Төл сөзді сөйлемді тап

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Мәтінмен жұмыс
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру;
ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре
отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;
б) Сөйлеу тілін сөз мағынасын
түсініп,шапшаң ой қорыта алуға,көркем,ұқыпты жаза білуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық
іздену
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,суреттер
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Кеспе қағаздар
таратып,үй тапсырмасын сұраймын.
1. Заттың қозғалысын білдіретін сөздер жаз.
2. Заттың түр түсін білдіретін сөздер жаз.
3. Мағынасы жоқ сөздерді теріп жаз.
4.Берілген сөз тіркестерін қатыстырып сөйлем жаз ( түс көрдім,аттан түс ).
5. Күнделікті тұрмысқа қажетті заттарды ата.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Мәтін деп айтылған ой-пікірдің,белгілі бір шығармашылық
жұмыстың,біреудің шығармасының не оның үзіндісінің қағазға түскен немесе
ауызша айтылған түрін айтады.Мәтін өзара байланысты бірнеше сөйлемнен
тұрады да,олардағы жинақталып келіп, автордың белгілі бір
пікірін,көзқарасын білдіреді.
Мәтінмен жұмыс:
 Мәтін туралы түсінік берген соң,суреттер қойып соған қарап мәтін
құратқызамын.
Шығармашылық жұмыс:
 Оқушыларға мынадай тапсырма беремін.

1. Жолдасына хат жазуды тапсыру.
2. Өзінің бір нәрсеге қуанған кезіндегі көңіл күйін баяндап жаздыру.
3. Бір нәрседен шошынып,қорыққан жай-күйін жаздыру
4. Табиғат көрінісін суреттеу.
5. Әжесінің,атасының,әке-шешесінің айтқан жақсы әңгіме,тілектерін
баяндап жаздыру.
Білімді бекіту : 1. Мәтін дегеніміз не? 2. Мәтіндегі ой бөліктері дегенді
қалай түсінесің ?
3. Мәтін мен мазмұнның байланысы дегенді қалай
түсінесің ?

Бағалау : Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Үйге кез-келген тақырыпқа мәтін құрап келуге беремін.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Тіл ұстарту
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықты жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру;
ә) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге ана тілін аяққа баспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу;
б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы
дұрыс жаза білуге үйрету.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,іздену
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет,бейнелеу
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Кеспе қағаздар
таратып,үй тапсырмасын сұраймын.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Тақтамен жұмыс :

1) Сөздің оң жақта бір бөлігі,сол жақта екінші бөлігі берілген.Екі бөлікті
қосып,күрделі сөз жасау.Сөз мағыналарын түсіндіріп беру.
Бел құлақ
Қырық қосақ
Саңырау аяқ
Кемпір қазық
Темір басқа
Тас беу
2) Оңнан оқылса да,солынан оқылса да өзгермейтін 3 әріптен тұратын 10
сөз ойлап жазу.
Нан қақ көк тұт іні
Шаш кек тот сұс құқ
3) Берілген буындардан сөз құрап жазу.

|най |зе |ре | |шық |о |Лау |
|ба |те |ғай | |жа |Ұр |рын |
|пан |ла |за | |дық |ше |Кө |

Найзағай ұршық көше
Терезе орындық жалау
Балапан

Білімді бекіту : Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін

Бағалау : Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Оңнан солға қарай оқылса да,соңнан оңға қарай оқылса да
өзгермейтін, 5 әріптен тұратын 7 сөз ойлап жазу.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Тілдің сөздік құрамы
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың лексика туралы түсінігін
кеңейту,қазақ тілінің құрамы туралы түсінік беру,меңгерту ;
ә) Жаңа сабақты түсіндіру арқылы
оқушылардың ойлау қабілетін арттыру,тіл байлығын,сөздік қорын дамыту;

б) Жаттығу жұмыстарын орындату арқылы
оқушыларды табиғатты сүюге,сөздерді дұрыс қолдана білуге,ана тілін сүюге
тәрбиелеу
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : түсіндіру сұрақ-жауап
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,деңгейлік
тапсырмалар т.б
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген тапсырма еркін тақырып бойынша әңгіме
жазу. Оқушылардың әңгімелерін оқытамын
Газет-журналдардан оқыған әңгімелері туралы сұраймын. Сөздік қордан
өткенді қайталау үшін пысықтауға арналған сұрақтар.
1.Қазақ тілінің сөздік қорына жататын атаулар қандай ?
2. Туыстық қатынасты білдіретін атауларды ата.
3. Мал атауларына қандай атаулар жатады ?
4.Табиғат құрылыстарының атаулары ?
5. Аң-құс атауларына қандай сөздер жатады ?
6. Заттардың түр-түсін,сапасын білдіретін атаулар.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
1. Тілдегі сөздердің тұтас жиынтығы сөздік құрам
деп аталады.Сөздік құрамға халықтың тұрмыс жағдайын,кәсібін,мәдени қалпын
танытатын барлық сөздер енеді. Қазақ тілінің сөздік құрамына халқымыздың
ғасырлар бойы сақталып келе жатқан байырғы сөздер де,кейінен пайда болған
жаңа сөздер де,термин сөздер де, диалектизмдер мен кәсіби сөздер де кіреді.
2. Сөздік құрамдағы сөздер қолданылу жағдайына қарай жай қолданылатын
сөздер және сирек қолданылатын сөздер болып бөлінеді.
Шығармашылық жұмыс : 144-жаттығу. 1.Күз суретіне зер салыңдар және сол
бойынша мәтін құрап жазыңдар. 2. Мәтінде іс-әрекетті білдіретін сөздер-
баяндау сынды сипатты білдіретін сөздер-суреттеу болады. Өздерің жазған
мәтінде осылардың қайсысы басым екенін айтыңдар.
Жеке оқушылармен жұмыс : Төменде берілген сөздерге алдымен қосымша жалғап
сонан соң сөйлем құрап жазыңдар.
1. Мен,жаз,өзен,көп,шомыл.
2. біз,ауыл,маңы,ағаш,қалың,өс.
3. Айжан,жолдас,кітап бер.

4.
Таңертең,күн,шай,ашық,бол,кеш,қатты,өзгер
Білімді бекіту : Оқушылардың жаңа сабақтан алған білімдерін тереңдету әрі
тиянақтау мақсатында пысықтауға арналған сұрақтар мен үлестірмелі кеспе
қағаздар таратамын.
Бағалау : Оқушыларды үй тапсырмасының орындалу барысына,жаңа сабақта
береген жауаптарына,сабаққа деген ынтасына қарай бағалаймын.
Үйге тапсырма : Қазақ тілінің сөздік құрамы туралы оқып келу. 145-
жаттығу.Сөйлем құрау.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Көнерген сөздер
Сабақтың мақсаты :
а) Көнерген сөздер оның түрлері туралы
түсінік беру. Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру
ә) Оқушылардың ойын кеңейтіп,тілді
байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер
үйрету.
б) Оқушылардың бойына
әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,баяндау
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,
электронды оқулық
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін

1. Қазақ тілінің сөздік қорына жататын атаулар
қандай ?
2.Туыстық қатынасты білдіретін атауларды ата.
3.Мал атауларына қандай атаулар жатады ?
4. Табиғат құбылыстарының атаулары ?
5. Аң-құс атауларына қандай атаулар жатады ?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Тілдің сөздік құрамы баяу болса да үнемі өзгеріп
отырады. Себебі халықтың әлеуметтік өміріндегі : өнеркәсіптегі,ауыл
шаруашылығындағы,ғылымдағы және техникадағы,өнер мен мәдениет саласындағы
әркезгі даму, олардағы ертелі-кешкі жаңалықтар лексикаға да үнемі ықпалын
тигізіп отырады. Осы ретте кейбір сөздің қолданылу аясы бірте-бірте тари
бастайды не кеңи түседі. Ал жеке сөздің қолданудан жалпы шығып қалуы бірден
бола қоймайды.
Мысалы : би,болыс,старшын,қосын,бәйбіше,тоқал,әмеңгер,дулыға,өлара,сәукеле
т.б.
Міне бұлар тілде көнерген сөздер деп аталады.Көнерген сөздер архайзм және
историзм болып екіге бөлінеді.
Тіліміздегі арсы,дабыл,шың-бұлар да көне сөздер.Соңғы екеуі көбінесе
эпостық шығармаларда жиі ұшырайды. Арсы-арман,тілек мағынасын
білдіретінсөз.Жоғарыда аталған келе,арсы,дабыл,шың,бағы,тауарық сөзі
ескілікті оқуы бар қарт адамдардың сөйлеу тілінде,көркем әдебиетте және
ғылыми естеліктерде кездеседі.

Топпен жұмыс : Оқушыларға көнерген сөздер беріп,сөйлем құратқызамын.
Ояз,дулыға,пері,барымта,құн,дабыл,ілу т.б.

Білімді бекіту : 1.Көнерген сөздер дегеніміз не ?
2.Қандай көнерген сөздерді білесіңдер ?
Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін

Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады

Үйге тапсырма : 146-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып,ішінен көнерген сөздерді
тауып келуге беремін.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Есте сақтау диктанты
Сабақтың мақсаты :
а) Балалардың есте сақтау қабілетін
дамыту,өз ойын жеткізе білуге саутты жазуға дағдыландыру.
ә) Мұқият тыңдап,ұқыпты жазуға
дағдыландыру.
б) өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл
болуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : қайталау
Сабақтың әдісі : баяндау
Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

Тақтаға бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

Жас балапандарды күту.

Жұмыртқадан шыққаннан кейінгі алғашқы үш күнде балапандарға
тары ботқасы,ақ ірімшік беріледі.Жұмыртқаны қатты пісіріп,оған қабығын
уатып,қосып берген де жақсы.Үш күннен кейін балапандарға жаңа піскен жұмсақ
қызылша сияқты жемістер беріледі.Олармен бірге астықтың жармаланған
дәндерін берсе де боладцы.Балапандарға жем беретін астаушаларға
бор,көмір,ұсақ-ұсақ тастар салынып қойылады.Бұлар жас балапандардың сүйегін
қатайтуға,жемді бойына сіңіруге көмектеседі.Балапандарға екі
айға дейін күніне алты рет,одан кейін төрт рет жем беріп отыру керек.
(74сөз)

Жазып болғаннан кейін мәтіндегі сөйлемдерге фонетикалық талдау
жүргіземін.

Мысалы : Б – дауыссыз

а– дауысты

л – дауыссыз

а – дауысты

п – дауыссыз

а – дауысты

н – дауыссыз

Үйге тапсырма : Ережелерді жаттап,қайталап келуге беремін.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Жаңа сөздер
Сабақтың мақсаты :
а) Жаңа сөздер туралы түсініктерін
қалыптастыру. Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын
арттыру және негезгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету.
ә) Сөйлеу тілін,сөз мағынасын
түсініп,шапшаң ой қорыта алуға,көркем,ұқыпты жаза білуге дағдыландыру.
б) Оқушылардың бойына
әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,ойын түрінде
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе
қағаздар,плакаттар
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Оқушыларға кеспе
қағаздарды үлестіріп,жауап талап етемін.
1.Көнерген сөздер дегеніміз не ?
2.Көнерген сөздер нешеге бөлінеді ?
3.Тарихи сөздер дегеніміз не ?
4.Архаизм дегеніміз не ?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Тілде жаңа ұғымды білдіретін сөздер жаңа сөздер немесе
неогизмдер деп аталады.Олар тілге алғаш енген кезінде ғана жаңа
болады.Кейін тілге сіңісіп,халыққа әбден танылып,жаппай қолданылған кезде
жаңа сөз болудан қалады. Мысалы : космос,косманавт,спутник деген сөздер
алғаш пайда полған кезде жаңа сөздер болатын.Кейін бұлар қоданыла келе
жағңа сөз болудан қалады.Жиі қолданылатын сөздердің қатарына енген бұл
сөздер,соңғы жылдары ғарыш,ғарышкер,жер серігі деген қазақтың төл
сөздеріменберіліп,жаңа сөздер болып есептеліп жүр.Осы тектес жаңа сөздердің
қатарына
жолсерік,үнтаспа,жеделхат,саяжай,ермексаз,теңге,құжат,отбасы,кеден,зейнетақы
,зейнеткер,сынып,үнқағаз т.б. сөздер жатады.
Соңғы жылдары қазақ тілінің мәртебесі өсіп,қоданылу аясы кеңеюіне
байланысты өсімдік,бау-бақша саласына қатысты тілімізге көптеген жаңа
сөздер енді : жылыжай,қызанақ,орамжапырақ т.б.

