Оксидтердің химиялық формуласы, аталуы

Химия кабинетiндегi қауiпсiздiк техникасынын негiзгi ережелерi:

1. Лабораторияда және кабинетте тек химия пәнінің мұғалімі бар кезде әрі оның рұқсатын алып жұмыс істеу керек.
2. Алдымен әрбір орындалатын жұмыспен танысып, ондағы қолданылатын заттардың қасиеттерімен, құрал-жабдықтардың нақты өздерімен танысып, әрі не үшін қолданылатынын айқындап алу керек.
3. Химиялық лаборатория мен кабинетте жұмыс кезіндегі қауіпсіздікті қамтамасыз ететін дүниелердің: алғашқы көмек көрсететін қобдишаның, көзді жуатын айдалған судың, өрт сөндіргіштің, оттың бетін жауып кішігірім өртті сөндіретін жамылғыш пен құм салғыш ыдыстың, қан тоқтатқыш қоспаның, йод ерітіндісінің, т.б. тұрған жерін дәл біліп алу керек.
4. Кез келген жұмысты орындаудан бұрын оқушы үстіне арнайы жұмыс халатын киіп, қажет болса көзіне қорғауыш көзілдірік, тіпті газтұтқыш арнайы тұмылдырық киіп алғаны дұрыс. Аяқкиімінің де жан-жағы жабық болғаны жөн, қолға арнайы қолғап кию де қажет болуы мүмкін. Егер оқушының шашы ұзын болса, оны жинап қою керек.
5. Тәжірибеге кірісердің алдында жұмыс үстелінің үстінен артық дүниені, соның ішінде оқулықтар мен басы артық қағаздарды шетке алып қою керек.
6. Реактив салынған ыдыстың сыртында жазылған заттың формуласын кем дегенде екі рет қарап, іздеп отырған затың дәл сол ма айқындап алған жөн.
7. Реактивтерді қолмен ұстауға, дәмін татып көруге болмайды. Егер газ күйіндегі заттың иісін сезгің келсе, оның ыдысын мұрыннан алысырақ ұстап, аздап желпіп көруің керек. Оны дұрыс орындауды мұғалім мен лаборант көрсетіп береді.
8. Реактиві бар ыдыстың аузына үңілмейді, жанынан қарайды. Сынауықтың ашық аузын оқушы өзіне немесе жанындағы адамға қаратып ұстамауы керек.
9. Артық алынған реактивтің қалғанын таза зат салынған ыдысқа салуға немесе құюға болмайды. Лабораторияда және кабинетте тек таза зат пен таза ыдыстарды қолданатынын үнемі есте ұстаған жөн.
10. Тәжірибеге қажетті заттарды мүмкіндігінше дәл мөлшерде және аз етіп алыңдар. Реактивтерді үнемді қолдана білу керек.
11. Қышқылдармен және сілтілермен жұмыс істегенде абай болыңдар! Егер реактив денеге немесе киімге тиіп кетсе, бірден суды көбірек пайдаланып, жуып жіберген дұрыс.
12. Реактивтің әсерінен денедегі аздап күйіп қалған жерді суық ағынды сумен жақсылап шаю керек. Содан кейін барып тиісті дәрігерлік көмек көрсетіледі.
13. Лабораторияда немесе кабинетте орынсыз жүре беруге, дауыс көтеріп сөйлеуге болмайды, өйткені басқаларға кедергі келтіресіңдер.
14. Мұғалімнің рұқсатынсыз таныс емес затты алып пайдалануға болмайды.
15. Жұмыс соңында қолданылған құрал-жабдықтарды, реактивтерді, қыздырғыш құралдарды өз орындарына апарып қою керек. Реактивтердің қалдығын ережеге сай мұғаліммен немесе лаборантпен келісіп алып, аластау керек.
16. Химиялық лабораториядан немесе кабинеттен шығар алдында суды тоқтатқандығыңа, газды және электр қыздырғыш торды өшіргендігіңе, т.т. көз жеткізу қажет.
17. Газ жанарғысын, спиртшамды және электр қыздырғыштарды пайдаланудың өзіндік ерекшеліктері бар, соларды бұлжытпай орындау керек. Олармен жұмыс істеуді мұғалімнің немесе лаборанттың көмегімен игерген дұрыс.
18. Ең бастысы өзің білмесең не күмәндансаң, мұғалімнен сұрап алу қажет

№1 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Химиялық тәжірибе кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелерімен танысу
Мақсаты: Химиялық тәжірибе кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелерімен мұқият танысу.
Құрал-жабдықтар: Химиялық тәжірибе кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелері жазылған
плакаттар, слайдтар

Практикалық жұмысты орындау барысы:
1. Химиялық тәжірибе кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелерін зер салып оқыңдар және әрдайым есте сақтаңдар.
2. Практикалық жұмысқа қорытынды жасаңдар.
3. Химиялық тәжірибе кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелерін естеріңде ұстап, алдағы уақытта лабораториялық, практикалық жұмыстар кезінде қатаң сақтаңдар.

