Жинақтық сан

Қостанай облысы, Рудный қаласы
«№7 орта мектебі»ММ
Балапашева Гүлмира Бидоллақызы
Бастауыш сынып мұғалімі
Пәні: Қазақ тілі
Тақырыбы: «Сан есімді оқыту»
Мақсаты: а) Сан есімді оқыта отырып, сан есімнің жасалу жолдарын, мағыналық
құрамын ұғындыру.Дара және күрделі сан есімнің айырмашылықтарын ажырата
білуді қалыптастыру.
Ә) Сауатты жауап бере отырып, саутты жаза білуге,
тиянақтылыққа тәрбиелеу
Б) Тапсырмалармен жұмыс жасай отырып сан есімнің жасалу
жолын жұрнақтар арқылы ажырата білу, ойлау, сараптау қабілеттерін дамыту.
Сабақ түрі: Аралас
Сабақ әдісі: Түсіндіру, сұрақ-жауап, сараптау,
Көрнекіліктер: Интраактивті тақта, оқулықтар, үлестірмелі қағаздар.
Пән аралық байланыс: математика, ана тілі
Көрнекіліктер: Интерактивті тақта, үлестірмелі карточкалар, бағалау
парақтары.
І. Ұйымдастыру кезеңі:
А) Амандасу
Ә) Оқушыларды түгендеу
Б) Сабаққа назар аударту.
Психололгиялық дайындық
Арайлап таң атты
Алтын сәуле таратты.
Жарқырайды күніміз
Қайырлы таң балалар!
Қайырлы таң қонақтар!
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
61 жаттығу
Сын есімдерді білдіретін мағынасына қарай кестеге орналастыр.
(тақтада орындату)
|Заттың |
|түсі |көлемі |сыны |дәмі |пішіні |
|Қызыл, шұбар, |ұзын |Таза, қалың, қызық,|Дәмді,тәтті, |Тегіс,аласа, |
|сұр | |суық,жүйрік,өткір |тұщы, ащы |үшкір, сүйір, |
| | | | |жалпақ, |
| | | | |дөңгелек, |
| | | | |доғал, |

