Бейнелеу өнерінің жанрлары. Сабақтың тақырыбы

Абенов Данияр Әбдімәлікұлы,
Құрманғазы атындағы жалпы орта мектебінің бейнелеу өнері және сызу пәнінің
мұғалімі,
Ыбырай ауылы, Созақ ауданы, Оңтүстік Қазақстан облысы.

Сабақтың тақырыбы:
Бейнелеу өнерінің жанрлары.

Сыныбы: 5
Сабақ: №2
Сабақтың тақырыбы:
Бейнелеу өнерінің жанрлары.

Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік: Бейнелеу өнерінің түрлері жайлы қысқаша

мағлұмат беру.

ә) Дамытушылық: Сабақ оқытудың негізгі үрдісін есте қалдыру,
оқушы санасына терең сіңіру.

б) Тәрбиелілік Сурет салдыру арқылы оларды тазалыққа,
ұқыптылыққа үйрету.

Құрал-жабдықтар, көрнекті құралдар: Дидактикалық материал, альбом
кітаптар, плакаттар.

Сабақтың өту барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Үйге берілген тапсырманы тексеру.
3. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
4. Тапсырмаларды орындау.
5. Сабақты бекіту.
6. Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:
Оқушыларды бейнелеу өнерінің жанрларымен таныстырамын, олардың
эстетикалық талғамын оятып, көркемдік білімін тереңдете түсемін.
Бастауыш сынып оқушылары көркем шығармаларды көруге құмар. Сондықтан оларды
бейнелеу өнерінің жанрларымен жеке таныстырғаным жөн. Бейнелеуді негізгі
төрт жанрымен таныстыруға болады. Олар – живопись, натюрморт, пейзаж,
портрет, графика.
Живопись.
Кескіндемедегі басты құрал - бояу түстері болып табылады.
Живописьті қылқаламмен және бояқтармен орындайды.
Живопись – шындықты бейнелеуде көрерменге тікелей әсер ететін өнер
құралы. Оқушыларға бірнеше суретшілер шығармаларын көрсетіп, олардың мазмұн-
мәнін, қай жанрға жататындығын әңгімелейміз. Живопись жанрларының ішіндегі
ең маңызды орын алатын көркем шығарма – табиғат жанры. Сабақ мазмұнына
байланысты оқушыларға сұрақтар қоямын, жауаптар аламын.
- Сендер қандай суретшілерді білесіңдер?
- Олардың қандай шығармалары сендерге таныс?
- Мына шығармалардың қайсысы табиғат жанрына жатады?
Көрнекілік құралдар ішінен бір шығарманы таңдап алып, сол шығарманың
авторы және сол шығарманың өзі жайында әңгіме өткіземін. Мысалы, қазақ
халқының алғашқы суретшісі, бейнелеу өнерінің шебері, тума талант Әбілхан
Қастеев туралы оқушыларға қысқаша былай баяндауға болады:
- Әбілхан Қастеев 1904 жылы, қарлы қаңтарда қазіргі Алматы облысы,
Жаркент өңіріндегі Шежін аулында туған.
Бала жастан жыр-аңыз, дастан, қиссаларға құмар Әбілхан атамызға қазақ
халық ауыз әдебиеті өте жақын таныс болады. Ол суретшінің тақырыптық
шығармалар жазуына әсер етті.
Ол кісі ертегідей ғажап табиғаттың таңғажайып құбылысын көріп, дыбысын
тыңдап, одан көл-көсір әсер алып, тамаша табиғаттың сан түрлі бояуын санап,
жан-жануарлар, өсімдіктің, тіпті топырақтың да түр-түсін саралап өсті.
Суретшінің тума таланты одан әрі туындап, осыншама биік дәрежеге
жетуіне, әрине, туған табиғаттың әсері мол болды.
