Психологиялық аспект

12 жылдық білім беруге көшудегі эксперименттік жұмыстың нәтижелігі
Қоғамның дамып өркендеуіне байланысты қазіргі таңда білім саласында ең өзекті мәселенің бірі әлемдік білім кеңістігіне жол ашатын 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу болып отыр. Білім берудің бұл моделі 80% астам елдерінде қолданылады, себебі білім беру қызметіне жаңаша қарау, жеткен табыстарға сын көзбен саралай отырып бағалау, оқу үрдісін ұйымдастыруда тиімді әдіс-тәсілдерін, нысандарын іздестіру талап етілуде. Қазіргі заманның өзекті мәселелерінің бірі - өзгермелі әлеуметтік және экономикалық жағдайда өмір сүруге ғана емес, айналасындағы шынайы өмірге белсенді қатынасын байқатып, оны жақсартуға ықпал ете алатын, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылады. Осы мақсат аясында бүгінде мектеп әрбір балаға жеке адам ретінде қарап, құзыретті, ой-өрісі кең, еркін әрекет жасайтын қабілеті бар, батыл пікір айта алатын, креативті, белсенді, жауапкершілігі жоғары, сауатты, танымдық әрекетке қызығушылығы басым тұлға ретінде тәрбиелеуге, ал педагог баланың бойынан өзіне тән нәрселерді тауып, оның құзыреттілігінің дамытылуына көмек беруге бет бұрғандығы бәрімізге мәлім. Осы негізде 12 жылдық білімге көшу бұл:

12 жылдық оқытудағы басты мақсаты
- қарқынды дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті;
- өзін-өзі дамытуға;
- өз ойын еркін айта білуге;
- өз қалауымен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге бейім;
- жоғары білімді шығармашыл дамыған тұлғаны қалыптастыру

Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру Тұжырымдамасы - жалпы орта білім беру жүйесінің мақсаты, міндеттері, ұйымдастыру ұстанымдары мен бағыттары бейнеленетін негізгі құжат болып табылады.
Тұжырымдаманың мақсаты - 12 жылдық мектеп жағдайында Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру жүйесін жаңарту жолдары мен дамыту стратегиясын айқындау.
Тұжырымдаманың міндеттері:
* 12 жылдық мектептегі білім беру мақсатын, міндеттерін, құрылымын, мазмұнын және оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың ерекшеліктерін ашып көрсету;
* 12 жылдық білім беруге көшудің қаржылық-экономикалық негіздемесін дайындау.
* осы Тұжырымдаманың күтілетін нәтижелерін анықтау;
12 жылдық білім беру жүйесіне көшу аясында Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігінің 2003 жылғы тамыздағы № 538 бұйрығына сәйкес Талдықорған қаласындағы М.Жұмабаев атындағы № 19 орта мектеп-гимназиясында 12 жылдық эксперимент алаңы ашылып, 2003-2004 оқу жылы 12 жылдық білім беру негізінде екі бірінші сынып эксперментке алынды.(Слайд)
Эксперимент жұмысын жүзеге асыру мақсатында шығармашылық топ құрылып, жұмыс жүйесі жасалды.
Осы мақсатта біздің М.Жұмабаев атындағы орта мектеп-гимназиысында эксперимент сыныптар
2003-2004 оқу жылы 2 сынып
2004-2005 оқу жылы 1 сынып
2005-2006 оқу жылы 1 сынып
2006-2007 оқу жылы 1 сынып қабылданып, эксперимент жүргізілуде.
Қазіргі таңда мектебімізде 4 эксперименттік сынып бар, 8-9-10-11 сыныптар.
Эксперименттік сыныптарға арналған байқау оқулықтары <<Алматыкітап>> баспасының оқулықтарымен оқытылып, әр пәнге тоқсан сайын сараптамалар жазылып, 12 жылдық білім беру ғылыми практикалық орталыққа жіберіліп отырды.
Ал 2006-2007 оқу жылы 6 жастағы 25 оқушы эксперименттік 1 сынып ата-аналар тарапынан қолдау тауып, мектепке қабылданды.. Алғашқы бірінші сынып оқушыларының дайындық деңгейін анықтау мақсатында педагогикалық-психологиялық зерттеу жұмысы жүргізілді.
Зерттеу жұмыстары мынандай 3 бағыттарда жүргізілді:
* Медициналық аспект
* Әлеуметтік аспект
* Психологиялық аспект

Жүргізілген жұмыстардың мониторингі мынандай бағыттарды жүргізілді:
* Сынып оқушыларының білімін оқу -аралық бақылау
* Дәрігерлік - физиологиялық
* Психологиялық-педагогикалық
* Әлеуметтік

Эксперимент және бақылау сыныптарындағы балалардың мектепке бейімделуі себебінен денсаулығында а уытқушылықтың жоқтығы байқалды.

