Жапырақтектес көбелек

Скачать

Тақырыбы: Бейімділік. Қорғаушы рең. Жасырушы рең. Мимикрия (еліктеуші рең) . Сақтандырушы рең. Бейімділіктің жетілдірілуі және оның салыстырмалы сипаты. №10 зертханалық жұмыс

Организмдердің бейімделгіштігі

1. Организмдердің тіршілік ортасына түрліше бейімделуіне негізгі себепші - сұрыпталу.

2. Бүркеніш рең - ашық жерде тіршілік ететін организмдердің жауынан қорғануы үшін қажетті бейімделушілік.

3. Сақтандырғыш рең - улы, шағатын, күйдіретін жәндіктерге тән бүркеніш реңнің түрі.

4. Қызықтырушы рең - организмдердің көбею кезіндегі бүркеніш реңнің түрі.

5. Қауіп төндіруші рең - жауынан қорғану үшін айбар шегіп құтылу тәсілі.

6. Табиғаттың өлі заттарына және тірі организмдеріне еліктеу - өздігінен қорғана алмайтын, баяу қозғалатын дәрменсіз организмдердің бейімделушілігі.

ІҮ. Бекіту кезеңі. А) Әңгімелеу

В) Негізгі мағлұматтарды талдау, анализдеу, анықтаманы жазу

С) Тақырып соңындағы сұрақ пен тапсырмаларды орындау

Келтірілген мысалдар бүркеніш реңнің қай түріне жататынын әрқайсысының тұсындағы торкөзге бас әріппен белгілеңдер.

«СҚ» - сақтандырғыш; «ҚЗ» - қызықтырғыш; «ҚТ» - қауіп төндіруші; «ЕК» - еліктеуші.

1. Ханқыз қоңызы 

2. Орденді көбелек 

3. Қарақоңыз (жағымсыз иісті) 

4. Атбас балық

5. Непентес (жәндікқоректі өсімдік) 

6. Оқпан

7. Қырғауылдың қоразы

8. Дәуіт

Байқатпайтын реңдер дегеніміз не?

Байқатпайтын реңдер қандай жануарларда болады?

Ал жәндіктермен кімдер қоректенеді?

Байқатпайтын реңдердің жәндіктер үшін маңызы қандай?

Байқатпайтын реңді басқаша қалай атайды? (бүркеніш рең)

Көбелектер жауларынан қалай қорғанады?

Ал шегірткелер ше?

Көкшегіртке неліктен көк шөп тектес болады?

Сонымен бүркеніш реңнің жәндіктер үшін маңызы қандай?

ІІІ. Жаңа сабақ дайындық

Бүркеніш реңді көкшегіртке мен көбелектердің жауынан қорғанғанда пайдаланады. Мысалы, көкшегірткенің түсі шөптен айнымайды, сондықтан ол шөптің арасында тығылып қалғанда көрінбейді, көбелек те жапырақтан айнымай қалады. Яғни олар бүркеніп алып, жауына байқалмай, осылайша тірі қалады.

Ызылдақ қарашыбын қауіпті сезген кезде, кенеттен түрленіп, үсті түкті болып, кәдімгі арадан аумай торсиып шыға келеді. Құс оны ара екен деп, шағып алар деген қауіппен жоламайды. Ызылдақ қарашыбынның бұл қасиеті - қорғаныш рең деп аталады. Олар осы қасиеті арқасында өздерін жауларынан қорғап қалады. Ал қанқыздың бейімділігі - сақтандырғыш рең деп аталады. Қанқыз өзі қып - қызыл. Бірақ ол жауынан жасырынбайды. Себебі қанқыздың денесінде тиген кезде күйдіретін сұйық зат болады. Ол оны қауіп төнген кезде ғана шығарады. Аузын күйдіргендіктен құстар қанқыздан аулақ жүреді екен. Міне осылайша жәндіктер өз жауларынан қорғанады.

Дәптермен жұмыс

● Бейімділік

↓

♦ Бүркеніш реңі → Жәндіктің түсінің топырақ, шөп, гүлге ұқсап, жасырынып қалу. Мысалы: шегіртке, көбелек.

♦ Сақтандырғыш рең → Денесінен бір нәрсе бөлу арқылы жауынан сақтану. Мысалы: қанқыз

♦ Қорғаныш рең → Басқа бір қауіпті жануарға електеу арқылы жауын қорқыту. Мысалы: қарашыбын

«Биік шың» ойыны

Ал енді балалар, бір ойын ойнайық. Бұл ойынның аты «Биік шың». Бұлай аталуының себебі біз мына Асан деген балаға баспалдақтармен жоғары көтеріліп, ең биігіндегі үйіне баруына көмектесуіміз керек. Қәнекей көмектесеміз бе?

Ол үшін әр баспалдаққа көтерілген сайын сұрақтарға жауап береміз.

1) Жәндіктердің тірі қалуына не көмектеседі? (бейімділік)

2) Көбелектерде қандай бейімділік бар?

3) Ал шегірткелер неге бейімделген?

4) Шегіртке мен көбелектің бейімділігін не деп атаймыз? (бүркеніш реңі)

5) Қарашыбын жауынан қалай аман қалады?

6) Қарашыбынның бейімділігін не деп атайды? (қорғаныштық рең)

7) Сақтаңдырғыш рең дегеніміз не?

ІҮ. Жаңа сабақ

Сендер білесіңдер ме? Бұндай бейімділіктер аңға да, тіпті құсқа да қажет екен. Олар қоршаған ортасына бейімделу арқылы жауынан қорғанады үшін немесе жемін аулап жейді. Мысалы, жолбарысты білесіңдер ме? Ол қайда тіршілік етеді?

Ағаштардың жіңішке бұтақтарының көлеңкесі мен олардың арасынан түсетін күн сәулесімен орман іші жолақ, тарғыл түсті болып тұрады. Ал жолбарыстың түсі қандай болады? Ия, жолбарыстың түсі орман арасындағы түспен ұқсас, сондықтан оны байқау қиын. Ал жемтігі жақындағанда жолбарыс атып шығып оны ұстап алады. Сонда тарғыл рең - жолбарыстың орманды жерде жақсы тіршілік етуі үшін қажет бейімділік. Жолбарыстың бұл бейімділігі неліктен бүркенуші рең деп аталады?

«Ойлан тап» ойыны

Жақсы, енді тағы бір ойын ойнайық. «ойлан тап» деп аталатын бұл ойында сендер мына сандықшаның ішінен бір серетті таңдап аласыңдар да, ол суреттегі жануардың өз жауынан қалай қорғанатынын түсіндіресіңдер.

1) Ақ қоян;

2) Хамелион;

3) Жапырақтектес көбелек;

4) Бұтаққа ұқсас жәндік;

5) Әупілдек;

6) Кірпі.

Қызықты мәліметтер

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс