Бос шалу

Сабақтың тақырыбы: Тоқыманың күрделі түрлерімен таныстыру. Негізгі
шалуларды тоқу.

| | І кезең |
|«Көпір» |Сұрақтарға жауап беріңіз |
|Тапсырмалары |1. Біржақты қатпарлар қалай тігіледі? |
| |Жауап: белгіленген деңгейге дейін сырып тігіп, тігімді мата|
| |бүкпесіне қарай бұрады. |
| |2. Бүкпеге неше см қалдырып тігім түсіреді. |
| |Жауап: ішкі бүктеме бойымен етектен қатпар тігіміне дейін |
| |бүктеме шетінен 2 см қалдырады. |
| |3. кең шалбарды қалай үтіктейміз? |
| |Жауап: кең шалбарды қыр салмай терістеме жағынан үтіктейді |
| | |
| | ІІ кезең (топтық жұмыс) |
| |Жаңа сабақты өз бетімен меңгерту тапсырмалары |
|Теориясы: |Сұрақтарға жауап беріңіз |
|«Білу» (кім?,| |
|не?, қашан?, |1.Бірінші шалу қашан ойлап тапқан? |
|қайда?, не |Жауап: бірінші шалуды кім және қашан ойлап тапқанын ешкім |
|істеді?) |де білмейді. |
| |2. Таңғажайып шалу қашан пайда болған? |
| |Жауап: «таңғажайып шалу» біздің дәуірімізден әлдеқайда |
| |бұрын пайда болған. |
| | |
| |3.Тоқылған заттар ненің сапасына байланысты? |
| |Жауап: тоқылған заттың сапасы иірімжіптің дұрыс таңдалуына |
| |да байланысты болады. |
| | |
| |4. Тоқуға арналған ирімжіп түрлері қалай аталады? |
| | |
| |( көп нүктенің орнына тиісті сөзді қой) |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |5. Қолмен тоқуда иірімжіптің кең тараған түрін ата? |
| |Жауап: мақта иірімжібі |
| |6. Ілмекбізбен іліп тоқу арқылы нелерді тұтас дайындауға |
| |болады? |
| |Жауап: ілмекбізбен іліп тоқу арқылы киімді тұтас дайындауға|
| |, сондай ақ киімнің әрлеу элементтерін немесе әшекейлерді |
| |дайындауға болады. |
| |7. Ілмекбізбен іліп тоқудың негізгі элементтерін ата? |
| |Жауап: |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
|Теориясы: | |
|«Түсіну» |. Бірінші босшалу неліктен өрнектер қатарына жатпайды? |
|( неліктен? |Жауап: себебі алғашқы (негізгі) қатар болып |
|себебі? не |саналатындықтан. |
|үшін? |Бос шалу тізбегі не үшін қажет? |
|неге?) |Жауап: Бос шалу тізбегі бұйымның төменгі шетін бастау үшін|
| |қажет. |
| |Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді жаз. |
| |Бірінші шалуды кім және қашан ойлап тапқанын ешкімде |
| |білмейді. Бұл «таңғажайып шалу» біздің дәуірімізден |
| |әлдеқайда бұрын пайда болған. Египетте мазарлардың бірінен |
| |баланың тоқылған аяқкиімін тапқан. Архиологтар оған 4 мың |
| |жылдан астам уақыт болғанын анықтаған. Ал келесі бір |
| |мазардан тоқылған бір шұлық табылған. Оның үлкен бармағы |
| |бөлек тоқылған. Ол кездегі киетін аяқкиімге солай ыңғайлы |
| |болса керек. |
| |Ең қызығы тоқу алғашында ер адамдардың кәсібі болған. Онымен|
| |балықшылар, аңшылар айналысқан. Олар торлар мен тұзақтар |
| |тоқыған. Тоқу кәсіпшілігінде ер адамдар әйелдер |
| |бәсекелестігімен күресті, арнайы келіссөздер жасасты. 1612 |
| |жылы праждық шұлық шығарушылар « ақша жазасынан» қорқып, бір|
| |әйелді де жұмысқа алмаймыз деп жариялаған. Дегенімен уақыт |
| |өте келе, бұл әйелдердің кәсібіне айналды десекте болады. |
| |Қазіргі кезде тоқыма адамның « хоббиына» айналды. Адамның |
| |қиялына сыймайтындай құрылымы әртұрлі, алуан түсті |