Психологиялық қызмет екі бағытта жүргізілді.
1. оқушылардың жеке тұлғалық ерекшеліктері н зерттеу,психологиялық мониторинг жүргізу.
2. Коорекциялық (түзету) жұмысы
Зерттеу жұмыстары арнайы әдістемелер бойынша жүргізілді:
-диагностика (тест,сауалнамалар)
- бақылау ( сабақ және үзілісте)
- әңгіме (баламен, ана-анамен)
Дамыту ойындары арқылы жүргізілді.
Зерттеу жұмысы нәтижелі және жүйелі түрде болу үшін эксперименттік сыныппен қатар бақылаушы 7 жасар 1 сыныппен де жұмыстар жүргізілді.Алты жастағы оқушылардың 7 жастағы оқушылармен салыстырғанда төмендегідей психологиялық ерекшеліктері байқалды.
oo Қол-саусақ моторикасының әлі де толық дамымағандығы;
oo Координаталық қимыл - қозғалыстары жетілмегендігі
oo Логикалық ойлау қабілеттері,қиялының орташа болуы
oo Зейіндері тұрақсыз ,ауыспалы болуы.
Осындай зерттеу барысында байқалған ерекшеліктерді толықтыру мақсатында дамытушылық жұмыстар ұйымдастырылып отырды.
Дамытушылық тренинг жаттығулары оқушылардың зейінін арттыру,сөздік қорын молайту, қол-саусақ моторикасының дамып жетілдіру мақсатында жүрді.Педагогикалық-психологиялық жұмыстар оқу жылы басында біршеше рет өткізілді,қорытындысы бақылаушы сынып қорытындысымен салыстырылды. Оқу жылының соңында барлық жүргізілген диагностика нәтижесі алты және жеті жасар оқушы арасында үлкен айырмашылық байқалмайтынын, баланы алты жастан мектепке қабылдауға болатынын көрсетті.Республикалық ғылыми орталықтан жіберілген әдістемелік құжаттармен танысып,берілген тапсырмаларды дер кезінде ұйымдастырып отырдық.Мектебімізде ұйымдастыру жұмысы кезінде әр отбасымен танысып,ана-аналардан сауалнамалар алынып,баланың психо-физиологиялық дамуы анықталды.6 жасар балаларға арналған кабинет, ойын кабинеттері ұйымдастарылды.
Әр оқу жылында жарты жылдық бойынша бастауыш мектептегі оқыту мазмұнының игерілуін анықтау мақсатында эксперименттік және бақылау сыныптарында психологиялық-педагогикалық диагностика жинағын толтырдық,онда білім алушылардың қозғалыс есебі,денсаулығы жайлы мәліметтер,ыстық тамақпен қамтылуы және оқушылардың психикалық қалыптасу еаекшеліктерін анықтау үшін әр түрлі әдістеме түрлері және оқушылардың пәндер бойынша білім деңгейлерін анықтау мақсатында бақылау жұмыстары алынып. қорытындысы мониторингі шығарылып отырды. Республикалық ғылыми практикалық орталыққа жіберіліп отырды.
Эксперимент сынып пен бақылау сыныбының білім сапасының мониторинг көрсеткіші төмендегідей:

2009-2010 жылы сыныбым I саты бастауыш білм алуды аяқтап, қазігі кезде
II саты негізгі білім алуда.
12 жылдық мектептің тағы бір ерекшелігі-оқу жылының басында барлық оқушылар портфолио жүргізе бастайды. Бұған дейін оқушының еңбегі алған білім көлеміне қарай бағаланып келсе, енді оның білім алу процесіндегі жетістігі жас және жеке ерекшелігіне байланысты өмір сүрген ортасына бейімделуіне, жинаған тәжірибесіне қарай икемделуіне, құзырлық негізінде қалыптасқан қабілетіне, білім мазмұнының рухани қажеттілігіне қарай игере білуіне орай бағаланатын болады. Портфолио дегеніміз - білім алушының білім саласындағы жетістіктерінің жинағы. Мұнда оқушының өзінің маршруттық беті бойынша жетістіктері, яғни жетістіктер парағы, ілгерілеу кестесі, шығармашылық жұмыстары, нәтижелері жинақталады. Портфолио жүргізудің нәтижесінде оқушылар білім, білік дағдыларын бақылауға үйрене бастады, пәнге деген қызығушылығы артады, бала, мұғалім, ата-ана қарым-қатынасы нығаяды, бақылау жұмысынан анықталған нәтижелерді бақылап отыруға ықпал етеді, оқушылардың ғылыми дүниетанымын, шығармашылық қабілеттерін, ынтасын дамытады. Оқушылар портфолио безендіру, толтыру жұмыстарын қызыға орындады және өз біліміне баға беру, өз жетістігін көре білуді үйренді. Бүгінде оқушылар мен мұғалімдер портфолионың үш түрін қолданады: жеке жетістіктер портфолиосы; пән портфолиосы; зерттеу жұмыстарының портфолиосы.
12 жылдық эксперимент жұмыстарына байланысты республикалық, облыстық, қалалық семинарларға қатысып, тәжірибе алмасып отырдық.Мектебімізде бірнеше рет облыстық, қалалық семинарлар өткізіп, ашық сабақтар бердік. Іс-тәжірибелеріміз қала, облыс көлемінде таратылды,жинақтарға енгізілді.
Оқушылардың оқу үрдісіндегі жетістіктері мен бірге олардың оқуға деген қызығушылығын, зейіні мен шығармашылық қабілеттерінің дамуын мектеп психологы зерттейді.
Әрине ұстаз еңбегі оқушы білімімен өлшенеді. Эксперимент сыныбының мұғалімдері мен оқушылары үнемі іс-шараларға қатысып отырады - бейнесабақтар, ғылыми-зерттеу жобалар сайысын, интеллектуалды ойындар, мектепішілік, қалалық, облыстық пән олимпиадаларында бірнеше мәрте жүлделі орындарға ие болған.
Қорытындылай келе, мұғалім кез келген педагогикалық іс-әрекетте оқушыны және өзін-өзі дұрыс ұйымдастыра білсе екеуіде жан-жақты дамыған, бәсекеге қабілетті тұлға болып шығады. 12 жылдық модельге көшу барысында мектеп- гимназиясының ұжымы эксперимент бағытында өз үлестерін қосуда, гимназияда эксперимент жалғасуда.

Талдықорған қаласы <<М.Жұмабаев атындағы № 19 орта мектеп-гимназиясы мектепке дейінгі шағын орталығымен>> мемлекеттік мекемесі бастауыш сынып мұғалімі
Шаужанова Нұржанат Балатұрсынқызы