Тойды бастаушы бала

Тақырыбы: <<Қазақ халқының дәстүрінің даналығы>>
Мақсаты: Тәрбиеленушілерге халқымыздың салт - дәстүрін, әдет - ғұрыптарын, мәдениеттерін көрсету.
Көрініс арқылы балаларды ата - бабамыздан асыл мұра болып қалған салт - дәстүрімізді біліп үйренуге тәрбиелеу.
Достық пен келісім, тәуелсіздіңктің тұғыры мықты екенің көрсету. Оқушыларды өз Отаның сүюге, құрметтеуге, даңқын асқақтауға, салт - дәстүрін ұмытпауға баулу.Сөйлеу, есте сақтау қабілеттерін дамуына ықпал ету. Танымдық, эстетикалық, патриоттық тәрбие беру.
Көрнекілік: Плакатқа жазылған нақыл сөздер; салт - дәстүр тақырыбына сәйкес тұрмысқа қажетті заттар; көрініс көрсетуге қажетті жабдықтар мен киімдер.
Түрі: Әдеби - музыкалық композиция
Жас шамасы: 3-16 жас
Жоспар:
1. Ұйымдастыру
2. <<Салт - дәстүр>> тақырыбына арналған өлеңдер
3. Қазақ биі
4. <<Салт - дәстүрінің>> көріністері
5. <<Қара Жорға>> биі
6. <<Салт - дәстүр>> тақырыбына арналған өлеңдер
7. <<Кәрізім>> биі
8. <<Сырға кигізу>> көрініс
9. Бата беру
10. Қорытынды

Здесь вырос я, познал здесь жизнь,
Но здесь не знал я, что такое горе.
Мой Казахстан, ты символ красоты!
Край счастья, край любви и край свободы!
Навеки вечные душою я с тобой
Я - сын достойного и сильного народа!

Жүргізуші:
Сәлеметсіздер ме, құрметті балалар және қадірлі қоңақтар!
Здраствуйте, дорогие ребята и уважаемые гости! Мы собрались сегодня дружною семьею, чтобы вырозить бескрайнюю любовь нашей Родине и глубокое почтение обычаям и традициям родного края.
Оқушы:
В традициях родной земли
И мудрость предков и народа достоянье!
По верному пути вы нас вели,
Преодолев во временибольше расстояниья.
Мы честный путь избрать смогли.
Учили нас вы старших уважать,
Родную землю от напастей защищать
И знаем мы - нет ничего дороже,
Чем ты - моя земля,
Моя Отчизна - Мать!
Жүргізуші:
По представлению тюрков, нация состоит из обычаев и духовной культуры народа. И для того, чтобы сохранить свою культуру казахи с раннего возраста прививали детям любовь к родной земле, чувство национального достоинства, учили почтительно относиться к старшим, уважать и почитать традиции народа.

Оқушы:
Мәңгі толы қазағымның ғұмыры,
Сан асылдың ашылып тұр ғұмыры
Кеше ғана кезексіз ғып тастаған
Ғажап екен әдебі мен ғұмыры

Оқушы:
Сәнге толы қазағымның тірлігі,
Күліп тұрса ынтымақ пен бірлігі,
Әр жүректе бүршік жарып гулдейді.
Сезімінді серпілтетін жыл гүлі,
Салт дәстүрім қайта оралды, аты да аңыз!

Оқушы:
Сұраймыз алғыста, ақыда біз
Үй дастархан даламыз, сахнамыз
Ұлы мейрам қуанышқа шақырамыз

Оқушы:
Тойды бастаушы бала:
Біздер бұрын көрмеген,
Салт - дәстүрін білмеген, үйренеміз дәріптеп
Заманымда өрлеген

