер жатады?
-Бүйрекүсті безі қандай гормон бөледі?
-Ұйқы безі қандай гормон бөледі?
- Қантты диабет туралы және ауруының пайда болу себебін естігендерің бар ма?

Оқушылардың іс-әрекеті: Оқушылар жауап береді.
-Сырқы, ішкі, аралас бездер;
-ұйқы безі, жыныс безі, қалқанша безі, қалқанша маңы безіт. б;
-ұйқы безі және жыныс безі;
-адреналин гормонын бөледі;
-инсулин гормонын бөледі.

Бағалау: Мадақтау арқылы ынталандыру.
-Бүгін сен сұрақтарға өте жақсы жауап бердің!
-Өте жақсы!
-Керемет!
-Бәрекелді!

Ресурстар: «POWER POINT» таныстырылымы

Уақыты: Негізгі бөлім
20 минут

Жоспар мазмұны: Мәтінмен жұмыс.

Мұғалімнің іс-әрекеті:

Жекелей оқу,

Жұппен талдау,

Топпен талдау,

Постерге түсіру

Оқушылардың іс-әрекеті:

Жекелей оқиды,

Жұптасып талдайды,

Топпен талдайды,

Постерге түсіреді

Бағалау: Мадақтау.
-Өте тамаша;
-Бәрекелді;
-Керемет.

Ресурстар:

Постер

Маркер

Уақыты: Қорытынды бөлім
3 минут

Жоспар мазмұны: «INSERT»картасымен жұмыс
Мақсаты: оқығанын түсінуге, өз ойына басшылық етуге, ойын білдіруге үйрету.

Мұғалімнің іс-әрекеті: -слайдтық көрсетілім;
-интербелсенді тақтадан ұйқы безі туралы видео көрсетеді.

Оқушылардың іс-әрекеті: -слайдты көре отырып, «INSERT»картасымен жұмыс жасайды;
V + ?
V-білемін;
+ -мен үшін жаңалық;
?-сұрақ тудырады

Бағалау:

Ресурстар: Интербелсенді тақта, Слайд маркер, стикерлер

Уақыты:

Үйге тапсырма

Бағалау

2 минут

Жоспар мазмұны: §12. «Ұйқы безі және жыныс бездеріне» Венн диаграммасын сызу.

Мұғалімнің іс-әрекеті:

Үйге тапсырма- береді.

-Топ басшыларынан бағалап беруін сұрайды.

Оқушылардың іс-әрекеті: Топ басшылары топ мүшелерін бағалап береді.

Бағалау: Топ басшылар мен мұғалім оқушыларды бағалайды.

Ресурстар: Бағалау парағы.

Уақыты:

Сергіту сәті

5 минут

Жоспар мазмұны: «Көңілді күн» Мақсаты: Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

Мұғалімнің іс-әрекеті: Оқушылардың шаршағанын басу, би арқылы бойларын сергіту.

Оқушылардың іс-әрекеті: Оқушылар белсенділік танытып, бойлары сергиді.

Бағалау: Мадақтау.
-Өте тамаша;
-Бәрекелді;
-Керемет.

Ресурстар: Интербелсенді тақта

Биология пән мұғалімі: Садибекова Л. К.

1. Ішкі секреция бездеріне жатады

А. Гипофиз, эпифиз

Ә. Тер, жас, сүт бездері

Б. Жыныс бездері, ұйқы безі

2. Гипофиздің массасы

А. 15-20 г

Ә. 0, 5-0, 7 г

Б. 0, 20-0, 25 г

3. Аралас бездерге жатады

А. Гипофиз, эпифиз

Ә. Тер, жас, сүт бездері

Б. Жыныс бездері, ұйқы безі

4. Инсулин гармонын бөлетін без

А. Гипофиз

Ә. Қалқанша без

Б. ұйқы безі

5. Микседема ауруы туындайды, егер:

А. Қалқанша бездің гармоны аз бөлінсе

Ә. Қалқанша бездің гармоны көп бөлінсе

Б. Йод жетіспесе

6. Кеуде қуысында орналасқан без

А. Ұйқы безі

Ә. Жыныс безі

Б. Айырша (тимус) безі

7. Өсу гармонын бөлетін без

А. Гипофиз

Ә. Қалқанша без

Б. ұйқы безі

8. Бүйрек үсті безі бөлетін гармон

А. Инсулин

Ә. Адреналин

Б. Эстероген

9. Мида орналасқан бездер

А. Гипофиз, эпифиз

Ә. Тер, жас, сүт бездері

Б. Жыныс бездері, ұйқы безі

10. Жамбас қуысында орналасқан бездер

А. Ұйқы безі

Ә. Жыныс безі

Б. Айырша (тимус) без

Бездер

Қызметі

Жыныстық жетілуді реттеудегі ролі

Бездер: Гипофиз

Қызметі:

Жыныстық жетілуді реттеудегі ролі:

Бездер: Қалқанша безі

Қызметі:

Жыныстық жетілуді реттеудегі ролі:

Бездер: Бүйрекүсті бездері

Қызметі:

Жыныстық жетілуді реттеудегі ролі:

Бездер: Жыныс бездері

Қызметі:

Жыныстық жетілуді реттеудегі ролі:

1. Омыртқалы жануарларда болатын ішкі секреция бездеріні ішіндегі ең ірісі:
А. Айырша без; В. Бүйрекүсті безі; С. Ұйқы безі; Д. Жыныс безі; Е. Қалқанша безі.
2. Ересек адамдағы қалқанша безінің салмағы:
А. 30-60 гр; В. 30-50гр; С. 30-40гр; Д. 30-20гр; Е. 30-10гр.
3. Қалқанша безден бөлінетін грмондар жетіспесе адам қандай ауруға ұшырайды:
А. Микседема; В. Базедов ауруы; С. Эндемиялық зоб; д. Кретинизм; Е. Акромегалия.
-тапсырманың орындалуын қадағалайды;
-жауап парағына бағаларын түсіртеді.

INSERT»картасы - V + ?

V-білемін;

+ - мен үшін жаңалық;

?- сұрақ тудырады

V-білемін;:

+ - мен үшін жаңалық;:

?- сұрақ тудырады:

Сабақтың тақырыбы Аралас бездер

Дамытушылық мақсаты: ұйқы безі мен жыныс бездерінің маңызы ағзаның жұмыс қызметі үшін ерекше екендігі мысалдар арқылы айта отыра оқушылардың білімдерін дамыту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру арқылы олардың құзырлығын қалыптастыру.

Тәрбиелік мақсаты: Отансүйгіштікке, елбасын қүрметтеуге, қоршаған

орта мен табиғатты аялауға, салауатты өмір

салтын ұстануға, өздерінің жеке гигиеналарын

дұрыс қалыптастыруға, денсаулықтарын күтіп

ұстауға тәрбиелеу.

Міндеттер:

Ұйқы безінің гормоны маңызы, жыныс гормоны жетіспеуінен туындайтын аурулар жайлы жалпы мәлімет алу

Мұғалімдер үшін оқу нәтижелері 1. Оқушылардың бірін-бірі оқытуы арқылы аталған тақырыпты меңгеріп шығу;

2. Мұғалім оқуға бағыттап отыру;

3. Оқушылардың өзін және достарын бағалау мүмкіндіктерін жасау;

4. жыныс және ұйқы бездерінің денеде орналасуын білу

Сабақта туындаған негізгі идеялар 1. Оқушының өмірдегі біліміне, білетініне сүйену;

2. Жаңа теориялық ақпаратты беру арқылы оқушыға жаңа ойлау дағдысын, мәнерін, амалдарын қалыптастыруға ықпал жасау.

Тапсырмалар ¬ Ойланып жауап беріңдер тапсырмасына хабарлама дайындау, дәптерлеріне кестені толтыру

1 сабақ. тақырыбы: Аралас бездер

Бездердің бөлінуімен танысу

Сабақтың жүрілуі бойынша мұғалімнің жазбалары: Мұғалімдер мен оқушылар іс-әрекеті.

Оқушыларды ұйымдастыру, сәлемдесу /0, 5 мин/

СТО сұрақтары Сабақ барысында жасаған мұғалім мен оқушының іс-әрекеті

Сабақтың маңыздылығы не?

-оқушылар не алады?

-бұрынғы білімін қалай пайдалана алады?

-өмірден алған тәжірибесінің әсері?

-сабақтың болашақта оқушыға қандай пайдасы бар? Оқушылар өтілетін тақырыпты келтіріп шығарады

Ұйымдастыру кезеңі

Оқушыларды топқа бөлу. Бұл сабақта оқушыларды тұрғылықты жеріне байланысты бөлгім келеді. Мысалы; Қымызынай; Наргиз, Әлішер, Қанатбек, Гүлдана, Қайыргелді. Молбаза; Алмас, Диана, Шыңғыс, Дулат, Фабрика; Аяжан, Нариман, Гүлбағдан, Мөлдір, Айдана/2 мин/

Сын тұрғысынан ойлау үшін мүмкіндіктер

-еркін ойлауға қандай мүмкіндіктер жасалды?

