Ұбт-ға дайындық кезінде жеке білім беру картасын қолданудың мүмкіндіктері

Қазақ тілінен білім сапасы деңгейін арттыруда жеке білім беру картасын
қолданудың маңызы.

Мамалакова К.С., Абдрахманова К.Т.
Өскемен қаласы әкімдігінің «№ 29 орта мектебі» КММ
ҰБТ-ға дайындық кезінде жеке білім беру картасын қолданудың
мүмкіндіктері

Кез келген сабақтың тиімділігі мұғалім оқушыларға не бергенімен емес,
олар оқыту үдерісінен не алғанымен анықталады (сабақтан немен кетті).
Мұғалімнің міндеті – оқыту үдерісін оқушылардың танымдық қабілеттерінің
дамуымен, олардың саналық әрекетінің негізгі тетіктері қалыптасумен
байланыстыра білу. Мұғалім әрекетінің сынағы соңғы нәтиже болып табылады:
оқушыға тек пән бойынша білім беріп қана қоймай, тұлға қалыптастыру.
Оқушылардың шығармашылық әрекеті тек жаңаны қабылдауымен шектелмейді. Жұмыс
оқушы өзі ойланғанда, тапсырма беріліп, ол игерілген білім арқылы шешімін
тапқанда ғана шығармашылық болады.
Осылайша, оқушы мұғалім оқытатын адам емес, керісінше мұғалімнен
үйренетін адам. Мұғалім оқу үдерісін ұйымдастырушы, оқушыларға қажетті
қолдау мен көмекті беретін жеке іс-әрекет жетекшісі ретінде көрінеді. Бұл
оқыту үдерісінде басты «жұмысшы» оқушы болатын, оқыту әрекеті тұлға
қалыптастыруға бағытталған, ал негізгі түрткісі оқу-танымдық болып
табылатын сабақ.
Білім үдерісіне ұлттық бірыңғай тестілеуді енгізу бізден, қазақ тілі
мұғалімдерінен тек оқушыларды ҰБТ-ға дайындау әдістемесін өзгертуді ғана
емес, сонымен қатар тақырыпты түсіндіру, бекіту және қайталау тәсілдерін
өзгертуді талап етті. Бір түрі – тест бойынша үй тапсырмалары, бұл әр
оқушының әр тақырып бойынша білім деңгейін бақылауға және қайталау үдерісін
жекешелендіруге мүмкіндік береді. Тексеруден кейін қателерді талдау,
сонымен қатар ерекше қиындық тудырған тапсырмаларды талдау жүзеге
асырылады. Осы бақылау жұмысының тапсырмалары қазақ тіліне деген
қызығушылықты тудырып, өздік жұмыс орындау дағдыларын қалыптастырады.
ҰБТ- ға дайындаудың ең тиімді тәсілі, біздіңше, мұғалім дайындайтын
жеке білім беру картасы болып табылады. Әр оқушыға пән бойынша тест
тапсырғаннан кейін жеке білім беру картасы жасалады. Жеке карта пән
бойынша оқу материалдарының тақырыптық тізімін құрайды. Ол тест
тапсырғаннан кейін қалыптасады және үнемі кезекті тесттен кейін өзгеріп
отырады.

Кесте 1. Қазақ тілінен жеке білім беру картасының бөлшегі (10 сынып)

