Оқушының өзіндік жұмысы

Мазмұны

1. Педагогтың ғылыми-әдістемелік төлқұжаты

2. «Педагогтың жобалаушылық-зерттеушілік әрекеті» тақырыбында өткізген
ғылыми-әдістемелік семинар-тренингтің әзірлемесі

3. «Ақпатарттық-коммуникациялық технологиялар арқылы жобаларды жоспарлау
мен басқару» тақырыбында халықаралық ҒПК жасаған баяндама

4. Жаратылыстану-математикалық бағытқа арналған «Адам өміріндегі
математика» таңдау курсының бағдарламасы

Педагогтың ғылыми-әдістемелік төлқұжаты

• Аты-жөні

• Туған күні, айы, жылы

• Білімі, бітірген оқу орнының атауы, мерзімі

• Диплом бойынша мамандығы

• Кәсіби тәжірибесі

Жалпы еңбек өтілі

Педагогикалық өтілі

Аталған ББМ өтілі

|Басталған |Аяқталған жылы|Мекеме атауы |атқарған қызметі |
|жылы | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |

• Үкіметтік және жергілікті басқару органдарының, құрылтайшылардың
марапаттары

|мерзімі |Марапаттаған мекеме |Марапат түрі |
| | | |
| | | |
| | | |

• Ғылыми дәрежесі, атағы

• Өзіндік білім көтеру әрекеті

|Өзіндік білім көтеру|мерзімі |тақырыбы |Жүзеге асырылуы |
|формасы | | | |
|Біліктілік арттыру | | | |
|курсы | | | |
|Проблемалық курстар | | | |
|Ғылыми-практикалық | | | |
|семинарларға қатысуы| | | |
|Ғылыми-әдістемелік | | | |
|әдебиет | | | |
|Сабаққа қатысу | | | |

• Аттестаталу шаралары

|Соңғы аттестатталу | Біліктілік |Кезекті аттестатталу |
|мерзімі |санаты |мерзімі |
| | | |

• Педагогикалық жүктемесі

|Оқу-жылы |сыныптар |Пән немесе курс |Жалпы жүктеме |
| | |атауы | |
|2006-2007 | | | |
|2007-2008 | | | |
|2009-2010 | | | |
|2010-2011 | | | |
|2011-2012 | | | |

• Ғылыми-зерттеу тақырыбы

|Тақырыптың |Ғылыми-зерттеу тақырыбы |Жетекші педагогикалық |
|таңдалу мерзімі| |идея |
| | | |

• Педагогикалық сайыс, байқауларға қатысуы

|реті|мерзімі |Іс-шара атауы |деңгей | формасы |нәтижесі |
| | | | | | |

• Педагогикалық процессті технологияландыру

|реті |Прогрессивті |сертификатталуы |Іске асырылуы |
| |технология | | |
| |атауы | | |
| | | | |

• Басылымдар мен ғылыми жинақтарда жарияланған еңбектері

|реті|Басылымдар мен ғылыми |Жарияланған еңбек |мерзімі |
| |жинақ атауы |тақырыбы | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |

• Ғылыми-әдістемелік өнімдер тізімі

|реті|Ғылыми-әдістемелік өнім |мерзімі |библиографиялық |
| |атауы | |сипаттамасы |
| | | | |
| | | | |
| | | | |

• ББМ қосымша және қоғамдық жұмысы

|реті|қосымша және қоғамдық жұмысы |қосымша және қоғамдық жұмыс|
| | |жүктелген мерзім |
| | | |

• Сыныпқа жетекшілік ету

|Оқу жылы |сынып |Білім сапасы |Тәрбие деңгейі |
| | | | |

• Тілдік құзыреттілігі (Тілдерді меңгеру деңгейі)

• Компьютерлік техниканы меңгеру дағдысы (бағдарлама атауы, ПП қолдану
саласы)

• Ғылыми қызығушылығы

• Сіз жаздырып алатын ғылыми-әдістемелік мерзімдік басылым

|реті |Басылым атауы |Библиографиялық сипаттамасы |
| | | |

• Білім беру саласындағы идеалыңыз

• Педагог ретіндегі ерекше қасиетіңіз

• «Алтын балыққа» үш тілегіңіз

Өзіңіз үшін

ББМ үшін

Мемлекет үшін

• Өзіңіздің шәкірттеріңіздің бойынан көргіңіз келетін ең маңызды қасиет

• Сіз ұнататын афоризм

• Сіздің ұраныңыз немесе ұстанымыңыз

• Педагогикалық тақырыптағы сүйікті көркем шығармаңыз

• Мектеп, білім туралы ұнататын өлең, ән (авторымен)

Төлқұжат иесінің қолы__________________________________

Кафедра меңгерушісі

Директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары

Мектеп-лицей директоры

Педагогтың жобалаушылық-зерттеушілік әрекеті

Мақсаты: Белсенді танымдық-шығармашылық әрекет арқылы педагогтардың ғылыми
танымын дамытуға қажетті теориялық, практикалық құзыреттіліктер жүйесін
қалыптастыру.

Ұйымдастырылу формасы: тренинг

Семинардың ұйымдастырылу барысы:
1. Тренердің кіріспе сөзі /инноватика/ слайд-1
2. Сауалнама №1
Мақсаты: Педагогтың өзін-өзі дамытуға қабілеттілігін анықтау
Төмендегі сұрақтарға тиісінше ұпай қою арқылы жауап
беріңіз.
5- тұжырым мен үшін шынайы толық сәйкес келеді,
3- сәйкес келеді, 1- мүлдем сәйкес емес
1. Мен өзімді тануға ұмтыламын
2. Үй шаруасы және жұмыспен айналыса отырып, өзімді дамытуға уақыт
табамын.
3. Кездескен кедергілер менің белсенділігімді арттырады
4. Өзімді танып, бағалау үшін кері байланыс іздеймін
5. Арнайы уақыт бөліп, өз әрекетімді сараптаймын
6. Мен өз сезімім мен тәжірибеме талдау жасап отырамын
7. Мен көп оқимын
8. Өзімді қызықтыратын сұрақтар төңірегінде көп пікір таластырамын
9. Өз мүмкіншілігіме сенемін
10. Ашық болуға ұмтыламын
11. Маған қоршаған адамдардың ықпалын сезіне аламын
12. Өзімді кәсіби тұрғыда дамыту ісімен айналысамын және оң нәтижелерім
бар
13. Мен жаңа білім алғаннан қанағаттану сезіміне бөленемін
14. Жауапкершіліктің артуынан қорықпаймын.
15. Мен қызмет бабында өсуге ұмтыламын
|15 - 35 - даму тежелген |
|36 - 54 - өзін-өзі дамыту жүйесіз, нақты жағдайға ғана байланысты |
|55 - 75 - даму белсенді |

