Екі сөзді

№ 101 орта мектеп

Ашық сабақ

Тақырыбы: Сөзжасамнан өткенді еске
түсіру
Пәні: қазақ тілі
Сыныбы: 6 «А»
Пән мұғалімі: Қасымова Ғазиза

2013 – 2014 оқу жылы

Күні: 18.09.13 Пәні: қазақ тілі
Сабақ тақырыбы: Сөзжасамнан өткенді еске түсіру
Сабақтың мақсаттары:
Білімділік: Сөзжасам туралы мағлұмат беру, сөзжасамның жасалу жолдарынан
алған білімдерін пысықтау, мысалдар арқылы дәлелдей білуге үйрету
Дамытушылық: Алған білімдерін кеңейтіп, жаңа дағдысын қалыптастыру,өз
бетінше сөзжасаманың жасалу жолдарын ажырата білуге дағыдыландыру.
Тәрбиелік: Оқушыларды тілдік- эстетикалық сезімге тәрбиелеу.
Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгеру, игерілген білімді пысықтау.
Сабақтың түрі: Түрлендірілген аралас сабақ
Әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап,түсіндіру
Пәнаралық байланыс: әдебиет
Көрнекіліктер: слайд, сызбалар
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі: сынып кезекшісімен жұмыс, өтілетін сабақ тақырыбы,
мақсат- міндеттерімен таныстыру.
2. Үй тапсырмасын пысықтау.
1. Слайд №1 «Ой шақыру стратегиясына»
1.Фонетикалық екі ұғым
Бірі мен бірі сыбайлас,
Бірі айтылады да естіледі,
Екіншісі – жазылады да көрінеді. (әріп - дыбыс)
2. Бір ағашта 37 алма,
Оны алып жемек болсаң
Он шақтысы тамағыңнан еркін өтеді,
Қалғандары қақтығып барып өтеді. (дауысты және дауыссыз дыбыстар)
3. К-ден басталсам,
Маған қарап сабақ айтады.
П-дан басталсам,
Маған балалар жүгін артады. (кітап, парта)
4. Басы-ашық, аяғы-қысаң,
Екі-ақ дыбыс, есеп қылсаң.
Саған да ол керек болар,
Өзен-көлге жақын тұрсаң. (ау)
5. Дыбыс емес, таңба
Оқылмайды, жазылады.
Бірақ сөзден табылады
Ол қай әріп еді?
Ойлап көрші, есіңде бар ма? (ь, ъ)
6. «Қ»-мен егер бітірсең,
Ыдыс-аяқ ол бірі.
«Н»-мен егер бітірсең,
Балықтың ол бір түрі. (табақ, табан)

ІІІ. Жаңа сабақ : Бүгін сабақта біз сөзжасам және оның жасалу жолдарын еске
түсіріп, жұмыстар жүргіземіз.
Сөзжасам – жаңа сөздердің жасалуы
1.Лексикалық жолмен жасалған туынды сөздер Қара: 1)қара шаш – заттың
түсін білдіріп тұр;
2) тақтаға қара- қимыл-әрекетті білдіріп тұр
2.Жұрнақ арқылы жасалған туынды сөздер Түбір+ сөз тудырушы жұрнақтар
3.Екі сөзді біріктіру арқылы жасалған туынды сөздер Мысалы: Көктөбе
(Көк+ төбе)
4. Екі сөздің қосарлануы арқылы жасалған туынды сөздер Мысалы: Ауыл-
аймақ, кәрі-жас,
сөйлей-сөйлей, ақ-қара, азды-көпті, үгіт-насихат, оқу- әдістемелік
5. Екі сөзді тіркестіру арқылы жасалған туынды сөздер Маңғыстау облысы ,
он жеті,
мың тоғыз жүз жиырма бес, сөз таптары,қара-торы, мал шаруашылығы.

ІІ. Семантикалық карта
№1
|Мысалдар |Жұрнақ |Екі сөзді |Екі сөздің |Екі сөзді |Лексикалық |
| |арқылы |біріктіру |қосарлануы |тіркестіру |жолмен |
| |жасалған |арқылы |арқылы |арқылы |жасалған |
| |туынды сөз |жасалған |жасалған |жасалған |туынды сөз |
| | |туынды сөз |туынды сөз |туынды сөз | |
|Бүркітші |+ | | | | |
|Бүгін | |+ | | | |
|Арам шөп, арам | | | | |+ |
|тамақ | | | | | |
|Үлкен үй | | | |+ | |
|Білім |+ | | | | |
|Баспасөз | |+ | | | |
|Жүзбе-жүз | | |+ | | |
|Жер серігі | | | |+ | |