«Әуелі табиғат – суретші, біз оған жан бітіріп, сөйлетеміз», - дейтін
Әбілхан атамыз.
Ә. Қастеев табиғат көріністеріне салған суреттері – бір-бірінің
қайталамас көркімен көзге түсетін шығарма. Жыр болып төгіліп, ән болып
шалқып, күй болып күмбірлеп, әркімге айрықша әсер етеді.
Әбілхан Қастеев – қазақ бейнелеу өнерінің жанрлық жағынан жедел де жан-
жақты өсіп, өркендеуіне өлшеусіз ұлес қосқан жасампаз қылқалам шебері.
Суретші есімімен көше ғана емес, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік
Бейнелеу өнері мұражайы, көркемөнер, сурет мектептері мен колледждері
аталады.
Оқушыларға суретші өмірбаянын осылайша қызықты, әсерлі етіп
әңгімелеймін.
Натюморт – француз сөзі, дәл мағынасы «өлі табиғат» деген ұғымды білдіреді.
Натюрморт алғаш рет 17 ғ. басында Голландияда пайда болды. Натюрморт
өнердің дербес жанры ретінде 18 ғасырда Батыста кеңінен дамыды. Әр ғасыр
натюрморт шеберлерінің өзіндік қолтаңбасы бар. Натюрморт Ж. Б. С. Шарден,
П. Сезанн, М. Сарьян, А. Матисс, И. Машков, К. Коровин А. Герасимов, т. б.
көркем шығармаларында да натюрморт жанрын жиі кездестіруге болады. Атап
айтқанда, А. Ғалымбаева,
Г. Ысмайылова, Т. Тоғысбаев. С. Айтбаев, Ш. Сариев, Н. Нұрлыбаев, т. б.
еңбектерінен айқын байқай аламыз.
Пейзаж – француз сөзі, ландшафты, табиғатты бейнелеу. Пейзаж дербес жанр
ретінде Қытайда, Жапонияда және басқа шығыс елдерінде, сондай-ақ Еуропада
дамыған. Пейзаж қайсыбір жерлерді жай ғана айнытпай бейнелей салу емес,
онда суретшінің сезімдері мен ойларын берудің үлкен мүмкіндіктері жатыр.
Адам өмірімен салыстырып қарағанда табиғат өмірі мәңгілік сияқты болып
көрінеді. Пейзаж өнері де әр алуан. Кейбір пейзаждар табиғаттың өмірде бар
нақты көрінісін бейнелесе, енді біреулері суретшінің қиялынан туады. Ондай
шығармалардың бәрінде де суретшілер табиғаттың мінез-құлқын айнытпай беруге
тырысады.
Портрет. Бұл жанр басқа жанрлардан бұрын пайда болды. Ежелгі Египет
мүсіндік портреттері, бұдан 2000 жыл бұрынғы мозаикалық Рим және темпералық
фаюм портреттері соның дәлелі. Адамдар әрдайым өз бейнесін көргісі келді,
ал ежелгі египеттіктер типті қайтыс болған адамның жаны портретке көшеді
деп есептеді.
Графика. Қарапайым сөзбен айтқанда, «графика» дегеніміз – ақ түсті
қағазға немесе картонға қарындашпен, қаламұшпен, көмірмен салған көркем
суреттер. Графикада қолданылатын басты тәсіл: штрих сызығы, ақ қара дақ,
таңба.
Графика гректің «грапо» деген сөзінен шыққан, қазақша «жазамын», «сызамын»,
«суретін саламын» деген мағынаны білдіреді. Қарындашпен, тушьпен салынған
сурет немес гравюралар графикаға жатады. Ол бейнелеу өнерінің бір саласы
болып табылады. Кітаптағы иллюстрациялар, газеттегі суреттемелер мен
карикатуралар, түрлі товарлардың орауыштарын безендіру, көшедегі плакаттар
– осының бәрі график суретшілерінің туындылары.

Үйге тапсырма беру: Бейнелеу өнерінің жанрларымен тереңірек танысу.