Компьютерлік желілер

7 сынып
Сабақтың тақырыбы: Компьютерлік желілер.
Сыныптың компьютерлік желісі

Білімділік: Оқушыларды компьютерлік желі ұғымымен, түрлерімен жұмыс
істеу
ережесі мен таныстыру.
Дамытушылық: Компьютерлік желілер туралы түсінік бере отырып,
оқушылардың информатика пәнінен алған
білімдерін толықтыру, ой
- өрістерін дамыту, өзіндік іс әрекетін,
шығармашылығын,
пәнге деген қызуғышылығын арттыру.
Тәрбиелік : Оқушыларды жан – жақты болуға, өз бетімен жұмыс жасауға,
сауатты
жазуға, ізденімпаздыққа, компьютерлік
сауаттылыққа
тәрбиелеу.

Керекті техникалық құралдар:
Компьютер кешені, интерактивті тақта.
Сабақтың түрі: Интеллектуалды олимпиада.
Сабақтың жүрісі:
Бөлім аттары: Жұмыс мазмұны
І. Ұйымдастыру бөлімі. Оқушылармен амaндасып, сабаққа дайындау.
ІІ. Негізгі бөлім.
1. «Еске түсіру» кезеңі
2. «Түртіп алу» кезеңі.
3. «Ой шақыру» кезеңі
4. «Сергіту» кезеңі
5. « Әр сұраққа бір жауап» кезеңі
6. « Қорытындылау» кезеңі
7. «Білім шыңы» кезеңі
І. «Еске түсіру» кезеңі.
«Иә - жок»о й ы н ы
(Сұраққа дұрыс болса « и ә », дұрыс емес болса « ж о қ »
деп жауап бересіздер. Берілген жауап дұрыс болса «10», дұрыс емес болса «0»
деген жауап шығады)

І топ
1. Лазерлік ойнатқыш программасы компакт- дискіні ойнатуға мүмкіндік
береді.

(иә)
2. Арифметикалық амалдарды басқа да санаулы әрекеттерді және бірнеше
функцияларды ғана орындайтын калькулятор қарапайым калькулятор (иә)
3. Ақпарттық процестерді зертейтін ғылым компьютер. (жоқ. информатика)
4. Фонограф программасы кішігірім дыбыстық файлдарды дискіге жазуға
мүмкіндік береді. (иә)
5. Енгізу құрылғысы пернетақта (иә)
ІІ топ
1. Компьютерде тек жазып, оқып сурет салып қана қоймай,
бейнефильмдерді
тыңдауға болады.
(иә)
2. Қағаздағы кескінді түсіріп, дисплей экранына шығаруға мүмкіндік
беретін құрылғы монитор деп аталады (иә)
3. Әмбебап ойнатқыш мультимедиа файылын іске қоса алады ( иә)
4. Ең кіші бірлік байт (жоқ)
5. Ақпараттық процестерді жүзеге асыратын құрал-компьютер. (Иә)

ІІІ топ
1. Лазерный проигрывательді іске қосу үшін.
Іске қосу- программы- мультимедиа- стандартный- Лазерный проигрыватель

(Жоқ)
2. Жүйелік блоктың алдыңғы бетінде орналасқан Power деп аталатын
қосу/өшіру батырмасын басып, оны іске қосуға болады. (иә)
3. Экранда жақтаулармен шектелген төртбұрышты аймақ файл деп аталады.

(жоқ)
4.Экранның кез-келген жеріне нүкте салуға болмайды. (жоқ
болады)
5, Дүниежүзілік компьютер арасындағы байланыс ортасы интернет деп аталады
(иә)

ІІ. «Түртіп алу» кезеңі.
Компьютерлік желі дегеніміз – әр түрлі ақпарат тасымалдауыштарын
қолданбайақ, компьютерлер арасында ақпарат алмасуға мүмкіндік беретін
компьютерлер мен басқа да құрылғылардың жиынтығы.

Компьютерлік желілер пайдаланушылардың жылдам ақпарат алмасуын қамтамасыз
етумен қатар, принтерлер мен басқа да қосымша құрылғыларды біріге
пайдалануға, бір мезгілде бірнеше адамның бір құжатпен жұмыс жасауына
мүмкіндік береді.

Компьютерлік желілердің түрлері бар олар: жергілікті желі, корпоративтік
желі және аймақтық желі, телекоммуникациялық желі, интернет желісі.
Компьютерлік желілер масштабы мен мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді.
Жергілікті желі бір бөлмеде (мысалы 8-12 компьютерден тұратын мектептің
компьютерлік класы) немесе бір ғимаратта (мысалға, мектеп ғимаратының әр
түрлі кабинетінде орналасқан ондаған компьютерлер жергілікті желі арқылы
өзара байланысып тұрады) орналасқан компьютерлерді өзара байланыстырады.
Жергілікті желідегі компьютерлердің бір-бірімен геометриялық байланысу
тәсілі топология деп аталады.

