Спирттердің химиялық қасиеттерін анықтайтын реакциялар

Сабақтың тақырыбы: СПИРТТЕРДІҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫЛУЫ

Сабақтың мақсаты:
Білімділік – спирттердің қайда, қандай мақсатқа қолданылатынын түсіндіру.

Дамытушылық:
Ой шақыра білу, жеке, жұптасып, шағын топта жұмыс істеуге дағыдалндыру.

Тәрбиелік: Салауатты өмір салтын насихаттау.
Спирттік ішімдіктің адам өміріне кері әсерін айта отырып жаман әдеттен
сақтандыру. Денсаулығын сақтай білуге, ел келешегін бүгіннен ойлауға
жетелеу.

Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, баяндау ассоция әдісі.

Сабақтың түрі: Дағды мен шеберлікті қалыптастыру

Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта оқушының жұмыс дәптері.

Керекеті құралдар: Спирт, натрий металы, күкірт қышқылы.

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Жаңа сабақ.

І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Жаңа сабақ.

1. Өткен сабақпен байланыстыру.
2. Химиялық қасиеттері
3. Қолданылуы
а) Ой қозғау кезеңі
б) Ой шақыру кезеңі
в) Мағынасын түсіндіру
г) Мағынасын талдау кезеңі

ІІІ. Тұжырымдау кезеңі. (Бекіту.)

ІУ. Үй тапсырмасын тесттік тапсырма арқылы бағалау.

Қаныққан біратомды спирттердің жалпы формуласы СН ОН . Олар сутектің бір
атомы гидроксил тобына алмасқан алкандардың туындылары.Ең қарапайым спирт
метанол СНОН. Спирттер молекуалаларының арасындағы сутектік байланыс
олардың қасиеттеріне әсер етеді
Спирттердің химиялық қасиеттерін анықтайтын реакциялар.

1. Гидроксил тобындағы сутек арқылы жүретін реакциялар

Спирттің гидроксил тобындағы сутек атомының орнын белсенді металдар баса
алады:

2R- OH + 2 Na 2R – ONa + H2

2C2 H5 OH+2Na 2C2 H5ONa +H2
Натрий этилаты
Металл туындыларын алкоголяттар деп атайды.

C2H5ONa + H – OH C2H5ОН + NaОH

Алкоголяттар қатты заттар, гидролизге оңай ұшырайды:

2. Күрделі эфирлер түзілуі (этиерификация реакция)

C2H5OH – HООС – СН3 C2H5О – ОС – СН3 + H2 О
зтил сірке
сірке қышқылының
спирті қышықылы этил эфирі
(этилацетат)

3. Спирттер галогенсутектермен әрекеттеседі.
H2SO4
R – OH + HBr R – Br + H2 O

4. Дегидратация реакциялары
H2SO4
C2H5 – ОH + HО – C2H5 C2H5 - О - C2H5 + H2 О
диэтил
эфирі

5. Тотығу реакциялары
[О]
СН3 СН2 ОН СН3 – С = О
этил спирті
Н
сірке альдегиді

6. Мыс (ІІ) оксидімен тотығып, альдегид түзуі.
t O
СН3 - СН2 ОН + СuО СН3 – С = + Н2 О + Сu
H

7. Спирттер жанғанда энергия бөлінеді.

С2 Н5 ОН + 3О2 2СО2 + 3Н2 О + О

а) Ой қозғау кезеңі.

Қызығушылықты ояту.

«Шараптың шығуы жайында хикаят»

Ертеде бір патшаның есігінің алдына лашын құсы дән тастап кетеді. Оны
уәзірлеріне беріп ескертеді. Ол өсімдік болып жайқалып өседі. Келесі жылы
одан да әдемі болып өседі. Келесі жылы одан да әдемі болып өседі. Келесі
жылы одан да әдемі болып өседі. Үш – төрт жылдан кейін жеміс береді, таң
қалады, күтеді. Күзге таман әдемі мөлдір жемісті жеп көруге жүрексінеді.
Сонан соң патшаның әмірі бойынша шыны ыдысқа салып қойып, біраз күнен кейін
көріп, одан да мөлдір сұйық пайда болғанын көрген уәзірлер патшаға
көрсетеді. Паиша тұтқында жатқан бір сорлыны әкеліп, соған ішкізеді. Бір
кесе ішеді, екіншісін береді. Үшіншісін сұрап ішеді. Соңында ән салады.
Бейжай күйге түседі. Ең соңында патшаның тағын сұрайды. Шаршап қалжырап
ұйықтап кетеді.
Ертеңіне әлгіні шақырып сұрағанда, рахатқа батқандығын айтады. Сона патша
ішіп, ең алғаш «Патша шарабы» шыққан екен деседі. Оқушылар ол сұйықтың не
екенін, оның ағзаға әсерін айтып өтеді.

