КИНЕМАТИКАНЫҢ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕРІ ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША ҰЖЫМДЫҚ ОҚЫТУ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ білім және ғылым министрлігі
АЛМАТЫ ОБЛЫСТЫҚ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ
алматЫ экономиКАЛЫҚ колледжІ

ТЕОРИЯЛЫҚ МЕХАНИКА БӨЛІМІ
КИНЕМАТИКАНЫҢ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕРІ ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША ҰЖЫМДЫҚ ОҚЫТУ
ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНА ОТЫРЫП «ТЕХНИКА МЕХАНИКА НЕГІЗДЕРІ» ПӘНІ БОЙЫНША
ДАЙЫНДАЛҒАН АРАЛАС САБАҚ
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЫ

Пән мұғалімі: Тленчиев Жандос Беркімбекұлы

Алматы, 2011
МАЗМҰНЫ

1.
Түсініктеме.............................................................
....................................... 3
2. Сабақ
жоспары................................................................
.............................. 6
3. Сабақ
барысы.................................................................
............................... 7
I Ұйымдастыру
кезеңі......................................................................
................7
II.Үй тапсырмасы, өткен сабақты
қайталау..........................................8
III Жаңа тақырыпты
түсіндіру...................................................................
...15
IV Жаңа тақырыпты
бекіту......................................................................
.....25
Қосымша сұрақтар мен тест
тапсырмалары.............................................26
V Үй
тапсырмасы..................................................................
..........................30
4. Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі................................................................3
0