Кітаппен жұмыс : 164-жаттығу.
( Мәтіндегі жаңа сипатқа ие болған байырғы сөздерді теріп жазыңдар.
( Сол сөздердің қандай мағынаны білідіріп тұрғанын сөздіктерге сүйеніп
анықтаңдар
( Ауыл шаруашылығына қатысты тағы қандай жаңғырып қолданылып жүрген сөздер
барын айтыңдар.
Білімді бекіту :
Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.Түсінбеген сұрақтарына
жауап беремін.
Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 165-жаттығу. Мәтіндегі неологизмдердің қалай жасалып
тұрғанын айтыңдар.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ
т і л і
Сабақтың тақырыбы : Жалпылама лексика
Сабақтың мақсаты :
а) Жалпылама лексика туралы түсінік
беру. Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру және
негезгі әселелерге аса көңіл бөлуге үйрету.
ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре
отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу..
б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы
дұрыс жаза білуге үйрету.
Сабақтың түрі : жаңа сабақты игеру
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,
деңгейлік тапсырмалар
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Өткен сабақты естеріне түсіріп бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Лексика нені зерттейді ?
2.Тіл білімі неше салаға бөлінеді ?

3.Табу дегеніміз не ?

4.Тұрақты тіркестерді қалай түсінесің ?
5.Эвфемизм дегеніміз не ?
6.Дисфемизм дегеніміз не ?
7.Антоним
дегеніміз не ?
8.Омоним
дегеніміз не ?
9.Синоним дегеніміз не ?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Бір тілде сөйлейтін адамдардың бәріне түсінікті
ортақ сөздерді жалпылама лексика дейміз. Жалпылама лексика адам баласының
күнделікті тіршілігіне қажетті заттар мен құбылыстарды,әрекеттерді және
т.б. ұғымдарды атайды. Мысалы :
су,ауа,тамақ,үй,нан,мал,жеу,ішу,көру,жүру,ақ,көк,үлкен,кіші.
Жалпылама лексикаға тән сөздер өздерінің тура мағынасында жұмсалады.
Жалпылама лексикаға жататын сөздерді бала да,үлкен де,малшы да,аңшы
да,ақын да,ғалым да бәрі бірдей түсінеді және сөйлеу мен жазуда
қолданады.Мысалы : Биыл қар аз жауды.Кеше күн суық болды деген
сөйлемдердегі әрбір сөз өзінің тура мағыналарында ғанақолданылып тұр.Осы
сөйлемдердегі сөздердің бәрі жалпылама лексикаға жатады.
Жалпылыма лексикаға жататын сөздер жалпы халыққа
түсініктілігімен,анықтығымен,қарапайымдылығымен ерекшеленеді.Олар әдеби
тілдің негізгі қоры болып табылады.
Жаттығумен жұмыс : Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінен жалпылыма лексикаға
жататын табиғат құбылыстарының атауларына қатысты бірнеше сөз теріп
жазыңдар.Осы сөздерді қатыстырып жыл мезгілдерін суреттеңдер.
Білімді бекіту : 1. Жалпылама лексика дегеніміз не ?
2. Қазақ тілінің лексикасы нешеге бөлінеді ?
3. Жаңа сөздер дегеніміз не ?
4. Көнерген сөздер дегеніміз не ?
Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 169 – жаттығу. Төмендегі сөздерді білдіретін мағынасына
қарай үлгіге сүйеніп топ – топқа бөліп жазыңдар.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Диалект сөздер
Сабақтың мақсаты :
а) Диалект сөздер оның ерекшеліктерін
түсіндіру.Оқушылардың шығармашылықты жұмыс істеуіне ықпал ету.Ойлау
шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру
ә) Оқушыларды табиғаттысүюге,қоршаған
ортаны бағалай білуге баулу,эстетикалықталғамдарын арттыру ;
б) Сөйлеу тілін сөз мағынасын
түсініп,шапшаң ой қорыта алуға,көркем,ұқыпты жаза білуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап
Сабақтың көрнекілігі : кітаптар,диалектологиялық сөздік
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.

1.Кірме сөздер дегеніміз не ?
2.Жалпылама лексика дегеніміз не ?
3.Жаңа сөздер дегеніміз не ?
4.Көнерген сөздер
дегеніміз не ?
5.Сөздік құрам дегеніміз не ?
6.Табу дегеніміз не ?
7.Эвфомизм дегеніміз не ?
8.Дисфемизм
дегеніміз не ?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Диалект сөздер – белгілі бір жердегі (аймақ,облыс,аудан )
тұрғындарының сөйлеу тілінде ғана қолданылатын сөздер.Диалект сөздер
жалпыхалықтық болып есептелмейді. Өйткені олардың көпшілігінің әдеби тілде
баламалары болады. Мысалы : әдеби тілдегі тәртіп сөзі Орал обылысында
нұсқау,бұйрық деген мағынада қолданылады ; әдеби тілдегі шалбар сөзі
Алматы,шығыс Қазақстан облыстарында сым деп айтылады ; әдеби қабырға сөзі
Ақтөбе облысында жар дегенді білдіреді;әдеби жұмыртқа сөзін Оңтүстік
Қазақстан облысынд тұқым деп атайды.
Диалект сөздер түрліше болып келеді. Мысалы : тыңла – тыңда,құдағай –
құдаға т.б.
Қазіргі әдеби тілімізге біраз диалект сөздер еніп,жалпыхалықтық тілге
айналды.

Топпен жұмыс : 184 – жаттығу.сөйлемдердегі диалект сөздерді тауып
жазыңдар.

Білімді бекіту : Түсінбегенсұрақтарына жауапберемін
1.Диалект сөздер дегеніміз не ?
2.кірме сөздер дегеніміз не ?

Бағалау : Оқушылардың ынтсына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 185 – жаттығу.Диалект сөздердің әдеби тілдегі баламаларын
табыңдар.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Кәсіби және термин сөздер
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықты жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру
ә) Түрлі әдістермен оқушылардың
ойлау қабілеттерін дамыту,өзіндік шығармашылыққа баулу ;
б) тәрбиелік –
ұжымшылдыққа,тиянақтылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар
Халықтық педагогика Татулық – табылмас бақыт
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет,география
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі
:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау
:
Үйге берілген жаттығуды тексеремін
1.диалект дегеніміз не? 2.кірме сөздер
дегеніміз не ?
3.жалпылама лексика дегеніміз не ? 4.табу
дегеніміз не?
5.эвфмизм дегеніміз не ? 6.дисфемизм
дегеніміз не ?
7.лексика нені зерттейді ? 8.антонимдер дегеніміз не?
9.синонимдер дегеніміз не ? 10.омонимдер дегеніміз не ?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Кәсіби сөздер дегеніміз – жұрттың бәріне бірдей түсінікті бола бермейтін
белгілі бір тәсілмен я шаруашылық саласымен шұғылданатын адмдардың арасында
ғана айтылытын сөздер.Кәсіби сөздерді екі үлкен салаға бөлуге болады.
1. Қолөнершілікке ( ағашшылық,ұсталық,өрімшілік,тоқымашылық т.б. )
қатысты сөздер : тышқы ( араның бір түрі ), шербек ( үлкен ара ),ыңғыру
(ағаш оятын құрал ) тышуыр (бұрап тесетін құрал ).
2. Ауыл шаруашылығына ( мал,астық,балық,аңшылық,бау –
бақша,темекі,мақта,күріш,қызылша ) байланысты сөздер : 1) мақтаға
байланысты қоза (мақта өсімдігі),шиіт)мақта тұқымы),терімші (мақта теруші)
балдаң (мақтаныңсабағы ) 2) жүгері түрлері : дүмбі,пәшік,сота. 3) қауын
аттары : әңгелек,жәмше,қауын,торлама.
Термин сөздер дегеніміз – ғылым,техника,өндіріс т.б. саласындағы арнаулы
ұғымдар мен зат атауларын білдіретін сөздер.

Жаттығумен жұмыс : 193 – жаттығу. Мәтіннен ұсталық кәсіпке қатысты
сөздерді теріп жазыңдар.

Білімді бекіту : 1. Ұсталық кәсіпке қатысты қандай кәсіби сөздерді –
зат,ұғым атауларын білесіңдер ?
2. Ұста еңбегін өз көздеріңмен көргендерің бар ма? 3. Кәсіби сөздер
дегеніміз не?4.термин сөздер дег не?
Білімді бекіту : оқушылардың білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : «Қазақтың тұрмыстық бұйымдары» деген тақырыпта шағын мәтін
құрастырып келу.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Лексикадан өткенді қайталау.
Сабақтың мақсаты :
а) Сөйлеу тілін,сөз мағынасын
түсініп,шапшаң ой қорыта алуға,көркем,ұқыпты жаза білуге дағдыландыру.
ә) Ана тілін
қадірлеуге,білмділікке,сауттылыққа тәрбиелеу ;
б) Фонетика,лексика тараулары бойынша
алған білімдеріне сүйене отырып сауатты жазу,оқу дағдыларын жетілдіру,дұрыс
сөйлеуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Қайталау сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1.Кірме сөздер дегеніміз не ? 2.Диалект сөздер дегеніміз
не?
3.Кәсібисөздер деп қандай сөздерді айтамыз?
4.Термин сөздер дегеніміз не ? 5.Эвфемизм
дегеніміз не?
6.Табу дегеніміз не? 7.Қандай
тұрақтытіркестерді білесіңдер?
8.Көнерген сөздер дегеніміз не ? 9.Көнеоген сөздер нешеге
бөлінеді?
10.Жаңа сөздер дегеніміз не ? 11.Историзмге қандай сөздер
жатады?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Лексика - белгілі бір тілдегі сөздердің жиынтығы.Сөздер
заттар мен құбылстардың атын білдіреді.
Сөздердің мағынасы бірде өзгеріп,бірде жоғалып бірде жаңарып отырады.
Қазақ тілінде малай сөз «біреудің иелігінде жалданып жүрген
қызметші,жалшы» дегенді білдірсе,башқұрт пен татар тілдерінде малай сөзі «
бала » деген мағынада қолданылады.
Бала – шаға деген қос сөздің құрамындағы «шаға» сөзі қазақ тілінде
жеке қолданылмағанымен,түрік,әзербайжан,түркімен тілдерінде «бала» деген
мағынада жұмсалады.
Қыз қырқын сөзінің құрамындағы қазір жеке қолданылмайтын қырқын сөзі
көне түркі тайпалары тілінде күң қыз яғни күңнен туған қыз мағынасында
қолданылған.Кейін ол өзінің дербестігінен айырылып,бұл мағынада
қолданылмайтын болған.Қазір қыз сөзімен қосарланып,қыздар, қыз балалар
мағынасын білдіреді..
Кітаппен жұмыс : 220 – жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқыңдар
Өлеңнен ұлттық тағам атауларын теріп жазыңдар,олар сөздік қордың қай
саласына жататынын дәлелдеңдер.
Кесел сөзінің синонимдерін табыңдар.
Тамақ,той сөздерінің омонимдік мағыналарын ашатындай сөйлем құраңдар.
Бүкіл оқушылармен жұмыс : Мақалдарды бір бөлек,мәтелдерді бір бөлек теріп
жазыңдар.
1.Біреу күн нұрына малынса,біреу ай сәулесіне зәру.Жақсы адамға жау
жоқ,Еңбек етсең ерінбей,тояды қарның тіленбей.Кәрі түлкі қақпанға түспес.
Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Бағалау : Оқушылардың білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 226 – жаттығу. Құрамындағы ауыспалы мағынадағы сөз бар
мысалдарды теріп жазыңдар.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Тіл дыбыстары
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққа баспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу;
ә) Оқушылардың іскерлігі мен біліктілік
дағдыларын жетілдіре отырып,ойлау қабілетін,сөздік қорын дамыту;