ІІ тапсырма (4-5)
Досыңды, анаңды, немесе өзің мақтан тұтатын адамды сын есіммен байланыстыра
отырып бейнелеп, суретте. Жазылғңан шығармаңнан сын есімдерді тауып сөз
құрамына талдай отырып, жасалу жолын анықта.
Менің анам өте ақ жарқын адам. Анамның мейірімділігне шек қоя алмайсыз.
Барлық елдің баласын өз баласындай көреді. Отбасының тыныштығын сақтайтын
ақылды, білгір адам
-Ал енді құрметті оқушылар сын есімнен өткенімізді қорытындылау мақсатында
мен бір оқушыға сұрақ қоямын, ол оқушы жауап беріп, өзі қалаған оқушыға
өзінің қойғысы, білгісі келетін сұрақтарын қояды келістік пе?
-Мен сұрағымды Аяулымға қойғым келіп тұр. Сын есім дегеніміз не?
-Сын есім-заттың түрін, түсін, сапасын, салмағын, көлемін білдіретін сөз
табы. Сұрақтары қандай?, қай?
-Сын есім тұлғасына қарай нешеге бөлінеді, қалай?
-Тұлғасына қарай Негізгі сын есім, түбір сын есім (сары, таза, тәтті)
Туынды сын есім Жұрнақ арқылы жасалған сын есім.(сөзшең, айнадай, тапқыр)
-Туынды сын есім қандай сөз таптарынан жасалады?
-Зат есімдерден. Далалы, кекшіл, таулы, сәнқой, тарихи, орманды, айнадай.
-Сын есімнің салыстырмалы шырайларына мысалдар келтір
Етістіктерден: тапқыш, білгіш, тапқыр, алғыр,айтқыш.
-Жарайсыздар. Ал енді балар назарымызды тақтаға аударып көріңіздерші.
Ребус «Елу жылда ел жаңа» (жаздырту тақтаға)
Бұл ұғымды ана тілінде біз қалай атаймыз?
Мақал.
-Олай болса осы бір халық даналығынан қалған асыл сөзді қалай түсінесіңдер?
- «Елу жылда ел жаңа» дегеніміз Біздің еліміз 70 жыл Ресейдің қарамағында
болса, енді міне арасына бірнеше жылдар салып менің елім Егеменді, тәуелсіз
ел атанды.
-13 жылдың ішінде басқа елдер қызығы да, қызғана да қарайтын жаңа Астана
бой көтерді.
-Олай болса оқушылар біздің мақалымыз, сұрақтарға берген жауабымыз, қандай
сөз табының арқасында ойымызды анық жеткізе алдық?
-Сан есім.
-Бүгін сәуір айының нешесі?
-жиырмасы
-Дәл қазір сағат неше?
-Тоғыздан жиырма минут кетті.
-Таңертең сабққа кешікпеу үшін сен нешеде тұрасың?
-Жетіде
-Нешінші сыныпта оқисың?
-Үшінші
-Сенің сыныбыңда неше оқушы бар?
-Жиырма төрт.
-Міне балалар біз сан есімдердеі сөзбен сөзді байланыстыру үшін ғана емес,
күнделікті өмірімізде сан есімдерден құралады екен.
-Олай болса біздің бүгінгі өтетеін тақырыбымыз қандай сөз табы болмақ?
-Сан есім.
Дәптерге күнді, тақырыпты жаздырту. (тақтада)
Мәтінмен жұмыс.
1. Қазақстан жаңа жиырма бірінші ғасырдың табалдырығын аттады. (нешінші,
реттік)
2. Биыл Тәуелсіз Қазақстанның Егемендігіне жиырма жыл толғалы тұр. (неше,
есептік)
3. Алтау ала болса-ауыздағы кетеді (нешеу жинақтық)
Төртеу түгел болса-төбедегі келеді.
4. Біз сынып үстелінде екеуден отырамыз. (нешеден?топтау)
5. Кешегі өткен күні біздің мектебімізге жиырма шақты мектеп басшылары
жиналды. (қай шамалы боолжалдық)
6. Арқанның екіден бір бөлігі қиылып қалды. (бөлшектік сан есім қанша?
Неше?)
-Мәтіндегі сан есімдерді теріп жазу.
Кластер әдісі: Сан есім: Жиырма бірінші, реттік, нешінші ретін білдіріп
тұр. Жиырма жыл-неше, есептік, нақты санды білдіріп тұқр. Алтау, төртеу-
Жинақтьық, нешеу? Екеуден-Нешеден? Топтау. Жиырма шақты-қай
шамалы?болжалдық.Екіден бір бөлігі- неше бөлігі?. Бөлшектік.
-Олай болса балалар сан есім мағынасына қарай неше түрге бөлінеді екен?
-Сан есім мағынасына қарай 6 түрге бөлінеді.
-Ал мына жазулардан не байқауға болады?
-Бес, жүз, мың. Отыз, ондаған, жетеу.
-Он бес, жүз екі, үш-үштен, екіден бір.
-Бірініші бағандағы сөздер бір ғана түбірден, ал екінші бағандағы сан
есімдер екі сөзден құралған.
-Ал қандай қорытынды шығаруға болады?
-Сан есім құрамына қарай Дара сан есім, күрделі сан есім болып бөлінеді.
Жаңа сабақты бекіту:
5 жаттығу
Жұмбақтың шешуін тап. Жатқа жаз. Сан есімдерді тауып құрамына дара, күрделі
сан есімдерге ажырат.
Алтын терек, он екі бұтақ,
Үш жүз алпыс бес жапырақ
Жауабы: (бір жыл, он екі ай, үш жүз алпыс бес күн)
Тест жұмысы.
|Мысалдар |Есептік |Реттік |Жинақтық сан|Топтау |Болжалдық |Бөлшектік |
| |сан есім |сан есім|есім |сан есім|сан есім |сан есім |
|Елулерде, | | | | |+ | |
|отыздар | | | | | | |
|шамасында | | | | | | |
|Алпысыншы | |+ | | | | |
|Бестен | | | |+ | | |
|Он-оннан | | | |+ | | |
|Екі мыңыншы | |+ | | | | |
|Бес бүтін | | | | | |+ |
|екіден бір | | | | | | |
|Жетеу | | |+ | | | |
|Жиырма жеті | | | | | | |

2. Дамыту.
8 жаттығу Ауызша
Көңілді шумақты оқу.Ерекшелігін байқау.
Бірқазан сөзін екі тор көзге қалай сыйдыруға болады?
2 жаттығу.
Сандарды сөзбен жазып, сөйлемді көшіріп жаз. Сан есімдерді құрамына қарай
талдай отырып, тіркескен сөз табын анықтау. (зат есімдермен тіркеседі)
5 Карточкамен жұмыс. Берілген сөйлемдердегі тасталып кеткен көп нүктенің
орнына қажетті сан есімді қойып, мағынасына қарай сан есімдерді сөз
құрамына талдай отырып, жұрнақтарын анықта.

Менің сыныбымда ............... оқушы бар. Біз әр қатарда -------------
------------

--------- отырамыз. Екпінділер саны------------------- ғана болып
қалады.Кешегі

өткен зерделілік ойынға ------------------- қатыстық.Мен -------------------
--

қатардың,-------------------- үстелінде отырамын.Сыныптың ------------------
-----

бір бөлігі екпінділер қатарын құрайды.

(24, -он-оннан, сегіз,алтаудан,үшінші, үштен бір бөлігі)
Қорытынды
Тест жұмысы (3)
3-4 Сұрақтармен
5 Сұрақ жауабы жоқ
|№ |Сұрақ |Жауабы |
|1 |Сан есім мағынасына қарай | |
| |неше түрге бөлінеді? Жазып | |
| |көрсет. | |
|2 |Болжалдық сан есімнің | |
| |сұрақтарын жаз | |
|3 |Сан есім құрамына қарай | |
| |неше түрге бөлінеді? Жазып | |
| |көрсет. | |
|4 |Сан есім қатысқан 2 мақал | |
| |жаз. | |
|5 |Болжалдық сан есімді | |
| |қатыстыра отырып, сөйлем | |
| |құра | |
|6 |Үш күрделі сан есім жаз | |