Жергілікті желіге қосылған әрбір компьютер арнайы тақшамен (желілік
адаптер) жабдықталуы керек. Компьютерлер (желілік адаптерлер) бір-бірімен
кабельдердер арқылы байланысады.
Жергілікті желі бір-бірінен қашықта орналасқан компьютерлерді (мысалға бір
қаланың екі шетінде орналасқан мекемелердің компьютерлерін) байланыстыра
алмайды. Бір қала мен ауданда немесе бір мемлекетте орналасқан мекемелердің
компьютерлерін өзара біріктіру үшін аймақтық желілер құрылады.
Көптеген ірі мекемелер өз желісінде орналасқан ақпаратты бөгде адамдардың
қол сұғуынан сақтау үшін осы мекемеге тиесілі өз желісін, яғни корпоративті
желіні құрады. Корпоративті желіге банк мекемелері мен олардың филиалдарын,
әскери ұйымдарды, сақтандыру компаниялары т.б. ұйымдардың компьютерлерін
біріктіретін желілерді жатқызуға болады. Корпоративті желі әр түрлі қала
немесе мемлекетте орналасқан мыңдаған, тіпті он мыңдаған компьютерлерді
біріктіре алады (мысал ретінде Microsoft корпорациясының MSN желісін айтуға
болады)
Егер қашықтағы компьютерлерді байланыстыру үшін телефон желісі қолданылса,
модем қажет болады. Модем дегеніміз – бұл компьютерге телефон желісі және
сымдары арқылы мәлімет алмасуға мүмкіндік беретін құрылғы.
Телекоммуникациялық желілер- Үлкен қашықтықта және пайдаланушыларды молынан
қамтитын есептеуіш желілер телекоммуникациялық желілер деп аталады.
Телекоммуникациялық желілерде ақпаратты жіберу, телефон, телеграфтық,
телевизилық, және спутиктік жүйе байланыстары арқылы жүзеге асырлады.
Интернет желісі
Әр түрлі масштабтағы желілердің өзара біріктірлуі мүмкін. Мысалы кабельмен
жалғастырылған мекемедегі жергілікті желі аймақтық желіге, ал әр түрлі
аймақтық желілер телефон желісі арқылы байланыстырлуы мүмкін. Үлкен
қашықтықта желіаралық байланыс орнату қажет болғанда кабельдік желілерді
пайдалануға болмайды Мұндай жағдайда телекоммуникация каналдары: телефон,
радио релік байланыс, талшықты-ортикалық байланыс, ғарыштық жасанды
серіктері арылы байланыс т.б. қолданылады. Әр түрлі желілерді түйістіру
шлюз деп аталады. Интернет – көптеген жергілікті, аймақтық және
корпоративтік желілерді біріктіретін ауқымды компьютерлік желі. Интернет
жер шарының әр түкпірінде орналасқан миллиондаған компьютерлерді өзара
байланыстырады.
Интернеттің негізін желіге үнемі қосылып тұратын 100 миллионнан астам
сервер құрайды.
Интернеттің серверлеріне жергілікті желілердің немесе телефондық желілердің
көмегімен миллиондаған желіні пайдаланушылар қосыла алады.

1969 жылы АҚШ-та қорғаныс министрлігіне қарасты компьютерлік орталықтарды
бірқатар академиялық ұйымдармен біріктіретін ARPAnet компьютерлік желісі
құрылды. ARPAnet желісін құрудағы басты мақсат – кенеттен ядролық шабуыл
бола қалған жағдайда, байланысты қалай ұстап тұруға болатындығын зерттеу
және зерттеушілердің өзара ақпарат алмасуын қамтамасыз ету болатын. Осы
желі ұлғайған сайын басқа да компьютерлік желілер пайда болып, дами
бастады. Дербес компьютерлердің дәуірі басталмай тұрып, ARPAnet-ті
құрастырушылар Internetting Project («Желілерді біріктіру жобасы»)
бағдарламасын жобалауға кіріскен болатын. Бұл жобаның нәтижесі мынадай
жетістіктерге алып келді. Біріншіден, АҚШ-тағы ең ірі компьютерлік желі
internet желісі дүниеге келді. Екіншіден, осы желіні АҚШ-тың басқа
компьютерлік желілерімен біріктіру қолға алынған болатын. Осы желілердің
пайда болуы әлемнің барлық компьютерлік желілерін өзара байланыстыруға
арқау болды. Осындай «желілердің желісін» қазір барлық елде бір ғана сөзбен
– Internet (қазақша баламасы - Интернет) деп атайды.
Интернетке қосылу үшін компьютерге иесіне лайықты провайдерлер тауып
Интернетте жұмыс істеуге келісімге отыруға болады.
Провайдер деп- бұл ұйыммен тұлғаларға Internet қызметтерін ұсынатын
компания
Првайдерлер Nursat, Para sand, SSC Communications, Қазахтелеком, Астел
Арна Спринт.
Қазір біздер қазахтелеком ұсынған тариф Medaline
2006 жылдан бастап қолданылды Жылдамдығы 128-256кб