б) Сауаттылыққа,тұлға ретінде
қалыптасуға баулу.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика Ұжданы ақтың жүзі ақ
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих,анатомия
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Оқушылардың
өткен сабақтардан алған білімдерін тексеру үшін бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Лексика нені зерттейді ? 2.Сөздің көп мағыналығы дегенді қалай
түсінесің ?
3.Омоним дегеніміз ен ? 4.Антоним дегеніміз не ?
5.Кірме сөздер дегеніміз е ? 6.Диалект сөздер дегеніміз
не ?
7.кәсіби сөздер дегеніміз не ? 8.Терминсөздер дегеніміз
не ?
9.Жалпылама лексика дегеніміз не? 10.Көнерген сөздер дегеніміз не
?
11.Жаңа сөздер дегеніміз не ?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Фонетика – тіл білімінің дыбыстық жағын зерттейтін сала.Фонетика
дыбыстардың жасалу,айтылу,естілу және буын,екпін,интонация мәселелерін
қарастырады.
Адамның тілі – дыбыстық тіл.Тіл дыбыстары болмаса,тіл өмір сүре
алмайды.егер сөз дыбыстардың тіркесі түрінде айтылмаса,тіл қатынас құралы
да,пікір алмасу құралы да бола алмас еді.
Тіл дыбыстары сөз ішінде айтылады.Бір дыбыс әлденеше сөздің құрамында
қайталанып қолданыла береді.Ол үш түрлі сипатта болады.
Біріншісі – оның сапалық сипаты.Мысалы : мал,тал,қал.Бұл сөздердегі
дыбыстардың саны бірдей,бірақ бір дыбыс өзгеше болғандықтан мұндағы
сөздердің мағынасы да әртүрлі болып тұр.
Тіл дыбыстары сөйлеу мүшелері арқылы жасалады.Сөйлеу мүшелеріне
өкпе,дауыс шымылдығы,ауыз қуысы,мұрын қуысы,таңдай,тіл,ерін жатады.Әр
дыбыстың жасалуына сөйлеу мүшелерің қатысы да әртүрлі.Соған орай тілдегі
дыбыстар да әртүрлі болады.
Кітаппен жұмыс : 233 – жаттығу.Төмендегі сөздердің дыбыстарын мүмкіндігінше
өзгерте отырып,олардың сөз мағынасына тигізетін әсерін бақылаңдар.
Сал,жат,тас,тық,қаш,жан.
Білімді бекіту : Метаграммаларды шешкізе отырып білімді бекітемін.
Егер т – дан бастасаң - Екеуін де алып тастасаң
Биіктердің биігі. Балықшының бұйымы
Егер д – дан бастасаң –
Қиындардың қиыны ( ... , ... , ... )
Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады
Үйге тапсырма : 236 – жаттығу.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і.
Сабақтың тақырыбы : Қазақ әліпбиіндегі
әріптердің жазылуы
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушы дүниетанымын,ой - өрісін
дамыту,өзін дамытуға ықпал жасау,жеке тұлғалық қасиеттерді жетілдіру;
ә) Туған елге ,жерге дегшен
сүйіспеншілікке,ұлтжандылыққа тәрбиелеу;

б) Сауаттылыққа,тұлға ретінде
қалыптасуға баулу.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика мақал – мәтелдер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың
тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1.Фонетика нені зерттейді ? 2.Фонетика нені қарастырады ?
3.Тіл дыбыстары қалай жасалады ? 4.сөйлеу мүшелеріне нелер
жатады ?
5. Тіл білімі неше салаға бөлінеді ? 6.Лексика нені зерттейді
?
7.Сөздің ауыспалы мағынасы дегенді қалай түсінесің ?
8.Тұрақты тіркестер дегеніміз не ? 9.Зат есім дегеніміз не ?
10.Етістік нені білдіреді ? 11Табу дегеніміз не ?
12.көнерген сөздер дегеніміз не ?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Орыс әліпбиіне негізделген қазақ әліпбиінде қазақ тіліне тән дыбыстарды
белгіліейтін 9 әріп бар ( ә,ғ,қ,ң,ө,ұ,ү,һ,і ) Қалғандыры – орыс тілі мен
қазақ тіліне тән ортақ әріптер.
Әліпбидегі әріптердің баспахана ісіне бейімделген баспа түрі және қолмен
жазу,құралдарына бейімделген жазба түрі бар.Әліпбидегі әріптердің бас
әріптері және кіші әріптері бар.
Қазақ жазуында бас әріппен жазу латын әліпбиіне көшкеннен бастап пайда
болды.
Бас әріпті қолдану кісі аттары мен жер – су атауларын газет – журнал,
кітап аттарын басқа сөздерден тез жыратуға, сөйлем мағынасын тез
түсінуге,және қысқарған сөздерді ( АҚШ,ҚазМУ ) белгілеуге өте қолайлы
болды.

Кітаппен жұмыс : 238 – жаттығу. Мәтіндегі бас әріппен жазылуға тиісті
сөздерді бас әріппен жазу арқылы көшіріңдер.

Шығармашылық жұмыс : Оңнан оқыса да солдан оқыса да өзгермейтін үш әріптен
тұратын он сөз ойлап жазу ( а – дан басталмайтын болсын )

Мысалы : нан,қақ,көк,тұт,іні,шаш,кек,тот,сұс,құқ

Кейбір сөздерден сөз тіркесін жасап мысал келтіру

Мысалы : кек алу,тұт жинау,сұс көрсету,қақ тілу,тот басу,құқ қорғау.
Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Бағалау Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 239 – жаттығу.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Дауысты дыбыстар
Сабақтың мақсаты :
а) Дауысты дыбыстардың жасалу жолдарын
түсіндіру,сатылай кешенді талдау жұмыстарын жүргізе отырып,алған білімдерін
бекіту ;
ә) Тілдік – эстетикалық сезімдерін
тәрбиелеу,ұжымдық жұмыс барысында адамдық қасиеттерін дамыту,ұлттық рухты
бойларына сіңіру ;

б) Сауатты жазу,оқу дағдыларын
жетілдіру,оқушылардың белсенді ойлау қызметтерін жандандыру.
Сабақтың түрі : Іденіс сабағы
Сабақтың әдісі : сатылай кешенді талдау
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Оқушыларға бірнеше
сұрақтар қоямын..
1.Фонетика нені зерттейді ? 9. Диалекте
сөздер дегеніміз не?
2.Қандай мәселелерді қарастырады? 10. Антоним дегеніміз не?
3.Тіл дыбыстары қалай жасалады? 11. Синоним дегеніміз не?
4.Дыбыстау мүшелеріне нелер жатады? 12. Омоним дегеніміз не?
5.Әдеп дегеніміз не? 6.Қазақ әліпбиіне тән әріптерді
атап бер
7.Жаңа сөздер дегеніміз не? 8.Кәсіби сөздер дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Ауа өкпеден кедергісіз шығып,үннен ғана тұратын дыбыстарды
дауыты дыбыстар дейміз.
Қазақ тілінде 12 дауысты дыбыс бар : а,ә,и,о,ө,е,э,у,ұ,ү,ы,і
Тілдің қатысына қарай дауысты дыбыстар жуан және жіңішке болып бөлінеді.
Тіл кейін шегініп,үсті дөңестену арқылы жасалған дауыстыдыбыстарды жуан
дауыстылар дейміз. Жуан даысты дыбыстар мыналар : а,о,ұ,ы,у.
Тіл ілгері қарай,созылу арқылы жасалған дауыстыдыбыстарды жіңішке
дауыстылар дейміз.
Жіңіщке дауысты дыбыстар мыналар : ә,ө,ү,і,е,э,и,у
Қазақтың топ сөзіндегі дауысты дыбыстар негізінен не бірыңғай жуан,не
бірыңғай жіңішке болады. Түбір сөзге жалғанатын қосымшалар құрамындағы
дауыстылар да осы заңға бағынады.
Тек кірме сөздерде және қос сөздерде бұл ерекшелік әрдайым сақтала
бермейді.Мысалы : кітап (араб сөзі )
Ескерту : у дыбысы айтылуына қарай әрі жуан,әрі жіңішке дауыстылар тобына
жатады.
Кітаппен жұмыс : 240 – жаттығу. Жұмбақтарды көшіріп жазып жуан дауыты
сөздердің астын бір,жіңішке дауысты дыбыстардың астын екі сызыңдар.
Топпен жұмыс : Мына сөздердің ішінен жуан у дыбысы бар сөздерді бір
бағанға,жіңішке у дыбысы бар бар сөздерді екінші бағанға теріп жазыңдар.
Ашу,білу,қазу,сену,жазу, қу,беру,ілу,жолығу,кезу,сызушы,жу,көну
Білімді бекіту : 1.Дауысты дыбыстар дегеніміз не? 2.Тілдің қатысына қарай
дауысты дыбыстар нешеге бөлінеді? 3.Жуан дауыстылар дегеніміз не?
4.Жіңішке дауысты дыбыстарға қандай әріптер жатады?
Үйге тапсырма : 242 – жаттығу. Көп нүктенің орнына тиісті дыбыстарды қойып
көшіріңдер.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Ашық және қысаң
дауыстар
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққабаспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу ;
ә) Өз ойын,сезімін еркін жеткізе
білу,өмірмен байланыстыру,шығармашылыққа баулу ;

б) Достықты аялау,сезімге
адалдық,табиғатты қорғау,әсемдікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика нақыл сөздер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды
үлестіріп жауап талап етемін.
1.Фонетика нені зерттейді?
7.Жіңішке дауысты дыбыстар дегеніміз не?
2.Фрнетика қандай мәселелерді қарастырады? 8. Әріп дегеніміз не?
3.Тіл дыбыстары дегеніміз не ? 9. Мәтін
дегеніміз не?
4.Дауысты дыбыстар қалай жасалады? 10. Сөйлем
дегеніміз не?
5.тілдің қатысына қарай нешеге бөлінеді? 11. Көнерген
сөздер дегеніміз не?
6.Жуан дауысты дыбыстар дегеніміз не? 12. Жалпылама
лексика дегеніміз не ?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Жақтың ашылу қалпына қарай дауысты дыбыстар ашық және
қысаң болып бөлінеді.
Жақтың кең ашылуы арқылы жасалған дыбыстарды ашық дауыстылар дейміз.
Ашық дауысты дыбыстар мыналар : а,ә,о,ө,е,э.
Жақтың тар ашылуы арқылы жасалған дауысты дыбыстарды қысаң дауыстылар
дейміз.
Қысаң дауысты дыбыстар мыналар : ы,і,и,у,ұ,ү.
Кітаппен жұмыс : 244 – жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып,ашық дауытылардың
астын сызыңдар.
Мәтінде көнерген сөздер бар ма? Олар қандай мағынады жұмсалып тұрғанын
айтыңдар.
Әл – фараби әмір тағына неліктен отырды деп ойлайсыңдар ? Негізгі ойды
анықтаңдар.
Шығармашылық жұмыс : Мына жұмбақтардың шешуі қай дыбыс? Дауыстылардың
қайсысына жатады?
Мысықта бар, Көлде бар,
Күшікте жоқ. Сайда жоқ.
Қасықта бар, Төлде бар,
Есікте жоқ. Тайда жоқ.
Білімді бекіту : 1.Ашық дауыстыдыбыстар дегеніміз не? 2.Қысаң дауысты
дыбыстар дегеніміз не?
3 Жуан дауысты дыбыстар дегеніміз не? 4. Жіңішке дауысты дыбыстар
дегеніміз не?
Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 246 – жаттығу. Мәтіннен ашық дауысты дбыстарды бір бөлек,
қысаң дауысты дыбыстарды бір бөлек теріп жазыңдар.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Дауыссыз дыбыстар
Сабақтың мақсаты :
а) Ауызша,жазбашаталдау жұмысын
жүргізіп,теориялық білімін бекту,оқушылрды дұрс сөйлей білуге,сауатты жаза
білуге іздендіре отырып нәтижеге өз беттерінше жетуге үйрету ;
ә) Ойлау қабілеттерін,қиялдарын
дамыту,ой қорытып,нақты шешім жасауға үйретіп өздеріне сенімдерін арттыру ;