|Этап, цель |Вид работы |Сроки |Как делать, что |Оценка |
|работы |(что делать) | |использовать? | |
|Қазақ отбасы.|1. Повторить |3.09-10.09.|1 Қ.т.10кл. Алматы | |
|Фонетика. |теоретический |2011 |«Мектеп»,2010ж., | |
|Дыбыс |материал. | |стр.39-правила; | |
|үндестігі. |2. Выполнить | |§1текст IV; | |
| |фонетический | |2. Т.М.Артыкова | |
| |разбор. | |«Опорные схемы по | |
| |3. Пересказать | |казахскому языку», | |
| |тексты. | |Алматы «Атамұра»2005,| |
| |4. Уметь | |блок №1,2,3; | |
| |отвечать на | |3. Қ.т.9кл. Алматы | |
| |вопросы. | |«Атамұра»,2005ж.,стр.| |
| |5. Выучить 5 | |45-46; | |
| |пословиц. | |урок №1 упр№4; урок№2| |
| | | |упр№2. | |
|Қасиетті қара|1.Повторить |12.09-26.09|1. Қ.т.10кл. Алматы | |
|шаңырақ. |теоретический |.2011 |«Мектеп»,2010ж., | |
|Зат есімнің |материал. | |стр.60-61-правила; §1| |
|жалғаулары |2.Уметь | |текст IV; | |
|(көптік, |правильно | |2. Т.М.Артыкова | |
|септік, |определять виды | |«Опорные схемы по | |
|тәуелдік, |окончаний, знать| |казахскому | |
|жіктік). |пути способы | |языку», Алматы | |
| |образования | |«Атамұра»2005, блок | |
| |притяжательных, | |№6,7,8; | |
| |личных | |3.Қ.т.9кл.Алматы | |
| |окончаний, знать| |«Атамұра»,2005ж.,стр.| |
| |падежные вопросы| |45-46; урок №1 | |
| |и окончания. | |упр№1,3; урок №2 упр.| |
| |3.Пересказать | |№1. | |
| |тексты. | | | |
| |4.Уметь отвечать| | | |
| |на вопросы. | | | |
|Ақ бата. |1.Повторить и |1.10-6.10.2|1. Қ.т.10кл. Алматы | |
|Қазақтың |выучить |011 |«Мектеп»,2010ж., | |
|ұлттық |теоретический | |стр.15; §1 текст IV; | |
|тағамдары. | | |стр.154; §7 текст VI;| |
|Синонимдер, |материал. | |2. А.Тұрлыбаева «Ақ | |
|антонимдер, |2.Выучить: | |бата»,Алматы | |
|омонимдер. |Антонимы-20; | |«Өнер»1992; | |
| |Синонимы-15; | |3. Т.М.Артыкова | |
| |Омонимы-10; | |«Опорные схемы по | |
| |3. Уметь | |казахскому | |
| |задавать вопросы| |языку», Алматы | |
| |к заданной | |«Атамұра»2005, блок | |
| |теме. | |№4. | |
| |4. Написать | | | |
| |конспект, | | | |
| |реферат на тему:| | | |
| | | | | |
| |«Қазақтың ұлттық| | | |
| |тағамдары ». | | | |

Кесте 2. Қазақ тілінен жеке білім беру картасының бөлшегі (11 сынып)

|Этап, цель |Вид работы (что |Сроки |Как делать, что |Результ|
|работы |делать) | |использовать |ат |
|Етістік |1. Етістіктің ережесі |Январь |1. Опорные схемы | |
|Етістіктің |2. Нақ осы шақ және |(2-3нед.)|стр.18-19 | |
|шақтары |оның түрлері | |2. Қ.т. | |
| |3. Келер шақ және оның| |5кл.стр.109-111 | |
| |түрлері | |3. Қ.т. | |
| |4. Өткен шақ және оның| |6кл.стр.102-103, | |
| |түрлері | |108 | |
| | | |4. Қ.т. | |
| | | |7кл.стр.60-61 | |
|Етістіктің |1. Ашық рай (мысал) |Январь |1. Опорные схемы | |
|райлары |2. Бұйрық рай (мысал) |(4нед.) |стр.19 | |
| |3. Шартты рай (мысал) | |2. Қ.т. 5кл.стр.110| |
| |4. Қалау рай (мысал) | |3. Қ.т. 6кл.стр.114| |
| | | |4. Қ.т. 7кл.стр.81 | |
|Есімше |1. Есімшенің жасалу |Февраль |1. Опорные схемы | |
|Көсемше |ережесі |(1-2нед.)|стр.20 | |
|Етіс |2. Көсемшенің жасалу | |2. Қ.т. 7кл.стр.102| |
| |ережесі | |3. Қ.т. 7кл.стр.113| |
| |3. Етіс түрлері | | | |
|Үстеу |1. Үстеудің ережесі |Февраль |1. Опорные схемы | |
| |2. Үстеудің сұрақтары |(3-4нед.)|стр.21 | |
| |3. Үстеудің түрлері | |2. Қ.т. 5кл.стр.134| |
| | | |3. Қ.т. | |
| | | |6кл.стр.131-132 | |

