«есту мүшесі. құлақтың құрылысы»

«Есту мүшесі. Құлақтың құрылысы». 8 сынып. Атырау облысы Индер ауданы Есбол
селосындағы Кулагино ұлттық гимназиясының жоғары санатты география,
биология пәнінің мұғалімі Адилова Ақмарал Мағзомқызының.
Сабақтың тақырыбы: Есту мүшесі. Құлақтың құрылысы.

Сабақтың мақсаты: Есту мүшесінің маңызын, құрылысы мен қызметін,
дыбысты қабылдау механизмін пәнаралық
байланыс
арқылы меңгерту.

Дамытушылығы: Оқушылардың ой- белсінділігін арттыру, физика, музыка
және әдебиет, зоология, бейнелеу
курстарындағы
білімдерін биология пәнімен ұштастыра
білуге
машықтандыру.

Тәрбиелік мақсаты: Өзін - өзі танып білуге, жеке бас гигиенасын сақтай
білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Тренинг

Әдісі: Миға шабуыл, «Тең-теңге» оқыту,топтық,
жеке жұмыс

Пәнаралық байланысы: Физика, музыка, қазақ тілі, зоология, бейнелеу.

Көрнекілігі: Анализаторлар, құлақтың құрылысы, сызбанұсқалар, кестелер.

Әдебиеттер: 1. Е.Очкур, А.Аманжолова, Р.Жұмабаева Биология 8
2. З.Ж.Асқарова Биология – 8 Әдістемелік нұсқау
3. В.С.Анисимова, Е.П.Брунов, Л.В.Ребров
Самостоятельные
работы учащихся по анатомии, физиологии и гигиене

человека: пособие для учителя.
4. И.Д.Зверев Книга для чтения по анатомии,
физиологии и
гигиене человека
5. Тренинг – сабақтарын өткізу бойынша мұғалімдерге
арналған
әдістемелік ұсынымдар.
І. Танысу «Қар көшкіні» ойыны. Шеңбердегі оқушылар өз аттарын айтады.
Келесі адам, өз атын айтар алдында алдынғы қатысушылардың

аттарын қайталайды.
Ой қозғау. Тәжірибе.
Қажетті құрал: лимон, лента.

Орындалуы: Оқушылар алдарына берілген лимонға талдау жасайды.
1. Оқушылар көздерін жұмып отырып, лимонның
пішінін,
қабығының тегіс – бұдырлылығын анықтау,
2. Түсін, дәмін айыру.

Сұрақ: Біз қоршаған дүние туралы ақпаратты қалай аламыз?

Көру Есту

Иіс сезу Дәм сезу
Сипап сезу
Өзекті мәселе.

Сыныппен жұмыс. Сұрақтарға ауызша жауап бере отырып, бір мезгілде
кесте толтыру.
1. Анализатор дегеніміз не? Анықтама беріңіз.

2. Анализатор қандай бөлімдерден тұрады?
Кесте толтыру.
1.Анализатордың бөлімдерін кестенің жоғарғы бағанына жазыңдар.
2. Өздеріңе белгілі анализаторларды кестенің бірінші бағанына
жазыңдар.

Жеке жұмыс. 1. Кестенің 3 – 4 бағанын өз бетеріңізбен толтырыңыздар.

Сыныппен жұмыс: Кестенің толтырылуын тексере отырып, кестенің 2-ші
бағанын бірге толтыру.

|Анализаторлар |Рецепторлар |Өткізгіш бөлігі |Орталық бөлігі |
|Көру мүшесі |Торлы қабықшадағы |Көру жүйкесі |Үлкен ми сыңарының|
| |таяқша мен құтыша. | |шүйде бөлігі. |
|Есту мүшесі |Ұлулы денедегі |Есту жүйкесі |Ми қыртысының |
| |сезімтал жасуша. | |самай бөлігіндегі |
| | | |есту орталығы |
|Иіс сезу |Мұрын қуысындағы |Иіс сезу |Үлкен ми сыңарының|
| |кілегейлі қабықшаның |жүйкесі. |иіс сезу аймағы. |
| |беткі жағындағы | | |
| |рецепторлар. | | |
|Дәм сезу |Ауыз қуысындағы дәм |Дәм сезу |Үлкен ми сыңарының|
| |сезу рецепторлары |жүйкесі. |дәм сезу аймағы. |
|Сипап сезу |Терідегі рецепторлар |Сипап сезу |Үлкен ми сыңарының|
| | |жүйкесі |төбе аймағында. |

ІІ. Оқыту:
1.Музыка ойналады.
Шағын дәріс
Қоңыраудың сыңғыры, құстың сайрауы, шағаланың ұшуы, желдің гуілі барлығы да
дыбыс және біз оны естиміз. Табиғатты құдіреттілігі сол ол еш нәрсені
тектен – тек жаратпайды. Барлығы қажеттіліктен туады. Дыбыс бұл физикалық
құбылыс. Сөйлеу адамға ғана тән. Дыбысты қабылдау тірі табиғатқа
қажеттіліктен туындаған, яғни, ол өмір сүрудің негізгі құралы. Сонымен біз:
1. Дыбыс дегеніміз не?
2. Оны біз қалай қабылдаймыз?
3. Ол қалай таралады? Біз оны қалай естиміз?
4. Адам өміріндегі маңызы қандай?
деген сұрақтарға тоқталамыз.