б) Сауатты жазуға,ұқыптылыққа
баулу,топпен жұмыс жүргізіп,бір – бірін тыңдай білуге үйрету,сөйлеу
мәдениеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл
дамыту,талдау.
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика мақал – мәтелдер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға
бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Фонетика нені зерттейді? 7.Жіңішке
дауысты дыбыстар дегеніміз не?
2.Фрнетика қандай мәселелерді қарастырады? 8. Ашық дауысты дыбыстар
дегеніміз не?
3.Тіл дыбыстары дегеніміз не ? 9. Қысаң дауысты
дыбыстар дегеніміз не?
4.Дауысты дыбыстар қалай жасалады? 10.Еріндік дауысты
дыбыстар дегеніміз не?
5.тілдің қатысына қарай нешеге бөлінеді? 11.Езулік
дауыстыдыбыстар дегеніміз не?
6.Жуан дауысты дыбыстар дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Өкпеден шыққан ауаның кедергіге ұшырап шығуынан
жасалатын дыбыстарды дауыссыз дыбыстар дейміз.
Дауыссыз дыбыстар мыналар :
б,в,г,ғ,д,ж,з,й,к,қ,л,м,н,ң,р,с,т,ф,х,ц,ч,ш,һ,у )
Дауыссыз дыбстарды айтқанда,өкпеден шыққан ауа сөйлеу мүшелеріне
соқтығып,салдыр пайда болады.Сондықтан дауыссыз дыбыстарда үн болмайды
немесе өте аз болады.
Мәтінмен жұмыс : Мәтінді оқып,осындағы дауысты,дауыссыз дыбыстарды
ажыратыңдар.
Кітаппен жұмыс : 259 – жаттығу. Мына сөздерге көрсетілген жұп
дауыссыздардың тиістісін жазыңдар.
П – б : . . . айдасыз, . . . аласыз, . . . алың, са . . . ар т.б.
Т – д : ба . . . пақ, қа . . . ақ, са . . . ақ, . . . абыс, . . .
әрі.
Шығармашылық жұмыс : Мына жұмбақтардың шешуіндегі өзгешеліктерді
түсіндіріңдер.
К – ден бастап оқысаң – Құс атауы,қарашы !
Е – ден бастап оқысаң –
Жалқау бала бағасы.
Білімді бекіту : 1. Дыбыстар нешеге бөлінеді? 2.дауыссыз дыбыстар
дегеніміз не?
3. дауысты дыбыстар дегеніміз не? 4. дыбыстар
не арқылы жасалады?
Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : Кез келген тақырыпқа шағын мәтін жазып келуге беремін.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Дауыссыз дыбыстардың
түрлері
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру ;
ә) адамгершілік қасиеттерге баулу,үлгі -
өнеге ету ;

б) шығармашылық ізденіске бағыттау,ой
бөлісу,өз ойын көркемдеп еркін айтуға баулу,мәнерлеп оқуға
дағдыландыру,ізденімпаздыққа төселу.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика Жасында әдеп үйренбеген кісіден өскен
соң қайран жоқ.
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше
сұрақтар қоямын.
1.Тіл дыбыстары нешеге бөлінеді? 2.Дауысты дыбыстар дегеніміз
не ?
3.Дауысты дыбыстар тілдің қатысына қарай нешеге бөлінеді?
4.Жуан дауысты дыбыстар дегеніміз не? 5.Жіңішке дауысты
дыбыстар дегеніміз не?
6.Дауысты дыбыстар жақтың ашылу қалпына қарай нешеге бөлінеді?
7.Дауыссыз дыбыстар дегеніміз не? 8.Дауыссыз дыбыстар нешеге
бөлінеді?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Дауыссыздар салдыр мен үннің қатысына қарай қатаң, ұяң
және үнді болып үш топқа бөлінеді.
Салдырдан жасалған дауыссыз дыбыстарды қатаң дауыссыздар деп
атаймыз.қатаң дауыссыздар мыналар п,ф,к,қ,т,с,ш,щ,х,с,ч
Салдыр мен үннің қатысы арқылы жасалған,бірақ үннен салдыры басым
дауыссыз дыбыстарды ұяң дауыссыздар деп атймыз.Ұяң дауыссыздар мыналыр :
б,в,г,ғ,д,з,ж,һ
Үн мен салдырдың қатысынан жасалып,бірақ салдырдан үн басым болатын
дауыссыз дыбыстарды үнді дыбыстар дейміз.Үнді дыбыстар мыналар :
р,л,й,у,м,ң,н.
Кітаппен жұмыс : 267 – жаттығу. Мәтінді оқып, оған ат қойыңдар.Мәтіннен
қатаң дыбыстан басталатын сөздерді теріп жазыңдар.
Қарамен жазылған сөздердің қандай мағынада қолданылып тұрғанын айтыңдар.
Шығармашылық жұмыс : Суретке қарап,жылдың қай мезгілі екенін айтыңдар.
Сурет көрінісі мен өзің өскен ортадағы табиғатты салыстыра отырып мәтін
құраңдар.
Білімді бекіту : 1.Дауыссыз дыбыстар дегеніміз не? 2.Дауысты
дыбыстар нешеге бөлінеді?
3.қатаң дауыссыздар дегеніміз не? 4.Ұяң дауыссыздар дегеніміз не? 5.Үнді
дауыссыздар дегеніміз не?
Бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 278 – жаттығу. Сөздерді бірыңғай дауыстыдан не бірыңғай
дауыссыздан басталатын 1 – 2 шумақ өлең жазыңдар.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Буын
Сабақтың мақсаты :
а) Буын туралы мәлімет беру,оқушылардың
ойлау қабілетін,сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі
мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету ;
ә) Ауызша,жазбаша сөйлеуде қолдана білу
арқылы көркем,бейнелі сөз ретінде пайдалану,ұшқырлыққа,ойлылыққа тәрбиелеу
;

б) Адам өміріне жрап жатқан өзеннің
пайдасын білуге,оны қорғауғ баулу,қоршаған ортаға құрметпен қарауға
баулу,ойын еркін айта алатын қолайлы орта туғызу.
Сабақтың түрі : Жаңа білім беру
сабағы,мәтінмен жұмыс
Сабақтың әдісі : сұрақ –
жауап,әңгімелесу,талдау,жаттығу
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше
сұрақтар қоямын.
1.Дауыссыз дыбыстарнешеге бөлінеді? 2.Қатаң дауыссыз дыбыстар
дегеніміз не?
3.Ұяң дауыссыздар дегеніміз не? 4.Үнді даыссыз
дыбыстар дегеніміз не?
5.Дауысты дыбыстар тілдің қатысына қарай нешеге бөлінеді?
6.Ашық дауысты дыбыстар дегеніміз не? 7.Езулік дауысты
дыбыстарға қандай дыбыстар жатады?
8.Жіңішке дауысты дыбыстар дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Сөз бірнеше фонетикалық бөлікке жіктеледі.Балалар
ектепке келді деген сөйлемде үш сөз бар.Осы сөйлемдегі сөздер естілуі
жағынан Ба – ла – лар мек – теп – ке кел – ді болып бірнеше шағын дыбыс
түріне жіктеліп тұр.Осындай дыбыстық топқа жіктелген сөз ағымының шағын
мүшесі буын делінеді.
Сөздердің әрбір фонетикалық бөлшегі болған буын бір не бірнеше буыннан
құралады.Мысалы : қант, а – ла – мын сөздеріндегі бындароды алсақ,бірінші
сөз бір буыннан,екінші сөз үш буыннан құралып тұр.Бірінші сөзде буын төрт
дыбыстан,екінші сөздегі бірінші бын бір дыбстан,екінші буын еі
дыбыстан,үшінші буын үш дыбыстан құралған. Демек,буын дегеніміз – сөз
құрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстардың тобынан жасалған фонетикалық
бөлшек.

Кітапен жұмыс : 294 – жаттығу. Мәтіндегі сөздерді буынға бөліп оқыңдар.
1. Қазақтың аңшылық кәсібі жөнінде не білесіңдер?
2.Аңшылық туралы мақалдар тауып жазыңдар
3.Өздерің тұрған жерде қандай құстар мекендейді,олардың ерекшк қасиеттері
қандай ?

Білімді бекіту : Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоя отырып,түсінбеген
сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың жауаптаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 296 – жаттығу.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Буын түрлері
Сабақтың мақсаты :
а)Буын туралы түсінікті еске түсіре
оырып,буын түрлеріне тоқталу,сөз қолданыста,мәтін құрауда бунын түрлерін
ажырата білгізу,буын түрлерін мәтін ішінде тапқызып,жасалау жолдарын ұқтыру
;
ә) сурет және дидактикалық ойын арқылы
оқушының сөздік қорын молайту,тілін демыту,өз бетінше кез келген сөзді
буынға бөле білуге дағдыландыру және мәтін құру арқылы оқушыны сөйлеутіліне
төселдіру ;

б) Оқушылардың қоғамға деген өзіндік
көзқарасының қалыптасуына ықпал ету,өз ойларын еркін,нақты жеткізе білуге
баулу,тіл байлықтарын дамыту,өз бетімен ізденуге,ой қорытуға дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Жаңа сабақты меңгеру
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,ой
қозғау,талдау,жаттығу әдісі,іздендіру,ойын түрлері.
Сабақтың көрнекілігі : кесте,сызба,үлестірмелі
парақшалар,дидактикалық материалдар,суреттер
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Әнұран айтқызу.оқушылардың сабаққа
дайындығын тексеру.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушылардың білімін
бақылау үшін бірнеше сұрақтар қоямын.
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Буын дегеніміз -сөздердің дыбыстық топқа жіктелеген бөлігі.Сөзде
қанша дауысты дыбыс болса,сонша буын болады.Мысалы: қа – на – ғат, ә -
ке.Буын жсаушы дауысты дыбыстың дыбысталу қалпына қарай жуан,жіңішке,аралас
буын болады.Мысалы : ке – ме, ба – ла, кі – тап.
Буынның үш түрі бар : 1) ашық буын, 2) бітеу буын, 3) тұйық буын.
Әрқайсысына жеке – жеке тоқталып,мысалдармен дәлелдеп түсіндіремін.
Ашық буын дегеніміз - жалғыз дауыстыдан немесе дауыссыздан
басталып,дауыстыға аяқталатын буын.
Мысалы : ә - ке, а – на,О – тан,ша – ға – ла.
Бітеу буын дегеніміз – дауыссыздан басталып,дауыссызға аяқталатын буын
түрі.
Мысалы : қант,қыс,қар,төс,бор,жұрт.
Тұйық буын дегеніміз – дауыстыдан басталып,дауыссызға аяқталатын бын
түрі
Осы жерде айта кететін жайт : тұйық буынды сөзге жалаң буын қосатын
болсақ,буын жігі бұзылады : өрт+і( өр-ті, ант+ы ( ан – ты.
Енді балалар, түсінген-түсінбегенімізді білуіміз үшін мына қалташыққа
буын түрлеріне сөздерді тауып жапсыру керек (3 оқушыны шығарып тапқызу)
Сынып жұмыс.
- Дұрыс,балалар,түсінген екнбіз,ендеше,жазба жұмысын орындайық.
1) 302 – жаттығуға назарымызды аударайық.Сөздерді дефис арқылы буын
санын көрсетіп,буынның қай түріне жататынын айтайық.Өзім талдап көрсетемін.
2 3 2 2 3 2 3
3 3 2 2 3 2 3
( ( ( ( ( ( ( ( (
( ( ( ( (
Ел қон - ба - са жер же - тім, Құс
қон - ба - са көл же - тім
( ( ( ( ( ( (
( ( ( ( ( ( (
т.б. б.б. а.б. а.б. бб. а.б. б.б. б.б.
б.б. а.б. а.б. б.б. а.б. б.б.
Қалғанын оқушыларға талдату.
Үлестіриелі парақшалармен жұмыс.
№ 1
Тіл тазалығы үшін күрес ешқашан толастамақ емес. Бауыржан
Момышұлы.
№ 2
Ақылдың көркі – тіл,
Тілдің көркі сөз.
Жүсіп Баласағұни.
Орнында отырған оқушыларға 304 – жаттығуды орындауға беремін.Қалаған бір
сөйлем жазып,бкын түрін,буын санын көрсету.
- Балалар, енді барлықтарың бері қараңдар, қазір I I топқа бөлінеміз.
1 – тапсырма
I топ 3 сөз айту ( I I топ буын түріне талдау.
2 – тапсырма
Мақал – мәтел құрастыру.
1.Білім – ер азығы, (Ер – ел азығы ) 2. Шебердің қолы ортақ, ( Шешеннің
тілі ортақ ). 3.Білімді өлсе,қағазда аты қалар. 4. Ақыл – тозбайтын тон
( Ұста өлсе,істеген заты қалар ). ( Білім таусылмайтын кен ).
5.Екпей егін шықпас, ( Үйренбей білім жұқпас ). 6. Жеті жұрттың
тілін біл, ( Жеті түрлі білім біл ).
1) Ашық буыннан келетін туыс атауын ата. 2) Бітеу буыннан келетін жер
– су атауларын ата.

Сабақты бекіту : Оқушылармен бірлесе,сұрақ-жауап арқылы сабақты
қорытындылаймын.