ТҮСІНІКТЕМЕ
Қоғамның дамуы ғылым саласы мен оқу жүйесіне әсерін тигізіп
отыратыны белгілі. Білім беру жолында өмірде болып жатқан өзгерістер мен
оқыту үлгісінің жаңа тиімді әдістерін пайдалану жолға қойылып отыр. Соның
бірі ұжымдық оқыту технологиясы болып табылады.
Елбасының Қазақстан халқына жолдауында «Білім беру реформасы -
Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік
беретін аса маңызды құралдарының бірі.
Бізге экономикалық және қоғамдық қажеттіліктеріне сай келетін осы
заманғы білім беру жүйесі қажет» деп атап көрсетілгендей, білім беру
саласында елеулі өзгерістер жүріп жатыр.
Жаңа заманға сай білім беру реформасында әрбір педагок сантүрлі
технологияны қолдануда. Технологиялардың қолдану ерекшеліктері өз
деңгейлерінде жіктелінулері қажет, сондықтан арнайы технологиялық пәндік
циклінде ұжымдық оқыту технологиясы қолдану үстінде. Ұжымдық оқыту
технологиясының ерекшеліктері: оқушылармен бірлесе отырып жаңа материалды
игеру және бірлесе отырып өтілген материалдар мен тақырыптың өзекті
мәселелерін қарастыру болып табылады.
Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың маңызды сипаты қазіргі
кезеңдегі оқыту үрдісін технолгияландырудың қажеттілігінен туындап отыр.
Осыған орай соңғы кезде оқытудың әртүрлі педагогикалық технологиялары
жасалып, колледж өміріне енгізілуде. Солардың бірі – Дьяченконың ұжымдық
оқыту технологиясы.
Ұжымдық оқыту – күрделі құрылымды, біртұтас педагогикалық жүйе. Оның
нәтижесінде әр оқушының өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесінде көтерілуі
көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдайлар жасалады.
Ұжымдық оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы: көздеген мақсатында,
мәнінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторында, мұғалімнің рөлі мен
атқаратын қызметінде, әдіс-тәсілдерінде, оқушының белсенділігі түрінде,
ұжым мүшелерінің әрекеттестік, ынтымақтастық бірлігінде, олардың өзара
қарым-қатынас сипатында, танып білу үрдісінде.
Оқытудың ұжымдық технологиясына сәйкес ұжымдық жұмысты ұйымдастырудың
құрлымы мынадай болады.
I. Кіріспе бөлім.
1.1. Ұжымдық жұмыстың мақсатын, міндеттерін анықтау: әрбір оқушының ұжымдық
міндеттері анықталады.
1.2. Жұмыс мазмұны бойынша оқушылар инструктаж (түсіндірме-негіздеме)
алады.
II. Ұжымдық жұмыс кезеңі.
2.1. Ұжымдық жұмысты жоспарлау, тапсырма мазмұнымен таныстыру.
2.2. Жұмысты орындау.
III. Қортынды кезең.
3.1. Жасалыңған жұмысқа баға және өзін-өзі бағалау.
3.2. Ұжымдық жұмыстың нәтижесін қортындылау.
Оқыту циклінің инварианттық негіздер жүйесінің 3 деңгейлік
құрылымында көбіне репродуктивті әдіс пайдаланады. Сұраққа жауап беру
құқын топ жетекшісі анықтайды. Егер алдыңғы оқушы жауабында қателер
жіберсе, жауап толық болмаса, онда келесі оқушы жауапты толықтырады,
жіберілген қателіктерді түзетеді. Егер топтың басқа жауабы болмаса, онда
оқулықтарды, оқу, дидактикалық, көмекші құралдарды пайдалана алады.
Оқушылардың барлық жауабы (формулалар, сызбалар, суреттер, есесптердің
шығару жолы) бір ғана параққа түсіріледі.
Жаңа материалды меңгеру кезіңінде осы типтес тапсырмалар беріледі.
Оқушылардың алған білімдерін жаңа жағдайда қолдануда ұжымдық танымдық іс-
әрекетті ұйымдастыру технологиясының 3 нұсқасы қолданылады.
Бірінші нұсқа бойынша барлық оқушыларға топта ұжымдық орындауды қажет
ететін бірдей тапсырмалар беріледі. Бұл жұмысты ұйымдастырушылық қабілеті
басым, достарының арасында беделі бар топ басшысы жүргізеді. Бұл жерде
мұғалім топ басшысы жұмысын нәтижеге қарай бағыттап, тек жол сілтейді.
Ең бастысы, ұжымдық танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру жұмысының басқа
жұмыстардан айырмашылығы бар:
- сабаққа әрбір оқушының жеке орны, жеке рөлі болады;
- оқушы жаңа білімді мұғалімнің аузынан емес, өзінің іс-әрекеті
нәтижесінің арқасында алады;
- әрбір оқушы ізденеді, оқушы өз іс-әрекетін өзі бағалайды.
Сонымен әрбір оқушының дамуына жағдай жасайтын ұжымдық оқыту мынадай
міндеттерді шеше алады:
- оқушының базалық білім, білік, дағдыларын (білім беру стандарты
бойынша) игеру жүйесін жетілдіру;
- оқыту үрдісінде оқушының теориялық және өнімділік ойлау әрекеттерін,
танымдық қабілеттерін белсендіру;
- оқушылардың танымдық қызығуын, оқуға деген мотивациясын дамыту;
- белгілі мәселе шешуде оқушылардың ынтымақтастығын, серіктестігін
ұйымдастыру;
- көбіне оқу жұмысының топтық түрлерін қолдану;
- оқушының өзіндік ізденіс-зерттеу жұмыстарын ұтымды ұйымдастыру;
- оқушының өз біліміне, күшіне сенімін арту;
- оқушының өзінің көршісінің (ұжымының) білімін тексеруге, бағалауға
атсалысу;
- оқушының өз білімін өзі бағалау;
- оқу үрдісінде әр түрлі шапшаңдықпен және әр түрлі көлемді (стандартқа
сәйкес) оқу материалын игерудің мүмкіншілігін ашу;
- дамытушы оқытуға арналған ойындарды қолдану;
- оқушының шығармашылық қабілетттерін ашу.
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру үшін
қазіргі кезеңде дарынды да талапты оқушы тәрбиелеп шығару – колледж
оқытушыларының алдына қойылып отырған басты мәселе. Ал бұл мәселені шешуде
оқушылардың шығармашылығын қалыптастыру үшін колледждің оқу-тәрбие үрдісіне
ұжымдық оқыту технологиясын енгізудің маңызы зор. Ұжымдық оқыту
технологиясын қолдана отырып оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын
арттыру. Осы технологияны қолдана отырып оқушыларға сөзжұмбақтар мен
үлестірме қағаздарын және өтілген тақырыптарға байланысты сұрақтар
дайындау. Жаңа тақырып бойынша үлестірме материалдар және үлестірме
қағаздар сонымен қатар қосымша тапсырмалар мен үй тапсырмаларын құрастыру.

