Психологиялық тренингтер

08. 05. 2012ж 8 «В» сынып оқушыларына «Жасөспарім және келіспеушілік» тарауының орта мерзімді бірінші сабағын өткіздім.

Тақырып: «Мен кіммін? Мен қандаймын?». Сабақтың Мақсаты: Топтағы қарым - қатынас, топтық жұмыс дағдылары қалыптасады және оқушылардың өзіндік жеке мінез - құлқындағы көріністері кеңейтіледі. Міндеті: Оқушылар психология, психика, темперамент және мінез - құлық түсініктерімен танысады. Туа пайда болған және жүре пайда болған мінездің ерекшеліктері арасындағы айырмашылықты көреді. Оқушылар өтпелі шақтың ерекшеліктерімен танысады. Осы мақсат - міндеттерді алға қоя отырып, оқушылар қарым - қатынас мәдениеті және жеке тұлғалық ерекшеліктері туралы түсінік алады. Салыстыру арқылы топтық және өзіндік бағалауға дағдыланады.

Сонымен мен сабағымның білім кезеңінде диалогтік сұрақ - жауап арқылы шағын тренингтермен сабақты ұйымдастырдым. Ол үшін мен оқушыларымды «Мен қандай түсті ұнатамын?» атты тренингін жүргіздім. Қорытындысында оқушылар таңдаған түстеріне қарай 3 топқа бөлінді. 3 топ жұмыс жасауға кірісті. «Мен кіммін?» тренингі бойынша оқушылар бірнеше рет жауап қайтару арқылы өз - өздерін ерекше бағалап көрсету керек болатын. Бірақ, оқушылардың арасында жылдам оқушылар ерекше көзге түсіп, ал баяу оқушыларым артта қалып отырды. Себебі оқушыларым сыни тұрғыда ойлауға қалыптаспаған. «Жеке тұлға» тренингінде берілген бес сөз (ата - ана, махаббат, ақша, жеке тұлға және бала) ішінде қай сөзді бірінші кезекке қоятынын анықтау кезінде тапсырмаға іліге алмай отырған оқушыларыма диалогтік сұрақтар арқылы бағыт - бағдар беріп отырдым. Нәтижесінде оқушының көкейіндегі өзін - өзі бағалауы және тұлғалық ерекшелігі айқындалды. Тіпті енжар оқушыларым да дәлелдер айтуға тырысты. Ал «Менің жағымды - жағымсыз жақтарым» тренингінде оқушы өзінің бойындағы ерекшеліктерін тізіп жазу арқылы өзіне сыни ойлау арқылы сын көзбен қарап және өзін - өзі бағалады. Ал топ ішіндегі өзімшіл оқушыларым жазуға сөз таба алмай қиналып та отырды. Білім кезеңінде топ ішіндегі өзін ерекше көрсеткен оқушы көшбасшы болды. Көшбасшы бағалау бетшесінің критерилерімен танысып, формативті түрде бағалауға кірісті.

Түсіну кезеңінде «Мен қандаймын?» ойының ұйымдастырдым. Бұл ойын арқылы білім кезеңінде алған түсініктерін басшылыққа ала отырып, көршілер бір - бірін сипаттайды және жағымды сөз айтады. Жалпы бір - бірімізге жағымды сөз айту менталитетімізде қалыптаспаған. Сондықтан да оқушыларда қысылу, ұялу деген сияқты әрекеттер орын алып отырды. Бірақта тренинг жүрісі бойынша сабырлылық білдіре отырып, түбегейлі атсалысып қатысуын қамтамасыз етіп отырдым. Сонымен қатар оқушылар АКТ арқылы тақтада берілген төрт жағдайдағы суретке назар аударды. Суретте әр түрлі темпераменттегі көріністер берілген. Оқушылар өздерінің түсініктерін жұптық және топтық жұмыстар жүргізе отырып талдай алды. Оқушылардың әрекеттерінде қызығушылық пайда болып, бір - бірлеріне сұрақтар қою арқылы тез арада сурет туралы нақты жауаптарды ортаға салуға тырысты. Әр топ оқушылары төрт суреттерді бөліп алып, суреттегі кейіпкерлердің әр бір әрекеттеріне мән беріп, талдап отырды. Нәтижесінде оқушылар мінездеме беріп, өздерінің пайымдаулары бойынша қандай күйдегі адамға жататынын анықтады.