Үйге тапсырма : 1.Буын түрлерін оқып келу. 2. 305-жаттығуды көшіріп
жазып,буынға дефис арқылы бөліп,буын түріне ажырату.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Тасымал
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққабаспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу ;
ә) жаттығулар , мәтін арқылы
бекіту,дағды – машықтарын қалыптастыру,шешен сөйлеуге мақал – мәтелдің
оқушы тілінде қолданыс аясын кеңейту ;

б) Ақыл – ойларын,іскерлік
белсенділіктерін арттыру,өз ойын дұрыс айта білу негізінде әдемі сөйлеуге
баулу,адмгершілік тәрбиесін бойына сіңіру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе
қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.
1.Буын дегеніміз не? 2.Буын нешеге бөлінеді?
3.Ашық буын дегеніміз не? 4.Тұйық буын дегеніміз не?
5.Бітеу буын дегеніміз не? 6.Дыбыстар нешеге
бөлінеді?
7.Жуан,жіңішке дауысты дыбыстар дегеніміз не?
8.Ұяң,ашық дауысты,дауыссыз дыбыстар дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Сөздің жолға сыймаған бір я бірнеше буынын келесі жолға
тасымалдауға болады
Сөздің жолға сыймаған бөлігін екінші жолға тасымалдау буын жігінен
жасалады.Мысалы : са-бақ,мек-теп.
Мына төмендегі сөз түрлерін тасымалдауға болмайды.
1. Бір буынды сөздерді тасымалдауға болмайды. Мысалы : от,кел,ет,қарт.
2. Сөздердің бір әрпін келесі жолға тасымалдауға немесе жолдың соңынап
қалдыруға болмайды. Сондай – ақ ата,аң,кең,еш,қия сөздеріндегі и,а,я,ю
әріптерін тасымалдауға болмайды.
3. А.Құнанбаев,М.Жұмабаев деген сияқты қысқартылып жазылған кісі атын
оның фамилясынан бөліп тасымалдауға болмайды.
4.Қысқартылып жазылған өлшем атауларын ( км,кг,м,см,мм ) алдындағы
санынан бөліп тасымалдауға болмайды : 10кг,25см
5.Бас әріптері және бас әріп пен сөздің басқа буыны арқылы қысқарған
сөздер тасымалданбайды.АҚШ.ТМД,ҚАЗ МУ.

Жаттығумен жұмыс : Сөздерді әуелі буынға бөліп және жолға тасымалдап
жазыңдар.

Білімді бекіту : 1.Тасымал дегеніміз не? 2.Қандай сөздер
тасымалданбайды ?
3. Буын нешеге бөлінеді? 4. Бітеу буын
дегеніміз не?

Бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 309 – жаттығу. Боябаев жазған төмендегі сурет жазуды
қазіргі әріп жазумен жазып шығыңдар.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Үндестік заңы
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа
деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге
үйрету ;
ә) Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін
арттыруға ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам жауап беруге
дағдыландыру,тіл,сөйлеу тілдерін етілдіру,сөйлеумашықтарын,шығармашылық
қабілеттерін дамытуға жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын дамыту ;

б) Мақал – мәтел арқылы оқушылардың
рухани байлығын қалыптастыру,адамгершілікке тәрбиелеу,тапқырлық,іздемпаздық
қасиеттерін қалыптастыру,адамгершілік қасиеттерге,ұлттық құндылықтарды сүйе
білуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап
талап етемін.
1.Фонетика нені зерттейді? 2.дыбыстар нешеге бөлінеді?
3.Дауысты дыбыстар дегеніміз не? 4.Тіл дыбыстары қалай
жасалады?
5.Буын дегеніміз не? 6.Буын нешеге бөлінеді?
7.Ашық буын дегеніміз не? 8.Тұйық буын дегеніміз не?
9.Бітеу буын дегеніміз не? 10.Дыбыстар нешеге бөлінеді?
11.Жуан,жіңішке дауысты дыбыстар дегеніміз не? 12.Үнді
дауыссыздарды атап бер.
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Қазақ тлінің дыбстары сөз ішінде және сөз бен қосымшаның,сөз бен
сөздің арсында бірімен-бірі үйлесіп,ыңғайласып келіп отырады.Түбір буынның
жуан не жіңішкелігіне қарай қосымшаның дыбыстары да жуан не жіңішке болып
айтлып тұрады. Мысалы : балалар (балалар емес ), үйлер (үлер емес ),ауылға
(ауылға емес ) т.б.
Қазақ тіліндегі қосымшалар сөздің соңғы дыбысының сипатына қарай
бейімделіп жалғанады мектепке (мектепке емес ),үйге (үйге емес ),жазда
(жазда емес ) Сөйтіп сөзді бастан-аяқ біркелкі әуезбен айтуды үндестік заңы
деп айтамыз.
Үндестік заңы екі түрлі а) буын үндестігі,ә) дыбыс үндестігі
Жаттығумен жұмыс : 310 – жаттығу Жуан сөздерді бір бағанға,жіңішке
сөздерді екінші бағанға,аралас сөздерді үшінші бағанға жазыңдар.
Шығармашылық жұмыс : Оңнан солға қарай оқылса да,солдан оңға қарай оқылса
да өзгермейтін 5 әріптен тұртын 7 сөз ойлап жазу. Мысалы : қызық қазақ
кебек қалақ қырық кесек надан.
Топпен жұмыс : Сөз жұмбақты шешу және жұмбақ шешуінен жаңа сөз табу.
Табылады құлақтан Буын орнын өзгертсек
Әйел заты құмартқан Жүз жылға уақыт недеген
( сырға ) Жаңылмайтын жауаптан
(ғасыр )
Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарынажауап беремін.Сабақты
«Шығамын білім шыңына» ойыны арқылы қорытындылаймын.
Бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білідері бағаланады.
Үйге тапсырма : 311 – жаттығу
5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Буын үндестігі
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру ;
ә) Болашақ ұрпақты
имандылыққа,салауаттыққа тәрбиелей отырып,халықтық дәстүрді жүрегіне
ұялату,танымдық деңгейін көтеру,ауызекі сөйлеуге,әңгімелей білуге
үйрету,сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту,шығармашылықпен жұмыс
істеуге ұмтылдыру ;

б) Қазақ халқының өнерімен
таныстыру,халық өнерін бағалай білуге
тәрбиелеу,отансүйгіштікке,тапқырлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға кеспе
қағаздар үлестіріп жауап талап етемін.Тақтаға сөйлемдер жазып фонетикалық
талдау жүргіземін.
К - дауыссыз,қатаң
ү - дауысты,жіңішке,қысаң,еріндік
н - дауыссыз,үнді
д - дауыссыз,ұяң
і - дауысты,жіңішке,қысаң,езулік
з - дауыссыз,ұяң
Күн – діз көр – ін – е – тін жұл – дыз қа – лай а – та – ла – ды?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Дауысты дыбыс буын құрайтын болғандықтан,сөздегі, сөз бен
қосымшалардағы дауыстылардың не бірыңғай жуан,не бірыңғай жіңішке болып
үндесуін буын үндестігі (сингормонизм ) деп атаймыз ).
Үндестік заңынасай қазақ тілінің байырғы сөздері не бірыңғайжуан,не
бірыңғай жіңішке болады.Мысалы :
ата,ана,бақыт,ьаға,сана,намыс,егіз,өріс,төсек,кереге,кілем т.б.
Жуан,жіңішке дауысты дыбыстар мынадай сөздерде араласып келеді.
1. басқа тілдерден енген сөздерде : кітап,кино,қазір,зағип,математика
2. біріккен сөздер мен қос сөздерде араласып келеді : шекара,баспасөз,аман-
есен,алай-түлей,асты-үсті.
Буын үндестігі бойынша қосымша сөздің соңғы бкынының жуан-жіңішкелігіне
қарай үндесіп жалғасады : соңғы буын,жуан болса- жуан қосымша,жіңішке
болса,жіңішке қосымша жалғанады. Мысалы : өнер-лі,жет-ер
Жаттығумен жұмыс : 311 – жаттығу.Кірме сөздерге қосымшалардың жалғауындағы
үндестік заңының ерекшелігін айтыңдар.
Білімді бекіту : 1.Үндестік заңы дегеніміз не ? 2.Үндестік заңы нешеге
бөлінеді?
3. Буын үндестігі
дегеніміз не?
Білімді бағалау : Оқушылардың ынтасына,берген жауаптарына қарай білімдері
бағаланады.
Үйге тапсырма : 312 – жаттығу.Мәтіндегі көп нүктенің орнына тиісті
қосымшаны қойып жазыңдар.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққабаспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу ;
ә) Әр оқушының өзіндік ой – қиялына ерік
беріп,өзінше ой қорытуға,ой түюге баулу,шығармашылық жұмысқа жұмылдыру
арқылы таным – түсініктерін дамыту ;

б) Оқушылардың бойына
әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,іздендіру
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап
талап етемін.
1.Үндестік заңы дегеніміз не? 6.Буын нешеге
бөлінді?
2.Үндестік заңы нешеге бөлінеді? 7.Ашық буын дегеніміз
не?
3.Буын үндестігі дегеніміз не? 8.Тұйық буын
дегеніміз не?
4.Дыбыстар нешеге бөлінеді? 9.Қандай сөздер
тасымалданбайды?
5.Буын дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Қазақ тіліндегі қосымшалар негізінен буын үндестігіне
бағынып жалғанғанымен біраз қосымшалар бұл заңдылыққа бағынбайды.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар мыналар :
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар : 1.көмектес септік
жалғауы.Мысалы : баламен,қонақпен,күрекпен 2. –нілі (-ділі,-тілі ) –тай,-
тал,-дар,-еке,-тар Мысалы : даланікі,әкетай,діндар,ағаеке,өсімтал ; 3.
–бей,-би,-кер,-гер,-қор,-паз,-қой,-пеш,-хана Мысалы:
бейшара,балгер,жемқор,әсемпаз,сәнқой,емхана,жұмыскер,зиянкес. 4. –ов,-
ова,-ев,-ева,-ин,-ина.мысалы: Әуезов,Жұмабаев,Сейфуллин,Жұмағазина т.б.
Жаттығумен жұмыс : 314 – жаттығу. Төмендегі әр сөз мына сызбалық үлгіге
қарап қанша сөзбен байланысқа түсу мүмкіндігі барын анықтаңдар.
Жас бала
екен

Жаңа мектеп
болған

Жақсы емхана
қаланікі деді

Киген киімі
шығар

Көрінген жарық
сияқты

Екеуара жұмыс : Мына сөздерге қосымша жалғап жазыңдар
:чех,тарих,полюс,заряд,кінә,факт,ансамбль.
Білімді бекіту : Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын,түсінбеген сұрақтарына
жауап беремін.
Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тпсырма : 317 – жаттығу. Мәтіннен буын үндестігі байқалатын сөздерді
теріп жазыңдар. Мәтіннен кәсіби сөздерді табыңдар.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Дыбыс үндестігі
Сабақтың мақсаты :
а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып
балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін
жетілдіріп,шешендік өнерге баулу. ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу,,халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Оқушыларға
бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Үндестік заңы дегеніміз не? 2.Үндестік заңы нешеге
бөлінеді?
3.Буын үндестігі дегеніміз не? 4.Дыбыстар нешеге
бөлінеді?
5.Буын үндестігіне бағынбайтын қандай қосымшаларды білесіңдер?
6.Фонетика нені зерттейді? 7.Буын дегеніміз не?
8.Буынның түрлерін ата?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Сөз бен қосымшаның жігінде немесе сөз бен сөздің
аралығында дауысыз дыбыстардың бірін – бірі өзіне ұқсата әсер етуі дыбыс
үндестігі деп аталады. Мысалы : қаздар (қазтар емес ), есептер ( есепдер
емес ).
Дыбыс үндестігі екіге бөлінеді : ілгерінді ықпал,кейінді ықпал.
Көрші дыбыстардың алғашқысы соңғысын өзіне ұқсата әсер етуін ілгерінді
ықпал дейміз : тас-тан,жаз-ға,адам-нан.
Ілгерінді ықпал бойынша сөздің соңғы дыбысы қатаң болса,оған
жалғанатынқосымша қатаңнан басталады.Сөздің соңғы дыбысы ұяң болса,қосымша
ұяңнан,ал соңғы дыбыс дауысты немесе үнді дауыссыз болса,қосымша ұяң не
үнді дауыссыздан басталады. Сөз бен қосымшаның жігінде немесе сөз бен
сөздің аралығында кейінгі дыбыстың алғашқы дыбысқа әсер етуін кейінді ықпал
дейміз.Мысалы :теп – теуіп.

Жаттығумен жұмыс : 324 – жаттығу.Төмендегі сөздерге көптік жалғауын
жалғап,олардың неге түрліше жалғанатынын қандай дауыссыз дыбыстардан кейін
көптік жалғауның бір түлі дыбыстың вариянты қолданылатынын түсіндіріңдер.

Ана,әйел,әшекей,мерген,көрме,сөз,бұрым,көркемөнер,қзақ,қолғап,көзілдірік,жіг
іт.