ІІІ. «Ой шақыру» кезеңі
Шарты : Сұраққа ұпай тігеді. Кезектесіп кез келген ұяшықты таңдайды
шыққан сұраққа жауап береді қателессе басқа топ жауап береді ұпай соған
қосылады.

1. Компьютерді желіге телефон желісі арқылы қосу үшін не қажет? (модем)
2. Компьютерлерді бір ұйым немесе мекеме ішінде біріктіру үшін қолданылатын
желі

(жергілікті желі)
3. Жергілікті желінің неше түрі бар? (клиент сервер және бір деңгейлі)
4. Әр түрлі желілерді байланыстыру (шлюз)
5. Интернет қалай пайда болған?(1969 жылы АҚШ қорғаныс министр.тапсырысы
бойы)
6. Бір қала мен ауданда немесе бір мемлекетте орналасқан мекемелердің
компьютерлерін өзара біріктіру ( аймақтық желілер).

ІУ. «Сергіту» кезеңі
Шарты : Сұраққа жасырын ұпай тігеді. Кезектесіп кез келген ұяшықты
таңдайды шыққан сұраққа жауап береді қателессе тіккен ұпайлары шегеріледі,
басқа топ жауап берсе өздерінің тіккен ұпай қосылады.
1. Артық сөзді алып таста

КСЕДИТ - ДИСКЕТ
РАЙМЕТ - ТАЙМЕР
ИНТЕРЧЕСВ - ВИНЧЕСТЕР
ГИНТМАТІК ПАСТА - МАГНИТТІК ТАСПА
RCOMD - CD ROM

2. Оларды компьютердің қосымша бөліктері деп атайды.
Олар ағалы-інілі. Олар сыбырлап та, айқайлап та сөйлейді.
(колонка)

3. Принтердің неше түрі бар (3)

У « суреттерді табайық» кезеңі
Шарты : Сұраққа жасырын ұпай тігеді. Кезектесіп кез келген ұяшықты таңдайды
шыққан сұраққа жауап береді қателессе тіккен ұпайлары шегеріледі, басқа
топ жауап берсе өздерінің тіккен ұпай қосылады.
1.
2.
3.

УІ «Әр сұраққа бір жауап» кезеңі
1. «Телекоммуникация» ұғымы нені білдіреді...
A. Компьютердің жұмыс жасау қабілетін тексеруді
B. Қашықтық арқылы ақпараттарды алмастыру*
C. Модемнің ең маңызды қасиеттерінің бірі
D. Компьютердегі желі
2. Жергілікті желі арқылы ақпарат жіберу үшін қолданылады:
A. Телефондық желі
B. Спутниктік байланыс
C. «Ақшақар» жалғау*
D. пейджингілік байланыс
3 . Компьютерді жергілікті желілерге қосып, орталықтан басқаратын
компьютерді қалай атайды?
A. Жұмыс станциясы
B. Байланыстардың тізбектелген порты
C. сервер*
D. орталық есте сақтау құрылғысы

4. Қандай да бір мекеменің ішіндегі компьютерлік желі қалай аталады?
A. салааралық
B. аймақтық
C. аумақты
D. жергілікті*
5. Модемнің ең маңызды қасиеттерінің бірі болып табылады ...
A. мәліметтерді жіберу жылдамдығы*
B. телефондық байланыс ұзындығы
C. жіберілетін ақпарат түрі
D. телефондық байланыс жылдамдығы

УІІ «Білім шыңы» кезеңі

Оқушыларды бағалау мониторингі
100 - “5”
100 -80- “4”
80 - - “3”

Үйге тапсырма.

-----------------------

1.

Шиналық топология;

2.

Сақина топологиясы;

3.

Жұлдыз топологиясы;

4.

Ақшақар тәрізді топология;

4.

Ақшақар тәрізді топология;

3.

Жұлдыз топологиясы;

1.

Шиналық топология;