Химия кабинетiндегi қауiпсiздiк техникасынын негiзгi ережелерi:
(Төмендегі сөйлемдердегі көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойып жазыңдар:)
1. Кез келген жұмысты орындаудан бұрын оқушы үстіне арнайы жұмыс ............................... киіп, қажет болса көзіне қорғауыш көзілдірік, тіпті газтұтқыш арнайы тұмылдырық киіп алғаны дұрыс. Аяқкиімінің де жан-жағы жабық болғаны жөн, қолға арнайы қолғап кию де қажет болуы мүмкін. Егер оқушының шашы ұзын болса, оны жинап қою керек.
2. Тәжірибеге кірісердің алдында жұмыс .................................... үстінен артық дүниені, соның ішінде оқулықтар мен басы артық қағаздарды шетке алып қою керек.
3. Реактив салынған ыдыстың сыртында жазылған заттың ................................................кем дегенде екі рет қарап, іздеп отырған затың дәл сол ма айқындап алған жөн.
4. Реактивтерді .............................ұстауға, дәмін татып көруге.............................. Егер газ күйіндегі заттың иісін сезгің келсе, оның ыдысын мұрыннан алысырақ ұстап, аздап .................................көруің керек. Оны дұрыс орындауды мұғалім мен лаборант көрсетіп береді.
5. Реактиві бар ыдыстың ................................үңілмейді, жанынан қарайды. Сынауықтың ашық аузын оқушы өзіне немесе жанындағы адамға қаратып ұстамауы керек.
6. Артық алынған реактивтің қалғанын таза зат салынған ыдысқа салуға немесе құюға болмайды. Лабораторияда және кабинетте тек таза зат пен таза .........................................қолданатынын үнемі есте ұстаған жөн.
7. Қышқылдармен және сілтілермен жұмыс істегенде абай болыңдар! Егер реактив денеге немесе киімге тиіп кетсе, бірден ............................ көбірек пайдаланып, жуып жіберген дұрыс.
8. Лабораторияда немесе кабинетте ..........................................жүре беруге, дауыс көтеріп сөйлеуге болмайды, өйткені басқаларға кедергі келтіресіңдер.
9. Мұғалімнің рұқсатынсыз таныс емес..................................алып пайдалануға болмайды.
10. Химиялық лабораториядан немесе ..........................................шығар алдында суды тоқтатқандығыңа, газды және электр қыздырғыш торды.....................,...................т.т. көз жеткізу қажет.
Қорытынды:
_______________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:
№1 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Химиялық тәжірибе кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелерімен танысу
Зертханалық құралдармен жұмыс істеп үйрену
Мақсаты: Химиялық тәжірибе кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелерімен мұқият танысу. Химиялық тәжірибелер кезінде қолданылатын әр түрлі ыдыстар мен құралдардың
аттарын есте сақтау, олармен жұмыс істеуді меңгеру.
Құрал-жабдықтар: Химиялық ыдыстар мен құралдардың суреттері бар плакаттар, слайдтар.
Кәрлен ыдыстар, шыны ыдыстар, шыны түтіктер, қасықтар, құйғы, құтылар, стакандар,
таразы, цилиндр, тығындар, қысқыштар, бюретка, мұздатқыштар, сүзгі қағазы, қысқыш,
тамшуыр, сынауық, сынауық салатын штатив, су, саз, құм, күкірт.
Практикалық жұмысты орындау барысы:
Химия кабинетiндегi қауiпсiздiк техникасынын негiзгi ережелерi:

