Резерфордтың атомның планетарлық моделі

Қызылорда облысы ,Жалағаш ауданы,
Ақсу ауылы,№116 орта мектеп физика
пәні мұғалімі Баймаханова Гүлбану

Сыныбы:11 сынып
Тақырып: §8,2 Ядроның нуклондық моделі
Сабақ мақсаты:
Білімділік: Атомның құрылысы, атом ядросы.Ядроның нуклондық моделі тақырын
жетілдіру.
Тәрбиелік: алған білімдерін жүйелеп отыруға тәрбиелеу, өзара жолдастық
көмек көрсете білуге және жауапкершілікті сезіне білуге тәрбиелеу;
Дамытушылық: зейіні мен зердесін дамыту, белсенділіктері мен
қабілеттіліктерін арттыру;

Материалдар: бейнефильм, электрондық оқулық, Д.И. Менделеев жүйесі, Оқулық-
11.

Сабақтың құрылымы:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Ой шақыру
3. Оқушыларды тексеру кезеңі, сұрақтар, есеп шығару арқылы.(Ураннан
қорғасынға айналу схемасы)
4. Бейнефильм «Резерфордтың атомның планетарлық моделі»
5. Жаңа тақырыпты баяндау
6. бекіту кезеңі.
7. Үйге тапсырма
Барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі
а)Оқушылармен сәлемдесу
б)Оқушылардың қатысуын тексеру
в)Оқушылардың зейінін аудару
г)Оқушыларды екі топқа бөлу
ІІ.Ой шақыру

|Атауы |Белгіленуі |Заряд |
|α-бөлшек | 2He4 |оң (+) |
|β-бөлшек | |оң (+) |
|Протон |-1e0 |теріс (-) |
|Нейтрон | |0   |
| |1P1 | |
| | | |
| |0n1 | |
| | | |

Электр және магнит өрісіндегі ауытқулар
|Ең көп ауытқитын |β |Теріс |
|Азырақ ауытқитын |α |Оң |
|Ауытқымайды |γ |Бейтарап |

• Радиоактивтілік дегеніміз – химиялық элементтердің өздігінен сәуле
шығару процесі

• Атомды радиактивті элементтер 3 түрлі сәуле шығарады
• Альфа сәулесі – гелий атомының ядросы, заряды -оң
• Ветта сәулесі - электрондар ағыны, заряды -теріс
• Гамма сәулесі - электромагниттік сәулелену кванты

Радиоактивті ыдырау түрлері

Уранның қорғасынға айналу схемасы

Томсонның моделі

Бейнефильм «Резерфордтың атомның планетарлық моделі»

Резерфордтың атомның планетарлық моделі

Жаңа тақырыпты баяндау

Протонның ашылуы
Атом ядросы ашылғаннан кейін оның құрылымы қандай деген мәселе қойылды?
1919 жылы Резерфорд альфа бөлшектерімен жасаған тәжірибелерін жалғастыра
отырып, ядроның құрамына кіретін бірінші бөлшекті ашты. M p = 1.6726*10-
27кг = 1.00728м.а.б.=938,27МэВ

Нейтронның ашылуы

Ядроның құрамына кіретін тағы бір бөлшекті ашуға талпынған неміс ғалымдары
Боте мен Беккер олар 1930 жылғы жасаған тәжірибелерінде литий мен берелийді
альфа бөлшектерімен атқылағанда протонның орнына өте нашар жұтылатын
бөлшектер ұшып шығатынын байқайды. Бұл бөлшектер қалыңдығы 20 см болатын
қорғасын қабатынан өтіп кеткен Ағылшын ғалымы Чедвик осы жылы берилийді
альфа бөлшектерімен атқылағанда одан бөлінетін табиғаты белгісіз сәуленің
қасиеттерін зерттеу жұмыстарын жүргізді. Атом ядросының құрамында протон
сияқты ауыр бірақ бейтарап бөлшектің бар болуы мүмкін деген батыл болжамды
1920 жылы Резерфорд айтқан және оны нейтрон деп атауды ұсынған еді. M n =
1.6726*10-27кг = 1.00866м.а.б.=939,56МэВ
Атом ядросының құрамы
Z -Атомның реттік нөмері
A – химиялық элементтің салыстармалы атомдық массасына тең.

Протон Нейтрон

Изотоптар
Ядролық зарядтары бірдей(Z), ал массалық сандары А әртүрлі элементтердің
атомдарын изоттоптар деп атайды.

Изобаралар
Массалық сандары А бірдей, зарядтық сандары Z әртүрлі нуклидтерді
изобаралар деп атайды.

Бекіту кезеңі:
1)Суретте төрт атомның схемасы бейнеленген.Қою қара нүктемен электрондар
белгіленген.
Қай схема сәйкес келеді?

2)Атом ядросының төмендегідей нуклондардан тұратын химиялық элементті ата.
• 7p + 7n
• 18p + 22n
• 33p + 42n
• 84p +126n
3) Атомындағы ядролардың құрамын көрсететін қатарды көрсет.
|  |P –поротондар |n – нейтрондар |
| |саны |саны |
|1 |48 |68 |
|2 |28 |20 |
|3 |20 |48 |
|4 |20 |28 |

4)Мынадай ядролық реакциялар кезінде энергия бөлініп шыға ма, әлде жұтыла
ма?

|1) |Жауап беру үшін берілген шарт жеткіліксіз |
|2) |жұтылады |
|3) |Жұтылмайды да, бөлінбейді де. |
|4) |бөлінеді |

5) Алюминий ядросының заряды 13 тең , ал массалық сан 27
Ядроның құрамын анықта.

1. 13 протон, 27 нейтрон
2. 13 протон, 14 нейтрон
3. 27 протон, 13 нейтрон
4. 40 протон, 27 нейтрон

6) Литий изотобын дейтерий изотобымен атқылаған кезде бериллий
изотобы алынады. Осы реакция нәтижесінде қандай бөлшек бөлініп шығады?

Есептер шығару: Оқулықпен жұмыс

Үйге тапсырма
§ 8,2 Ядроның нуклондық моделі
1172 – 1173 есептер

1 – есеп:

Қандай радиоактивті ыдырау нәтижесінде 23994 Pu плутоний 23592 U уранға
айналады?

2- есеп:

Қандай радиоактивті ыдырау нәтижесінде 2211 Na натрий 2212 Mg магниге
айналады?

3 – есеп:

Натрий (2211 Na) , фтор (199 F), куміс (10747 Ag) , кюрий (24796Cm),
менделеевий (257101Md) ядроларының құрамы қандай?

4 – есеп:

Неон изотоптарының 2010 Nе, 2110 Nе, 2210 Nе құрамы қандай?

5 – есеп:

Мына ядролық реакциялардағы жетіспей тұрған белгілерді жазыңдар?

-----------------------
β - Ыдырау

( - ыдырау

α –ыдырау