Доп ойыншыға берілген кейін

Батыс Қазақстан облысы, Ақжайық ауданы,
Тайпақ ауылы, Қ,Байсықов атындағы ОЖББ
мектебінің дене шынықтыру пәнінің мұғалімі
Мендыгалиев Мурат Махсотович
Баскетболдан және волейболдан оқушылар үшін
жаттығу сынақтары ( әдістемелік құрал )

Баскетбол, волейбол - ұжымдық ойындар, сонымен қатар соңғы спорттық
нәтижеге әр ойыншының жеке тактикалық, техникалық қимыл-қозғалыстары әсер
етеді. Сол қимыл-қозғалыстарды мұғалімдер көпшілігінде жақсы-жаман, дұрыс-
дұрыс емес, ұнайды-ұнамайды деп бағалайды.
Сондықтан біз, өз мектебімізде түрлі сынақтар қолданамыз. Ол сынақтар
әр оқушының сандық және сапалық өзгерістерін анықтауға арналған. Сонымен
қатар бұл сынақтар практикада пайдаланса әр оқушының қимыл-қозғалыс сапасын
жетілдіреді. Бұл жаттығулар орындауға қарапайым және көп уақыт, орын қажет
етпейді.
Баскетболдан оқушылардың техникалық денгейін анықтауға арналған жаттығу
сынақтар
Жоғарда көрсетілген талаптарға келесі баскетбол жаттығулары қолайлы:
а) допты ыршытып алып жұру; б) бағытты өзгерте допты ыршытып алып жүру; в)
қозғалыс кезінде допты себетке лақтыру; г) шита жанында тұрып, допты
себетке лақтыру; д) айып допты лақтыру; е) уақытты есептеп допты қабырғаға
шапшаң қайталап лақтыру;
ж) секіріп допты қабырғаға қайталап лақтыру; з) жұптасып допты секіріп
бір – біріне беріп қабылдау. Баскетбол сабақтарында техникалық
әдістерді бағалау кезінде жіберген қателерді ескеру керек.
«5» деген баға – қимыл әдісі нақты, өзіне сенімді, жасына қарай
талабына сай орындалғанда қойылады.
«4» деген баға – жалпы талаптар сақталған, бірақ бір-екі ұсақ қате
бар болғанда.
«3» деген баға – негізінде әдіс орындалған, бірақ бір-екі елеулі
болмаса бір елеулі және бір-екі ұсақ қате жіберген жағдайда қойылады.
Бақылау жаттығулары және орындалу кезінде кездесетін қателер
А) допты ыршытып алып жұру.а) елеулі қателер: алақан допқа қатты-ұрып
тиеді; аяқтар бүгілмеген; еркін жүріс, жүгіріс кезінде допты өзіне
бағындыралмау.
б) ұсақ қателер: аяқтар дұрыс бүгілмеген; әлсін-әлсін допқа қарамай
допты алып жүре алмау; допты тек алдына ыршытып алып жүру.
Б) бағытты өзгерте допты ыршытып алып жүру. а) елеулі қателер: қол
доп үстіне дұрыс түспейді; бағытты өзгерту жағына дене салмағы уақытында
ауыстырылмайды; аяқтың ұшымен жүгіру; допты ыршытып бағытты өзгерту кезінде
қолды ауыстыра алмайды.
б) ұсақ қателер: допты ыршытып бағытты өзгерту кезінде допты қолмен
ұзақ ұстап қалу; допты ыршытып бағытты өзгерту кезінде қолды дер кезінде
ауыстыра алмайды.
В) қозғалыс кезінде допты себетке лақтыру (5 рет лақтырғаннан
салғанын есептеу). Бағалары: ҮІ класс ұлдар мен қыздар: 3 рет салған – «5»,
2 – «4», 1 – «3». ҮІІ класс – ұлдар: 4 – «5», 3 – «4», 2 – «3»; қыздар: 4 –
«5», 3 – «4», 1 – «3». ҮІІІ класс – ұлдар: 5 – «5», 4 – «4», 3 – «3»;
қыздар: 5 – «5», 4 – «4», 2 – «3».
а) елеулі қателер: допты ұстаған кезде оны төменде ұзақ ұстап қалу; жоғарға
секіру кезінде допты толық жоғары көтермеу; доп лақтыру соңында саусақтар
жұмсақ жұмыс жасамайды; соңғы секіру қадамы жоғары емес, алға жасалады;
б) ұсақ қателер: жоғары секіру кезінде серпілу аяғы тізеден көп
иілген; лақтыру кезінде доп ұстаған қолы толық жазылмаған; қозғалыстан
кейін доп ұстаған кездегі қадамы қысқа.