Білімді бекіту : 1.Дыбыс ундестігі дегеніміз не ? 2.Дыбыс
үндестігі нешеге бөлінеді?
3.Ілгерінді ықпал дегеніміз не?
4.Кейінді ықпал дегеніміз не?
Бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма . 325 – жаттығу.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Омоним сөздердің көп
мағыналы сөздерден
айырмашылығы
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықты жұмыс істеуіне
ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру
ә) Оқушылардың ойын кеңейтіп,тілді
байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер
үйрету.
б) Оқушылардың бойына
әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,баяндау
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау
:
1.Сөздің ауыспалы мағынасы дегеніміз не? 2.Сөздің тура мағынасы
дегеніміз не?
3.Сөздің көп мағыналылығы дегеніміз не? 4. Мәтін дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Омонимдер біркелкі дыбысталып айтылатын,бірақ
мағынасы басқа-басқа сөздердің тобын білдіреді.Сыртқы формасы жағынан,яғни
біркелкі дыбысталуы жағынан омонимдер көп мағыналы сөздерге ұқсас болып
келеді.
Омонимдер мен көп мағыналы сөздердің айырмашылығы оларды білдіретін
мағынасынан көрінеді.көп мағыналы сөздер бір негізден
тұрғандықтан,мағыналары жағынан өзара жақын ұқсас болып олар бір ғана сөз
табына жатады. Ал омонимдер мағыналары жағынан бір бірінен соншалықты алшақ
болады да,кейде бір сөз тобына,әр басқа сөз табына да қатысты
болып,дараланып тұрады. Мысалы : Қара : 1) қара шаш – заттың түсін
білдіретін сындық мағыналы сөз ; 2) тақтаға қара – қимыл-әрекетті
білдіретін етістік.
Айт : 1) айт болды – діни мейрам ; 2) ән айт – қимыл мағынасындағы
сөйлеу ; 3) айт-итті бір нәрсеге айтақтап қосу үшін айтылатын одағай сөз..
Тілімізде көптеген омонтмдер сөзге жұрнақ жалғану арқылы жасалған.Түбір
сөзге жұрнақтар қосылу арқылы нәтижесінде пайда болған омонимдер туынды
омонимдер делінеді.
Мысалы : Арық : 1) зат-су ағызу үшін арнайы қазылған шағын су жолы. Ол
егінін арықтан суарады екен;
2) сын – семіз емес,еті қашқан,жүдеу.Арық құп-қу балалардың беттерінде
аштық табы бар.

Жаң сабақты түсіндіргеннен кейін,жаттығумен жұмыс жүргіземін.

Білімді бекіту : 1.Омонимдер дегеніміз не? 2.Омоним сөздердің
көп мағыналы сөздерден қандай айырмашылығы бар: 3.Көп мағыналы сөздер
дегеніміз не?

Бағалау : Оқушылардың ынтасына,сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері
бағаланады.

Үйге тапсырма : 70 – жаттығудағы айт,жөн,ен,бөле сөздерді омоним болатындай
бірнеше сөйлем құрап жазуға беремін.

5 - с ын ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Синонимдер
Сабақтың мақсаты :
а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып
балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін
жетілдіріп,шешендік өнерге баулу;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу,,халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1. Омонимдер дегеніміз не? 2.көп мағыналы сөздерден омонимдердің
қандай айырмашылығы бар?
3.Мәтін дегеніміз не? 4.Ауызша тіл дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты тсіндіру :
Мағыналары бір-біріне жақын,бірақ әртүрлі
дыысталып айтылатын сөздер тобы синонимдер деп аталады.Синонимдер мынадай
белгілеріне қарай топтастырылады.
1) Сөздердің дыбысталуында өзгешелік болу керек ;
2) Сөздер бір ғана ұғымды білдіруі керек ;
3) Сөздер бір ғана сөз табына қатысты болуы керек.
Бұған қосымша синонимдер мәтінде бірін-бірі алмастырған жағдайда бір
ғана сөйлем мүшесінің (не толықтауыштың,не анықтауыштың,не пысықтауыштың,не
баяндауыштың,не бастауыштың қызметін атқарады. Мысалы :
ас,тамақ,дәм,тағам,ауқат дегендер бір-біріне синонимдес сөздер.Бұлар
дыбысталуы ,жазылуы жағынан әр түрлі.Бірақ бәрінің беретін ұғымы-
адамбаласының жейтін қоректік заты.Бесеуі де сөз табы жағынан зат есім
болады.Қонақтарға арналған ас өте дәмді болды деген сөйлемдегі ас сөзінің
орнына қайсысын қойсақ та,бұлер бір ғана не? деген сұраққа жауап
беріп,сөйлемде бастауыш қызметін атқарады.

Жаңа сабақтан кейін жаттығумен жұмыс жүргіземін

Білімді бекіту : 1.Синоним дегеніміз не? 2.Сөздің тура мағынасы
дегенді қалай түсінесіңдер?
3.Омоним сөздер дегеніміз не? 4.ажар,жылдам
сөздерінің синонимдерін табыңдар.

Үйге тапсырма : 72 – жаттығуды жазып,оның ішіндегі ғажап,уәде,шық,айла
сөздерінің синонимдерін тауып жазып келуге беремін.

Бағалау :Сұрақ қою арқылы оқушылардың білімдерін бағалаймын.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Синонимдер
Сабақтың мақсаты :
а) білімділік - оқушыарды сөз
мағынасына мән беруге,сөздерді лексикалық жолмен талдай білуге үйрету;
ә) тәрбиелік – туған тіл әрбірелдің
ұлттық мақтанышы екенін ұғындырып,келтірілген мысалдар арқылы
елін,жерін,туған тілін сүйе білуге тәрбиелеу ;

б) дамытушылық – ойлау, пайымдау
қабілеттерін дамыту,сөйлеу шеберлігіне,ой ұшқырлығына баулу.
Сабақтың түрі : жаңа материалды меңгерту
сабағы.
Сабақтың әдісі : проблемалық ой
тастау,баяндау,сұрақ-жауап,ізденушілік,зерттеушілік
Іс-
әрекеттері,ойын түрлері.
Сабақтың көрнекілігі : жаңа сабақты меңгертуге байланысты
жазылған плакат беттер,ВЕНН диаграммасы,әр түрлі тақырыптарға салынған
суреттер,үнтаспа.
Пәнаралық байланыс : әдебиет,бейнелеу өнері,орыс тілі.
Сабақтың барысы :
1.Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларменамандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру,сабаққа назар аударту.
2.Үй тапсырмасын сұрау.Өткен тақырыпта өтілген «Омонимдер» тақырыбы бойынша
сұрақ-жауап әдісімен түсінгендерін,сабақты қалай меңгергендерін сұрап
білемін. «Лексика» бөлімінде өткен тақырыптарға қосымша шолу жасау.
68-жаттығудың шығармашылық деңгей тапсырмалары бойынша дайындап келген
жұмыстары тексеріледі.Оқушы жауаптары төмендегідей болды
Жоғалса да атың, /зат есім/
Жоғалмасың атың, /зат есім/
Айыбымды кеш, /етістік/
Келсем де үйге кеш, /мезгіл мағ.үстеу/
Жағам дейсің қара, /зат есім/
Әліңе бірақ қара. /етістік/
Күйе,күйе,күйе ме? /зат есім/
Күйеге қолым күйе ме? /етістік/
Самат ванды бөле ме? /етістік/
Сара мен Сана бөле ме? /зат есім/
Дәл осы орында. /зат есім/
Сабағыңды орында. /етістік/
Келсең дағы жай /мез.мағ.үстеу/
Киіздерді жай. /етістік/, т.б.
Осы мысалдардың нәтижесінде омоним сөздер бір сөз табынан да жасала
беретінін түсіндіріп,қорытынды жасауға болады.
Жаңа сабақ : Жаңа сабақты меңгерту алдын ала плакат бетке жазылған
мысалдарды оқи отырып түсіндіруден басталады.

1. Зат есімдер 2. Сын есімдер 3. Етістіктер 4. Үстеулер
Кім? Қандай? Не істеу? Қашан?
Мұғалім қадірлі күту тез
арада
Ұстаз қатерлі тоқтау
жуықта
Педагог құдіретті кідіру таяуда
Оқытушы құрметті аялдау жуырда
Тәрбиеші қадірменді тосу жақында

Әр бағанға сөздерге сұрақ қойып,бір-бірімен мағынасы
және жазылуы жағынан салыстыра отырып,синонимдердің ережесін оқушылармен
бірлесе отырып шығарып,кітаптағы ережемен салыстырамыз.
Енді сол айтылған қорытындыны плакат бетке жазылған сөйлемдер арқылы
дәлелдеу.
1.Абырой да,бақ та,атақ та,даңқ та – бәрі осы егістікте.
2. «Қырық өтірік» ертегісіндегі Тазша бала - өжет,тапқыр,шешен әрі ақылды
кейіпкер.
3. Ата – анамыз бізді жан аямай бағады,өсіреді,тәрбиелейді.
4. Айшылық,алыс жерлерден,
Көзіңді ашып – жұмғанша,
Жылдам хабар алғызды.
Келтірілген мысалдар арқылы синонимдердің бір сөз табынан болатынын
түсіндіріп,бір ғана сөйлем мүшесі қызметін атқаратынына көз жеткізу.
Демек,қазақ тілі – синонимге өте бай тіл. Синонимдік қатарлар әр сөз
табының құрамында кездеседі екен деген тұжырым жасаймыз.
Синонимдік қатарға енетін сөздердің бәрі бірдей бірінің орнына бірі
жұмсала бермейтінін,кейбіреулерінің басқа сөздермен тіркесу қабілеті
шектеулі болатынын төмендегі мысалдар арқылы түсіндіру.

Қарт Кәрі Биік
Бойшаң

адам адам мал тау адам

71-жаттығууды орындау (ойын түрінде орындалады )
Қазақ тілінің синонимдер сөздігін пайдаланып,әр синоним сыңарларын бір
вагон деп есептеп,синоним қатарларынан пойыз жасау.Бұл тапсырманы орындау
үшін төрт қатарға бір синоним сыңарын беріп,синонимдік қатарлармен
толықтыру тасырылады.
1 –қатарға «Туысқан» сөзі /Туыс,тума,ағайын,туған-туыс,жекжат-
жұрағат,жамағайын т.б./
2 – қатарңға «Данышпан» сөзі /ұлы,
дана,ғұлама,ойшыл,білмдар,оқымысты,данагөй,т.б./
3 – қатарға «Қаймығу» сөзі /Қорқу,жасқану,сескену,айбыну,т.б./
4 – қатарға «Әрең» сөзі /әзер,азар дегенде,әзер-пәзер,өліп-талып,әрең
дегенде,т.б./
Тіліміздегі бір сөздің мағыналық өрісін анықтау үшін оның басқа сөздермен
жүйелі қатынасын анықтаған жаөн.Оны сызба арқылы оқушыларға түсіндіре
кетудің артықшылығы жоқ.
Жомарт сөзінің мағыналық байланысы
Лексика – семантикалық қатынасы – Азамат, ер көңіл адам.
Жомарттық түбірлестік
Жомарт
Жомарттау қатынасы

Сараң – антонимдік қатынасы
Сахи
Мәрт синонимдік қатынасы
Береген

Сөздердің бұлайша ара-қатынасын анықтву оның мағынасын толық аша
түсуге,еркін қолдануға,оқушылардың өз ана тіліне деген сүйіспеншілігін
қалыптастыруға мүмкіншілігін арттыра түседі.
Суретпен жұмыс
1. Қой бағып тұрған кіснің суреті көрсетіледі де,оның кім екені
сұралады. Оқушылар қойшы,бақташы, шопан,малшы,сақпаншы деп жауап береді
де,ол сөздердің өзара синонимдес екенін түсінеді.
Келесі сұрақ : - Қойлар қайда жайылып жүр?
Жауап : - Өрісте,жайылымда немесе тауда, беткейде,қырда, жотада,
белде, тегісте, далада деп жауап береді.
2. Дәрігердің суреті көрсетіледі.
- Бұл кім? Жауап : - Дәрігер,емдеуші,ақ халатты абзал жан,медицина
қызметкері т.б.
- Ол кімді емдейді? Жауап : - Ол ауру адамды,дімкәс
адамды,науқастарды,сырқат,дертті адамдарды емдейді деп жауап береді.Дәл
осындай жұмыс оқушылардың ойлануына,білгенін есте сақтауына көмектеседі.
ВЕНН диаграммасы

|Омонимдер | Ортақ |Синонимдер |
|Өзіне тән |қасиеттері |Өзіне тән |
|белгілері |1) тіліміздегі |белгілері |
|1) айтылуы бірдей,|сөздердің қолданылу |1) айтылуы |
|Мағыналары бөлек |аясының кең екенін |бөлек,мағыналары |
|сөздер. |көрсетеді. |жақын сөздер |
|2) әр сөз табынан |2) сөз байлығын |2) бір сөз табына|
|болады, |көрсетеді |қатысты болып,бір|
|соған орай |3) көркем |ғана сөйлем |
|атқаратын |әдебиетте,ұмбақ,жаңылтп|мүшесінің |
|қызметтері де |аш,өлең жолдарында |қызметін |
|бөлек |көркемдік әдіс ретінде |атқарады. |
|болады |жұмсалады. | |

Орыс тіліндегі ережелер ұқсастығы мен айырмашылықтарына тоқталу.
Үнтаспасы Абай атамыздың «Ғылым таппай,мақтанба» өлеңі таңдалады
да,ондағы синоним сөздерді табу жұмысы орындалады,талданады.