3. Сауалнама №2
Мақсаты: Педагогтың кәсіби тұрғыдан дамуына кедергі келтіруші және
ынталандырушы факторларды анықтау
Төмендегі сұрақтарға тиісінше ұпай қою арқылы жауап беріңіз.
5- иә, 3-әрі жоқ,әрі иә , 1- жоқ
Кедергі келтіруші факторлар
1. Жеке басымның белсенділігі
2. Бұған дейінгі сәтсіздіктен пайда болған немқұрайлылық
3. Басқарушылардың көмегі мен қолдауының жоқтығы
4. Сіздің жақсы бағытқа қарай өзгерісіңіз бен ұмтылысыңызға
деген қоршаған адамдардың теріс көзқарасы (қызғаныш, көре
алмаушылық)
5. Басқарушылар мен әріптестеріңіздің Сіз туралы теріс
ақпараттары
6. Денсаулық жағдайы
7. Уақыттың жетіспеушілігі
8. Тұрмыстағы ресурстардың тапшылығы

Ынталандырушы факторлар
1. МЛ ғылыми-әдістемелік жұмыстар
2. Курстарға қатысу
3. Әріптестердің үлгісі және ықпалы
4. Басқарушылардың үлгісі және ықпалы
5. МЛ еңбек жағдайлары
6. Басқарушылардың қолдауы
7. Сенім
8. Инновациялық әрекеттер
9. Өзін-өзі дамыту бағдарламасы
10. Жұмысқа деген қызығушылық

|Ынталандырушы |Кедергі келтіруші |Іс-шара |
|факторлар |факторлар | |
| | | |

4. Қатысушыларды топқа бөлу

5. Тренинг ережесін таныстыру
• «Сөйлеушіге құрмет» ережесі;
• «Дәл қазір және осы жерде» ережесі;
• «Көтерілген қол» ережесі;
• «Әрбір минут құнды» ережесі;
• «Қысқа, әрі нұсқа» ережесі;
• «Қарсылық білдірсең, дәлелің» ережесі;
• «Ұсыныс жасау» ережесі.
6. №1 жаттығу: «Ғалым бейнесі» Топтағы жұмыс регламенті -3 минут
• Ғалымның сыртқы бейнесін сипаттаңыздар.
• Ғалымның сөйлеу мәнері қандай болу керек?
• Ғалымның қызығушылығы мен дүниетанымы қандай?
• Ғалым қандай ым-ишара (жест, мимика), қозғалыс жасайды?
• Ғалымның тұрмысы және туысқандарымен қарым-қатынасы қандай?
Топ спикері 1 минутта топтың пікірін ортаға салады
Тренер: Топтардың пікірінде айтылған қасиеттер мен қабілеттер бір адамның
бойында толығымен кездесуі мүмкін емес. Ғалымның бірнеше типі кездеседі.

