Фосформен әрекеттесетін заттар

Сабақтың тақырыбы: Фосфор. Фосфордың периодтық жүйедегі орны және қасиеттері

Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушыларға фосфордың периодты жүйедегі орнына сипаттама берумен қатар химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін жаздыру, ашылу тарихы жөніндегі мағлұматттармен таныстыру және фосфордың химия өнеркәсібіндегі маңызына түсінік беру.

Дамытушылық: Оқушылардың химиялық білімін одан әрі дамыту, тез ойлауға, шапшаңдыққа, өз бетімен ізденуге үйрету. Ой-өрісін, шығармашылық мүмкіндігін, ғылымы көзқарасын қалыптастыру.

Тәрбиелік:Өздігінен талпынып, жауапкершілікті сезінетін саналы, өнегелі ұрпақ тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Кіріктірілген сабақ

Сабақтың әдісі: Жобалау технологиясы элементтері

Қөрнекілігі: Периодтық жүйе, интертақта, кестелер.

Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Сабақтың жоспары:

А. Фосфордың ашылу тарихы

Ә. Қазақстандағы химия өнеркәсібіндегі фосфордың маңызы

Б. Фосфордың периодтық жүйедегі орны және қасиеттері

ІІІ. Бекіту:

А. Тест

ІҮ. Бағалау (оқушылар өзін-өздері бағалауы)

Ү. Үйге тапсырма

Жаңа сабақ:

Фосфордың ашылу тарихына көз жүгіртсек:

Фосфорды ежелгі замандарда алу әдістерін білген. Осы тарихи деректер туралы оқушыларымызға сөз берейік. . 1669ж. неміс алхимигі Х. Бранд фосфорды ашты. Фосфор және оның қосылыстары Қазақстан жерінде Онтүстікте кен орындары орналасқан. Қаратау; Шымкент, Батыс Қазақстанда Алға өнірінде де табылады.

1. Фосфор: Химиялық таңбасы . Р Реттік нөмірі. 15

Валенттігі ІІІ, V. Тотығу дәрежесі. +3, +5

Атом құрылысының электрондық формуласы:1s ² 2s ² 2p ⁶ 3s ² 3p ³

. Ет ұлпасында 56г. фосфор кездеседі. 3. Адам сүйегінде 600г фосфор бар. 4. Жүйке жүйесінде 5г фосфор болады.

Қолданылуы. Фосфор сіріңке жасау үшін

Дәрі- дәрмектер алуда

тыңайтқыштар

Фосфордың 3 аллотропиялық түрөзгерістері бізге таныс:

Ақ, қызыл, қара фосфор кездеседі.

Фосфордың қосылыстары

1. Фосфин-РН ₃ 2. Фосфор (ІІІ) оксиді-Р ₂ О ₃ 4. Фосфор қышқылы Н ₃ РО ₄ 3Фосфор(V) оксиді-Р ₂ О ₅ 5. Мета фосфор қышқылы НРО ₃

Физикалық қасиеттері. Н ₃ РО ₄

РН ₃ Р ₂ О ₃ Р ₂ О ₅

Фосфин- өте улы, тұрақсыз, түссіз, сарымсақ иісті, күшті тотықсыздандырғышзат. Фосфор(v) оксиді -өте ылғал тартқыш зат, ақ түсті ұнтақ зат. Фосфор (ІІІ) оксидібалауыз тәрізді кристалдық масса, улы. Фосфор қышқылы- ақ түсті кристалдық зат, суда жақсы ериді.

Са ₃ Р ₂ +6Н ₂ О = 2РН ₃ +3Са(ОН) ₂ Алынуы Р ₂ О ₅ +3Н ₂ О=2Н ₃ РО ₄

4Р +3О ₂ =2Р ₂ О ₃ Р ₂ О ₅ +Н ₂ О=2НРО ₃ (тәжірибе)

4Р +5О ₂ = Р ₂ О ₅

Химиялық қасиеттері :Фосфин ауада фосфор оксидін түзіп, өздігінен тұтанады:2РН ₃ +5О ₂ = 2Р ₂ О ₅ +3Н ₂ О . Фосфин суда аммиактан нашар ериді және сілтілк қасиет көрсетпейді . Бірақ аммиак сияқты өте күшті қыщқылдармен әрекеттесіп, тұз түзеді. Бұл кезде аммоний ионына пайда болады: РН ₃ +НІ=РН ₄ І

Фосфор(V) оксиді-өте ылғал тартқыш болғандықтан, реакция теңдеуін былай жазуға да болады.

РН ₃ +2О ₂ =Н ₃ РО ₄ .

Р ₂ О ₅ -суда ерігенде температураға байланысты әртүрлі фосфор қышқылындарын түзеді:

Р ₂ О ₅ +Н ₂ О=2НРО ₃ метафосфор қышқылы . Р ₂ О ₅ +3 Н ₂ О= 2 Н ₃ РО _4. ортофосфор қышқылы Фосфор (V) оксиді қышқылдық оксид болғандықтан сілтілермен әрекеттеседі: 6NаОН+ Р ₂ О ₅ =2 Na ₃ PO ₄ +3H ₂ O .

Негіздік оксидпен әрекеттеседі: СаО+ Р ₂ О ₅ = Са ₃ (РО ₄ ) ₂ + 3Н ₂ О

Фосфор қышқылы суда ерігенде сатылап диссоциацияланады:

Н ₃ РО ₄ $\leftrightarrows$ Н ⁺ +Н ₂ РО ₄ ^- дигидрофосфат ион

Н ₂ РО ^- ₄ ⇆ Н ⁺ +НРО ₄ ^2- гидрофасфат ион

НРО ^2- ₄ ⇆ Н ⁺ +РО ₄ ^3- фосфат ион

Фосфор қышқылы сілтімен сатылап әрекеттеседі: Н ₃ РО ₄ +3NaOH = Na ₃ PO ₄ +3H ₂ O.

Н ₃ РО ₄ +NaOH = NaH ₂ PO ₄ + H ₂ O. Н ₃ РО ₄ +2NaOH = Na ₂ HPO ₄ +2 H ₂ O

Табиғи фосфаттар суда ерімейді. Оларды фосфор қышқылымен өңдеп, ерімтал тұздарға айналдырады да, минералдық тыңайтқыш ретінде пайдаланады. Мысалы:

Са ₃ (РО ₄ ) ₂ +4 Н ₃ РО ₄ =3Са( Н ₂ РО ₄ ) ₂ кальций дигидрофосфаты.

Фосфат ионға РО ₄ ^3- сапалық реакция: Н ₃ РО ₄ +3AgNO ₃ =Ag ₃ PO ₄ +3HNO ₃

РО ₄ ^3- +3Ag ⁺ =Ag ₃ PO ₄

Фосфор қышқылының тұздары.

Дигидрофосфаттар NaH ₂ PO ₄

Фосфаттар Na ₃ PO ₄ Гидрофосфаттар Na ₂ HPO ₄

Фосфор қышұылының орта тұздары фосфаттар. Егер сутек иондары металл атомдарымен толық алмаспаса, қышқыл тұздар түзіледі. Олар гидрофосфаттар, дигидрофосфаттар деп аталады.

ІІІ. Жаңа сабақты бекіту: Тест фосфор

1. Хеккинг Бранд қай жылы фосфорды ашты?

А) 1667 жылы

В) 1668 жылы

С) 1669 жылы

д) 1670

2. Игон Куккель қай жылы жаңа әдіспен фосфорды ашты?

а) 1979

В) 1780

С) 1681

д) 1682

3. Қай жылы Маркугод фосфордың құпиясын жариялады?