Фосфордың қосылыстары: фосфин, фосфор оксидтері және фосфор қышқылдары мен тұздары

Сабақтың тақырыбы: Фосфордың қосылыстары.

Сабақтың мақсаты: Білімділік:Оқушыларға фосфордың маңызды қосылыстары- фосфин, фосфор(v ) оксиді, ортофосфор қышқылы және тұздары туралы мағлұмат беру.

Дамытушылық:Оқушылардың химиялық білімін одан әрі дамыту, тез ойлауға, шапшаңдыққа, өз бетімен ізденуге үйрету. Ой-өрісін, шығармашылық мүмкіндігін, ғылымы көзқарасын қалыптастыру.

Тәрбиелік:Өздігінен талпынып, жауапкершілікті сезінетін саналы, өнегәлі ұрпақ тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:Аралас сабақ

Сабақтың әдісі:Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясының элементтері.

Қөрнекілігі: Периодтық жүйе, электронды оқулық, реактивтер, кестелер.

Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:

І,, Даналық ағашы ^,, іскерлік ойының сұрақтары:

№1. 1. Фосфор: Химиялық таңбасы . Р

. Реттік нөмірі. 15

Валенттігі. ІІІ, V

Тотығу дәрежесі. +3, +5

Атом құрылысының электрондық формуласы:1s ² 2s ² 2p ⁶ 3s ² 3p ³

№2. 2. Химиялық диктант: 1. фосфордың аллотропиялық түр өзгерістері___, ___, ___. 2. фосфорэлементі 3. өте улы, , ___ улы емес

4. ___ + ___ = 2 Р ₂ О _{5 .} ___ + ___ = Cа ₃ Р ₂

___ + ___ = РСІ ₅ . ___ + ___ = РН ₃

Жауаптары:1. ақ, қара, қызыл

2. Ақыл-ой элементі

3. ақ фосфор, қызыл, қара

4. Р + О ₂ =2Р ₂ О _5. 3Са +2Р= Са ₃ Р _2. 2 Р+5СІ ₂ =2РСІ ₅ . 2Р +3Н ₂ = 2РН ₃

№3. Сандарды сөйлетейік ойыны.

Жауаптары. 1. 1669ж. неміс алхимигі Х. Бранд фосфорды ашты. 2. Ет ұлпасында 56г. фосфор кездеседі. 3. Адам сүйегінде 600г фосфор бар. 4. Жүйке жүйесінде 5г фосфор болады.

№4. Қолданылуы. Фосфор сіріңке жасау үшін

Дәрі- дәрмектер алуда

тыңайтқыштар

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

Сабақтың тақырыбы: Фосфордың қосылыстары

1. Фосфин-РН ₃ 2. Фосфор (ІІІ) оксиді-Р ₂ О ₃ 4. Фосфор қышқылы Н ₃ РО ₄ 3Фосфор(V) оксиді-Р ₂ О ₅ 5. Мета фосфор қышқылы НРО ₃

Физикалық қасиеттері. Н ₃ РО ₄

РН ₃ Р ₂ О ₃ Р ₂ О ₅

Фосфин- өте улы, тұрақсыз, түссіз, сарымсақ иісті, күшті тотықсыздандырғышзат. Фосфор(v) оксиді -өте ылғал тартқыш зат, ақ түсті ұнтақ зат. Фосфор (ІІІ) оксидібалауыз тәрізді кристалдық масса, улы. Фосфор қышқылы- ақ түсті кристалдық зат, суда жақсы ериді.

Са ₃ Р ₂ +6Н ₂ О = 2РН ₃ +3Са(ОН) ₂ Алынуы Р ₂ О ₅ +3Н ₂ О=2Н ₃ РО ₄

4Р +3О ₂ =2Р ₂ О ₃ Р ₂ О ₅ +Н ₂ О=2НРО ₃ (тәжірибе)

4Р +5О ₂ = Р ₂ О ₅

Химиялық қасиеттері :Фосфин ауада фосфор оксидін түзіп, өздігінен тұтанады:2РН ₃ +5О ₂ = 2Р ₂ О ₅ +3Н ₂ О . Фосфин суда аммиактан нашар ериді және сілтілк қасиет көрсетпейді . Бірақ аммиак сияқты өте күшті қыщқылдармен әрекеттесіп, тұз түзеді. Бұл кезде аммоний ионына пайда болады: РН ₃ +НІ=РН ₄ І

Фосфор(V) оксиді-өте ылғал тартқыш болғандықтан, реакция теңдеуін былай жазуға да болады.