19. Лабораторияда және кабинетте тек химия пәнінің мұғалімі бар кезде әрі оның рұқсатын алып жұмыс істеу керек.
20. Алдымен әрбір орындалатын жұмыспен танысып, ондағы қолданылатын заттардың қасиеттерімен, құрал-жабдықтардың нақты өздерімен танысып, әрі не үшін қолданылатынын айқындап алу керек.
21. Химиялық лаборатория мен кабинетте жұмыс кезіндегі қауіпсіздікті қамтамасыз ететін дүниелердің: алғашқы көмек көрсететін қобдишаның, көзді жуатын айдалған судың, өрт сөндіргіштің, оттың бетін жауып кішігірім өртті сөндіретін жамылғыш пен құм салғыш ыдыстың, қан тоқтатқыш қоспаның, йод ерітіндісінің, т.б. тұрған жерін дәл біліп алу керек.
22. Кез келген жұмысты орындаудан бұрын оқушы үстіне арнайы жұмыс халатын киіп, қажет болса көзіне қорғауыш көзілдірік, тіпті газтұтқыш арнайы тұмылдырық киіп алғаны дұрыс. Аяқкиімінің де жан-жағы жабық болғаны жөн, қолға арнайы қолғап кию де қажет болуы мүмкін. Егер оқушының шашы ұзын болса, оны жинап қою керек.
23. Тәжірибеге кірісердің алдында жұмыс үстелінің үстінен артық дүниені, соның ішінде оқулықтар мен басы артық қағаздарды шетке алып қою керек.
24. Реактив салынған ыдыстың сыртында жазылған заттың формуласын кем дегенде екі рет қарап, іздеп отырған затың дәл сол ма айқындап алған жөн.
25. Реактивтерді қолмен ұстауға, дәмін татып көруге болмайды. Егер газ күйіндегі заттың иісін сезгің келсе, оның ыдысын мұрыннан алысырақ ұстап, аздап желпіп көруің керек. Оны дұрыс орындауды мұғалім мен лаборант көрсетіп береді.
26. Реактиві бар ыдыстың аузына үңілмейді, жанынан қарайды. Сынауықтың ашық аузын оқушы өзіне немесе жанындағы адамға қаратып ұстамауы керек.
27. Артық алынған реактивтің қалғанын таза зат салынған ыдысқа салуға немесе құюға болмайды. Лабораторияда және кабинетте тек таза зат пен таза ыдыстарды қолданатынын үнемі есте ұстаған жөн.
28. Тәжірибеге қажетті заттарды мүмкіндігінше дәл мөлшерде және аз етіп алыңдар. Реактивтерді үнемді қолдана білу керек.
29. Қышқылдармен және сілтілермен жұмыс істегенде абай болыңдар! Егер реактив денеге немесе киімге тиіп кетсе, бірден суды көбірек пайдаланып, жуып жіберген дұрыс.
30. Реактивтің әсерінен денедегі аздап күйіп қалған жерді суық ағынды сумен жақсылап шаю керек. Содан кейін барып тиісті дәрігерлік көмек көрсетіледі.
31. Лабораторияда немесе кабинетте орынсыз жүре беруге, дауыс көтеріп сөйлеуге болмайды, өйткені басқаларға кедергі келтіресіңдер.
32. Мұғалімнің рұқсатынсыз таныс емес затты алып пайдалануға болмайды.
33. Жұмыс соңында қолданылған құрал-жабдықтарды, реактивтерді, қыздырғыш құралдарды өз орындарына апарып қою керек. Реактивтердің қалдығын ережеге сай мұғаліммен немесе лаборантпен келісіп алып, аластау керек.
34. Химиялық лабораториядан немесе кабинеттен шығар алдында суды тоқтатқандығыңа, газды және электр қыздырғыш торды өшіргендігіңе, т.т. көз жеткізу қажет.
35. Газ жанарғысын, спиртшамды және электр қыздырғыштарды пайдаланудың өзіндік ерекшеліктері бар, соларды бұлжытпай орындау керек. Олармен жұмыс істеуді мұғалімнің немесе лаборанттың көмегімен игерген дұрыс.
36. Ең бастысы өзің білмесең не күмәндансаң, мұғалімнен сұрап алу қажет

Төменде көрсетілген химиялық ыдыстардың аттарын жаз.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
Қорытынды:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________





№3 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Лабораториялық штативтермен және қыздыру құралдарымен
(спирт шамы және электрқыздырғыштар) жұмыс істеу тәсілдері
Мақсаты: Лабораториялық штативтермен және қыздыру құралдары: спирт шамы және
электрқыздырғыштарымен жұмыс істеуді меңгеру
Құрал-жабдықтар: Лабораториялық штатив, қол штативі, кәрлен табақша, сынауық, спиртшам,
сіріңке, суы бар стакан.
Практикалық жұмысты орындау барысы:
№
Жұмысқа нұсқау
Тәжірибенің орындалуы
1
Лабораториялық тұрғыны құрастырып, сынауықты тұрғыға бекітіңдер.

2
Электрқыздырғыштарымен (сынауықты электроқыздырғыш, электроплитка) танысып, оларды токқа қосып, ажыратыңдар.

3

Спиртшаммен танысып, оны жағып, өшіруді үйреніңдер.

4
Сынауыққа су құйып, оны спиртшамға қыздырыңдар.

5
Жалынның құрылысымен танысыңдар.

Төмендегі суреттерді түсіндіріп жаз.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Қорытынды:
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Бағасы:
Күн жады____________
№4 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Ластанған ас тұзын тазарту
Мақсаты: Лабораториялық құралдар және химиялық заттармен жұмыс істей білуді одан
әрі жалғастыру, қоспаны бөлу әдістерін меңгеру.
Құрал-жабдықтар: Лабораториялық штатив, қол штативі, кәрлен табақша, 1-2 сынауық, шыны
түтікше, спиртшам, сіріңке, суы бар стакан, ластанған тұз, сүзгі қағаз, құйғы, құты,
стакан, сынауық қоятын тұрғы.