Жеке білім беру картасын қолдану технологиясы «Барлығын емес, жеке-жеке
оқыту» ұстанымын ұстанады және өзінің соңғы кезеңінде оқушылардың қазақ
тілі пәнінен ҰБТ тапсыру кезіндегі білім сапасының артқанын байқатады.
Жеке білім беру карталарын қолдану арқылы қорытынды қайталау үдерісі
қалай құрылады?
Ең алдымен ҰБТ материалына кіретін әр тақырыпты сынып оқушыларының
меңгеру сапасының диагностикасы жасалады. Бұл диагногнистка жыл бойы немесе
оқушылардың әр кешенді тестілеуінен кейін жасалып отырады. Диагностикадан
кейін мұғалім жақсы меңгерілген және де әлі де қайталауды қажет ететін
тақырыптарды анықтайды. Осыған сәйкес мұғалім материалды тақырыптық жағынан
бөлуді жоспарлайды.
Сабақты қайталау жүйесі тақырыптық және грамматикалық блоктардан
тұрады, мысалы, «Фонетика», «Лексика», «Морфология», «Құрмалас сөйлем
синтаксисі», «Лексикалық тақырыптар»,  «Пунктуация», т.б. Әр блок
сәйкесінше ұйымдастырылған белгілі сабақ көлемінен тұрады.
Жеке білім беру картасы оқушылар орташа деңгейде меңгерген тақырыптарға
жасалады. Қалған тақырып бойынша олар қалған оқушылармен бірге жұмыс
жасайды.
Қайталау бойынша жеке білім беру картасының құрылымы келесідей:
әр сабақ сайын тақырыпты қайталау жүріп жатқанда оқушы карточка түрінде үш
блок бойынша құрылған жеке үй тапсырмасын алады: грамматикалық терминдер,
лексикалық тесттер, өздік жұмысқа арналған тесттер;
келесі сабақта үй тапсырмасын талдау барысында бұл балалар жауаптары бар
тесттерді алады, өзін-өзі тексеру жүргізіледі;
келесі кезең: мұғалім туындаған сұрақтар бойынша кеңес береді, оқушылар
үйде орындай алмаған тапсырмаларын аяқтайды;
Ары қарай бұл оқушылар сыныптағы жалпы жұмысқа қосылады.
Сабақ аяқталғаннан кейін олар қайтадан үйге жеке тапсырма алады; жеке
білім беру картасы бойынша жұмыс жасайтын балалар өз қалауы бойынша
сыныптағы жалпы үй жұмысын да орындай алады.
Оқушылардың дайындығын жеке білім беру картасы арқылы ұйымдастыру
мұғалімдерге оқушылардың білім, білік пен дағдысының өсу деңгейін
бақылауға, оқушылардың біліміндегі кемшіліктерді жоюға мүмкіндік береді.
3 жыл ішіндегі ҰБТ нәтижесі бойынша оқушылардың білім сапасы
мониторингісінің диаграммасын ұсынамыз.

2007-2010 жж. ҰБТ нәтижелері

|Учебный год | ЕНТ-11 класс |
| |(средний балл) |качество ЗУН (в|
| | |%) |
|2008-2009 |17,3 |87,2 |
|2009-2010 |15,9 |81,6 |
|2010-2011 |19,4 |100 |

әдебиеттер
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы // Астана, 2011.
К. Құдайбергенова. Құзырлылық – тұлға дамуының сапалық критерий // «білім
сапасын бағалаудың мәселелері: әдіснамалық негізі және практикалық
нәтижесі » атты халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның
материалдары. 2008. 30- 32-б
Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Педагогика / О 74 Жалпы редакциясын
басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: "ЭКО" ҒӨФ. 2006. - 482 б.
Б.А. Тұрғынбаева. Мұғалімнің шығармашылық әлеуметін біліктілікті арттыру
жағдайында дамыту: теория және тәжірибе // Aлматы. 2005, 174-бет