7. №2 жаттығу: «Ғалым тұлғасының типтері» Топтағы жұмыс регламенті –
5 минут. Топтарға үлестірмелі карточкалар таратылады.
| Ғалым |1. Факт жинаушы . Оны жаңа фактілер ғана қызықтырады. |
|тұлғасының типі:|Бұл жаңа фактілер бұған дейін жарияланбағандықтан, |
|«Жасаушылар» |барлығы бірдей қызықтырады және оларды бағалауға |
| |тырыспайды. Ол жақсы бақылаушы және өз жұмысына |
| |жауапкершілікпен қарайды. Олар басқаларға қажетті |
| |материалдарды да жинақтаудан бас тартпайды. |
| |2. Жетілдірушілер. Алдыңғы типтегі ғалымдарға ұқсас. |
| |Олар зерттеудің ғылыми аппараты мен әдістерін |
| |жетілдіруге ұмтылатыны сонша, соңғы нәтижеге жетуге |
| |асықпайды. Факт жинаушылар сияқты олар да зерттеу |
| |материалдарын өзінің бір бөлігі ретінде қабылдайды. |
| |Жетілдірушілер дараланып тұрады, қиялы ұшқыр және өз |
| |жұмысын қатты сүйеді. |
|Ғалым тұлғасының|1. «Кітап құрты». Негізінен өте зиялы болады: |
|типі: «Ойшылдар»|философияға, математикаға және статистикаға бейім |
| |екенін үнемі көрсете алады; биохимия мен биофизиканың |
| |күрделі теориялық аспектілерінен жақсы хабардар. |
| |Кітапханада өткізген уақыты білімді тәжірибелік тұрғыда|
| |іске асыруға кедергі келтіреді. Эксперимент жасау |
| |үшін ол сол салаға қатысты мәселелерді толық зерттейді|
| |де бұл мәселенің толық зерттелгеніне немесе |
| |эксперименттен өткеніне көзі жеткен соң, эксперимент |
| |жасаудан бас тартады. |
| |2. Классификатор. «Классификатор» факт жинаушыларға |
| |ұқсас, бірақ, өзара мазмұндас фактілерді жинайды. |
| |Олар бір жағынан теоретиктер, себебі, нақты объект |
| |туралы жалпы фактілерді жинай отырып, сол фактілердің |
| |табиғатын талдауға бара бермейді. Классификаторлардың |
| |заманауи ғылымның дамуына айрықша еңбектері сіңген. |
| |Жаратылыстағы құбылыстарды идентификациялау мен жүйелі|
| |классификациялау – теорияны іске асырудың алғашқы |
| |қадамы. Классификаторлардың жаны - шынайы ғылыми; олар|
| |табиғаттың құпияларынан да ләззат алады, Дегенмен, оны|
| |әрі қарай басқа құбылыспен байланыстыруға ұмтылмайды. .|
|Ғалым тұлғасының|1. Аналитик. Аналитикалық жұмыс классификациялаудың |
|типі: «Ойшылдар»|алғы шарты болып табылады, бұл әрекетсіз ешқандай |
| |зерттеу толық іске аспайды. Өкінішке орай, аналитик |
| |кез-келген затты бөлшектеу – оны кейін қалай қайта |
| |құрастыруға болатынын білу, жетілдіру мақсатында іске |
| |асырылатынын ұмытып кетеді. 2. 2. Синтезатор. Оның |
| |синтезаторлық таланты негізінен практикалық және |
| |интеллектілік дағдыларынан. Синтездеуге деген қабілет |
| |түрлі салаларда байқалады: химия, өлшеу жүйесі, |
| |пластикалық хирургия. «Синтезатор» — ғалымдардың |
| |жоғарғы деңгейдегі типі, себебі, анализ бен |
| |классификация синтездеу үшін қажетті шарт қана. |
|Ғалым тұлғасының|1. Босс. Оның басты мақсаты –табысты нәтиже . Табысқа |
|типі: |жету үшін де нәтижені пайдаланады. |
|«Сезімталдар» |2. Шапшаң орындаушы. Олар нені болса да тез орындауға |
| |асығатыны сонша, тіпті оның не істеу керек екенін |
| |ойлануға да уақыты болмай қалады. Олар өзінің |
| |еңбекқорлығының және оңтайлы жағдайды пайдалана алу |
| |қабілетінің арқасында өзін қызықтырған сұрақты емес, |
| |шешуі оңай сұрақты зерттеуге тырысады. |
| |3. Балық. Ол демонстрациялауға бейім скептик. «Ештеңе |
| |етпейді, ұнжырғаңыз түспесін», « Бұл іске аспайтын |
| |шығар» «Өз көзқарасыңызды дәлелдей алмадыңыз, |
| |дәлелденер ме екен?», «Сіз бұны алғаш ойлап |
| |тапқандардың бірі емессіз...» деген тіркестерді жиі |
| |айтады. Қоғамда «Ешкімге міндетсіме» деген тәртіпке |
| |бағынады. Жұмысының соңы «Жетістік те жоқ, әрекет те |
| |жоқ, қателік те жоқ» болып аяқталады. |
| |4. Өзін сүюшілік. Эгоцентризм негізінде ол өз |
| |талантына ризашылықпен өмір сүреді және сол талантын |
| |іске асыру үшін кез-келген шығынға барады. Кез-келген |
| |операцияны іске асыру үшін олар бұған дейін кездескен |
| |қиындықтар мен кедергілерді естен шығарып, жетістікке |
| |ұмтылады. |
|Ғалым тұлғасының|1. Агрессивті даукес. Ғылыми пікірталастарда оны тек |
|типі: |өзінің ойының дұрыстығы ойландырады және өзінің |
|«Сезімталдар» |дұрыстығын дәлелдеу үшін күмәнді аргументтерге де |
| |сүйенеді. Олар өздерінің бір ауыз сөзімен немесе бір |
| |ғана әрекетімен бұған дейін қалыптасқан ұжымды да |
| |таратып жебіре алады. |
| |2. Акула. Оның басты ойы – өзінің атын шығару. |
| |Әріптестерін үнемі түрлі келіспеушіліктерімен |
| |жалықтырады, басқалардың ғылыми ізденісі бұған дейін |
| |дәлелденгенін, зерттелгенін айтып, еңбекті жоққа |
| |шығарады. Дегенмен, олар өздерінің пікірінің |
| |дұрыстығына көздері жетіп тұрса, өте табанды түрде |
| |дәлелдей алады. |
| |3. Періште. Ойы да, ісі де, сөзі де ақылды Мейірім мен|
| |Шындықтың жақтаушысы. Ол періштенің ролін ойнамайды, |
| |шын мәнінде періште. Өкінішке орай, олардың саны өте |
| |аз:адамзаттың милионнан бірі десе де болады. |
| |4. Періште-сымақ. Ол періште кейпін имитациялайды. |
| |Өзінің салмақты іс-әрекетімен «ғылымның атасының» |
| |ролін ойнайды. Әріптестерінің жақсы мен жаманды, қажет|
| |пен керек еместі айыра алмайтын жағдайларда |
| |«жанашырлық» танытады. Бұл тип те сирек кездеседі. |

Карточкада берілген ақпаратты топта талдап, танысады. Тренер уақыт
өткеннен кейін карточканы жинап алады. Енді ретке санау арқылы жаңа топтар
жинақталады.
Жаңа топта әркім бұған дейінгі топта талқыланған ақпараттарды ортаға
салады, өзгелерге түсіндіреді. Регламент 12 минут
Бірнеше жетелеуші сұрақтар қойылады.
Тренер: Кім өзін төмендегі типтерге жатқызады? (Жасаушылар, ойшылдар,
сезімталдар)

8. №3 жаттығу: «Зерттеуші-педагогтың қасиеттері»
Әрбір топқа зерттеуші-педагогтың бойындағы қасиеттерді жазуға тапсырма
беріледі.
/3 минут/
Топтағы пікірлер когнитивті, креативті, ұйымдастырушылық-әрекеттік
типтерге жинақталады да алдын ала дайындалған материалмен толықтырылады.
/слайд/

Тренер: Зерттеу жүргізу үшін шешілуі тиіс проблеманы табу керек.
Проблеманы анықтау-күрделі мәселе. Проблема белгілі мен белгісіздің
арасындағы көпір. Проблема теория мен шынайы факт арасындағы қарама-
қайшылықтан шығады. Кез-келген зерттеуші қарапайым заттан немесе
құбылыстан жаңаны көруе білуі, басқаға қалыпты болып көрінетін жағдайдан
қарама-қайшылық таба білуі қажет. Проблеманы көре білуді қалыптастыру үшін
бір затқа немесе құбылысқа бірнеше позицияда қарау керек.

9. №4 жаттығу: «Объектіге деген көзқарасты өзгерту». Регламент 5 минут
«Аяқталмаған сөйлем» әдісі бойынша ұсынылатын ойды аяқтау қажет.
... Күзгі аспан қара бұлтқа оранды да, артынан қар жауды. Жапалақтаған қар
үйлерге, ағаштарға, газондарға, жолдарға, тротуарларға қонып жатты....
Берілген ойды келесі рольдерде аяқтау қажет:
• Аулада достарымен қыдырып жүрген бала.
• Жүк машинасының жүргізушісі
• Ормандағы қоян немесе түлкі
• Қала әкімі
• Балабақшаға, одан кейін жұмысқа асыққан жас ана
Топ спикері топ жұмысын ортаға салады.