Үйге тапсырма : 72 – жаттығуды ауызша, 73 – жаттығуды жазбаша орындап келу
тапсырылады.

Оқушы білімін бағалау : Сыныпта белсенділік танытып,тапсырманы орындау
ерекшелігіне қарай оқушы біліміне тиісті баға қойылады.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Буын түрлері
Сабақтың мақсаты :
а)Буын туралы мәлімет беру,буынның
түрлерін ажырата білгізу,буын түрлерін мәтін ішінде қолданып,мәтіннің
құрамды бөліктерін,жасалу жолдарына көз жеткізу ;
ә) Оқушының сөздік қорын молайту,тілін
дамыту,дыбыстан сөз,сөзден сөйлем,сөйлемнен абзац,абзацтан мәтін құру
арқылы оқушыны сөйлеу шеберлігіне төселдіру ;

б) Сөздер мен сөйлемдер
арқылы,мәтін,суреттер арқылы оқушыларды
отансүйгіштікке,адамгершілікке,жақсы мінез-құлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Жаңа білім беру сабағы
Сабақтың әдісі : сұрақ –
жауап,әңгімелесу,талдау,жаттығу,ойын әдісі.
Сабақтың көрнекілігі : буын түрлеріне арналған
сызба,үлестірмелі парақшалар,суреттер.
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Әнұран айтқызу.оқушылардың сабаққа
дайындығын тексеру.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушылардың
білімін бақылау үшін бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Фонетика нені зерттейді? 2.дыбыстар нешеге бөлінеді?
3.Дауысты дыбыстар дегеніміз не? 4.Тіл дыбыстары қалай
жасалады?
5.Буын дегеніміз не? 6.Қатаң дауыссыз дыбыстар қалай
жасалады?
7.Ұяң дауыссыздар дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Буын жеке дауыстыдан және дауысты мен дауыссыз дыбыстардың
тіркесінен жасалатын болғандықтан ,оның құрамы үнемі бірқалыпты
болмайды.Қазақ тілінде буынның үш түрі бар. Олар : 1) Ашық буын ; 2) тұйық
буын ; 3) Бітеу буын.

1. Ашық буын. Жалғыз дауыстыдан құралған немесе дауыссыздан
басталып,дауыстыға аяқталған буынды ашық буын деп атаймыз : а-ға, ба-ла,
қа-ла. Ашық буынның ішіндегі жалғыз дауыстыдан болған буынды жалаң буын
дейміз : а-дам,а-та.
2. Тұйық буын . Дауыстыдан басталып,дауыссызға аяқталған буынды тұйық буын
деп атаймыз : ат,аз,ақ,өрт,ұл,ант
3. Бітеу буын. Дауыссыздан басталып,дауыссызға аяқталған буынды бітеу буын
дейміз:тал,төрт,бар,жаз,кел,кең.

Кітаппен жұмыс : 298-жаттығу. Өлеңді оқып,неше жетім түрі айтылғанын және
олардың себептерін айтыңдар.

( Әрбір сөз неше буыннан тұратынын анықтап,оларды буын түрлеріне бөліп
жазыңдар.
( Сөздің түбірі буынның қай түріне жататынын айтыңдар.

Білімді бекіту : «Кім тапқыр» ойыны арқылы сабақты қорытындылаймын.

Бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 299 – жаттығу.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Синонимдер
Сабақтың мақсаты :
а)Мағыналары бір-біріне жақын сөздер,яғни
синонимсөздер туралы толық мәлімет беру ;
ә) Оқушылардың өз бетінше іздніспен
топта жұмыс істеу қабілеттерін дамыту,басқаларды тыңдау,өз көзқарасын
дәлелдеп қорғай білу қабілетін,сонымен бірге қазақ тілінің лексика
тарауынан алған білімдерін жүйелі түрде қолдана білу дағдыларын арттыру;

б) Сұхбаттасыу мәдениетін
қалыптастыру,тиянақты тұжырым жасауға баулу,оқушыларды
адамгершілік,қайрымдылық,бірлік,достық,бауырластық рухында тәрбиелеу.
Мазмұнға байланысты міндеттері : синоним сөздердің мол әрі орынды
қолданылуы сөйлеушінің тіл байлығы мол екендігін ғана емес,сонымен бірге
оның қолданылуындағы талғампаздығын да танытатындығының сырын ашу.
СТО – ға байланысты міндеттері : болжау жасау,мәтінді талау,салыстыру
арқылы оқушы қиялын дамыту.
Топтық жұмыс үрдісіне байланысты міндеттері : бірлесе жұмыс істеу,өз
пікірін білдіруге,дәлелдеуге үйрету.
Сабақтың көркемділігі : синоним сөздерге арналған сызба,кеспе
қағаз,буклет,бағалау парағы,синонимдер сөздігі.
Сабақтың түрі :танымдық әрі жарыс сабақ.
Сабақтың өту әдісі : сұрақ-жауап,жарыс, «Топтастыру» стратегиялары,
«Идеялар тақтасы», «Жиг СО-1».
Сабақтың барысы.
Ұйымдастыру кезеңі. Сынып оқушыларын ұйымдастырып,сабаққа бейімдеу.
Негізгі кезең.
Қызығушылықты ояту сатысы.Ой қозғау.
Мағыналары мәндес,яғни бір-біріне жақын сөздерді білесіңдер ме?
Оқушылардың келтірген мысалдарын «Идеялар тақтасына» жазамыз.
Мағынаны ажырату.
Әр топтың оқушыларына тапсырма беріледі.
1-тапсырма. Мағыналары бір-біріне жақын,бірақ әр түрлі дыбысталып
айтылатын сөздер тобы синонимдер деп аталады.Синонимдер мынадай блгілеріне
қарай топтастырылады : 1) сөздің дыбысталуында өзгешелік болу керек ; 2)
сөздер бір ғана ұғымды білдіреді ; 3) сөздер бір ғана сөз табына қатысты
болуы тиіс.
2-тапсырма. Бұған қосымша синонимдер мәтінді бірін- бірі алмастырған
жағдайда ғана сөйлем мүшесінің ( не толықтауыштың,не анықтауыштың,не
пысықтауыштың,не баяндауыштың,не бастауыштың ) қызметін атқарады.
Мысалы : ас,тамақ,дәм,тағам,ауқат дегендер бір-біріне синонимдес
сөздер.Бұлар дыбысталуы,жазылуы жағынан әр түрлі.Бірақ бәрінің беретін
ұғымы – адам баласының жейтін қоректік заты.Бесеуі де сөз табы жағынан зат
есім болады.Қонақтарға арналған ас өте дәмді болды деген сөйлемдегі ас
сөзінің орнына қайсысын қойсақ та,бұлар бір ғана не деген сұраққа жауап
беріп,сөйлемде бастауыш қызметін атқарады.
3-тапсырма. Қазақ тілі – синонимге бай тіл.Синонимдік қатарлар әр сөз
табының құрамында кездеседі.Зат есімдерден болған синонимдер : өң,түр,түс,
келбет,пішін,ажар,көрік,әлпет,кескін,рең,дидар,шырай. Сын есімдерден болған
синонимдер : салмақты,сабырлы,байыпты,ұстамды. Етістіктерден болған
синонимдер : амандасу,сәлемдесу,есендесу. Үстеулерден болған синонимдер :
тез,жылдам,шапшаң,лезде.
4-тапсырма синоним сөздердің мол әрі орынды қолданылуы сөйлеушінің тіл
байлығы мол екендігін ғана емес,сонымен бірге оның сөз қолдануындағы
талғампаздығын да танытады.Синонимдерді көп білу бір сөзді қайталай беруден
де арылтады.
5-тапсырма Синонимдік қатарға енетін сөздердің бәрі бірдей бірінің орнына
бірі жұмсала бермейді.Өйткені кейбіреулерінің басқа сөздермен тіркесу
қабілеті шектеулі болады. Мысалы,биік пен бойшаң өзара синоним сөздер
болғанымен,тау сөзімен тіркескенде бірінің орнына бірі қолданылмайды :биік
тау деп айтылғанымен,бойшаң тау деп айтылмайды Кәрі,қарт деген
синонимдердің кәрі сөзі адамға да,малға да қатысты сөздермен тіркесе береді
де, ал қарт сөзі адамға қатысты сөздермен ғана байланысқа түседі : қарт
адам деп айтуға болса,қарт жылқы деп ешқащан да айтылмайды.
«Отбасы» тобында осы тақырыпта оқып талдайды.
«Жұмысшы» тобына топтасады.Мұнда мәтін рет-ретімен
түсіндіріледі,талданады.Қайтадан «Отбасы» тобына топтасып,мәтінді тағы
талдайды.Сосын жалпы ортақ ойды параққа түсіреді.Жасалған жобаны тақта
алдында қорғайды.
Міне,осы «ЖИГ СО - 1» тәсілі арқылы оқушылар жаңа сабақты меңгереді.
Жаттығумен жұмыс.
|Зат есімнен |Етістіктен |
|болған |болған |
|синонимдер |синонимдер |

Сабақты қорытындылау.

Синоним

|Мағыеалары |Бір ғана сөз |Әр түрлі |Синонмді білу |Синоним сөздер|
|Бір-біріне |табына |дыбысталып |Тілді байытады|Талғампаз. |
|жақын |қатысты болады|айтылады | | |

Үйге тапсырма : Синонимдер сөздігінен өзіне таныс емес синонимдер қатарын
теріп жазу.

Бағалау.Мадақтау.Қоштасу.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Синонимнің жасалу жолдары.
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықты жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру
ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар
келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу
б) Сөйлеу тілін сөз мағынасын
түсініп,шапшаң ой қорыта алуға,көркем,ұқыпты жаза білуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық
іздену
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,суреттер
Халықтық педагогика Еріншек егіншіден
элементтерін қолдану : елгезек масақшы озыпты.
Пәнаралық байланыс : әдебиет,
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын
тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1.Омонимдер дегеніміз нен?
2.синонимдердегеніміз не?
3.Сөздің тура және ауыспалы мағынасын қалай түсінесіңдер ?
б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Қазақ тілі – синонимге өте бай тіл.Синонимдік қатарлар әр сөз табының
құрамында кездеседі.Мысалы : - зат есімдерден болған синонимдер :
өң,түр,келбет,түс,пішін,ажар,көрік,көріғ,әлпет,кескін,рең,дидар,шырай.
- сын есімдерден болған синонимдер : салмақты,сабырлы,байыпты,ұстамды ;
- етістіктерден болған синонимдер : амандасу,сәлемдесу,есендесу ;
- Үстеулерден болған синонимдер ; тез,жылдам,шапшаң,лезде.
Синоним сөздердің мол ірі орынды қолданылуы сөйлеушінің тіл байлығы мол
екендігін ғана емес,сонымен бірге оның сөз қолдануындағы талғампаздығын да
танытады. Синонимдерді көп білу бір сөзді қайталай беруден де арылтады.

Білімді бекіту : 1.Синонимдер дегеніміз не?
2.Омонимдер дегеніміз не?
3.Мәтін дегеніміз не?
4.Ауызша тіл дегеніміз не?
5.Жазбаша тіл дегеніміз не?
6.Әдеби тіл нешеге бөлінеді?

Үйге тапсырма : 73 –жаттығуды жазып, синоним сөздердің астын сызып келуге
беремін.

Бағалау : Оқшылардың ынтасына,сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері
бағаланады.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Синонимдік сөздікпен
жұмыс

Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықты жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру
ә) Оқушылардың ойын кеңейтіп,тілді
байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер
үйрету.
б) Оқушылардың бойына
әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,баяндау
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика Отбасы толған жансың,
элементтерін қолдану : Бір-біріңе мейман жансың
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
1.Синоним дегеніміз не?
2.омоним дегеніміз не?
3.Бағалы,құнды,қымбат сөздері омоним сөздер ме,әлде синонимдер ме?