Практикалық жұмысты орындау барысы:

№
Жұмысқа нұсқау
Тәжірибенің орындалуы
1
Сүзгі қағазды даярлап, оны құйғышқа орналастырыңдар.

2
Стақанға лас тұзды салып, су құйып шыны таяқшамен араластырыңдар.

3

Қоспаны 15-20 сек қойып, тұндырыңдар да тұнбаған бөлігін сүзіңдер.

4
Сүзіндіні кәрлен табақшаға құйып, оны тұрғыға орналастырып, спиртшаммен қыздырыңдар.

5
Алынған кристалдың түсіне назар аударыңдар.

Қорытынды:
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:

Күн жады____________
№5 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Физикалық және химиялық құбылыстарды зерттеу
Мақсаты: Физикалық және химиялық құбылыстардың айырмашылығы мен ұқсастығын ажырату,
заттардың өзгерістерін сипаттай білу.
Құрал-жабдықтар: 1-2 сынауық, сынауық қоятын тұрғы, парафин, таттанған темір шеге, мыс сым,
таттанбаған темір шеге, спиртшам, сіріңке, кішкене алма, кішкене ағаш шиі, мұз, суы
бар стакан, қысқыш.

Практикалық жұмысты орындау барысы:

№
Жұмысқа нұсқау
Тәжірибенің орындалуы
1
Мұзды, суды, су буын салыстырыңдар. Су буын алу үшін суды сынауыққа құйып, спиртшаммен қыздырып, буландырыңдар.

2
Парафинді жағып, аз уақыттан соң сөндіріңдер.

3

Таттанған темір шеге мен таттанбаған темір шегені салыстырыңдар.

4
Ағаш шиін қысқышпен ұстап, спиртшамның жалынында қыздырыңдар.

5
Мыс сымды төске балғамен ұрып жапырыңдар. Дәл сондай мыс сымды жалынға ұстаңдар. Құбылыстарды салыстырыңдар

6
Алманы кесіп, аз уақытқа қоя тұрыңдар. Не байқалды? Бұл қандай құбылыс?

Қорытынды:
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:

№7 практикалық жұмыс Күн жады____________

Тақырыбы: <<Судың электролизі арқылы оттек пен сутекті алу>>

Мақсаты: Суды тұрақты электр тогының көмегімен айырып, оттек пен сутекті алу

Құрал-жабдықтар: Шыны стакан, электродтар, тұрақты ток көзі, ток өткізгіш сымдар, токты қосып-ажырататын кілт, дистилденген су, күшті электролиттер(NaOH, H2SO4, Na2SO4)

№
Жұмысқа нұсқау
Тәжірибенің орындалуы
1
Электролиз жүргізетін приборды (электролизер) құрастырыңдар: екі электродты токтың екі полюсіне жалғап, ток көзіне өткізгіш сымдар арқылы жалғаңдар.

2
Стаканға су құйып, оған судың электр өткізгіштігін арттыру үшін күшті электролит қосыңдар, мәселен (NaOH, H2SO4, Na2SO4)
Енді оған электродтарды батырып, кілтті қосыңдар. Катодта сутегінің 2 көлемі, анодта оттегінің 1 көлемі түзілетінін бақылаңдар.

Қорытынды:
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:

№6 практикалық жұмыс Күн жады____________
Тақырыбы: <<Сутекті зертханада алу және оның қасиеттерін зерттеу>>
Мақсаты: Зертханада Кипп аппараты арқылы сутекті мырыш пен қышқылдарды әрекеттестіру арқылы алу және белсенді металлды сумен әрекеттестіру арқылы алу , сутектің мыс диоксидімен әрекеттесуін бақылау.
Құрал-жабдықтар: Мырыш түйірлері, натрий металы, тұз қышқылы, су, Кипп аппараты, сынауықтар, тұрғы, шырпы, т.б.
№
Жұмысқа нұсқау
Тәжірибенің орындалуы
1
Кипп аппаратын құру, кеуекке мырыш түйірлерін салып, үстіңгі шарға тұз қышқылын құямыз астыңғы шар толғанша. Ортаңғы шардағы тетікті ашқанда реакция жүреді де сутегі бөліне бастайды. Сутекті сынауыққа жинап алып, жанған спиртшамды жақындатсақ <<пах>> деген дыбыс шығарып жанады.
Реакция теңдеуін және байқалған құбылыстарды жаз.
Кипп аппаратының суретін салу.