Тренер: Проблема анықталғаннан кейін оны шешу үшін тақырып таңдалады.
/слайд/
Педагогтың ғылыми-зерттеу бағдарламасының негізгі құрылымы беріледі.
Кіріспе бөлім
1. Зерттеу жұмысының өзектілігі /Таңдалған мәселенің қазіргі қоғамдағы
маңызы, зерттеу мәселесін таңдауға түрткі жөнінде қысқаша айтылады/
2. Проблема мен тақырыпты негіздеу
3. Зерттеу объектісі мен пәні
4. Зерттеудің жетекші идеясы
5. Зерттеу мақсаты мен міндеттері
6. Зерттеу болжамы
7. Күтілетін нәтижелер
8. Зерттеудің теориялық және практикалық маңызы
9. Зерттеу кезеңдері
Негізгі бөлім
Зерттеу кезеңдеріне сәйкес іске асыру жоспары беріледі. Зерттеу
мақсатына сәйкес міндеттерді шешу барысындағы әрекеттер ғылыми тұрғыда
негізделіп, сандық және сапалық нәтижелерімен беріледі.
Қорытынды бөлім
Зерттеу болжамы мен соңғы нәтиже арасындағы қатынас сипатталады.
Ұсыныстар жасалады.
Ресурстар
10. Рефлексия /слайд/
АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРҚЫЛЫ ЖОБАЛАРДЫ ЖОСПАРЛАУ
МЕН БАСҚАРУ

Бүгінгі күні Қазақстан Республикасы әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті
50 елдің қатарына қосылу стратегиясын таңдап отыр. Бұл стратегияны жүзеге
асыру үшін Қазақстанның әлемдік экономикамен табысты үйлесімділігі қажет.
Елдің экономикалық деңгейі мен бәсекеге қабілеттілігі сол елдің басты
капиталы болып табылатын адамдардың сапасына, өндірісті
интеллектуализациялауға, білімге негізделген үздіксіз инновациялық
процестерге тәуелді болады [1]. Сондықтан да, білім мен ғылым, жаңа
технологиялар бәсекеге қабілеттіліктің басты факторлары болып табылады.
Сондай-ақ, қоғам дамуының басты факторларының бірі- білім берудегі
бірыңғай ақпараттық инфрақұрылымды жасау болып табылады. Ақпараттық
қоғамның дамуы классикалық жүйені ығыстыратын инновациялық үрдістер арқылы
дамуға бағытталған түбегейлі өзгерістерден құралған жаңа білім беру
парадигмасының қалыптасуына да өзіндік әсерін тигізеді.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында (2007 ж) оқытудың
жаңа технологияларын, оның ішінде кәсіптік білім беру бағдарламаларының
қоғам мен еңбек нарығының өзгеріп отыратын қажеттеріне тез бейімделуіне
ықпал ететін кредиттік, қашықтан оқыту, ақпараттық-коммуникациялық
технологияларды енгізу және тиімді пайдалану (11- бап) атап көрсетілген
[2].
Қазіргі білім беру жүйесі өз әрекетін модернизациялауға қабілетті,
өзін ақпаратты таратушы емес, педагогикалық үрдісті ұйымдастырушы ретінде
қалыптастырған, өзіндік шығармашылық траекториясы анықталған мұғалімдерді
қажет етеді.
Педагогикалық үрдісте оқытудың компьютерлік методологиясын қолдану ең
алдымен оқушыны ақпараттық қоғам жағдайында еркін өмір сүруге дайындайтын
оқу әрекеттерінің барлық түрлерін ықпалдастыруға бағытталады.
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың дамуына байланысты жобалау
әдісі әлемдік деңгейде кеңінен танылып, XXI ғасыр технологиясы аталып
отыр. Жобалауға негізделген оқыту үрдісі дәстүрлі сабақтардан шынайы
өмірдегі проблемалар мен тәжірибелерге сүйене отырып оқушыға бағдарланып
жоспарлануымен және перспективалық принципімен ерекшеленеді. Сондықтан да
жобалау әдісі «Бәрі де өмірден және бәрі де өмір үшін» деген ұстанымға
сүйене отырып, қоршаған ортаны танымдық, зерттеушілік, жобалаушылық
әрекеттерді жүзеге асыру зертханасы ретінде қолдануды көздейді [3].
Жобалауға бағдарланған оқытудың мақсаты:
• Оқушылардың өздігінен ізденушілік-зерттеушілік тәжірибе жүргізуіне
жағдай жасау;
• Педагогикалық процеске қатысушыларды (оқушы, ата-ана, мұғалім,
әкімшілік) біріктіру.
Жобалауға бағдарланған оқытудың негізгі сипаттамалары:
1. Өзектілігі. Өзекті кешенді жобаларға белсенді араласу арқылы
оқушыларды дамыту.
2. Тапсырмалар мен есептер оқушыларды шынайы мәселелерді шешуге
бағыттайды.
3. Ынталандыру. Маңызды істі атқаруға қабілеттілік, өз жұмысының нақты
бағалануына қажеттілік және оқуға деген ішкі қызығушылық маңызды роль
атқарады. Оқушылардың өзін-өзі бағалауына жағдай жасалады және оқуға
ынтасы артады.
4. Пәнаралық байланыс. Жобаларда оқушылар бірнеше ғылым саласының
байланысын көрсететін тапсырмаларды орындайды.
5. Шынайылық пен қолжетімділік. Жобалар басқалардың еркін, қиындықсыз
қолдануына икемді жасалады.
6. Өзара ынтымақтастық. Оқушылардың және мұғалім мен оқушының өзара
ынтымақтастығына жағдай жасалады.
Жобалауға бағдарланған оқытуда оқушылардың
• Проблеманы анықтау және шешу;
• Болжам жасау, ойлау және білім алу;
• Зерттеу және эксперимент жасау;
• Өз идеясын ұсыну және дәлелдеу;
• Өз ойын анық, түсінікті жеткізу;
• Қоршаған ортаны және өзін-өзі тану;
• Шындыққа, мейірімділікке, әдемілікке ұмтылу;
• Өз жұмысын безендіру, қорғау дағдылары қалыптасады.
Жобалауға бағдарланған оқытуда бірімен бірі белгілі бір ретпен
байланысып отыратын бірнеше кезеңдер (кесте 1) қарастырылады.
Жобалаушылық әрекеттің басты ерекшелігі оның нақты практикалық
мақсатқа – нәтижені көрнекілік ретінде (сурет, аппликация, сызба, модель,
шығарма, т.б) көрсетуге бағытталатындығында.
Кесте 1
Жобалау кезеңдері

