Кірпіштің меншікті жылу сыйымдылығы

Өткізген: Батыс Қазақстан облысы
Бөрлі ауданы
Ақсай қаласының №5 ЖББОМ
физика пәні мұғалімі Акашаева Ләззат Садыққызы

8-ә сынып
«Жылу құбылыстары» тарауын қайталау.

Мақсаты: Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру, пән бойынша алған
білімдерін қорытындылау, тәлім-тәрбиесін, танымдық қабілетін, белсенділігін
арттыру. Білімді, дарынды, озық оқушы болуға тәрбиелеу
Тәрбиелік-білімділік міндеттері:
1.Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, ізденістерін дамыту
2. Өз беттерінше жұмыс жасауға дағдыландыру
3.Дәстүрлі емес сұрақтарға нақты жауап беруге үйрету
Сабақтың түрі: «Тапқыр достар» зияткерлік ойыны
Көрнекілігі: интерактивті тақта, үлестірме материалдар
Сабақтың барысы:
1. «Бәйге» Екі топқа сұрақтар беріледі. Дұрыс жауапқа 1 жұлдызшадан
беріледі.
2. «Сәйкестікті тап» Физикалық шамалар мен өлшем бірліктерді
сәйкестендіру қажет.
3. «Ойлан тап» Топтарға есептер беріліп, тақтаға орындайды.
4. «Ғажайып ұяшық» Тақтадағы ұяшықтарды таңдап сұрақтарға жауап беру.
5. «Тапқыр достар» сұрақтарға және есеп шығару арқылы жауап беріп
тақтаға суреттерді орналастыру керек.

Бірінші бөлімде интерактивті тақтада ағаштың суреті тұрады. Оқушылар
сұрақтарға жауап беру арқылы ағаш жапырақтарын толтырады.
І топ сұрақтары
1. Заттың күйлерін атаңдар? (Сұйық, қатты, газ)
2. Судың қайнау температурасы? (1000С)
3. Ішкі энергияны өзгерту тәсілдері? (Жұмыс, жылу беру)
4. Жылу берілу кезінде дененің алған немесе жоғалтқан энергиясы? (Жылу
мөлшері)
5. Ішкі энергияның өлшем бірлігі? (Джоуль)
6. Будың сұйыққа айналу процесі? (Конденсация)
7. Қатты күйден сұйыққа айналу процесі? (балқу)

ІІ топ сұрақтары
1. Жылу мөлшерінің өлшем бірлігі? «Джоуль)
2. Денені құрайтын бөлшектердің қозғалыс энергиясы мен олардың өзара
әсерлесу энергиясы? (ішкі энергия)
3. Сұйықтың буға айналу құбылысы? (Булану)
4. Өз сұйығымен динамикалық тепе-теңдікте болатын бу? (қаныққан бу)
5. Жылу берілудің неше түрі бар? (жылуөткізгіштік, конвекция, сәулелену)
6. Мұздың балқу температурасы (0 градус)
7. Сұйық күйден қатты қатты күйге ауысу процесі? (қатаю)

2 бөлімде оқушыларға есептер беріледі. Тақтаға шығарады.
І топ есептері
1. Температурасы 46,5 0С-қа дейін қыздырылған 200 г шай ішкен адам, егер
өзінің температурасы 36,5 0С болса, қанша энергия алады?
(жауабы:8400Дж)
2. 3 кг бензин мен 2 кг керосинді араластырады. Осы қоспа толық жанғанда
қанша жылу мөлшерін шығарады? (23*107 Дж)
3. 440*107Дж энергияны алу үшін Қарашығанақта өндірілетін табиғи газдың
қандай мөлшерін жағу керек? Табиға газдың меншікті жану жылуы 4,4*107
Дж/кг. (100 кг)
4. 1,89*107 Дж пайдалы жұмысты орындау үшін тракторға 4,2*107Дж/кг
меншікті жану жылуы бар 1,5 кг отынды қажет ететін трактор
қозғалтқышының ПӘК-ін табыңдар? Жауабы: 30%

3 бөлімде физикалық шамалардың сәйкестігін тауып орындарына орналастыру
қажет.

|t | с |Уақыт |
|Q |Дж |Жылу мөлшері |
|V |м 3 |Көлем |
|m |кг |Масса |
|c |Дж/кг0С |Меншікті жылу |
| | |сыйымдылығы |
|λ |Дж/кг |Меншікті балқу жылуы |

4 бөлімде «Ғажайып ұяшық» бөлімінде ұяшықтарды таңдай отырып, сұрақтарына
жауап беру. Дұрыс жауап берсе, таңдаған ұяшықтың ұпайы қосылады.

|5 |10 |5 |
|15 | |15 |
|5 |10 |5 |

5 ұпай: Дененің жұмыс істеу қабілеті (Энергия)
Жылудың ауа және сұйық ағыны арқылы берілуі (Конвекция)
Механикалық энергияның түрлері (Потенциалдық және
кинетикалық)
Дененің температурасы артқан сайын оның ішкі энергиясы
қалай өзгереді ?

