Ақан сері өмірі мен шығармашылығы

І. Сабақтың тақырыбы : Ақан сері өмірі мен шығармашылығы

ІІ. Сабақтың мақсаты :

1 . Білімділік : Ақан сері поэзиясын оқу арқылы қазақ мәдениетінің, өнерінің қаншалықты дәрежеде болғанын, нұсқаусыз - ақ өз өнерлерін дамытып, таратқанын, театр, мәдениет үйінсіз - ақ көрсете білгенін түсіндіру;

2. Дамытушылық : Өз беттерімен ойлану, ойландыру, өзіндік дәлелді пікір, тұжырымды ой айтуға баулу, үйрету.

3. Тәрбиелік . Эстетикалық тәрбие, өнерді сүюге, бағалауға баулу.

Сабақтың түрі : Зерттеу сабағы

Сабақтың типі : Бекіту сабағы

Сабақтың әдісі : топтық жұмыс, зерттеу, салыстыру, пікір айту

Пәнаралық байланыс: Тарих, музыка, өнер

ІІІ. Сабақтың барысы : 1. Ұйымдастыру кезеңі

Сынып оқушыларының назарын аударып, сабаққа бейімдеу.

Бүгінгі сабағымыздың ұраны :

Біле бер, қанша білсең, тағы тіле,

Жетерсің мақсатыңа біле-біле.

Жүсіп Баласағұн

2. Өтілген тақырыптарды қайталау мақсатында топтастыру арқылы серілерге тән ортақ қасиеттерді анықтап алайық.

Өнерл і сұлулықты сүйеді ел еркесі

Күйкі тірлікпен

Бесаспап

айналыспайды

сәнді киінеді сұңқар тамақты

әнші, күйші, сазгер

- ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында өмір сүрген қандай әнші-

ақындарды білесіңдер ?

-Олардың шығармаларының негізгі тақырыбы не жайында болған?

-Сал мен сері сөздерінің арасында айырмашылық бар ма ?

-Сал- серілік дәстүрдің негізін салушылар кімдер ?

3. Сабақтың негізгі бөлімі

Сынып төрт топқа бөлінген, алдын -ала тапсырма берілген. Әр топ өз тақырыптарын қорғайды.

І топ « Ауылым қонған Сырымбет саласына » ( Ақан өмірі мен шығармашылығына шолу )

ІІ топ « Егіліп әндеріне сөзін тыңдап . . . » ( Ақан әндері, оның шығу тарихы)

ІІІ топ « Сегіз қырлы, бір сырлы » ( Ақан бойындағы қасиеттер )

ІV топ « Тұсында сері болсын, пері болсын,

Ұнайды өнерімен Ақан маған » ( Ақан өмірі мен шығармашылығына қалам тартқан ақын-жазушылар )

І топ

ХІХ ғасырдың ІІ жартысында өмір сүрген қазақтың әнші-ақындарының көрнекті өкілдерінің бірі- Ақан сері Қорамсаұлы.

Ақан 1843 жылы қазіргі Ақмола облысы, Қоскөл деген жерде туған. Шын аты- Ақжігіт екен, ата-анасы еркелетіп Ақан деп атап кеткен. Ақан білімді, орыс, татар, шағатай тілдеріне жүйрік. Әншілік шеберлігі жоғары . Онымен қоса жоғары талғам иесі, жүйрік атты, қыран құсты, құмай тазыны ұстап, баптай білген, саяткер болған. Ақан шығармаларын тану үшін тақырып жағынан 3 топқа бөліп жіктеуге болады.

Жастық . Махаббат. Адами сезімдер

Саятшылық. Атбегілік

Әлеуметтік

Жастық . Махаббат. Адами сезімдер: Балқадиша, Сырымбет, Құлагер, Қыз сипаты, Сүйген қалқа, Көңіл тілегі, Достарыма, Жігіт сипаты, Жайықтың ақ түлкісі аралдағы т. б

Саятшылық. Атбегілік: Мылтық пен мергеншілік, Торыны таң асырып мінген қандай, Құлагер

Әлеуметтік: Барабар крестьянға тең болмадық, Заман адамы, Заманға қарап

ІІ топ

Ақан сері - сегіз қырлы, бір сырлы, ұлы талант иесі. Ақанның шығармашылық өнері- тазалықтың, әсемдіктің көрінісі. Ол жай ғана ақын емес, әнші - ақын, өзі шығарған өлеңін өзі әнге салып, домбырада ойнап, өзі орындаған.

Ақанның « Мақпал», « Ақмарал», « Зағипа », « Балқадиша», « Сырымбет », « Қараторғай», « Маңмаңгер »

, « Нәзік гүл » т. б әндері қазақ арасында кең таралған.

( Осы жерде « Балқадиша », « Сырымбет », « Үш тоты » әндерінің шығу тарихын айтады )

« Балқадиша » әнін тыңдайды.

ІІІ топ

Ақан ел есінде ақын, әнші, сазгер ретінде ғана қалған жоқ, ол атбегілік, құсбегілік, аңшылық, саятшылық өнерімен де танымал болған.

Ақанның атын алысқа естіртіп, даңқын әуелеткен сәйгүлігі - Құлагер еді.

( Осы жерде оның Құлагерді Шөкетай деген кісіден сатып алғанын, оны ерекше баптап, бағып күткенін, С. Жүнісовтың романынан үзінді келтіріп, айтып кетеді )

VІ топ

Ақан серінің өмірі мен шығармашылығына қалам тартқан ақын- жазушылар да аз емес . Мысалы : Сәкен Жүнісовтың « Ақан сері » романы, Ілияс Жансүгіровтың « Құлагер » поэмасы, Ғабит Мүсіреповтың « Ақан сері- Ақтоқты » пьесасы, Фариза Оңғарсынованың « Ақан сері » өлеңі, Мұратбек Жоламановтың « Құлагер тағдыр » картинасы, « Құлагер » фильмі .

( Әр шығарма жайлы қысқаша түсінік беріледі, « Ақан сері- Ақтоқты » пьесасынан үзінді- көрініс қойылады )

4. Сабақты қорытындылау

Балалар, жаңағы 4 топтың ізденіс жұмыстарын қорытындылап, бір арнаға тоғыстыру мақсатында Ой толғау жазайық . Мына екі тақырыптың біріне жазуға болады :