2. СабаҚ жоспары №6
ПӘН: «Техникалық механика негіздері»
ТаҚырыбы: : «Кинематиканың негізгі түсініктері»
СабаҚтыҢ маҚсаты:
- білімділік: Оқушыларға кинематиканың негізгі түсініктерін
статика бөлімін еске түсіре отырып түсіндіру.
- дамытушылық: Оқушылардың ұжымдық жұмыс атқара отырып
логикалық ойлау және танымдық қабілеттіліктерін, сөйлеу дағдыларын
ұйымдастыру.
- тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, бір-бірін тыңдай білуге
тәрбиелеу. Материалдарды бірін бірі ұжымдық оқытуға. Тәжірибе жүзінде
тақырыпты қалыптастыруға.
СабаҚтыҢ типі: аралас сабақ.
оҚыту Әдістері: ұжымдық (кіші топтармен жұмыс істеу). Қоржын интелектуалды
сұрақ жауап ойыны. Тапқыр болсаң тауып көр атты сөзжұмбақ ойыны. Өтілген
тақырыпты қайталауға арналған «Кім озат» атты тәжрибелік есеп шығару
үрдістеріне арналған тапсырмалар.
КӨрнекіліктер: оқушыларға арналған әдістемелік өңдеулер мен
қосымша әдебиеттер. Көрнекіліктер мен қосымша кеспе қағаздары мен
презентациялар.

САБАҚТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
I. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Оқушылар мен cәлемдесу.
2. Топты түгелдеу;
3. Дәрісхананың даярлығын тексеру;
4. Оқушылардың ұжымдық топ аралық бөлінулері мен атауын таныстыру және
сабақтың өтілу барысын түсіндіру, дұрыс жауап берілген топқа ынталандыру
және бағалау, ал ұжымдық жұмыс істеуге кедергі келтірген топқа айып-
карточкалары берілетінін ескерту.
II. Үй тапсырмасы, өткен сабақты қайталау:
1. Материалдар кедергісі бөлімі бойынша қосымша сұрақтар «Қоржын»
2. Өтілген тақырыпты қайталау танымдық қызығушылығын қарқындату
мақсатында топ аралық сөзжұмбақтарды шешу. «Тапқыр болсаң тауып көр»
3. Өтілген тақырыпты қорытындылау мақсатында «Кім озат» атты байқау
(тәжрибелік есептер мен тапсырмалар).
III. Жаңа тақырыпты түсіндіру:
Жаңа тақырыпты оқушыларға бағыт көрсете отырып, ұжымддық әдісті қолдана
отырып меңгерту.
Статиканың негізгі түсініктері мен ұғымдары.
IV. Жаңа тақырыпты бекіту:
Жаңа тақырыпты сұрақ-жауап арқылы бекіту. Кіші ұжымдық топтардың сұрақа
жауап берулері арқылы жаңа сабақты менгерулерін бақылау.
V. Үй тапсырмасы: Кинематиканың негізгі түсініктері мен ұғымдарына
байланысты үлестірме қағаз дайындап келу. Өтілген тақырып бойынша қысқаша
конспект Әдістемелік өңдеу қазақ топтарына арналған әдістемелік оқу құралы.

3. САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ:

I. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Оқушылар мен cәлемдесу.
2. Топты түгелдеу;
3. Дәрісхананың даярлығын тексеру;
4. Оқушылардың ұжымдық топ аралық бөлінулері мен атауын таныстыру және
сабақтың өтілу барысын түсіндіру, дұрыс жауап берілген топқа ынталандыру
және бағалау, ал ұжымдық жұмыс істеуге кедергі келтірген топқа айып-
карточкалары берілетінін ескерту.

I. Үй тапсырмасы, өткен сабақты қайталау:

1. Материалдар кедергісі бөлімі бойынша қосымша сұрақтар

2. Өтілген тақырыпты қайталау танымдық қызығушылығын қарқындату мақсатында
топ аралық сөзжұмбақтарды шешу.

| | |

мұндағы, нүктенің радиус векторы. (2.8)–дің екі жағынан модуль
алайық:
.
(2.32)
Бұл жерде уақыт дифференциалы dt оң таңбалы шама екені ескеріледі. Енді
радиус векторы дифференциалының модуліне тең болатынын пайдаланайық:
.
(2.33)
(2.32) теңдегі арқылы (2.33) өрнегінен мынадай формуланы аламыз:

(2.34)
Доғалық координаттың уақыт бойынша алынған туындысының таңбасы “+”, не
“–” болуы мүмкін. Егер қозғалыс доғаны есептеудің оң бағытында орындалса,
онда болатындықтан ал қозғалыс доғалық қашықтықты есептеу
бағытына қарсы бағытта орындалатын жағдайда . Траекторияның М
нүктесінде жүргізілген жанаманың бірлік векторын деп белгілейік. Бұл
векторы S доғалық қашықтықты есептеудің оң бағытына сәйкес
бағытталатынын ескерсек, онда (2.34)-ті векторлық түрде жаза аламыз:
.
Сонымен, нүкте қозғалысы табиғи тәсілде берілген болса, онда оның
жылдамдығының модулі де, бағыты да толық анықталады.

IV. Жаңа тақырыпты бекіту: Жаңа тақырыпты сұрақ-жауап арқылы бекіту. Кіші
ұжымдық топтардың сұраққа жауап берулері арқылы жаңа сабақты менгерулерін
бақылап байқау

Қосымша сұрақтар мен тест тапсырмалары
ЖАҢА ТАҚЫРЫПТЫ БЕКІТУГЕ АРНАЛҒАН ҮЛЕСТІРМЕ СҰРАҚТАРЫ

ЖАҢА ТАҚЫРЫПҚА АРНАЛҒАН ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ

1. Кинематика сөзі қай елдің сөзі?

A. Орыс елінің сөзі
B. Ағылшын елінің сөзі
C. Неміс елінің сөзі
D. Грек елінің сөзі
E. Латын сөзі

2. Кинематика сөзі қандай мағынаны білдіреді, қазақша баламасын табыңыз?

A. Күштер жүйесі мағынасында;
B. Еркіндік мағынасын білдіреді;
C. Қатаңдық мағынасын білдіреді;
D. Салмақты білдіреді;
E. Қозғалыс деген мағынаны білдіреді;

3. Нүкте қозғалысының заңдылығын анықтаудың немесе қозғалыс теңдеулерін
құрудың неше тәсілі бар?

A. 14 тәсілі бар;
B. 2 тәсілі бар;
C. 3 тәсілі бар;
D. 4 тәсілі бар;
E. 12 тәсілі бар;

4. - теңдеуі қандай тәсілде кездесетінін атаңыз?

A. Табиғи тәсілде;
B. Жасанды тәсілде;
C. Координаттық тәсілде;
D. Векторлық тәсілде;
E. Кинематикалық тәсілде;

5. - теңдеулері қандай тәсілде қарастырылады?

A. Жасанды тәсілде;
B. Табиғи тәсілде;
C. Векторлық тәсілде;
D. Координаттық тәсілде;
E. Кинематикалық тәсілде;

6. Егер нүкте бір жазықтықта қозғалмайтын болса, онда оның қозғалысы екі
ғана скаляр теңдеумен беріледі, сол теңдеуді көрсетіңіз?

A. x=f (n), y=f (n).
B. x=f1(x), y=f2(y).
C. x=f1(t), y=f2(t).
D. x=f1(a), y=f (b).
E. x=f (r), y=f2(r).

7. Векторлық тәсілдің теңдеуін көрсетіңіз?

A. ;
B. ;
C. ;
D. ;
E. ;

8. Δt – уақыт аралығындағы нүктенің орташа жылдамдығы деп аталады. Ол қай
формуламен анықталады?

A. .
B.
C.
D.
E.

9. - формуласы нені анықтайды?

A. Үдеудің шамасын анықтайды;
B. Лездік жылдамдық немесе берілген t уақытындағы жылдамдықты анықтайды;
C. Жылу сыйымдылығы мен күштер қозғалысын анықтау үшін;
D. Қозғалыстың физикалық және механикалық тежелулерін анықтау үшін:
E. Бұл формула тек математикалық тәсілдерді шығау үшін пайдаланылады;

10. - теңдеу нүктенің жылдамдық векторы -ның уақытқа тәуелді
өзгеруін көрсететін, мынадай теңдеуді береді:

A.
B.
C.
D.
E.

11. Жылдамдықтың уақыт өтуіне байланысты өзгеруінің тездігін сипаттаушы
физикалық шаманын не деп атаймыз?