| |иірімжіптер қазіргі кезде өте көп. Оларды дүкендерден сатып |
| |алуға болады. Қазіргі кезде қолмен тоқу қолөнерінің ең бір |
| |әдемі түрі: тоқымасыммен, шанышқымен, ілмекбізбен, тунистік |
| |ұзын ілмекпен т.б тоқу. Ең қымбат заттар – ол қолмен |
| |тоқылған заттар.Олардың тағы бір ерекшелігі бастапқы |
| |материал- иірімжіпті ешқандай шығынсыз бірнеше рет қолдануға|
| |болады |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Ілмек атауы мен кескіндемені сәйкестендір |
| | |
| |р/ с |
| |Кескіндеме |
| | |
| |Шартты белгілері |
| | |
| |1 |
| | |
| | |
| |Біріктіру бағаншасы |
| | |
| |2 |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Үш шалмалы бағанша |
| | |
| |3 |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Бекіту бағаншсы |
| | |
| |4 |
| | |
| | |
| | |
| |Екі шалмалы бағанша |
| | |
| |5. |
| | |
| | |
| | |
| |Шалымсыз бағанша |
| | |
| |6. |
| | |
| | |
| | |
| |Бір шалмалы бағанша |
| | |
| |7. |
| | |
| | |
| | |
| |Бос шалу |
| | |
|Теориясы: |Матадан тіккен, жіппен тоқылған бұйымдарды салыстырып |
|«Талдау » |кестені толтыр: |
|(салыстыр, | |
|ерекшелігі | |
|неде? | |
|т.б және ең |Матадан тіккен бұйым |
|бастысын |Жіптен тоқылған бұйым |
|бөліп шығар )| |
| |Ұқсастығы |
| |Киім немесе бұйым дайындауға болады |
| | |
| |Айырмашылығы |
| |Матадан тігілген бұйымды екінші қайтара сол өлшемде |
| |пайдалана алмаймыз |
| |Бастапқы материал - ирімжіпті ешқандай шығынсыз бірнеше рет|
| |қолдануға болады |
| | |
|Теориясы: |Бүгінгі сарамандық жұмысымызда пайдаланатын құралымыздың |
|«Жинақтау» |шешуі шығады: |
|(кесте, |Ребусты шеш: |
|сызба,сөзжұмб| |
|ақ, ребус т. |,,,,,, 2. ,,,, 3. ,,,,, |
|б анықтама | |
|бер ) |4. ,,,, 5. ,, 6. ,,,,, 7. |
| |,, |
| | |
| | |
| |Шешуі: |
| |б |
| |і |
| |з |
| | |
| |і |
| |л |
| |м |
| |е |
| |к |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
|Практикасы: |1. Қауіпсіздік ережесін толықтырып жаз. |
|«Қолдану» |1. жұмысшы орны жақсы жарықтандырылған болу керек. |
|(қарапайым |2. орындық арқасына сүйеніп, тік отыру қажет |
|тапсырмалары)|3. тоқу кезінде арқасы бар орындықта басты сәл иіп отырады. |
| |4.ілмекбіздің ұшы қауіпсіз шектелген болу керек. |
| |5. тоқып жатқан жайма бүлінбеу үшін және қолда иірімжіптің |
| |қиқымдары қалмас үшін тоқып бастағанда және аяқтағанда қолды|
| |жуу қажет. |
| | |
| | |
| |6. жұмыс соңында барлық құрал – жабдықтарды жәшікке жинап |
| |салу керек. |
| |7. ілмекбізді қорабында алып жүру керек. |
| |. |
| |Бейне материалдармен таныстыру. |
| |Шалымдардың атауын жаз: |
| | |
| | |
| |а) бос шалу, ә) екі бос шалу, б) тізбе шалмасыз |
| |бағанша |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |бір шалмалы бағанша |
| | екі шалмалы бағанша |
| | |
| | |
| | |
| |тапсырма |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |ІІІ бағалау кезең (жеке жұмыс) |
| |Деңгейлік тапсырмаларды орындап балл жинаңдар |
| |І деңгей (5 балл) |
|Теориясы: |Сұрақтарға жауап беріңіз |
|« Білу » |Мақта ирімжібің құрамына қарай түрлерін ата? |
|(кім?, не?, |Жауап: мақта ирімжібі құрамына қарай – ауыр (қатты) тығыз,|