Г) шита жанында тұрып допты себетке лақтыру. Шита жанында тұрып шита
арқылы допты себетке лақтыру. Жаттығу алдында оқушылар өзіне лақтыруға
ыңғайлы және шитада доп тигізетін орын тауып алу керек.
а) елеулі қателер: доп лақтырар алдында доп ұстаған қолдарымен және аяқтары
бастапқы тұрыста дұрыс қойылмаған; лақтыру әдісі дұрыс орындалмай, қатты
лақтырылады, қолы мен аяқтары жәймен қозғалмайды.
б) ұсақ қателер: лақтыру соңында аяқ-қолдары толық жазылмайды; лақтыру
кезінде доптың ұшуы өте жоғары немесе төмен.
5 рет лақтырғаннан себетке салғанын есептеу. Бағасы: «5», «4», «3» -
Ү класс: ұлдар – 3 рет, 2,1; қыздар – 2,1. ҮІ клас: ұлдар – 4,3,2; қыздар –
3,2,1. ҮІІ класс: ұлдар - 5,4,3. қыздар – 4,3,2.
Д) айып допты лақтыру. Доп ойыншыға берілген кейін
5 сек. уақыт ішінде себетке лақтырылуы тиіс.
Айып добын лақтырған ойыншы доп себетке тигенше айып сызығын баспауға
тиісті.
Ойыншы өзі қалаған әдіспен жаттығуды орындауға мүмкіншілігі бар (бір
болмаса екі қолымен, бастың немесе иық тұсынан).
Жатығуды екі ойыншы орындай алады, бір ойыншы лақтырған уақытта
екіншісі допты себет астында тұрып әріптесіне алып береді.
Жатығуды (шита санына байланысты) айып сызығына лекте тұрып
орындауғада болады. Бұл жолы айып добын лақтырған ойыншы добын алып, келесі
ойыншыға беріп лектің соңына тұрады.
10 рет лақтырғанынан салғанын бағалау. Бағалар: «5», «4», «3» - ҮІІІ
класс: ұлдар – 4,3,2; қыздар – 3,2,1.
ІХ класс: ұлдар – 5,4,3; қыздар – 4,3,2. Х класс: ұлдар – 6,5,3; қыздар –
5,4,2. ХІ класс: ұлдар – 7,6,4; қыздар – 6,5,3.
Е) уақытты есептеп допты қабырғаға шапшаң қайталап лақтыру. Қабырға
алдында 2-3 м. қашықтықта тұрып 20 секунд ішінде допты екі қолымен неғұрлым
тез қайталап лақтыру. Бұл жаттығуды орындау кезінде Ү-ҮІ класс оқушылары
артта тұрған аяғымен сызыққа «ілініп»; ҮІІ-ҮІІІ класс оқушылары алда тұрған
аяғымен сызықты басып тұра алады, ал жоғарғы класс оқушылары сызықты баспай
тұрып жаттығуды орындайды.
Қабырғаға 20 секунд ішінде қайталап допты лақтырған саны. Бағасы:
«5», «4», «3» - Ү класс: ұлдар – 18 рет,16,12; қыздар – 15,13,9. ҮІ класс:
ұлдар – 20,18,16; қыздар – 18,16,10. ҮІІ класс: ұлдар – 21,19,15; қыздар –
20,18,15. ҮІІІ класс: ұлдар – 24,22,18; қыздар – 21,19,16.
ІХ класс: ұлдар – 25,23,18; қыздар – 22,21,17. Х класс: ұлдар – 26,25,23;
қыздар – 23,22,19. ХІ класс: ұлдар – 27,26,24; қыздар – 24,23,20.
Ж) секіріп допты қабырғаға қайталап лақтыру.
1 метр қашықтықта қабырға алдында тұрып допты кеуде тұсынан екі қолымен
қайталап секіріп лақтыру. Оқушы қабырғадан ыршыған допты секіріп екі
қолымен ұстап еденге түспестен қайталап допты қабырғаға жіберу тиісті.
Жаттығудың талабы, оқушы орындау кезінде допты «волейбол» әдісі емес, ал
сәл ғана ұстап қалып лақтыру тиісті.