|кезеңдер |Жұмыс мазмұны |Оқушының |Мұғалімнің |
| | |іс-әрекеті |іс-әрекеті |
|Дайындық |Жоба тақырыбы мен |Проблеманы |Оқушыға жоба |
| |мақсатын айқындау |мұғаліммен |мақсатын |
| | |талқылайды, |анықтауға көмек |
| | |мақсатты |береді |
| | |анықтайды | |
|Жоспарлау |Ақпарат көздерін, |Іс-әрекет |Идеялар ұсынады.|
| |зерттеу әдістерін |жоспарын құрады.|Ұсыныстар |
| |анықтау. Топ |Міндеттерді |береді. |
| |мүшелерінің |қояды. | |
| |міндеттерін бөлу. | | |
|Зерттеу |Ақпарат жинау. |Зерттеу |Бақылайды. |
| |Аралық мәселелерді|жүргізеді. |Жанама |
| |шешу. | |басқарады. |
|Талдау |Ақпараттарды |Талдау жүргізеді|Бақылайды, кеңес|
| |талдау. Аралық | |береді |
| |мәселелерді шешу. | | |
|Қорытындылау |Қорытынды есеп |Есеп береді, |Тыңдайды, |
| |дайындайды: |талқылайды |сұрақтарға жауап|
| |компьютерлік | |алады. |
| |презентация, есеп,| | |
| |макет, т.б | | |
|Бағалау |Жобалау жұмысы |Топтық және |Оқушы |
| |бағаланады. |өзіндік |мүмкіншілігі мен|
| | |бағалауға |еңбегін, |
| | |қатысады |әрекетінің |
| | | |табысын |
| | | |бағалайды. |
| | | |Алынған |
| | | |нәтиженің |
| | | |құндылығын |
| | | |бағалайды. |

• -аталған кезеңде компьютерлік бағдарламалар қолданылады.

Жобалар проблемасына қарай түрлі мерзімдерде орындалуы мүмкін:
• Курстық жобалар-бір сабақтан тоқсанға немесе оқу жылына жоспарланады;
• Шағын жобалар-бірнеше сабақта орындалады
• Орта мерзімді жобалар-бірнеше айға жоспарланады
• Ұзақ мерзімді жобалар-жылға жоспарланады
Жобалар қатысушылардың ерекшелігіне қарай жеке, жұптық, топтық,
мектепішілік, мектепаралық, халықаралық болуы мүмкін.
Халықаралық білім беру кеңістігінде жобаларды сипаттау үшін
бүкіләлемдік мұғалімдер қауымдастығы Microsoft Power Point бағдарламасында
дайындаған VCT (Virtual Tour Classroom) шаблон -виртуалды сынып бөлмесі
қолданылады [4].
VCT шаблон әрқайсысында қажетті ақпараттар, талаптар және сілтемелер
енгізілген 5 слайдтан тұрады. Мұғалім жобалауды витруалды басқару үшін
шаблонға өзінің ақпараты мен оқушылардың АКТ қолданып жасаған шығармашылық
жұмыстарын енгізеді. VCT шаблон іс-әрекеттер алгоритмі ретінде қолданылып,
мұғалімнің проблеманы шешу үшін шығармашылық ізденіске қажетті уақыт қорын
ұлғайтады.
1 слайд. Жобаның сипаттамасы: жобада қамтылатын пәндер, оқушылардың жас
ерекшелігі, жобаның мақсаты, қолданылатын компьютерлік бағдарлама, жобаның
қысқаша мазмұны және жоба авторы туралы ақпарат беріледі. Бекітілген
құжатқа виртуалды сынып бөлмесі туралы мағлұмат енгізілген.
2 слайд. Жоспарлау мен басқару: бекітілген Word редакторындағы құжатқа
жоба атауы, негізі, жобаның жоспары, технологиясы және жоба іске асырылатын
орындардың суреті немесе сызбасы енгізіледі. Оқушылардың шығармашылық
жұмыстар да осы слайдта қамтылады.
3 слайд. Ресурстар: интернет ресурстар, әдебиеттер, цифрлық
мультимедиалық интерактивтік білім беру қорлары, т.б. ресурстар енгізіледі.

4 слайд. Бағалау мен стандарт: Жобаның бағалау өлшемдері енгізіледі.
Оқушының өзін-өзі бағалауына жағдай жасалады.
5 слайд. Мұғалім мен мектепке жарнама. Жобаны ұсынушы мұғалім мен мектеп
жайлы толық ақпарат, суреттер беріледі.
Виртуалды сынып моделі білімді ұжымдық меңгеруді, оқытудағы
технологиялық ресурстардың қолжетімділігін, мұғалім мен оқушының АКТ
қолдануға сенімділігін қамтамасыз етеді.
Жоғарыда аталған тәжірибені орта білім беретін мектептердегі барлық
пәндерде, соның ішінде математикада да тиімді қолдануға болады.
Республикалық VCT жобалар байқауында жүлдегер деп танылып, «Microsoft-
2007» инновациялық ұстаздар мектебінде таратылған «Координата» тақырыбына
жасалған VCT жобаны оқыту үрдісінде қолдану оқушылардың негізгі
құзыреттіліктерін қалыптастыруға көп ықпал етеді.
1.Оқушылардың проблеманың шешімін табу құзыреттілігі:
• Проблемаларды сәйкестендіруі қызметті жоспарлауы мен мақсат қоюы;
• Технологияларды қолдануы;
• Ресурстарды жоспарлауы;
• Қызмет өнімінің нәтижесін бағалауы;
• Өзіндік қозғалысын бағалауы.
2.Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігі:
• Ақпараттық ізденісті жоспарлауы;
• Алғашқы ақпараттарды бөліп алуы;
• Қайта алынған ақпараттарды бөліп алуы;
• Ақпараттарды алғашқы өңдеуі;
• Ақпараттарды өңдеуі.
3.Оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігі:
• Жазбаша қатынас;
• Көпшілік алдында сөз сөйлеу;
• Диалог;
• Өнімді топтық қатынас [5].
Бүгінгі оқушының әлемдік ақпараттық кеңістіктен өзіне қажетті ақпаратты
алып, жинақтап, өңдей білуіне технологиялық ресурстарды игеру жетекші роль
атқарады. Ендеше, жобалауға бағдарланған оқытуда ақпараттық-коммуникациялық
технологияларды қолдану әлемдік білім беру кеңістігімен ықпалдасуды
көздеген қазақстандық білім беру жүйесін біршама алға бастары анық.