Оқушылар өте қызығушылықпен орындады. Тренингтерге қатысу арқылы оқушылар өздерін жан - жақты көрсете білді. Мысалы сабақ барысында топ ішіндегі «Ортада бір жүрек» атты тренингін ұйымдастырып оқушылардың темпераменттік қасиеттері, сыни ойлау қабілеттері, қарым - қатынастағы қызығушылықтары, оқу үрдісіндегі білім деңгейлері және мінез - құлықтары іс - әрекеттерін қолданып соңында талқылау арқылы оқушылардың жеке тұлғалық ерекшеліктерін анықтадым. Ерекше айта кететін жағдай топ ахуалы - өте проблемалы болатын. Шамадан тыс жағымсыз жақтарымен көрінетін оқушылар көп бола тұра, дарындылықтың кейбір ерекшеліктері талантты және дарынды баланы оқыту модулі негізінде байқалып отырды. Мысалы топ ішіндегі Есентай есімді оқушым тренингте өзінің ұшқыр ойын, жылдамдығын және ситуацияға деген шынайы көзқарасын рольге ене отырып жеткізе білді. Есентайдың ұшқыр ойы мені таң қалдырды. Бұрын соңды ол оқушы мұндай пікір айта алады деп ойламаппын. Ол - ерекше қабілет және дарындылықтың белгісі деп санаймын.

«Темперамент» тақырыбы бойынша оқушыларға ой толғау жүргізілді. Топтар арасында АКТ қолданып сайттан «Темперамент туралы» деген құжатты табу арқылы презентацияға дайындалып көшбасшыларымның ұсыныстары бойынша енжар отырған оқушыларды ортаға шығарып жұмысты қорғаттық. Оқушылар ой толғау кезінде туындаған кейбір сұрақтарға презентация арқылы жауап алып отырды. АКТ - мен жұмыс жасау кезінде оқушылар арасында ешқандай енжарлық болған жоқ. Керісінше оларда аса қызығушылық көрініп отырды. Бұл тапсырма кезінде менің байқағаным, оқушыға сенім артып ізденушілік тапсырмаларын беру арқылы ынталандыруға болады екен.

Талантты және дарынды балаларды оқыту, білім берудегі басқару және көшбасшылық модулдері негізінде «Шөлде» атты тренингі ұйымдастырылған кезде оқушылар алдыңғы тапсырмалардан алған әсерлерін қызығушылықпен жалғастыра білді. Топ оқушылары бір - бірімен бәсекелестікте жан - жақты сыни тұрғыда ойлау арқылы нақты әрі, құнды шешім қабылдап, ерекше көзге түсу арқылы алға шығуды мақсат етті. Тіпті топ ішінде тек топқа қабылданғандар қатарындағы Дулат есімді оқушым басқа оқушыларға қарағанда ситуациядан шығудың өте тиімді жолын өзі анықтаса да «Біз топ болып ойлаймыз» - деп топ атынан өз пікірін ортаға салды. Ал басқа оқушылар Дулаттың осындай жетістігін көріп еріксізден - еріксіз қол соғып қолдау көрсетті. Бұл тренингте айта кететін ерекше жағдай, топ ішінде көшбасшылыққа бейімделе отырып дарындылық қабілеттерінің кейбір жақтарын көрсеткен оқушылар да кездесіп отырды. Мен оларды формативтік бағалаудың критерилері арқылы салыстырмалы түрде бағалап отырдым.

Ал көшбасшылар