A. Ұзындық деп атаймыз;
B. Күш деп атаймыз;
C. Қозғалыс деп атаймыз;
D. Үдеу деп атаймыз;
E. Созылу деп атаймыз;

12. - формула қалай аталады?

A. Нүктенің берілген уақыттағы үдеуі;
B. Жылдамдық шамасы;
C. Қозғалыс шамасының формуласы;
D. Күшке байланысты формула;
E. Кинематиканың түйінді формуласы;

13. Нүктенің санақ жүйесіндегі координаттары x, y, z уақытқа тәуелді
функциялар түрінде беріледі:
.
A. x=f (n), y=f (n).
B. x=f1(x), y=f2(y).
C. x=f1(t), y=f2(t).
D. x=f1(a), y=f (b).
E. .

14. Доғалық координаттың уақыт бойынша алынған туындысының таңбасы қандай
болуы керек?

A. Тек оң;
B. Таңбасы болмайды мүлдем;
C. Тек теріс таңба;
D. Оң немесе теріс таңба болуы мүмкін;
E. Таңбаның мүлдем қажеті жоқ;

V Үй тапсырмасы.
ҮЙ ТАПСЫРМАСЫН ОРЫНДАУ ТӘРТІБІ

Кинематиканың негізгі түсініктері мен ұғымдарына байланысты үлестірме
қағаз дайындап келу. Өтілген тақырып бойынша қысқаша конспект. Өтілген
тақырыпқа қысқаша талдау жасап келу. Тәсілдердің ұғымына байланысты табиғи
және жасанды құбылыстарды байланыстыра отырып мысал құрып келу.

4. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1.Т.М. Жүнісбеков Теориялық механика курсының статика бөлімі оқу құралы
Алматы 2006ж. Жолдасбеков Ө.А., Сағитов М.Н., Теориялық механика курсы,
қосымша оқулықтар, Алматы: “Атамұра”, 2002 ж.
2.Никитин Н.Н. Курс теоретической механики. Изд.5, переобработанное и
дополненное. М., “Высшая школа”,
3.Тарг С.М., Краткий курс теоретической механики, М., “Наука” 1998 г.
4.Яблонский А.А., Курс теоретической механики, Часть 1, ІІ, М., 1987 г.
5.Мещерский И.В.,Сборник задач по теоретической механике,М.,“Наука”,1986 г.

-----------------------

ТОП АТАУЫ

1
«СТАТИКА»
тобы

2
«ДЕФОРМАЦИЯ»
тобы

3
«КИНЕМАТИКА»
тобы

3. Үш күш туралы теореманы анықтап беріңіз?

4. Қос күш және қос күш моменті дегеніміз не?

2. Байланыстар аксиомасы?

5. Статикадағы негізгі лема?

6. Пуансо теоремасын еске түсіріңіз?

8. Материалдар кедергісі бөлімінде не түсіндіңіз?

9. Деформация ұғымы нені білдіреді және қандай түрлерін білесіз?

11. Буклетпен жұмыс жасаңыз.

10.Техникалық механика пәнінің сіздің таңдаған мамандығыңызға пайдасы
барма?

16. Қос күшті қосу теоремасына анықтама беріңіздер?

1. Статиканың негізгі ұғымдары мен аксиомаларын есіңізге түсіріңіз?

12. Техникалық механика пәніне байланысты еркін тақырып. Немесе пәннің
сіздің мамандығыңызға маңызы мен мақсатын түсіндіріңіз?

13. Сіз таңдаған мамандық өзіңізге ұнай ма?

14. Статиканың негізгі түсініктері және аксиомалары.

17. Қос күш дегеніміз не?

15. Күштердің кез келген кеңістік жүйесін бір центрге келтіруді қалай
түсінесіз?

18. Күш моментінің скалярлық анықтамасы?

6. Пуансо теоремасын еске түсіріңіз?

2.3-сурет

2.6-сурет

1. Кинематиканың негізгі түсініктері.

2. Кинематика деген ұғым нені білдіреді?

3. Нүкте кинeматикасынан нені түсіндіңіз?

4. Нүкте қозғалысының заңын анықтаудың неше тәсілі бар?

6. Табиғи тәсілден нені түсіндіңіз?

7. Координаталық тәсілден нені түсіндіңіз?

8. Векторлық тәсілден нені түсіндіңіз?