Қолданылған әдебиеттер:
1. Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Қазақсатан Республикасы Президентінің
Қазақстан халқына жолдауы, 2007 ж.
2. Қазақстан Республикасының «Білім туралы » Заңы. Астана, 2007 ж.
3. Леонтович А.В. об основных понятиях концепции развития исследовательской
и проектной деятельности.-Исследовательская работа в школе. 2003,
№4(6).
4. Планирование и управление проектами с использованием информационно-
коммуникационных технологий //Под. ред. А.С.Тен, Т.К.Даутова.-Алматы,
ИПК ПКСО, 2007.
5. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты, 2.003.1 – 2007

6. www.microsoft.com/kz

Жаратылыстану-математикалық бағытқа арналған

«Адам өміріндегі математика» таңдау курсының бағдарламасы

|ББМ атауы |Қ.И.Сәтбаев атындағы №7 мектеп-лицейі |
|Мекен-жайы, байланыс |Қарағанды облысы, Жезқазған қаласы |
|телефоны |М.Жәлел көшесі 12 үй, тел. 8-7102-711224 |
| |Е-mail: school7@ok.kz |
|Бағдарлама атауы |Адам өміріндегі математика |
|Сынып |8 |
|Оқытылу ұзақтығы |1 жыл |
|Лекция |3 |
|Практикалық сабақтар |17 |
|Оқушының өзіндік жұмысы |14 |
|Бақылау түрі |Қолданбалы, пәнаралық, шығармашылық жобалар|
|Мұғалім туралы ақпарат |Тулекова Сафура Сейдуалиқызы-математика |
| |пәнінің мұғалімі |
| |Тел: 8-7102-735069, 8-705-1187395 |
| |Е-mail: sapura73@mail.ru |
|Жеке кеңес беру уақыты, орны|Аптаның сәрсенбі, жұма күндері |
| |Сағ: 15.00-16.30 №7 МЛ, ЛМК |

Түсінік хат

Математика ғылымы қоғамдағы барлық ғылымдармен тікелей байланысты
өмір сүреді. Жан-жағымызда болып жатқан кез-келген құбылысты математикалық
тұрғыдан түсіндіруге болады. «Адам өміріндегі математика» курсында
математика ғылымы адамзаттың жалпымәдени құндылықтарының бір элементі
ретінде қарастырылады. Курс жан-жақтылығымен және практикалық
маңыздылығымен ерекшеленеді. Аталған курс оқушылардың математикалық
процестерді қолдану дағдылары мен пайымдау біліктіліктерін дамытып қана
қоймайды, сонымен қатар математика пәнін мамандық таңдау құралы ретінде де
танытады. Сондай-ақ курс мазмұны оқушыларды оқуға саналы ынталандыруға
негізделген. Курста оқушылардың дайын математикалық модельдерді талдап қана
қоймай, өз бетінше құрастыруға бейімдейтін қолданбалы есептерді шешуге көп
көңіл бөлінеді. Есептер тек есептеулер мен түрлендірулерді ғана емес,
сонымен қатар өлшеу мен салыстыруды да қажет етеді. Мұндай есептер өмірдегі
жағдаяттарды шынайы көрсетуімен, қызықты мазмұнымен ерекшеленеді. Курс
мазмұнында техника, ауыл шаруашылығы, тұрмыстық қызмет, өндіріс салалары
бойынша қамтылған мысалдар мен есептер математиканың қазіргі өмірдегі
маңызы мен пайдасын ашып көрсетеді және оқушылардың танымдық сұраныстарын
арттырады. Түрлі салаға берілген есептер оқушылардың әлемнің тұтастығын
түйсінуіне, математикалық білімнің жан-жақтылығын қабылдауына ықпал ете
отырып, олардың математикалық білімге ынталандырады. Аталған курстың
қолданбалы және білімділік маңызы жоғары. Сондай-ақ курс оқушылардың
логикалық ойлауын дамытады және пәнаралық байланысты қамтиды.

«Адам өміріндегі математика» курсын оқу барысында математиканың
қолданылуы жайлы ғылыми әдебиеттермен таныса отырып оқушылар өздерінің
танымдық белсенділігін арттырып, өздігінен жұмыс жасау дағдыларын
қалыптастырады. Сонымен қатар оқушылар анықтамалық, оқулық, журнал,
альбом, бейнематериал, интернет-ресурстар арқылы өз бетінше ізденіс
жұмыстарымен айналыса алады.

Курсты оқыту әрекетінде лекция, семинарлармен қатар пікірталас, жобалар
жасау, интернет, журнал материалдарына шолу, компьютерлік өңдеу,
компьютерлік презентация, іскерлік ойындар, конференция сияқты интерактивті
формалар қолданылады. Сонымен қатар оқушылар ЖОО, өнеркәсіпке, түрлі
салалық мекемелерге саяхат жасайды.

Курстың мақсаты: Оқушылардың математика ғылымын адамзат өміріндегі
барлық салада қолдануға қажетті теориялық база ретінде қабылдауына ықпал
ету.

Курстың міндеттері:

• математиканың жаратылыстану ғылымдарында, гуманитарлық салада, өнерде,
тұрмыста, өнеркәсіпте қолданылуы жайлы оқушылардың түсініктерін
кеңейту;

• оқушылардың математиканы жалпыадамзаттық мәдениеттің бір бөлігі
ретінде тануына ықпал ету;

• қоғамдық прогресстегі математиканың маңызын түсінуге ықпал жасау;

• математиканы практикада қолдану үшін нақты математикалық білімнің және
математикалық түрлендірудің қажеттілігіне сендіру;

• оқушылардың математикалық білімдерін қолдану дағдыларын кеңейту
(жазықтықтағы және кеңістіктегі фигуралар, жуықтап есептеулер, өлшеу
жұмыстары, функциялар мен векторлардың қолданылуы, т.б.) ;

• оқушылардың қолданбалы есептерді математикалық тілге келтіру
дағдыларын қалыптастыру;

• оқушылардың ойлау, салыстыру, талдау қабілеттерін дамыту;

• оқушылардың математикалық есептеулердің объективтілігі арқылы әр
саланың шынайы әрекетін қабылауына жағдай жасау;

• математикалық білімді қажет ететін мамандыққа бағдар беру.