2
Сынауықты тұрғыда орналастырып, ішіне аздап су құйып, үстіне кішкене металл натрий саламыз. Бөлінген сутекті келесі сынауыққа жинап алып, жанған спиртшамды жақындатамыз.
Реакция теңдеуін және байқалған құбылыстарды жаз.
Суретін сал.

3
Ішінде мыс (II) оксиді салынған сынауықты аузын төмен қаратып,көлденеңінен металл тұрғыда орналастырып, қыздырамыз. Газ алатын қондырғыдан сутек газын жібереміз.
Реакция теңдеуін және байқалған құбылыстарды жаз.
Суретін сал.

Қорытынды:
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:

№7 практикалық жұмыс
Тақырыбы: <<Судың электролизі арқылы оттек пен сутекті алу>>
Мақсаты: Суды тұрақты электр тогының көмегімен айырып, оттек пен сутекті алу
Құрал-жабдықтар:Электролизер, сіріңке, ток көзі, қосып-ажырататын кілт, дистилденген су.
Практикалық жұмысты орындау барысы:
№
Жұмысқа нұсқау
Тәжірибенің орындалуы
1
Арнайы суды айыратын құралдың екі металл пластинкасына тұрақты ток тізбегін қосқанда, біртіндеп су молекуласы ыдырап, екі түрлі газ-сутек пен оттек түзеді. Олар шеткі екі түтіктегі суды ығыстырып, оның үстіңгі жағына жинала бастайды. Зер салып қарасаңдар, түтіктің бір бөлігіндегі бөлінген газдың көлемі екінші бөлігіндегіден екі есе үлкен екенін байқайсыңдар. Катодта сутегінің 2 көлемі, анодта оттегінің 1 көлемі түзілетінін бақылаңдар.
Көлемі аз газ түзілген түтіктің кранын ашып, аузына шоқтанған шыра апарса ол лап ете түседі. Бұл қандай газ?
Көлемі көп газ түзілген түтіктің кранын ашып, шыраны жақындатса, газдың өзі жана бастайды. Бұл қандай газ?

2Н2О --> 2Н2 + О2

Қорытынды

№8 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Массалық үлесі белгілі зат ерітінділерін даярлау
Мақсаты: Оқу процесінде алған тірек білімді ерітінділер даярлау кезінде іске асыру.
Берілген заттарды рет-ретімен пайдаланып жұмысты орындаудың жоспарын құрып,
оның мазмұнын айта білу. Жұмыс кезінде қауіпсіздік техникасын ережесін қатаң сақтау.
Реактивтер мен құралдар: Қатты тұздар, дистилденген су, таразы, өлшемдік ыдыстар, шыны
таяқша, колбалар, стақандар, сынауықтар, сүзгі қағаздар.
Жұмыс барысы:
1) Массалық үлесі көрсетілген ерітіндіні даярлау үшін қажетті тұз бен судың массасын есептеңдер
І нұсқа10г массалық үлесі 1%-дық ерітінді даярлаңдар.
ІІ нұсқа 10г массалық үлесі 2%-дық ерітінді даярлаңдар.
ІІІ нұсқа 20г массалық үлесі 1%-дық ерітінді даярлаңдар.
ІV нұсқа 20г массалық үлесі 2%-дық ерітінді даярлаңдар.
V нұсқа 30г массалық үлесі 1%-дық ерітінді даярлаңдар.
VІ нұсқа 30г массалық үлесі 2%-дық ерітінді даярлаңдар.
Тәжірибенің орындалуы
Байқалған құбылыстар
2) Таразыға тұзды өлшеңдер (физикадан өлшеу дәлдігін еске түсіріңдер) және құтыға салыңдар.
3) Дистилденген судың қажетті көлемін құйып алыңдар (сұйықтықтың көлемін өлшеу ережесін еске түсіріңдер) және оны құтыдағы тұздың үстіне құйыңдар.
4) Құтының ішіндегісін тұзы ерігенше араластырыңдар.

Қорытынды:

№9 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Судың физикалық және химиялық қасиеттерімен танысу
Мақсаты: Оқу процесінде алған тірек білімді практикалық жұмыс кезінде іске асыру.
Берілген заттарды рет-ретімен пайдаланып жұмысты орындаудың жоспарын құру,
судың қасиеттерімен танысу. Жұмыс кезінде қауіпсіздік техникасын ережесін сақтау.
Реактивтер мен құралдар: Стакандағы су, өлшемдік ыдыстар, штативтегі сынауықтар шыны
таяқша, қасық, индикаторлар, сілті, қышқыл ерітінділері, сүзгі қағаздар. СаО, Zn, Nа. Практикалық жұмысты орындау барысы:
Тәжірибенің орындалуы
Байқалған құбылыстар
1)Судың физикалық қасиеттерін оқулықты пайдаланып сипаттап жазыңдар.
(түсі, иісі, дәмі, қату, қайнау температуралары, жылу мен электр тогын өткізгіштігі, құрамы, тығыздығы, молекуласының пішіні)
2) Индикатор арқылы судың рН ортасын анықтаңдар.
Үш сынауық алып біреуіне NаОН, екіншісіне НСІ, үшіншісіне су құйып, бұл ерітінділерді индикаторлардың түсі қалай өзгеретінін анықтаңдар.
3)Судың белсенді металдармен әрекеттесуі
Сынауыққа су құйып, оған натрий салыңдар. Не байқалады, қандай газ бөлінеді? Реакция теңдеуін жазып, заттарды атаңдар.
4)Судың оксидтермен әрекеттесуі
Сынауыққа кальций оксидін салып, үстіне су құйыңдар. Не байқадыңдар? Реакцияның теңдеуін жазып, типін анықтаңдар.