Еске түсір.
Дыбыс туралы білімді осыған дейін қандай оқу пәндерінен білеміз?
Кесте
|Д ы б ы с |
|Музыка |Қазақ тілі |Бейнелеу |Зоология |Физика |Анатомия |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |

Музыка Қазақ тілі Бейнелеу

Зоология Физика Анатомия
Өзекті мәселе.
1.Біз күнделікті өмірде акустика деген сөзі қолданамыз, оның мәні неде?
2. Дыбыс шығару көздеріне не жатады?
3. Дыбыс қалай таралып, біз оны қалай естиміз?

Музыкалық Физикалық Оптоакустика

Архитектуралық Физиологиялық

Топтық жұмыс. «Тең-теңге» оқыту әдісі
І топ. Сілтеме табушылар.
1. Мәтінді оқи отырып, жаңа ұғымдарды табыңыздар?

ІІ топ. Баяндаушы топ
1. Мәтінді оқи отырып, сызба нұсқа, кесте құрастырып және оны баяндап
беріңіздер.

ІІІ топ. Ізденуші топ.
1. Оқулықтағы суреттерге талдау жасаңыздар.

ІҮ топ. Сұрақ қоюшы топ.
1. Мәтінді оқи отырып, мәтіннің мағынасын ашатын сұрақтар құрастырыңыз.

І топ. Сілтеме табушылар.

Дыбыс. Сыртқы құлақ. Дабыл жарғағы. Ортаңғы құлақ. Есту сүйекшелері. Ішкі
құлақ. Иірім. Вестибула аппараты.

ІІ топ. Баяндаушы топ

Құлақ Сыртқы Дыбыс сүйекшелері Шытырман
қалқаны дыбыс
жолы
Балғашық Төс Үзеңгі
Сүйекті Жарғақты

Құлақтың құрылысы мен қызметі

|Бөлімі |Құрылысының ерекшелігі |Атқаратын қызметі |
|Сыртқы құлақ |Құлақ қалқаны, дыбыс жолы |Ауадағы дыбыс |
| | |тербелістерін қабылдайды. |
|Ортаңғы құлақ |Дыбыс сүйекшелерінен |Дыбыс толқынын өткізеді. |
| |тұрады. | |
|Ішкі құлақ |Қуыстар мен иірім |Дыбысты естиді |
| |(Шытырман, лимфа сұйықтығы,| |
| |ұлулы дене) | |

ІІІ топ. Ізденуші топ.
Оқулықтағы 31,32,33- суреттерге талдау жасайды.
ІҮ топ. Сұрақ қоюшы топ.
1. Құлақ қандай бөлімдерден тұрады?
2. Құлақ қалқаны қандай қызмет атқарады?
3. Дабыл жарғағы қайда орналасқан?
4. Ортаңғы құлаққа нелер жатады?
5. Ішкі құлақтың құрылысы қандай?
6. Құлақтың қандай бөлігінде тепе – теңдік мүшесі орналасқан?
7. Адам ұшақта отырғанда неге құлағы бітеліп қалады?
ІІІ. Кері байланыс
1. Бүгін сабақта қандай жаңа тың мәселелер туралы білдіңіз?
2. Сен үшін ең пайдалы болғаны не?
3. Қандай ақпарат сен үшін күтпеген болды?
Бағалау.
Үйге тапсырма: §19. «Есту мүшесінің гигиенасы» деген тақырыпта реферат
жазып келу.
|Анализаторлар |Рецепторлар |Өткізгіш бөлігі |Орталық бөлігі |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |

|Д ы б ы с |
|Музыка |Әдебиет |Бейнелеу |Зоология |Физика |Анатомия |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |

Құлақтың құрылысы мен қызметі

|Бөлімі |Құрылысының ерекшелігі |Атқаратын қызметі |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |

Топтық жұмыс. «Тең-тенге» оқыту әдісі

І топ. Сілтеме табушылар.
1. Мәтінді оқи отырып, жаңа ұғымдарды табыңыздар?

ІІ топ. Баяндаушы топ
1. Мәтінді оқи отырып, сызба нұсқа, кесте құрастырып және оны баяндап
беріңіздер.

ІІІ топ. Ізденуші топ.
1. Оқулықтағы суреттерге талдау жасаңыздар.

ІҮ топ. Сұрақ қоюшы топ.
1. Мәтінді оқи отырып, мәтіннің мағынасын ашатын сұрақтар құрастырыңыз.

Дыбыс. Сыртқы құлақ. Дабыл жарғағы. Ортаңғы құлақ. Есту сүйекшелері. Ішкі
құлақ. Иірім. Вестибула аппараты.

[pic]
-----------------------
Сезім мүшелері

Дыбыс
[pic]

Акустика

Есту мүшесі

Сыртқы құлақ

Ортаңғы құлақ Сыртқы құлақ

Ішкі құлақ
Сыртқы құлақ

Сезім мүшелері