Допты қабырғаға секіріп лақтырып ұстаған саны. Бағасы: «5», «4», «3»
-ҮІІ класс: ұлдар мен қыздар – 15 рет, 10,5. ҮІІІ класс: ұлдар мен қыздар:
20,15,10. ІХ класс: тек қыздар – 25,20,10. Х класс: тек қыздар – 30,25,15.
ХІ класс: тек қыздар – 35,25,15.
Бұл жаттығу ойын кезінде соншалықты баскетболшыға қажет ететін
қозғалыстағы тепе-теңдікті сақтау қабілеттерін және секіру төзімділігін
дамытады.
З) жұптасып допты секіріп бір – біріне беріп қабылдау. Оқушылар 4-6
метр ара-қашықтықта бір-біріне қарап тұрады. Ойыншылар допты секіру кезінде
ұстап еденге түспестен бұрын әріптесіне беру тиіс. Оқушылар жатығуды екі
қолымен кеуде тұсынан беру тиіс.
Секіріп допты бір-біріне берген саны. Бағасы: «5», «4», «3» (тек
ұлдар) – ІХ класс: 15,12,8. Х класс: 20,15,10.
ХІ класс: 25,20,15.

Волейболдан оқушылардың техникалық денгейін анықтауға арналған жаттығу
сынақтар

Ойыншының алаңда тұруы және қозғалуы. 5-6 класс.
а) елеулі қателер: алға көп ұмтылып тұрады; аяқ және қолдары дұрыс жұмыс
жасамайды; қозғалыс кезінде денесін қатты ұстайды, қозғалыс қимылдарында
иілгіштік жоқ.
б) ұсақ қате: аяқтары тізеден сәл ғана бүгілген.
«5» деген баға – қимыл әдісі нақты, өзіне сенімді, жасына қарай
талабына сай орындалғанда қойылады.
«4» деген баға – жалпы талаптар сақталған, бірақ бір-екі ұсақ қате
бар болғанда қойылады.
«3» деген баға – негізінде әдіс орындалған, бірақ бір-екі елеулі
болмаса бір елеулі және бір-екі ұсақ қате жібергенде қойылады.
Жұптасып қарама-қарсы тұрып допты жоғарыдан екі қолымен әріптесіне
беріп қабылдау.
а) елеулі қателер: қабылдап беру кезінде қолдары кеуде тұсында; доптың ұшу
траекториясы төмен; жаттығуды саусақтарымен ұрып орындау.
б) ұсақ қате: аяқтары тізеден бүгілмеген, денесі тік.
Қарсылас алаңнан ойынға қосқан допты төменнен екі қолымен қабылдау.
а) елеулі қателер: қолы шынтақтан бүгілген; допты бір қолымен, алақанымен
немесе жұдырықпен қабылдайды;
б) ұсақ қателер: қабылдаған добы 2 метрден төмен; допты қабылдау кезінде
ойыншының тізелері сәл ғана бүгілген.
Жұптасып төменнен екі қолымен бір-біріне допты тордан асыра беріп
қабылдау.
Төменнен допты ойынға қосу (10 мүмкіндік). Бағасы: «5», «4», «3» Ү
класс: ұлдар – 5 рет,4,3; қыздар – 4,3,2. ҮІ класс: ұлдар – 6,5,4; қыздар –
5,4,3. ҮІІ класс: ұлдар – 7,6,5; қыздар – 6,5,4. ҮІІІ класс: қыздар –
7,6,5.
Жоғарыдан допты ойынға қосу. Жатығуды орындау кезінде допты жоғары
дұрыс лақтыру қажет, допты ұрар алдында қолын артқа басынан асыра апару
керек, допты ұрған кезде алақан допқа дәл тиуін қадағалау керек.
10 мүмкіндіктен орындағанын бағалау. ҮІІ класс: ұлдар – 6,5,4; ҮІІІ
класс: ұлдар – 7,6,5; қыздар – 5,4,3. ІХ класс: ұлдар – 8,7,6; қыздар –
6,5,4. Х класс: ұлдар – 9,8,7; қыздар – 7,6,5. ХІ класс: ұлдар – 10,9,8;
қыздар – 8,7,6.
Жоғарыдан допты ойынға дәл қосу (5 мүмкіндік алаңның сол және оң
жағына). ҮІІІ класс: ұлдар – 4,3,2;. ІХ класс: ұлдар – 5,4,3; қыздар –
4,3,2. Х класс: ұлдар –6,5,4; қыздар – 5,4,3. ХІ класс: ұлдар – 7,6,5;
қыздар – 6,5,4.