NаОН -сілтілік орта
НСІ- қышқылдық орта
Н2О- бейтарап орта

Н2О + Nа -->

СаО + Н2О -->
Қорытынды:

№10 практикалық жұмыс
Тақырыбы: <<Судың ластануын тәжірибе жүзінде анықтау>>
Мақсаты: Берілген заттарды ретімен пайдаланып жұмысты орындаудың
жоспарын құру, ластанған суды тазарту. Жұмыс кезінде
қауіпсіздік техникасын ережесін сақтау.
Реактивтер мен құралдар: Ластанған су, өлшемдік ыдыстар, штативтегі
сынауықтар, шыны таяқша, қасық, индикаторлар, сілті, сүзгі
қағаздар.
Практикалық жұмысты орындау барысы:
Тәжірибенің орындалуы
Байқалған құбылыстар
1) Индикатор арқылы берілген сулардың рН ортасын анықтаңдар.
а) Дистильденген су
ә) Кран суы
б) Ішінде еріген тұзы бар су
в) Ішінде ерімеген қатты заттары бар су

2) Ішінде ерімеген қатты заттары бар суды өздеріңе белгілі әдістермен тазартыңдар.

3) Ішінде еріген тұздары бар суды тазартудың жоспарын құрып, сипаттап жазыңдар.

4) Кран суы мен дистилденген судың айырмашылығы бар екендігін тәжірибе арқылы дәлелдеңдер.

Қорытынды:
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
№11 практикалық жұмыс
Тақырыбы: <<Эксперименттік есептер шығару>>
Мақсаты: Берілген заттарды ретімен пайдаланып жұмысты орындаудың
жоспарын құру, эксперименттік есептерді орындау. Жұмыс
кезінде қауіпсіздік техникасын ережесін сақтау.
Реактивтер мен құралдар: Бор ұнтағы, тұз қышқылы, күкірт қышқылы,
натрий гидроксиді, мыс(ІІ) сульфаты, тамшуыр, индикаторлар,
стакандағы су.
Практикалық жұмысты орындау барысы:
Тәжірибенің орындалуы
Байқалған құбылыстар
1.Берілген заттарды топтаңдар: СаО, Са(ОН)2, NаСІ, СuО, Мg(ОН)2, АІ2О3, КҒ, Н2SО4, Сu2О, Zn3(РО4)2, N2О5, СrSО3, НСІ, НNО2, СuSО4, SО3, НNО3, АІ(ОН)3, Ғе(ОН)2, Н2СО3.
Оксид
Негіз
Қышқыл
Тұз

2.Сынауыққа бордың кішкене бөлігін салып, үстіне 1-2 мл күкірт қышқылын тамызып қосыңдар.
Реакция теңдеуін аяқтап, теңестіріңдер. Реакцияға қатысқан және түзілген заттарды атаңдар.
СаСО3 + Н2SО4 -->

3.Сынауыққа 1мл мыс (ІІ) сульфатын құйып, үстіне натрий гидроксидін қосыңдар.
Реакция теңдеуін аяқтап, теңестіріңдер. Реакцияға қатысқан және түзілген заттарды атаңдар.
СuSО4 + NаОН -->

4.Сынауыққа 1мл натрий гидроксидін құйып, оған фенолфталейн индикаторын тамызып, үстіне тамшылатып тұз қышқылын қосып, бейтараптану реакциясын жасаңдар.
Реакция теңдеуін аяқтап, теңестіріңдер. Реакцияға қатысқан және түзілген заттарды атаңдар.
NаОН + НСІ -->

Қорытынды:
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

№12 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Оксидтерді алу және оның қасиетін зерттеу
Мақсаты: Берілген заттарды ретімен пайдаланып жұмысты орындаудың жоспарын
құру, эксперименттік есептерді орындау. Жұмыс кезінде қауіпсіздік
техникасының ережелерін сақтау.
Реактивтер мен құралдар:Оксидтер, тұз қышқылы, күкірт қышқылы, натрий гидроксиді, мыс(ІІ) сульфаты, тамшуыр, индикаторлар, стакандағы су, сынауықтар.