РН ₃ +2О ₂ =Н ₃ РО ₄ .

Р ₂ О ₅ -суда ерігенде температураға байланысты әртүрлі фосфор қышқылындарын түзеді:

Р ₂ О ₅ +Н ₂ О=2НРО ₃ метафосфор қышқылы . Р ₂ О ₅ +3 Н ₂ О= 2 Н ₃ РО _4. ортофосфор қышқылы Фосфор (V) оксиді қышқылдық оксид болғандықтан сілтілермен әрекеттеседі: 6NаОН+ Р ₂ О ₅ =2 Na ₃ PO ₄ +3H ₂ O .

Негіздік оксидпен әрекеттеседі: СаО+ Р ₂ О ₅ = Са ₃ (РО ₄ ) ₂ + 3Н ₂ О

Фосфор қышқылы суда ерігенде сатылап диссоциацияланады:

Н ₃ РО ₄ $\leftrightarrows$ Н ⁺ +Н ₂ РО ₄ ^- дигидрофосфат ион

Н ₂ РО ^- ₄ ⇆ Н ⁺ +НРО ₄ ^2- гидрофасфат ион

НРО ^2- ₄ ⇆ Н ⁺ +РО ₄ ^3- фосфат ион

Фосфор қышқылы сілтімен сатылап әрекеттеседі: Н ₃ РО ₄ +3NaOH = Na ₃ PO ₄ +3H ₂ O.

Н ₃ РО ₄ +NaOH = NaH ₂ PO ₄ + H ₂ O. Н ₃ РО ₄ +2NaOH = Na ₂ HPO ₄ +2 H ₂ O

Табиғи фосфаттар суда ерімейді. Оларды фосфор қышқылымен өңдеп, ерімтал тұздарға айналдырады да, минералдық тыңайтқыш ретінде пайдаланады. Мысалы:

Са ₃ (РО ₄ ) ₂ +4 Н ₃ РО ₄ =3Са( Н ₂ РО ₄ ) ₂ кальций дигидрофосфаты.

Фосфат ионға РО ₄ ^3- сапалық реакция: Н ₃ РО ₄ +3AgNO ₃ =Ag ₃ PO ₄ +3HNO ₃

РО ₄ ^3- +3Ag ⁺ =Ag ₃ PO ₄

ҚОЛДАНЫЛУЫ

Фосфор қышқылының тұздары.

Дигидрофосфаттар NaH ₂ PO ₄

Фосфаттар Na ₃ PO ₄ Гидрофосфаттар Na ₂ HPO ₄

Фосфор қышұылының орта тұздары фосфаттар. Егер сутек иондары металл атомдарымен толық алмаспаса, қышқыл тұздар түзіледі. Олар гидрофосфаттар, дигидрофосфаттар деп аталады.

ІV. Жаңа сабақты бекіту :1 Сәйкестілік тест

1. РН ₃ а) Фосфор қышқылы

2. Н ₃ РО ₄ ә) фосфин

3. НРО ₃ б) метафосфор қышқылы

4. К ₃ РО ₄ в) калий гидрофосфаты

5. К ₂ НРО ₄ г) калий фосфаты

2. Оқулықпен жұмыс:6-жаттығу

V. Үйге тапсырма 19. 7-жаттығу

Ұқсас жұмыстар

Фосфор қышқылы және оның тұздары

Фосфор және оның қосылыстары: атомдық құрылысы, физикалық және химиялық қасиеттері мен қолданылуы

Фосфор және оның қосылыстары: алынуы, аллотропиясы, химиялық қасиеттері және қолданылуы