|қашан?, |созылмайтын болып бөлінеді. |
|қалай?, не |Мақта ирімжібі өңделгеннен кейінгі жіп қалай аталады? |
|істеді?) |Жауап: ирис ирімжібі |
| |Тізбекше шалуы қалай тоқылады? |
| |Жауап: бірнеше бос шалудан тұратын тізбек (негізгі) қатар |
| |болып саналады. |
| |Шалма дегеніміз не? |
| |Жауап: ілмекбізде ілмек бар кезде жіпті ілмекбізге орап |
| |шалып тартады. Әрбір оралған жіпті шалып тартқаннан кейін – |
| |ілмек (петля) пайда болады. |
| |Жіптердің түрлері: |
| | |
| |ирис жіп мулине жүннен иірілген мақта ирімжібі|
| |жіп иірімжіп |
| | |
|Практикасы: | |
|«Қолдану» |5.Шалудың түрлерін тоқып бастау негізгі бос шалу, тізбек |
|(ІІ кезеңдегі|түрлерін тоқу. |
|қолдану | |
|үлгісі | |
|бойынша) | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |ІІ деңгей (5 балл+ 4 балл) =9 балл |
|Теориясы: |Сұрақтарға жауап беріңіз |
|«Түсіну» |1. Бірінші қатарды тоқу барысында ілмекбізді неліктен |
|(неліктен?,не|бостау ұстау қажет? |
|ге?) |Жауап: бірінші тоқу барысында ілмекбіздің ұшы |
| |оңай кіру үшін бостау алу қажет. |
| |Оңтүстіктегілер шляпа, қолшатыр, шәлі және |
| |қолғапты неліктен тоқып киген? |
| |Жауап: Оңтүстіктегілер өздерін күн көзінен қорғау |
| |үшін онша көп шығынды қажет етпейтін |
| |шляпа, қолшатыр, шәлі және қолғаптар тоқып |
| |алатын болған |
| |Іліп тоқу неліктен ерлердің кәсібі болған? |
| |Жауап: Тоқу алғашында ер адамдардың кәсібі болған. Онымен |
| |балықшылар, аңшылар, айналысқан. Олар торлар мен тұзақтар |
| |тоқыған. |
|Практикасы: |“ Валя – Валентина” журналымен жұмыс сулық тоқу |
|«Қолдану» | |
|(өзгертілген | |
|жағдай) | |
| | |
| |ІІІ деңгей: (5 балл + 4балл + 3 балл = 12балл) |
|Теориясы: |Сәйкестендіру тесті. |
|«Жинақтау» |Тоқыма өнері адамның несіне айналды? |
|(мазұмынды | |
|кесте, сызба,|бос шалу |
|ребус, т. б | |
|түрінде) |Ең қымбат заттар |
| | |
| | |
| |ромб, жолақ, ирек |
| | |
| | |
| |Иірімжіп бұйымның несіне байланысты? |
| | |
| | |
| |Хоббиына |
| | |
| |Ілмекбіздің түрлері |
| | |
| | |
| |төменгі |
| | |
| |Солтүстүк Африкада ұзын ілмекпен тоқу қай ғасырда пайда |
| |болған |
| | |
| |бір шалмалы бағанша |
| | |
| |Тоқылатын материал |
| | |
| |фасонына |
| | |
| |Өрнек түрлері |
| | |
| |ХІІІ –ХІҮ ғасыр |
| | |
| | қандай шалу |
| | |
| |Болат, ағаш, пластмасса, алюмини |
| | |
| |Қандай шалу |
| | |
| | |
| |Қолдан тоқылған бұйымдар |
| | |
| |Бос шалу тізбегі бұйымның қай шетін |
| |құрайды |
| | |
| |ирімжіп |
| | |
|Практикасы: | Іліп тоқуды қалай бекітеміз? |
|« Баға беру» |Жауабыңды жазыңыз: |
|( сен қалай |Сен қалай ойлайсың |
|ойлайсың? Сен|Тоқылған бұйым тарқатып кетпеу үшін жұмысты аяқтаған соң, |
|не істер |оның шетін бекіту керек. Жұмыс орындалғаннан соң жіпті |
|едің?) |кеседі де, шалуды соза отырып соңғы ілмектерден ілмек |
| |бізбен тартып шығарады.. |

-----------------------
Тоқуға арналған ирім жіп түрлері

кашимир

ангор

вискоза

зығыр

мақтаа

махер

жүн

синтетика

Тоудың негізгі элементтері

Бос шалу

шалымсыз

бағанша

Шалмалы бағанша

Өрнек түрлері

ромб

Жолақ

өсімдіктеcр

ирек

жануарлар

Адам тектес

Көп жапырақты

Айқас тектес

үшбұрыш