Практикалық жұмысты орындау барысы:
1
Әр түрлі оксидтердің үлгілері берілген. Кестеге толтырыңдар.
Физикалық қасиеттері

Оксидтердің химиялық формуласы, аталуы
Агрегат тық күйі
Түсі
Иісі

СuО-

СаО-

Сr2О3-

МnО2-

Ғе2О3-

2
Мыс(ІІ) оксиді мен күкірт қышқылының арасындағы алмасу реакциясы
Байқалған құбылыстар, реакция теңдеулері

Стаканға 20мл 20%-тік күкірт қыщқылын құйып асбест торға қойыңдар және ерітіндіні қыздырыңдар. Күкірт қышқылының ыстық ерітіндісіне азғана мыс(ІІ) оксидін салып, шыны таяқшамен араластырыңдар. Мыс(ІІ) оксиді реакцияласып кетсе, оның біраз артық мөлшері реакцияға түспей қалғанша тағы да салыңдар. Ерітіндіні үздіксіз қыздырыңдар, бірақ қайнатпаңдар. Содан соң сынауықтың (1/2) бөлігіне су қосып ерітіндіні қайнағанша қыздырыңдар.Ерітіндіні қыздырып жатқанда сүзгі әзірлеңдер. Алынған ерітіндіні кәрден табақшаға сүзіңдер.Кәрден табақшадағы ерітіндіні тұз кристалдары пайда болғанша суалтыңдар.

Қорытынды:
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

№13 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Негіздерді алу және оның қасиетін зерттеу
Мақсаты: Берілген заттарды ретімен пайдаланып жұмысты орындаудың жоспарын
құру, эксперименттік есептерді орындау. Жұмыс кезінде қауіпсіздік техникасының ережелерін сақтау.
Реактивтер мен құралдар: Оксидтер, тұз қышқылы, натрий гидроксиді, кальций оксиді, тамшуыр, индикаторлар, стакандағы су, сынауықтар.

Практикалық жұмысты орындау барысы:
№
Жұмыстың орындалуы
Байқалған құбылыстар, реакция теңдеулері
1
Берілген металдардың гидроксидтерінің формулаларын құрыңдар, оларды атаңдар.
Nа, Zn, Мg, Сu, Сr, Аl.
__________________________________________________________________________________________________________________________________

2
Сынауыққа шамалы кальций оксидін салып, оған тамшылатып су құйыңдар. Алынған ерітіндінің ортасын индикатордың көмегімен анықтаңдар. Реакция теңдеуін құрып, индикатор түсінің өзгеруін жазыңдар. Кальций оксиді мен гидроксиді қандай қасиет көрсетеді?
СаО + Н2О-->
3
Стаканға 2-3мл натрий гидроксидінің ерітіндісін құйыңдар. Оған 1тамшы фенолфталеин ерітіндісін қосыңдар. Ерітіндінің түсі қалай өзгереді? Тамызғышпен тамшылатып хлорсутек қышқылын қосыңдар. Әр тамшыны қосқан сайын ерітіндіні шыны таяқшамен араластырып отырыңдар. Қышқылды бастапқыда тез, содан соң жайлап қосыңдар. Қышқылдың келесі бір тамшысынан ерітіндінің қызғылт түсі жойылғанда, құюды тоқтатыңдар. Ерітіндіде не болады?
NаОН + НСІ-->

Қорытынды:
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

№14 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Қышқылдардың қасиетін зерттеу
Мақсаты: Берілген заттарды ретімен пайдаланып жұмысты орындаудың жоспарын
құру, эксперименттік есептерді орындау. Жұмыс кезінде қауіпсіздік
техникасының ережелерін сақтау.
Реактивтер мен құралдар: Тұз қышқылы, күкірт қышқылы, азот қышқылы, натрий гидроксиді, күміс нитраты, кальций оксиді, тамшуыр, индикаторлар, стакандағы су, сынауықтар, спиртшам, сіріңке.

Практикалық жұмысты орындау барысы:
№
Тәжірибенің орындалуы
Байқалған құбылыстар, реакция теңдеулері
1
Төменде берілген қышқылдардың формуласын жаз және әр элементтің валенттілігін есепте: тұз қышқылы, күкірт қышқылы, азот қышқылы, фосфор қышқылы.

2
Қышқылдардың индикаторларға әсерін анықтау. Ол үшін төрт сынауыққа қышқыл ерітіндісін құйып, оларға лакмус, метилоранж, фенолфталеин, әмбебап индикаторларды тамызып (қағаз болса батырып) түсінің өзгеруін қараңдар.

2
Сынауыққа мырыш түйірін салып, үстіне қышқыл қосыңдар (қажет болса қыздыру керек)
Не байқалды? Қандай заттар түзіледі?

