Үзілме сызық

Абенов Данияр Әбдімәлікұлы,
Құрманғазы атындағы жалпы орта мектебінің бейнелеу өнері және сызу пәнінің
мұғалімі,
Ыбырай ауылы, Созақ ауданы, Оңтүстік Қазақстан облысы.

Сабақтың тақырыбы:
Cызба сызықтарының түрлері.

Сыныбы: 9
Сабақ: №2
Сабақтың тақырыбы:
Сызба сызықтарының түрлері.

Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік: Оқушыларға сызу құралдарын қолдану амал
тәсілін
үйрету, жаңа мағлұмат беру және
т.б.

ә) Дамытушылық: Сабақ оқытудың негізгі үрдісін есте қалдыру,
оқушы санасына терең сіңіру.

б) Тәрбиелілік Сызу арқылы оларды тазалыққа, ұқыптылыққа
үйрету.

Сабақтың көрнекілігі: А4 пішіміндегі қағаз, қарындаштар, сызғыш, өшіргіш,
шеңберсызар және тағы басқа.

Сабақтың өту барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Үйге берілген тапсырманы тексеру.
3. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
4. Тапсырмаларды орындау.
5. Сабақты бекіту.
6. Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:
Оқушыларға сызба сызықтарының түрлері жайлы тереңірек мағлұмат беремін
және әр сызықты тақтаға сызып түсіндіремін. Сызба сызуда 9 түрлі сызық
қолданылады. Олардың төртеуі тұтас, ал қалған бесеуі тұтас емес сызықтар.
1. Тұтас жуан негізгі сызық. Егер бұл сызықтың жуандығын s (латын әрпі)
деп белгілесек, онда s кескіннің үлкен-кішілігі мен күрделілігіне және
сызбаның пішіміне байланысты 0,5 мм-ден 1,4 мм-ге дейінгі аралықта
болады. Бір сызбадағы сызықтардың жуандықтары бірдей болуы тиіс. Тұтас
жуан негізгі сызық сызбада көрінетін сызықтарды бастыра жүргізу үшін
қолданылады.
2. Тұтас жіңішке сызық. Оның жуандығы негізгі сызықтың жуандығынан екі-үш
есе жіңішке болады. Бұл сызықтың сызбада қолданылатын орны көп, соның
бастыларын ғана атап өтейік. Шығару және өлшем сызықтары, проекция
және координата осьтері, көмекші тұрғызу сызықтары, қима және тілікті
сызықтау (штрихтау) тұтас жіңішке сызықпен жүргізіледі.
3. Тұтас жіңішке іркесінді сызық. Жуандығы тұтас жіңішке сызықтың
жуандығындай болады. Ұзын үзу сызықтарын көрсету үшін қолданылады.
4. Тұтас ирек сызық. Жуандығы тұтас жіңішке сызықтың жуандығымен бірдей.
Үзу сызықтары үшін және тілікті көріністен бөлу үшін қолданылады. Ирек
сызық сызу аспаптарының көмегінсіз, қолдан салынады.
5. Үзілме сызық. Сызық бөліктерінің ұзындығы 2 мм-ден 8 мм-ге дейінгі
аралықта, ал олардың арақашықтықтары 1 мм-ден 2 мм-ге дейінгі аралықта
алынады. Үзілме сызық сызбадағы көрінбейтін сызықтарды кескіндеу үшін
қолданылады.
6. Жіңішке нүктелі үзілме сызық. Сызық бөліктерінің ұзындығы 5 мм-ден 30
мм-ге дейінгі, ал аралықтары 3 мм-ден 5 мм-ге дейінгі аралықта
алынады. Нүкте (сызықша) бөлік аралықтарының дәл ортсына қойылады.
Жіңішке нүктелі үзілме сызық, үзілме сызық сияқты бөліктерінен
басталып, бөліктерімен аяқталады және бөліктерімен қиылысады. Сызбаның
осьтік және центрлік сызықтары осы сызықтың көмегімен көрсетіледі.
7. Жуандатылған нүктелі үзілме сызық. Жуандығы тұтас негізгі сызықтың
жуандығынан 1,5-2 есе жіңішке болады. Бөліктерінің ұзындықтары 3...8
мм, ал олардың аралықтары 3...4 мм болады. Шынықтырылатын және
қапталатын беттерді жуандатылған нүктелі үзілме сызықпен көрсетеді.
Бұл сызықты қиюшы жазықтықтың алдындағы нәрсе бөлігін кескіндеу үшін
де пайдаланады.
8. Жуандығы тұтас жіңішке сызықтың жуандығымен бірдей болады,.
Бөліктерінің ұзындығы 5...30 мм, олардың аралығы 4...6 мм болады.
9. Сызбада қиюшы жазықтықтардың орындарын көрсеткенде пайдаланылады,
сондықтан оны қима сызығы деп те атайды. Жуандығы (1 ... 1,5) s-ке тең
болады. Бұл сызық екі бөліктен тұрады, бөліктерінің аралығы қимасы
немес тілігі берілетін нәрсенің сәйкес өлшеміне байланысты. Бір
бөлігінің ұзындығы 8... 20 мм-ге тең.

Үйге тапсырма беру: Сызба сызықтарын А4 пішіміндегі қағазға сызып келу.