б) Ой шақыру

Этанолдан алынатын өнімдер және олардың қолданылуы

Қолданылудың әр қайсысына тоқтал келе спирттердің зияны мен қатар пайдасы
орасан зор екенін айтамын.

в) Мағынасын түсіндіру.

ДӘРІ ДӘРМЕК
АДАМДЫ
ЖАСАУ
АЗДЫРАДЫ

ТАБЫС КӨЗІ
ТҮРЛІ ҚЫЛМЫСҚА
ИТЕРМЕЛЕЙДІ

Зияны : Этил спирті наркотик. Ол ергіш болғандықтан қанға тез сініп ағзаға
күшті әсер етеді. Спирттін әсрінен адамның ықыласы кеміп, қиыл
үйлесімділігі бұзылып, мінез – құлқында әдепсіздік жүрытқа жек көрінішті
етеді.
Маскүнеммен туған балалардың 38 пайызы кемтарлыққа душар болады. Ұрлықтың
55 пайызы, тонаудың 75 пайызы адамның мас кезінде жасалады.

Пайдасы : Өндірісте этил сапиртің әртүрлі жолмен алады. Ал химиктер тапқан
– қантты ашыту және ағаш сүрегінен алған. Негізгі тәсіл синтетикалық жолмен
алу.
Ол үшін – эиленді фосфор қышқылымен қатыстыра отырып, сумен
әрекеттестіріп этил спиртін алады.
Этанол дәрі – дәрмек жасауға , залалсыздандырғыш зат етінде медицинада
пайдаланады.
Этил спирті химия өндірісінде сірке қышқлын бояу, синтиздік каучук , ди
этил эфирін алуға қолданылады. Ең арзан еріткіштердің бірі.
Әтір, иіссу, сусындар жасауға пайдаланамыз.
Этил спирткіш де маңызы орасан зор.
Ел Призедентінің «Қазақстан 2030» жолдауында «Қоғамдық сана мен алкоголге
қарсы болу керек. Кеңес үкіметі кезінде арақ біздің тұрмысымызға,
әдетімізге дәстүрімізге терең енді. Ол адам өмірінің ажырамас бөлігі болып
алды», - деп бүгінгі күннің ащы шындығын айтты. Осы шындықты мойындай
отырып, жаман әдеттерден арылтуға ат салыса отырып, теледиабеттен үзінді
көрейік.

г) Мағынасын талдау кезеңі.
«Дебат» сайысынан көрініс көрсетуге екі оқушыдан төрт оқушы шығып, ой
жарыстырады.

ІІІ. Ой тұжырымдау кезеңі.
Қоытындылап өз ойымды оқушы ойымен ұштастырамын.

ІУ. Үй тапсырмасын бес минуттық тест тапсырмамен бағалаймын.
Перфокаттармен тексеремін.

Тест

1. Этонол әрекеттесетін металды көрсетіңіз?
А) қорғасын ә) кальций
Б) мыс в) никель

2. Этил спирті тотыққанда мынадай альдигед түзіледі
А) құмырсқа ә) сірке
Б) пропион в) май

3. С2Н5 – О – С4 Н9
Формуласы мен берліген жай эфир.
А) диэтил ә) этилпропил
Б) этил бутил в) пропилбутил

4. Массалық үлесі 10 200 г пропоиол – 1 ерітіндісі, массасы неше грамм
натрииймен әрекеттеседі.
А) 23,2 г ә) 46,4 г
Б) 92,8 в) 94,5

5. 2,24 л сутегі алу үшін меаталл натриймен әрекеттесетін этил спиртінің
массасы (г)
А) 2,3 ә) 5,6 б) 9,2 в) 9,9

6. 15 г 1 – прапанол 9,2 г металл натриймен әрекеттескенде, натрий
пропинаттының мынадай массасы түзіледі (г)
А) 11,5 ә) 20,5 б) 23,4 в) 25,5

У. Үйге тапсырма.
Жұмыс дәптері – 8 жаттығу.
Оқулықтан – 16 жаттығу.

Пайдаланған әдебиеттер.

1. Ә.Темірболатова, Н. Нұрахметов, Р. Жұмаділова, С. Әлімжанова
11 класс Химия «мектеп» баспасы 20007 ж

2. Б. А. Мансуров «Спирты и фенолы» әдістемелік нұсқау

3. Химия мектепте журнал 2006 №3

4. Г. Е. Рудзитис ,Ф.Т Фельдман органическая химия 10 класс 1991 ж

-----------------------
+

-