-өздігінен ізденуге қандай мүмкіндіктер жасалады? І. Қызығушылығын оятуСлайд1, 2

Үй тапсырмасын сұрау. Оқушылар келіп дене мүшелерінен бір мүшені алады, сол мүшенің артында эндокриндік жүйеге байланысты бір термин жазулы болады. Оқушылар сол терминге төмендегідей етіп сипаттама беруі тиіс.

А) қай безден шығады немесе қандай гормон бөлінеді?

В) дененің қай бөлігінде орналасқан

С) осыған байланысты қандай ауруларды білесің

Д) адам ағзасы үшін маңызы

Е) осыған байланысты қызықты

Бүгінгі тақырыпты ашу мақсатында әр топқа кроссворд беріледі. Сұрақтары төмендегідей:

1. Организмнің ішкі және сыртқы құрылысын зерттейтін пән? (Анатомия)

2. Биологиялық белсенді химиялық заттар (Гормон)

3. Тироксин гормонын бөлетін без. (Қалқанша)

4. Есту мүшесі (құлақ)

5. Осы гормон бүйрек үсті безінен бөлінеді. (адреналин)

6. Тірек - қимыл жүйесіне кіретін негізгі мүше. (сүйек)

7. Зәр шығару жүйесінің негізгі мүшесі (бүйрек)

8. Ол аурумен ауырған адамның бойы 60 см-ден 1 м-ге дейін болады.

9. Ішкі секреция безінің маңызды безі (эпифиз) .

10 . . . зоб

11. Бадырақ көз немесе . . .

12. Ол без өзінен тимозин гормонын бөледі (айырша)

Мағынаны ажырату сатысы (жаңа ақпарат)

-оқушыларды белсене қатыстыру

-стратегияларды жүйелі қолдану арқылы оқушылардың жұмысын ұйымдастыру (сауал қоя білу, талдау жа-сай білу, баяндау және қызу ой талқысын жасай білу қабілеттерін жетілдіру жолдарын беру)

-оқушылармен бірлесіп жұмыс жасау, қарым-қатынас шеберлігін ұтымды пайдалана білу

-оқулықтан басқа ақпараттар көзін ашу - оқушыларды белсенділігін арттыру

ІІ. Мағынаны тану

Ұйқы безі (поджелудочная железа) (лат. панцреас - үйқы безі) - сыртқы және ішкі секреция безі. Сыртқы секреция безі ретінде ол ас қорыту ферменттеріне бай үйқы безі сөлін бөледі. Сонымен қатар, үйқы безі аралшықтарының жасушалары инсулин гормонын қанға бөледі. Сыртқы секреция без бөлігі құрылысы жағы- нан көпіршікше-түтікше бездерге жатады.

Бездің сөл бөлетін соңғы бөлімі көпіршік тәрізді болады. Олардан шығатын шығару өзектері негізгі без өзегін түзеді. Ұйқы безінің өзегі он екі елі ішекке ашылады. Ұйқы безінің эндокринді бөлігін панкреаттық (лангерганс) аралшықтары құрайды. Олардың пішіні дөңгелек немесе сопақ¬ша болып, әр түрлі без бөлікшелерінде орын тебеді. Аралшық жасушалары А, В, Д, Д және РР болып бірнеше түрге бөлінеді. Ең көп кезіесетін В- жасушалар инсулин гормонын түзіп, қандағы глюкозаның мөлшерін азайтып, оны гликогенге айналдырады. А- жасушалар түзетін глюкагон гормоны, керісінше, гликогенді глюкозаға айналдырып, оны қанға өткізеді. Д- жасушалар аз мөлшерде кездеседі. Бұл жасушалардың гормоны А- жасушалар гормондарының түзілуін тежейді. Д- жасушалар қан қысымын төмендететін, үйқы безі сөлінің бөлінуін күшейтетін гормон бөледі. РР- жасушалар гормоны қарын сөлі мен ұйқы безі сөлінің түзілуін реттейді. Ұйқы безінің жалпақтау болып келетін бас жағы ұлтабарға жабысып кірігіп тұрады.

Толғаныс (рефлексия)

-сабақта үйренгендерін бекіту, қолдану жолдарын беру

-жаңадан үйренгенін пайдалана отырып, білімін жүйелеу

жауап шешімі осыған байланысты жұмыстар беру арқылы түсінік деңгейін тексеру ІІІ. Ой қорытынды

Ұқсас жұмыстар

Қалқанша маңы бездері, тимус және бүйрек үсті бездері

Білімді мыңды жығар сайыс сабағы

Қалқанша бездің массасы

Аралас бездер

Ұйқы безі,жыныс бездері мен бүйрекүсті бездері

Бұлшықет сүйекке

Гуморальдық реттелу