Күзгі бояулар

Абенов Данияр Әбдімәлікұлы,
Құрманғазы атындағы жалпы орта мектебінің бейнелеу өнері және сызу пәнінің
мұғалімі,
Ыбырай ауылы, Созақ ауданы, Оңтүстік Қазақстан облысы.

Сабақтың тақырыбы:
Түстік тон. Күзгі бояулар.

Сыныбы: 5
Сабақ: №4
Сабақтың тақырыбы:
Түстік тон. Күзгі бояулар.

Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік: Пән бойынша білім-білік дағдыларын
қалыптастыру.

ә) Дамытушылық: Жеке тұлғаны дамыту.

б) Тәрбиелілік Сұлулық тәрбиесі.

Құрал-жабдықтар, көрнекті құралдар: Түрлі-түсті қарындаштар, фломастер,
акварель, қылқалам, палитра, күз көрінісі бейнеленген фотолар, ақ қағаз,
және тағы басқа.

Сабақтың өту барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Үйге берілген тапсырманы тексеру.
3. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
4. Тапсырмаларды орындау.
5. Сабақты бекіту.
6. Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:
Оқушыларға түстік тон, түстердің үйлесуі жайлы тереңірек мағлұмат
береміз. Живописьтік шешім – бұл тек бояу түсі ғана емес, сонымен қатар ол
түрлі түсті заттардың бір жерде орналасуынан пайда болатын күрделі
үйлесімділік. Живописьтік шығармада түстердің өзара үйлесіп, жарасып келуі
колорит болып табылады, «колорит» - латын сөзі, ол «бояу түсі» деген
мағынаны білдіреді. Живописьтік шығарманың өте ұтымды, көз тартарлық, сезім
терберлік болуы және түстердің өзара үйлесіп, жарасымды шығуы оның колориті
болады. Суретшінің колориті әншінің даусы сияқты. Әр суретшіні колоритіне
қарап бірден ажыратуға болады. Нағыз колоритте түстері бірдей зат болмауға
тиіс, өйткені әр зат түсін таңдайды. Қашанда әр суретшінің өз колориті
болады. Кололритті үйренуге болмайды, бұл айрықша табылған дарын, тек сол
дарын өзінде бар болса ғана оны дамытуға болады. Колориттік дарынсыз
суреттің колориттік шешімі де болмақ емес, суреттің жақсы құрастырылып,
жақсы ойланып салынуы мүмкін емес, оның сезімге әсері де шамалы болады.
Суреттің байыбына бармай жатып-ақ көруші суретшінің колорит құралдары
арқылы берген көңіл күйін түсіне алады. Суреттегі түстер қайта үйлесіп
келгенде суретші колоритінің құпиясы оның шеберлігіне байланысты. Колорит
әдемілігі кенептегі түс пен реңнің орналасуына сәйкес, сол түс пен реңнің
әр алуан әрі топтасып келуінен көрінбек. Бірте-бірте қайшы келді-ау деген
түстердің өзін суретші бояулардың үйлесім табуы үшін біртұтас жүйеге
келтіреді. Суретші суретті қандай да бір ортақ түсте салмақ болып,
ойлағанда бір-біріне жақын түстерді қолданады. Бірақ ойлаған жерден шығу
үшін де сол түстердің қиылысып келуін көздеп, қарам-қайшы түстерді
қолданады. Қажет болған түсті тапқан суретшілер өз суреттерінің көрушіге
әсерін мейлінше күшейтуге мүмкіндік алады. Суреттердің живописьтік шешімі
тек реңге түс арқылы ғана белгіленбейді, суретшінің түпнұсқасында өз
өнерінің әсер, ықпалын күшейтуге керекті өзге де құралдар бар. Суреттің
беті ьегіс болатыны белгілі. Бірақ оаған бояудың жағылуына қарай ол айнадай
тегіс немесе кедір-бұдыр болып көрінеді. Ал мұның өзі әр қилы әсер
қалдырады. Суреттің бетін белгілеу үшін суретшілер «фактура» деген арнаулы
термин қолданады.
Сабақ барысында оқушыларға олардың күзгі бояу яғни, бау-бақша
өсімдіктерімен, көкөніс түрлерімен таныстырамын, сабақтың негізгі
мақсатымен таныстырамын. Ол мақсат – балаларға таныс күзгі ағаш жапырақтары
мен бау-бақша өсімдіктерінің жапырақтарын бейнелеу.
Сабақтың мақсатына байланысты негізгі бөлімін мына төмендегідей
жалғастырамын: - балалар, сендер күзгі ағаштар, бау-бақша өсімдіктерімен,
көкөніс түрлерімен тынысып, суреттерін салдыңдар. Енді солардың түстерін
айқындап, бейнелейік. Ол үшін, ең алдымен, осы сабақтың тақырыбына
байланысты көрнекі құралдарды қарап көрейік. Мына суретте өсіп тұрған күзгі
жемістер бейнеленген. Мына суретте бау-бақша өсімдіктері жалпы көрсетілген.
Мына суретте қарбыз өсіп тұрған арықтың жағасы көрсетілген, -деп балалардың
көңілін жалпыдан нақтыға аударамын. Бұдан да басқа суретші жұмыстарын
көрсетуге болады.
Осы айтылғандарға қосымша балалардың назарын кітапта салынған күзгі
ағаштар, күзгі дақылдар, қарбыз, асбұршақ, жүзім жапырақтарына аударып,
сондағы балғын суретші баланың сурет салып жатқан жұмысына қызықтырамын.
– Енді осы көрсетілген бау-бақша өсімдіктерінің жапырақтарына жекелеп
көңіл аударсыңдар, құрылыстарынан көптеген өзгешеліктерді табасыңдар.
Сонымен бірге формалары да, түстері де бөлек.
Асқабақтың жапырағы көлемі жағынан үлкен, түсі негізінен жасыл көк
болады, ал күзде басқаша сарғыштау болады. Қиярдың жапырағы одан кішірек,
түсі шөптес жасыл болып келеді. Жүзімнің жапырағы құрылысы жағынан көп
тармақты, түсі жасыл, кейбір жерлерінде сары, қызыл қоңыр, күлгін түстер
аралас болады. Ал қарбыздың жапырағы құрылысы жағынан ерекше тармақталған,
күзде сарғыштау тартып кетеді. Берілген суреттерге қарата отырып, сурет
салуға еліктетемін.
– Ал енді осылардың ішінен жүзімнің жапырағын ерекше қарап ал, суретін
салуға дайындал, ең алдымен қағаз бетіне дұрыс орналастыруды ойла. Содан
кейін барып қарындашпен жеңіл сызықтар арқылы жапырақтың жиектерін, негізгі
тармақтарын белгілейсіңдер, - деп дайындаймын.

Үйге тапсырма беру: Суық және жылы түстерді қолдана отырып күзгі
көріністерді бейнелеу.