3
Сынауыққа тұз қышқылын құйып, үстіне күміс нитратын қосыңдар. Қандай тұнба түзіледі?

Қорытынды:___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

№15 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Тұздарды алу және олардың қасиетін зерттеу.
Мақсаты: Берілген заттарды ретімен пайдаланып жұмысты орындаудың жоспарын
құру, эксперименттік есептерді орындау. Жұмыс кезінде қауіпсіздік
техникасының ережелерін сақтау.
Реактивтер мен құралдар: Тұз қышқылы, күкірт қышқылы, натрий гидроксиді, күміс нитраты, натрий хлориді, барий гидроксиді, тамшуыр, индикаторлар, стакандағы су, сынауықтар, спиртшам, сіріңке.
Практикалық жұмысты орындау барысы:
№
Тәжірибенің орындалуы
Байқалған құбылыстар, реакция теңдеулері
1
Төменде берілген тұздардың формуласын жаз және әр элементтің валенттілігін есепте: мыс (II) сульфаты, кальций фосфаты, мырыш нитраты, магний карбонаты, темір (II) силикаты.

2
Бейтараптану реакциясы арқылы тұз алу.
Сынауыққа 1мл натрий гидроксидін құйып, үстіне бірнеше тамшы фенолфталеин ерітіндісін қосыңдар. Алынған таңқурай түсті ерітіндіге тамызғыш арқылы тамшылатып тұз қышқылын құйыңдар. Әр тамшыдан соң сынауықты шайқаңдар. Ерітінді жылиды және түссізденеді. Ерітіндінің 3-4 тамшысын шыны пластинкаға тамызыңдар және суалтыңдар.

3
Бейтараптану реакциясы арқылы барий сульфатын алыңдар.

4
Сынауыққа ас тұзының ерітіндісін құйып, үстіне күміс нитратын қосыңдар. Қандай тұнба түзіледі?

Қорытынды:_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

№16 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Бейорганикалық қосылыстардың арасындағы генетикалық байланысқа эксперименттік есептер.
Мақсаты: Берілген заттарды ретімен пайдаланып жұмысты орындаудың жоспарын
құру, эксперименттік есептерді орындау. Жұмыс кезінде қауіпсіздік
техникасының ережелерін сақтау.
Реактивтер мен құралдар: Тұз қышқылы, натрий гидроксиді, натрий хлориді, кальций, мыс (II), фосфор (V) оксиді, тамшуыр, индикаторлар, стакандағы су, сынауықтар, спиртшам, сіріңке.
Практикалық жұмысты орындау барысы:
№
Тәжірибенің орындалуы
Байқалған құбылыстар, реакция теңдеулері
1
Жазуы жоқ екі шыны ыдыста екі түрлі ұнтақ бар: біріншісінде - кальций оксиді, екіншісінде - мыс (II) оксиді. Тәжірибе жасамай- ақ, әрқайсысын қалай ажыратып тануға болады?

2
Үш сынауықта жазуы жоқ ерітінділер берілген: тұз қышқылы, натрий гидроксиді, натрий хлориді. Қайсысы қай сынауықта екенін қалай анықтауға болады?

3
Берілген заттар: кальций оксиді, фосфор (V) оксиді. Осылардан олардың гидроксидтерін алыңдар. Тәжірибе жүзінде алынған заттың біреуі - сілті, екіншісі - қышқыл екенін дәлелдеңдер.

4
Төмендегі айналуларды тәжірибе жүзінде іске асырыңдар:
а) фосфор --> фосфор (V) оксиді --> фосфор қышқылы --> тұз;
ә) кальций --> гидроксид --> тұз.

Қорытынды:_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
№17 практикалық жұмыс
Тақырыбы: Химиялық байланыстары әртүрлі заттардың молекулаларының және кристалдарының модельдерін жасау.
Мақсаты: Иондық, молекулалық және атомдық кристалдық торы бар заттардың модельдерін жасап үйрену.
Реактивтер мен құралдар: Пластмассадан жасалған шарлар және оларды байланыстыруға арналған таяқшалар.
Практикалық жұмысты орындау барысы:
№
Тәжірибенің орындалуы
Жасалған жұмыстар
1
Иондық кристалдық тор түзетін NаСI ас тұзының моделін құрастыр және суретін сал.

2
Төмендегі молекулалық кристалдық торы бар заттардың модельдерін жасаңдар және суретін салыңдар:
І2, Н2О(мұз).

3
Төмендегі атомдық кристалдық торы бар заттардың модельдерін жасаңдар және суретін салыңдар:
С(алмаз және графит), S8.

Тапсырма: Өздерің моделін жасаған заттардың физикалық қасиеттеріндегі айырмашылықтардың мәнін түсіндіріңдер.
Қорытынды:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________