(ішкі энергиясы артады)
10 ұпай: Сәуле шығару дегеніміз не? (электромагниттік толқындар
көмегімен бір денеден екінші денеге энергияның берілу процесі)
Жаздыгүні қандай көйлек киген дұрыс: ақ түсті немесе қара
түсті? (ақ түсті, себебі:ол күн сәулесін нашар жұтады.)
15 ұпай: бейне сұрақ және суретті сұрақ

5 бөлімде оқушыларға есептер мен сұрақтар жазылған карточкалар беріледі.
Онда оқушылар тақтадағы жауаптарымен сәйкестендіріп, орналастырса
Астананың символы Бәйтеректің суреті шығу қажет.
І тотың тапсырмалары:
1. Массасы 1,5 т кірпіштен жасалған пешті 100С-тан 200С-қа дейін жылыту
үшін қанша жылу мөлшері жұмсалған. Кірпіштің меншікті жылу сыйымдылығы
880 Дж/кг0С. Жауабы: 13200 кДж
2. Массасы 3 кг оқ дәрі жанғанда 11400 кДж энергия бөлінген. Оқ дәрінің
меншікті жану жылуын есептеңдер? Жауабы: 3800 кДж/кг
3. Массасы 1 кг қорғасынды балқытқанда ішкі энергиясы қаншаға артады?
Қорғасынның балқу жылуы 0,25*105Дж/кг. Жауабы: 25 кДж
4. Массасы 11 кг су буы конденсацияланғанда қандай жылу мөлшері бөлінеді?
Су буының меншікті булануы 2,3*106 Дж/кг жауабы: 25,3*106 Дж

ІІ топтың есептері:
1. Массасы 110 кг алюминийді 940С-қыздыру үшін 9,1 кДж энергия қажет.
Алюминийдің меншікті жылу сыйымдылығын есептеңдер? Жауабы:
0,880Дж/кг0С
2. Массасы 10 кг тротил толық жанғанда 1,5*108Дж энергия бөліп
шығарады. Тротилдің меншікті жану жылуы неге тең? Жауабы:1,5*107Дж/кг
3. Алюминий білеушені өңдеу кезінде оның температурасы 200С-тан 4200С-қа
дейін артты. Алюминийдің массасы 5 кг болса, оның ішекі энергиясы
қаншаға өзгерген. Алюминийдің меншікті жылу сыйымдылығы 920 Дж/кг0С.
Жауабы: 1840 кДж.
4. Бастапқы температурасы 270С массасы 1 кг қорғасын кесегін балқыту үшін
қанша жылу мөлшері қажет? Қорғасынның балқу температурасы 3270С,
меншікті жылу сыйымдылығы 140 Дж кг/0С. Жауабы: 42 кДж

Есептерді шығарып, тақтадағы жауаптарымен сәйкестендіргенде
төмендегідей Астананың символы «Бәйтерек» монументі көрінеді.
«Бәйтерек» монументі Есіл өзенінің жағасындағы Астана қаласында
орналасқан. Металлдан, әйнек пен бетоннан жасалған бұл «терек»
сәулеттік мағынасы жағынан да, жасалуы жағынан да бірегей: Әлемде
бірінші рет диаметрі 22 метрлік және салмағы 300 тоннадан тұратын
күннің түсуіне қарай түсін өзгертетін «хамелеон» әйнегінен жасалынған
шар биіктігі жағынан рекордқа ие болды. Ал 97 метр биіктікте орналасуы
1997 жылды көрсететін Астананың мемлекеттің жаңа астана болғанын және
осыған сәйкес ел тарихындағы жаңа кезең нүктесі. 
• Қазақстан астанасында асқақтаған бұл «терек» жаңартулардың сәулеттік
символы, тәуелсіз Қазақстан символы ретінде орын алады. Ендеше бүгінгі
сабағымызда алған бағаларымызды ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығына
арнаймыз.