Етістіктің саны және шақтары

Город Шымкент
школа-лицей №41
урок
казахского языка
в начальных классах
с русским языком обучения
тема:
«Етістік.Етістіктің шақтары.»

Учитель:
Отыншиева Багила Апбазовна.
Шымкент-2012

Отыншиева Багила Апбазовна
Тақырыбы: Етістік, Етістіктің шақтары
Мақсаты: Етістікті ауызша және жазбаша түрде дұрыс және нақты қолдану.

Етістікті шақтармен, сонымен дұрыс ауыстыруды білу.
Ой дағдыр, назарын білімін ауызша сөздерді даму.
Табиғаттың қорғауының білімін үлкейту.
Туған жерге жақсы қарым-қатынасты тәрбиелеу.
Сабақтын кезендері
1. Әнұран (1 куплет және қайырмасы)
- Бүгін біз «Тіл» деген әлемге жүрүді жалғастырамыз. Оның бір облысы
«Етістік» деп аталады.
Енді етістіктің мақтарын қайталап жіберейік.
- Ал енді жұмысқа кірісейік. Балалар, Қазақстан Республикасының
астанасы қалай аталады?
- Астана
- Бүгін біз сабақта үлкен А мен кішкентай а-ны бірге қосып жазамыз.
- Сендер қазақ тілінде А әрібіндегі біздің өмірде маңызды қандай сөздер
білесіндер?
- Ақыл, ар, апа, ата.
Ауызша жұмыс
- Балалар, «Астана» деген сөз сөздік сөз арасында қай топқа жатады?
- Бұл сөз «Қазақстан» деген топқа жатады.
- Дұрыс, ал енді ІІ топ сөздер айтады, ал сендер оны жазасында...
Жарайсындар!
Ал енді сөздердін дұрыстығын тексеріндер.
Біздің Республика маңызды күнді тойлайды - Қазақстан Республикасының 10-
жылдығы.
Бәлкім, біреу біз Республикасыныңжайында олең айтып береді? (Бір оқушы
өлең айтады)
- Ал енді, балалар, айтындаршы жақын арада қандай мереке болады?
- Ғарышкер күні.
- Ал неге ол күн солай аталады?
- Өткені 1961 жылы 12 сәуірде бірінші ғарышкер Юрий Гагарин ғарышқа
ұшты.
- Ал сендер қандай қазақ ғарышкерлерді білесіңдер?
- Тоқтар Аубакиров, Талғат Мусабаев.
- Қарап және жаттап алыңдар қалай дұрыс оларды аты-тегілері жазылады.
Бұлар біздің еліміздің мақтанышы.
- Қай космодромнан олар ұшқан?
- Ил, ол Байконур.
Ал енді осы сөздік сөз тобынан бір сөзді алып, бір сөйлем құрындар.
Қазақстанда әртүрлі ұлтты адамдар өмір сүреді.
- Қай сөздік сөзді біз қолдандық?
Жаттап алу керек орфограмманы сызып қойындар.
Ауызша сұрау.
- Ал енді бұл сөйлемді етістікті табайақ. Етістік дегеніміз не?
- Етістік - сөз таптары, іс-әрекетті білдіреді және не істейді?
Қайтеді? деген сұраққа жауап береді.
Сөйлемде етістік баяндауыш рөлін атқарады.
- Етістік қалай ауысады?
- Етістік санымен және шақпен ауысады.
- Тағы етістік туралы не білесіңдер?
Енді етістікке тапсырма.
- Қазір тақтаға қарандар. Тақтада тақырып. Біз оны өзіміз жазамыз, бірақ
мен бірінші сендерге оқып беремін.
Қарда жүргішмұз еріп жатыр.
Ол суда жүзіп жатыр.
Ол күннен қашып жатыр.
Орфографиялық дайындық.
Бәрілердін бірге оқыңдар. Кім айтып бере алады? Ал енді өздерін
жазындар.
Дәптерлермен ауысып тексеріндер.
Кімде, қай сөзде қате болды? Қай сөздердің көмегімен автор бізге мұзбен
суда не болғанын көрсетті?
- Еріп жатыр, жүзіп жатыр, қашып жатыр.
- Қай сөз тапқа олар жатады?
- Етістік.
- Етістіктің саның және шақтарын айтыңыздар.
Дифференциялық жұмыс.
- Қазір әркім өз жұмысын істейді. Үшінші топтағы балалар бірінші
дәреженің жұмысын істейді.
Бірінші дәреже.
Етістіктерді үш топқа бөліп жазындар жабады, соғып жатырмыз, салған,
жүгірген, киемін, қыдырып жүрсіндер, жейміз, жарқырап жатыр, ағарды.
Екінші дәреже
Осы сөз топтан екі сөйлем құрандар. Сөйлемдерді мүшелермен бөліңдер.
Үшінші дәреже
Етістіктерді құрандар, осы жалғауларды қолданып: ған, ген, қан, кен, тыр,
тір.
Ойын минутасы
- Ал енді ойнайық. Мен сендреге сұрақ қоямын, ал сендер тез жауабын айту
керексіндер. Көріміз, қай топ ең жылдам.
1. Қандай орманды тұрғын саңырау құлақты талда кептіреді? (Тиін)
2. Қандай аң қыс бойы басын астына қарай ұйықтайды? (Ұшқыш тышқан)
3. Ара шаққан соң, арамен не болады? (қатыс болады)
4. Қай жақа қарай түсте пістегүл басы қарап тұрады? (күнге қарап)
5. Көктемде әлде жазда сирень гүлденеді (көктемде)