Болжам: Егер оқушы курс мазмұнындағы қамтылған тақырыптарды толық меңгерсе
және берілген тапсырмалар бойынша өзіндік іздену-зерттеу жұмыстарын
жүргізсе, онда оқушының

• математикаға тұрақты қызығушылығы қалыптасады және математикалық
қызығушылығын іске асыруға мүмкіндігі болады;

• математиканы оқуға ынтасы неғұрлым саналы түрде артады;

• болашақ мамандығына қажетті құзыреттілігі қалыптасады.

Пререквизит: ақпараттық-коммуникациялық технология , статистикалық
есептеулер, математикалық модельдеу, жобалау технологиясы.

Постреквизит: экономика, архитектура, программалау.

«Адам өміріндегі математика» қолданбалы курсы 3 модульден тұрады.

I. Математика-ғылымдар патшасы

II. Математика және мамандықтар

III. Тұрмыстағы математика

1-модуль. Математика-ғылымдар патшасы

Математиканың мектеп курсындағы мазмұны жағынан ұқсас пәндермен және
цикларалық пәндермен байланысы ажыратылып қарастырылады. Функция, вектор,
күш, симметрия, жылдамдық, масштаб, орын ауыстыру, пайыз, фигуралар,
проекция сияқты ортақ ұғымдарды қарастыратын пәндердің байланысы айқын
көрсетіледі. Сонымен қатар, мектеп курсынан тыс экономика, биохимия,
геодезия, сейсмология, метеорология, астрономия ғылымдарымен байланыс та
қарастырылады. Бұл бөлімде физикалық, экономикалық, химиялық және басқа
мазмұндағы есептер пәндік тапсырмалар түрінде, сондай-ақ, математикалық
ұғымдар мен формулалардың маңызын ашатын қолданбалы түрде беріледі.

2-модуль. Математика және мамандықтар

Адамның түрлі кәсіби әрекетінде математиканың қолданылуы қарастырылады.
Қазіргі кезеңдегі өндірісте және өндірістің техника, технология, экономика,
еңбекті ұйымдастыру сияқты құрылымдарында математикалық заңдылықтарды
кешенді түрде қолдану жолдары көрсетіледі.

Өндірісті жоспарлау мен ұйымдастыруда, шикізатты, еңбек ресурстарын
үнемді қолдануды анықтауда, өндіріс пайдасы мен шығынын есептеулерде
математикалық әдістерді тиімді қолдануды қажет ететін кәсіби бағытталған
қолданбалы есептер беріледі.

3-модуль. Тұрмыстағы математика

Математиканың күнделікті үй тұрмысындағы орны көрсетіледі. Геометрия мен
адамды қоршаған тұрмыстық заттар. Үй құрылысын жүргізу, аспаздық, қолөнер,
отбасы бюджеті сияқты тұрмыстық салада математикалық формулалардың
қолданылуы қарастырылады. Адамның өзіндік өлшемдері мен құрастырулары
арқылы жасалатын объектінің параметрін, сипаттамасын таңдай білуін қажет
ететін қолданбалы есептеулер жүргізіледі. Жуықтап есептеулер мен кесте,
анықтамалықтарды үй жағдайында қолдана білуге үйретеді.

Тақырыптық - күнтізбелік жоспар

|реті|Тақырып мазмұны |Сағат саны |Бақылау түрі |
| | |Аудито |практика |Өзіндік | |
| | |риялық | |жұмыс | |
| | |сағат | | | |
| |1-модуль. Математика-ғылымдар патшасы / 7 сағ / |
|1 |Физикалық құбылыстардағы |1 |2 |4 | |
| |математика | | | | |
|2 |Химиялық және биологиялық | | | | |
| |процесстерді математикалық | | | | |
| |өңдеу | | | | |
|3 |Табиғи және тарихи | | | | |
| |процесстерге математикалық | | | | |
| |көзқарас | | | | |
|4 |Математика және астрономиялық| | | | |
| |болжамдар | | | | |
| |Межелік бақылау-1 | | | |2 |
| |2-модуль. Математика және мамандықтар /10сағ/ |
|5 |Политехникалық білім берудегі|1 |3 |6 | |
| |математика | | | | |
|6 |Жеңіл өнеркәсіптегі | | | | |
| |математика | | | | |
|7 |Математика және халыққа | | | | |
| |қызмет ету саласы | | | | |
|8 |Экономика-өндіріс табысы | | | | |
|9 |Математика және өнер | | | | |
| |Межелік бақылау-2 | | | |2 |
| | |
| |3-модуль. Тұрмыстағы математика /7сағ/ |
|10 |Салауатты өмір сүру талабы |1 |2 |4 | |
|11 |Қолөнер шеберлігі | | | | |
|12 |Құрастыру | | | | |
| |Межелік бақылау-3 | | | |1 |
| |Саяхат | |3 |
| |Қорытынды бақылау /Жобалар қорғау/ | |2 |
| |БАРЛЫҒЫ | |34 сағ |

Оқушылардың оқу жетістігін бақылауды ұйымдастыру.

Таңдау курсын оқыту барысында оқушыларға тақырыпты бекіту мақсатында
үйге арнайы тапсырмалар берудің қажеттілігі жоқ. Оқушыларға мектеп
курсындағы оқулықтардан немесе қосымша ақпараттық ресурстардан өтілген
тақырыпқа сәйкес пәнаралық байланысты көрсететін, математикалық
түрлендіруді қажет ететін есептерді тауып, шығаруды ұсынуға болады.
Сонымен қатар математикалық білімді қолданатын мамандықтар каталогын,
картасын жасауды тапсыруға болады.