Медицина университетінің студенті Балжемістің орындауында <<Қазақ биі>>
Оқушы:
если рассказать обо всех традициях и обычаях казахского народа, то получиться целая история. Каждый праздник или какое то событие отмечалось по разномцу будто рождение ребенка, свадьба, наурыз и т.д.
Жүргізуші: У казахов родословная велась по мужской линии. Казах считал своим немере - внуком - только того, кто рождался от сына. Ребенок родивщейся от дочери, назывался жиеном - племянником, а его ребенок - жиен шаром - отпрыском племянника. Так считалась по неписанному закону степей, когда дочерей отдавали в жены только людям из других родов и аулов, и патому их дети не могли расчитывать на положение прямых потомков главы семейного рода. Было даже такое выражение - жиен ел болмас, что в переводе означает - племянника не считай своим. Только теперь наше время, детей родившихся от дочерей стали называть внуками.
Оқушы:
Когда на свете появляется ребенок,
То в небе зажигается звезда.
В ауле праздник грандиозный,
Богатый той- шілдехана!
Затем слова: ана, әке, әже, ата,
Затем ребенок слушает
Простые, но очень мудрые слова,
Что называются бата.
Но время пролетает незаметно,
Взрослеют дети, и бегут года,
Но близкие, родные нам слова:
Ана, әке, әже, ата,
Мы не забудем никогда !
Жүргізуші: Қазақ отбасында баланың дүниеге келуіне байланысты ежелден келе жаткан салт - дәстүрлері бар, кейбір дәстүрлер сәл өзгерген түрде бүгінгі күнге дейн сақталған. Бала дүниеге келгенде сүйінші сұрайды.
Сүйінші қазақ халқының жақсы дәстүрінің бірі. Жас нәресте дүниеге келгенде, қуанышты хабар болғанда, туған туыс, дос - жаран бір - бірінен сүйінші тілеп мәз - мейрам болып жатады.
Оқушы:
Сүйінші, сүйінші дүниеге ер бала келді
Ата сүйінші, немерен туды
Әже сүйінші, бөпем келді дүниеге
Бала дүниеге келгененнен кейін атасы мен әжесі немесе ауыл ақсақалы балаға ат қояды. Дін басы болғандықтан кейде баланың атын Молда қоятын болған. Ат қоюшы адам баланың құлағына : <<Сенің атын Ербол>> - деп үш рет қайталайды. Ат таңдаған кезде түрлі ырымдар, түсініктер, тілектер ескеріледі. Ата - аналар бала есімінің мағыналы әрі көркем болғаның қалайды.
Оқушы:
Сен келді деп өмірге
Шырақ жағып көңілге
Қуануы хауымның тегін емес тегінде
Жүргізуші: Шілдехана - жаңа туған нәрестенің құрметіне арналған той, шілдеханаға арнайы шақыруменде, шақырусыз да келе береді. Бұл тойда <<Баланыздың>> бауы берік болсын! - деген құттықтау айтылады. Қоңактар таң атқанша домбыра тартып, өлеңдер айтады, түрлі ойын сауықтар ұйымдастырады. Жеңгендерді отбасының сый құрметіне бөлінеді. Шілдехана - баланы жын шайтаннан қорғап, күзетуден болған дәстүр. Сондықтан шілдехананы <<Шәлде күзет>> - деп атаған.
Оқушы:
Ақ бесікті тербетіп,
Бір өзінді жыр етіп
Әжен тыным таппайды
Өссін деп - сен ер жетіп
Әлдей бөпем, әлдей - ай
Тындай берші ән - күйді - ай
Жүргізуші: Шілдехана өткеннен кейін, баланың әке - шешесі бесік тойын жасайды. Ағаштан жасалған бесікті баланың нағашыларынемесе жасы үлкен қадырлы аналардың бірі әкеліп, сыйға береді. Ең алдымен бесікке салушы бесіктің өзін жын шайтандарды қуу үшін, түрлі иістерден арылту үшін отпен аластап шығады. Содан кейін көрпешелер мен жастықшаларды баптап салады. Баланы жатқызып бөлейді. Қолбау, белбеу және аяқ баумен тартып байлап қояды.
Баланы қырқынан шығару - сәби дүниеге келгеніне қырық күн толған кезден соң, нәрестенің <<Сүт тырнағы>> мен <<Қарын шашын>> алып теңгелер салынған ыдысқа 40 қасық су құйып шомылдырады.
Оқушы:
Кәне көтер оң аяқты
Алға қарай ептеп бас
Содан кейін сол аяқты
Көтердағы тіктеп бас
Тәй,бөпем, жүре қойшы жәй,
Алдыға қарай тапыл басып келе жатқан балаға шашу шашып, тәтті - дәмдісін ұсынады.
Атқа мінгізу тойы. Атқа мінді бүгін міне балақаным,
Ер жетті, - деген сөзі ол халқымның
Озып шығар үнемі бәйгеден
Қолдау болса тәңірі, жаратқан
Бола қойшы сен мәңгі маған тірек
Аналар тілер өзіне жақсы тілек.
Сүндет тойы.
Қазағымның әр қашан көп қой тойы,
Соның бірі құдіретті сүндет тойы.
Әр қашанда салт - дәстүрім арта берсін.
<<Балақай>> жанұя тәрбиенушілерінің орындауында <<Қара Жорға>> биі
Оқушы:
Құдіретінен айналдым ата салтым,
Ұрпақтан - ұрпаққа жалғастырған халқым
Орындалып әр қашан салт - дәстүрім
Қазағымның дүркіреп арттсын даңқы.
Оқушы:
Қоңақ күту салтымыз
Оқып біліп жатырмыз
Салт - дәстүрі сақталса
Арта берер даңқымыз
Медицина университетінің студентінің орындауында <<Қаразым>> биі
Сүйінші, сүйінші құдалар келді
Сырға кигізу - көрініс.
Көрші ауылдан құдалар келіп, біздің бой жеткенге сырға кигізіп құда түседі. Құдалар тойдың болатын күнін белгілеп, қыздың киімдерін көріп, құдаларға киіттерін әкеледі. Қыздың әке - шешесі қоржын табыс етеді. Құдалар құйрық бауыр береді.
Оқушы: Гостеприимством славятся казахи
Так было испокон веков, обычай у народа есть таков, найдет здесь гость и пищу и надежный кров, пусть даже юрта не богата вить гость это для казаха - это свята.
Жүргізуші: традиций, обряды формировались веками, это закон добрососедства, в которых отразилась мудрость народа, его душа. Законы, которые служили миру и согласию в обществе которые обьединяли людей и дружбу.
Оқушы:
На просторах Казахстана
Много разных народов живетъ
Все народы,как братья, равны
Всем народам - любовь и почет
Оқушы:
Зная традиции, знаем народ,
Знание к истине нас приведет!
Чтим мы традиции - предков завет,
Мудрость народа, жизненный свет!
Мудрости учимся, учимся жить,
Добрыми, умными, сильными быть!
Зная традиции, знаем народ,
Знание к истине нас приведет!
Қорытынды:
Оқушы: Өмірлерін мәңді болсын, махаббатарын мәңгі болсын, шаңырақтарын биік болсын, босағаларын берік болсын.
Жүргізуші:
Бата бердім, бақ тіледім
Ақ дастархан басына
Я, Құдайым, мың тіледім
Бастарына бақ берсін
Не берседе нақ берсін
Шаңырағын биік болсын
Босаған берік болсын
Еш жамандық болмасын
Дастархан байлығын берсін
Деннің саулығын берсін.
Елбасымыз аман болсын
Отанымыз тыңыш болсын.
Тәуелсіздігіміз Қайырлы құтты болсын!!!