Өздік жұмыс
Сендер тақырып жаздындар, ол жерде көктем туралы айтылған. Қазір мен
сендерге бір өлең оқып беремін. Сөздері Абай Құнанбаевтігі әні
Құрманғазынінкі...
- Қай мезгіл туралы бұл өлеңдер айтылған.
- Көктем мезгілі туралы.
- Ал қазір мен сендерге тағы Қазақстанның әсем және бай табиғатын айтып
бергім келеді.
Гүлдердін көбісі бүгінгі күнде азайып бара жатыр. Олар Қызыл кітапқа
кірген. Өсімдіктерді жұлуға бола ма?
- Жоқ
- Дұрыс мынау бекер айтылмаған сөздер емес ғой: «Ұстап алдыммен
көбелекті - ол өліп қалды, жұлып алдым мен гүлді - ол солып қолды».
Сол кезде түсінікті болды: көркем затқа тек жүрекпен тиуге болады.
Қолмен ұстап біз оларды өлтіреміз.
Ал енді сендер көктем келуімен қандай өзгерістер көргеніне баланысты
сөйлем құраңдар. (Балалар 3-4 сөйлем оқиды).
Мен сендердің сөйлемдерінді тындадым.Бұл сендердің сана- сезімдерін.
Енде мынау суретке қарандаршы бұны Исаак Левитан жазған. Орыс
табиғаттың жазушысы, оның суреттері бізді үлкен өнерлі ғажап әлемге алып
барады. Өзі қысқа, бірақ жарық өмірінде бұл суретші мыңдаған қайталанбас
сурет салды.
Суреттін сипаттамасы.
Бұл сурет «Көктем. Үлкен су» деп аталады. Қараңдар, қандай әдемі болып
кішкентай ағаштар жарқырап тұр.
Көкшіл, ұзындау көлеңкелер суда дірілдеп тұр. Суда қайық, алыста ауыд.
Бұның бәрі адамның өмірі туралы сипат.
Қазір сендер И.Левитана суреті бойынша бірнеше сөйлем құруға
тырысындар.
Сендерге көмекке - тақтаға сөздер, анықтама үшін: қайық, көктемдегі,
құстар.
Сендердің көңіл - күйлері көктемдегідей болу үшін, сендер «Көктем»
деген Вивальдирің әнін қосып жазасындар.
Тексеру
- Өз жұмыстарынды оқыңдар. Ән топтан бір оқушыдан.
(І топ - Лиля, ІІ топ - Назгуль, ІІІ топ - Маша)
Жарайсындар, ал енді айтыңдаршы біз бүгін сабақта гемеп айналыстық?
Қорытынды
- Тақырыпты қайталайық
«Етістіктің саны және шақтары»
Біз үлкен және кішкентай Аа жаздық.
Сөздер «Қазақстан» деген тақырыпқа.
Үй жұмысы