Кейбір тақырыптар бойынша оқушының ойлау қабілетін, пәнаралық байланысты
іздеу, математикалық есептеулерді компьютерлік бағдарламалар арқылы
модельдеу мәдениетін дамытуға арнайы жаттығулар ұсынылады.

Оқушылардың өзіндік іздену әрекетін ұйымдастыру құралы ретінде реферат,
баяндама, зерттеу жобаларын қолдануға болады. Жобалау жұмысының негізгі
мақсаты-математиканың адам өміріндегі шынайы қолданылуын танып білу болып
табылады. Бұл мақсатқа жету үшін қажетті ақпараттарды жинақтау,
маңыздылығына қарай сұрыптау, өңдеу; математикалық білімді қолданатын
фактілер келтіру; қорытындыны белгілі бір формада /бейнесюжет, фотосурет,
иллюстрация, сызба, макет, т.б/ ұсыну қадамдарын іске асыру қажет.

Жобаларды бағалау өлшемдері

|өлшемдер |көрсеткіштер |Өлшеуіштер |
| | |19-20|15-18|10-14|0-9 |
|Жобаның |Тақырыптың таңдалу себебінің | | | | |
|өзектілігі |негізделуі | | | | |
| |Жобаның аталған курс мазмұнына | | | | |
| |сәйкестігі | | | | |
| |Болжамның қойылуы | | | | |
|Жобаның |Жоба мақсатының қол жетімділігі | | | | |
|мақсаттылығы | | | | | |
| |Міндеттердің қойылуы | | | | |
| |Міндеттердің орындалуы | | | | |
|Ақпараттық |Мектеп курсындағы оқулықтар | | | | |
|қамтылуы | | | | | |
| |Ғылыми-танымдық әдебиеттер | | | | |
| |Интернет-ресурстар | | | | |
|Бағдарламалық |Стандартты бағдарламалар | | | | |
|қамтылуы | | | | | |
| |Кәсіби бағдарламалар | | | | |
| |Бейнеөңдеу | | | | |
|Математикалық |Математикалық ережелерді қолдану | | | | |
|заңдылықтарға | | | | | |
|сілтеме | | | | | |
| |Математикалық формулаларды | | | | |
| |пайдалану | | | | |
| |Математикалық түрлендірулер жасау | | | | |
|Оқушының |Зерттеу әдістерін қолдануы | | | | |
|зерттеу | | | | | |
|мәдениеті | | | | | |
| |Талдау жүргізуі, қорытындылауы | | | | |
| |Жобаны ұсыну деңгейі | | | | |

«19-20» - талап толық орындалған, нақты көрсетілген

«15-18» -талаптың орындалуы толық емес

«10-14» -жеткіліксіз деңгейде көрсетілген

«0-9» -қателіктер кездеседі

Оқушыны қорытынды бағалау

Межелік бақылау-40%

Қорытынды жоба -60%

Қ%=( М1+М2+М3)/3*0,4+ҚЖ*0,6

М1,М2,М3 – межелік бақылаулардың пайыздық көрсеткіші

ҚЖ-қорытынды жобаның пайыздық көрсеткіші

Әдебиеттер тізімі:

1. Балк М.Б., Петров А.В. О математизации задач, возникающих на
практике // Математика в школе. 1986. №3.

2. Бевз Г.П. Прикладная направленность темы «Тела вращения» //
Математика в школе. 1985. №5.

3. Байқуатов Ж.И. Географиялық білім беруде математиканы қолдану //
Қазақстан мектебі. 1992. №2

4. Борисов В.А., Дубничук Е.С. Математика и профессия // Математика в
школе. 1985. №3.

5. Дрофеев Г.В., Седова Е.А. Процентные вычисления. Учебное пособие для
старшекласников. М.:Дрофа,2003.

6. Жұмағұлова Е.Н. Геометриялық конструкция. // Информатика. Физика.
Математика. 1999. №4.

7. Кипкаев С.В., Кукин Г.П. Прикладные задачи по геометрии: Задачи на
освещение // Математика в школе. 2002. №8.

8. Кондолова А.Т. Урок-деловая игра «Изоляция труб газо и нефтепровода»
// Математика в школе. 2001. №5.

9. Күнтуғанов Ө.А. Мектеп курсындағы математиканың кейбір сұрақтары.
Жезқазған. 1996 ж.

10. Қарабаев А. Математикалық модельдеу элементтері. Жезқазған. 2003 ж.

11. Петрова В.А. Элементы финансовой математики на уроках // Математика в
школе. 2002. №8.

12. Оспанов Қ. Химия пәнін оқытудағы математикалық заңдылықтар //
Ізденіс. 2000 ж.

13. Фирсова М.М. Решение задач с экономическим содержанием // Математика в
школе. 2002. №8.

14. Фрейденталь Г. Математика в науке и вокруг нас. М.:Мир, 1997.

15. Хайбулаев М.Х. Реализация межпредметных связей математики и трудового
обучения // Математика в школе. 1992. №6.

16. Широков А.Н. Геометрия вселенной // Математика в школе. 2003. №8.

17. Шапиро И.М. Использование задач с практическим содержанием в
преподавании математики. М.:Просвещение,1990.

Ғылыми-әдістемелік басылымдар:

1. «Алгорифм» журналы

2. «Дарын» журналы

3. «Информатика. Физика. Математика.» журналы

4. «Мастер-класс» журналы

5. «Репетитор» журналы

6. «Ізденіс» журналы

Интернет сайттары:

1. www.os.kz

2. www.kenguru.ru

3. www.daryn.kz

4. www.letopisi.ru

5. www.microsoft/com.kazakhstan

-----------------------

Қарағанды облысының Білім басқармасы
Мемлекеттік және білім беру қызметкерлерінің біліктілігін арттыру және
қайта даярлау институты
Жезқазған қаласының білім, дене шынықтыру және спорт
бөлімі

Орындаған: Тулекова Сапура Сейдуалина
Жезқазған қаласындағы Қ.И.Сәтбаев атындағы №7 мектеп-лицейінің
математика пәнінің мұғалімі

Жезқазған, 2009

ПЕДАГОГТЫҢ ТҰЛҒАЛЫҚ-КӘСІБИ
ТҰРҒЫДАН ӨЗІН-ӨЗІ ДАМЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ
ШЕҢБЕРІНДЕ ЖАСАЛҒАН
ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӨНІМДЕР ҮЛГІСІ