№2
|Мысалдар |Жұрнақ |Екі сөзді |Екі сөздңі |Екі сөзді |Лексикалық |
| |арқылы |біріктіру |қосарлануы |тіркестіру |жолмен |
| |жасалған |арқылы |арқылы |арқылы |жасалған |
| |туынды сөз |жасалған |жасалған |жасалған |туынды сөз |
| | |туынды сөз |туынды сөз |туынды сөз | |
|Түсім |+ | | | | |
|Еңбеккүн | |+ | | | |
|Қарама-қарсы | | |+ | | |
|Суық су, суық | | | | |+ |
|хабар | | | | | |
|Ұшқыш |+ | | | | |
|Күн сәулесі | | | |+ | |
|Қолбасшы | |+ | | | |
|Көзбе-көз | | |+ | | |

ІІІ. Мәтін тыңдау
«Тіл – ұлттың басты негізі»
(мәтіннен жаңа сөздерді теріп жазу, жасалу жолын түсіндіру)
ІV. Шығармашылық жұмыс
1.Лексика тарауынан тест жұмысын орындау
2. Көзқарас, күрегі сөздеріне толық фонетикалық талдау
3.Мәтін жазу Тақырыбы: «Ауылға барғанда», «Маған ұнаған шығарма»

Тест тапсырмасы
1. Архаизмнен болған тіркесті табыңыз.
А/садақ тарту В/Абай даңғылы С/нарықтық экономика Д/физикалық карта
2. “Архаизм” сөзінің мағынасы не?
А/жаңа сөз В/тарихи сөз С/ежелгі, көне Д/аймақтық сөз
3. Қазір қолданыстан мүлдем шығып қалған сөздер қалай аталады?
А/неологизм В/историзм С/архаизм Д/диалект
4. Көнерген сөзді табыңыз.
А/ саяжай В/барымта С/жағажай Д/сүндет той
5. Неологизм сөзді көрсетіңіз. А/несие В/гарантия С/процент Д/фонд
6.Қай қатар неологизм сөздерге жатады?
А/класс, лампа В/хандық,барымта С/сәулет,пайыз Д/анализ,
скидка
7. Неологизм сөзінің мағынасы не?
А/жаңа сөз В/тарихи сөз С/ежелгі, көне Д/аймақтық сөз
8.Сөйлемдегі архаизмді белгілеңіз.
Сарайдан сұлу ханша шықты.
А/сарайдан В/шықты С/сұлу Д/ханша
9. Кәсіби сөздердің қатарын белгілеңіз. А/тасымал,буын,екпін
В/кв.,ромб,куб С/тоқым,үзеңгі,тұсау
Д/білім,тұрмыс,тіршілік
10.Араб тілінен енген кірме сөзді табыңыз? А/мұғалім,кітап,дәптер
В/жәшік,бәтеңке,сот С/кереует,кәмпит
Д/синус,косинус,куб
11. Кірме сөздерде қандай заңдылық сақталмайды?
А/пунктуация В/орфографиялық заңдылық С/үндестік заңы
Д/орфоэпиялық заңдылық
12.“Жалғау”,”сөйлем”,”үстеу” терминдері қай ғылым саласында қолданылады?
А/әдебиет В/музыка С/тіл білімі Д/социология
13. Интернацианалдық терминді табыңыз.
А/грамматика В/әдебиет С/үйкеліс күші
Д/сөйлем
14.Белгілі бір аймақта ғана қолданылатын сөздерді не дейді?
А/кірме сөз В/диалект сөз С/кәсіби сөз Д/термин сөз
15.Историзмді көрсет
А/әуен В/әнұран С/ қорамса Д/ғарыш айлағы

V. Жаттығумен жұмыс
39 – жаттығу
Қос бағанды байланыстырып,
жаңа сөздер жасау.
1-қатар біріккен сөздер
2-қатар қос сөздер
3-қатар тіркескен сөздер
40 – жаттығу
Үлгі бойынша сөздерге тұлғалық талдау жүргізу.
1-қатар екінші мақал-мәтел;
2-қатар үшінші мақал-мәтел;
3-қатар төртінші, бесінші мақал-мәтел.

Бекіту.
Бағалау.1. оқушылар сабақтың өтілу барысын бағалайды
2.бірін-бірін бағалайды (стикерлерге сыныпта жақсы жауап
берген 5 оқушының
атын жазады)
Қорытынды. Бүгін 5-сыныпта өтілген тақырыптарға шолу жасап, оның ішінде
сөзжасам тарауына ерекше тоқталып, түрлі жұмыстар жасадық. Оқушылар
өздерінің білімдері мен тапқырлықтарын көрсетіп жатты.

Шаттық шеңбері тренингі.
Ұраны: Біз бақытты баламыз,
Шыңына білімнің шығамыз!
Ана тілін ардақтап,
Ел тірегі боламыз!

Үйге тапсырма
І. 41,42-жаттығулар
ІІ. 5-сыныпта өткен тақырыптарды пысықтау.