б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Синонимдік қатарға енетін сөздердің бәрі бірдей бірінің орнына
бірі жұмсала бермейді. Өйткені кейбіреулерінің басқа сөздермен тіркесу
қабілеті шектеулі болады.Мысалы : биік пен бойшаң өзара синонимдер
болғанымен,тау сөзімен тіркескенде бірінің орнына бірі қолданылмайды : биік
тау деп айтылғанмен,бойшаң тау деп айтылмайды.Кәрі,қарт деген синонимдердің
кәрі сөзі адамға да,малға да қатысты сөздермен тіркесе береді де,ал қарт
сөзі, адамға қатысты сөздермен ғана байланысқа түседі : қарт адам деп
айтуға болса,қарт жылқы деп ешқашан даайтылмайды.

Сабақты түсіндіргеннен кейін жаттығумен жұмыс жүргіземін.

Білімді бекіту : 1. Синоним дегеніміз не?
2.Омонимдер дегеніміз не?
3.Семіру,сөзінің синонимін тап.
4.Уәде сөзінің синонимін тап.

Үйге тапсырма : 85 – жаттығуды жазып көп нүктенің орнына бір-бірімен
синоним болатын сөздерді қойып келуге беремін.

Білімді бағалау : оқушыларға сұрақ қою арқылы білімдері бағаланады.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : АНТОНИМДЕР

Сабақтың мақсаты : білімділік - синоним сөздерді бір-біріменсалыстыра
отырып,анықтамасын оқушылардың өздері ойланып шығаруға бағыт беру ;
Тәрбиелік – оқушыларды адамгершілік
асыл қасиеттерге жетелей отырып,халқымыздың ұлттық салт-дәстүрлерін бойына
сіңір ;
Дамытушылық – топта жұмыс істей
білуге,өз ойларын еркін айтуға,оқшының тез қабылдауынажол ашу,өз пікірін
айтуға төселдіру,ойлау қабілеттерін аоттыру.
Түрі : аралас сабақ
Әдісі : сұрақ-жауап,топпен жұмыс,тілдік талдау,топтастыру.
Көрнекілігі : плакатта жазылған сөздер,кеспе қағаздар,түрлі-түсті суреттер.
Пәнаралық байланыс : әдебиет,бейнелеу,география,биология.
Сабақтың барысы.Ұйымдастыру кезеңі : а) оқушылардың назарын аудару ; ә)
сабақтың тақырыбы,оның мақсат-міндеттерімен таныстыру.
Үй тапсырмасын сұрау.
74,75-жаттығуларды тексеріп шығу.
1) Омоним дегеніміз не? Мысал келтір.
2) Көп мағыналы сөз бен омонимнің айырмашылығы.
3) Синоним дегеніміз не? Мысал келтір.
Жаңа сабақ. Тақтаға көрнекі етіп жазылған плакат ілемін.Онда антоним
сөздерді түсіндіру үшін төмендегідей мақал-мәтелдер жазылған.
Үлкенге – құрмет,
Әдепті бала – арлы бала,
Кішіге – ізет.
Әдепсіз бала – сорлы бала.
Сонымен қатар биік таудың суреті мен аласа таудың суреті,кактус гүлі мен
адыраспан шөбін салыстыру арқылы оқушылардан не түсінгендерін және ереже
шығару керек екендігі ескертіледі.
Оқушылар : - Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы болып келетін сөздер
антонимдер деп аталады.
- Балалар, антоним мен жұрнақ арқылы жасалатын болымды-болымсыздық
мағыналары бірдей емес.Оларды былайша салыстырып көруге болады.
Антонимдер
Болымды-болымсыз
Жақсы-жаман
жақсы-жақсы емес
ал-бер
ал-алма
сулы-құрғақ
сулы-сусыз
Антонимдер – ойды әсерлі,бейнелі түрде жеткізудің ең оңтайлы
құралы.Мәселен,ғасырлар бойы атадан балаға мирас болып келе жатқан мақал-
мәтелдердің,жұмбақтардың құрамында антонимдер жарыса қолданылады.
Тақтамен жұмыс.
89-жаттығу.Мәтінді көшіріп жазып,тірек сөздердің астын сызыңдар.
«Қандай әсем сөйлейді!» деген сөйлем тілдің қандай сипатына байланысты
айтылып тұр?
Тез,шебер сөздерінің антаонимдерін тауып жазыңдар.
Тез – жай,шебер – олақ.
Жаңа материалды меңгергенін анықтау мақсатында 4 топқа төрт түрлі
деңгейлік тапсырма беремін.
1- топқа : 1-деңгейлік тапсырма.
Берілген жұмбақтың шешуін шешуін тауып,антоним сөздердің астын сыз.
Үсті тас,асты тас, Аяғы бар,басы бар
Ортасында піскен ас. Арқалаған тасы бар.
(таба нан) (тасбақа)
2 – топқа : 2-деңгейлік тапсырма.Биік,ашық,жаңа,сұлу,жас сөздеріне әр
түрлі қолданыста бірнеше антоним сөздер тауып жаз. Мысалы : биік тау –
аласа тау, ашық түс – қоңыр түс.
3 – топқа : 3-деңгейлік тапсырма.Сурет бойынша әңгіме құрау (ішінде
антоним болуы шарт).
4 – топқа : 4-деңгейлік тапсырма.Берілген тақырыптарға шағын әңгіме жазу
немесе өлең шумақтарын құрау (ішінде антоним болуы шарт).
Сергіту сәті. «Кім тапқыр?» ойыны.Мақалдың жалғасын табу
Ашу . . . . . (дұшпан) Ақылдан
жақын . . . (дос) жоқ
Ақыл . . . . (дос) Ашудан
жаман . . . (қас) жоқ.
Бекіту кезеңі: Ойды жинақтау мақсатында оқушыларға антонимдердің негізгі
белгілерін анықтау тапс-ды.
| |
|Антонимдер |

|Ойды бейнелі |Мағн-ры |әсерлі түрде |Мақал-мәтелдер|Болымды-болымс|
|түрде |бір-біріне |қалды |де |ыздық мағын-ры|
|жеткізеді |Қрма-қарсы | |Жұмбақтарда |болад |
| |болып келетін | |жарыса | |
| |сөздер | |қодан-ды | |

Білімін бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : а) антонимдер(40-бетті оқу); ә) 1,2-топқа 98-жаттығу; б) 3-
4-топқа 100-жаттығу.
5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Бақылау диктанты

Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықты жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру

ә) Оқушылардың ойын кеңейтіп,тілді
байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер
үйрету.

б) Оқушылардың бойына
әдептілік,инабаттылық, қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі : Қайталау сабағы
Сабақтың әдісі : мәнерлеп оқу
Сабақтың көрнекілігі : түсінігі қиын сөздерді тақтаға
жазу
Халықтық педагогика Отбасы толған жансың,
элементтерін қолдану : Бір-біріңе мейман жансың
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушыларды түгелдеу,сыныптың тазалығына көңіл
аудару.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Жаңа сабақты түсіндіру.

Қайырымды бала

Қыс еді.Ымырт жабылған кез.Жуырда жаудан азат етілген Курсанова селосына
келдік. Жөңкіп қашқан жау әскерінің қанды жасыл ізі сайрап жатыр. Күн
шағырмақ аяз. Түнеп шығатын баспана іздедік.Аязды күнді бұлтсыз аспанда
қаоың жұлдыздар жымыңдайды. Әлдеқайда алыстан оқтын-оқтын атылған ауыр
зеңбіректің өзімізге үйреншікті даусы естіледі.Көшеде қыбыр еткен жан
жоқ.Бір балаға кездестік..Баланың ұсқыны тым жүдеу.Үстіне киген жалбыр тоны
мұз болып қатып қалыпты.Белін кендір арқанның үзігімен буып алыпты.
Түнеп шығатын үй іздеп жүргенімізді айттық.Баланың аты Володя екен.Ол
бізді өз үйіне алып барды.
( С.Омаров)

Үйге тапсырма : Үйге синоним,омоним,антонимдерді қайталап келуге
беремін.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Мәтіннен өткенді қайталау
Сабақтың мақсаты :
а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып
балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін
жетілдіріп,шешендік өнерге баулу. ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу, халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Өткенді еске түсіру
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту.
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе
қағаздар,суреттер.
Халықтық педагогика Адамға саусағыңды шошайтпа.
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.

1. Омонимдер дегеніміз не? 2.Синоним дегеніміз не?
3.Антоним дегеніміз не?
4.Ашық,қара,күшті сөздерінің антонимін тауып бер.
5.Сұлу сөзінің синонимін тап.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Мәтін – «байланысу,бірігу» деген мағынаны білдіретін сөз. Ол
сөйлегенде,жазғанда пайда болады да,қажетті бір тұтас ойды аяқтайды.
Мәтіннің тақырыбы болады.Мәтін сөздерден,сөйлемдерден,абзацтардан
тұрады.
Мәтін әр түрлі мазмұнға құрылады.Онда оқиғалар
хабарланады,баяндалады,әңгімеленеді,құбылыстар сипатталады,суреттеледі.
Мәтінге газет-журнал материалдары,өлең шумақтары,оқулықтағы сөйлесу
жатады.
( Жаңа сабақтан кейін суретке қарап мәтін құрайды.
← Жаттығулармен жұмыс жүргіземін.
← Кеспе қағаздарды таратып,жауап талап етемін

Білімді бекіту : 1.Мәтін дегеніміз не?
2.Мәтін мен мазмұнның байланысы дегенді қалай
түсінесіңдер?
3.Мәтіннің тақырыбы дегеніміз не?

Үйге тапсырма : Үйге «Менің борышым» деген тақырыпқа мәтін құрап келуге
беремін.

Бағалау : Оқушылар білімдеріне қарай бағаланады.

5 – с ы н ы п Қ а з а қ т і л і.
Сабақтың тақырыбы : Лексикадан өткенді
қайталау

Сабақтың мақсаты :
а) Нақты мысалдар келтіре отырып
лексика тарауынан өткенді қайталау арқылы оқушы білімін сарапқа салу ;
ә) Түрлі әдістермен оқушылардың ойлау
қабілеттерін дамыту,өзіндік шығармашылыққа баулу
б) Оқушылардың бойына
әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі : Қайталау сабағы
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,талдау,тіл
дамыту,жинақтау.
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика Отбасы толған жансың,
элементтерін қолдану : Бір-біріңе мейман жансың
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

1.Синоним дегеніміз не?
2.омоним дегеніміз не?
3.Антоним дегеніміз не?
4.Лексика нені зерттейді?
5.Денсаулық туралы мақал айт.

б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Лекика ( грекше-лексикос дегенді білдіреді ) тілдің сөз байлығын,олардың
мағыналарын сөздік қоры мен құрамын олардың даму,баю жолдарын қарастырады.
Тілдің сөз байлығын бірімен-бірі тығыз байланысты екісаладан тұрады:
негізгі сөздік қор жәнесөздік құрам.негізгі сөздік қор деп сол тілде
сөйлейтін жалпы халыққа түсінікті тіл жүйесін айтады.Негізгі сөздік қор
көлемі жағынан сөздік құрамнан аз болады да,сөздік құрамның бөлшегі деп
есептеледі.Сөздік құрам сөздік қорға енетін түбірлік сөздерді ішіне
алатын,тілде қолданылы жүрген барлық сөздердің жиынтығы болып саналады.
Сондықтан сөздік қорға қарағанда,көлемі жағынан анағұрлым көп болады.
Тілдің негізгі сөздік қоры мен сөздік құрамының аралары алшақ жатқан
дербес,екі бөлек нәрсе емес екеуі бірінсіз-бірі өмір сүре алмайтын біртұтас
тілдік құбылыс.

∆ Сабақты түсіндіргеннен кейін жаттығумен жұмыс жүргіземін.
∆ Кеспе қағаздар үлестіріп,жауап аламын.

«Хан талапай» ойыны арқылы сабақты бекітемін.
1.Лексика нені зерттейді ? 2.Тура және ауыспалы мағынаны қалай
түсінесің ?
3.Көп мағыналы сөздер дегеніміз не ? 4. Омоним сөздердің көп мағыналы
сөздерден қандай айырмашылғы бар ?

Үйге тапсырма : Үйге омоним сөздерді теріп жазып келуге беремін.

Білімді бағалау : Сабақ соңында оқшылардың білімдері бағаланады.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Табу

Сабақтың мақсаты :
а) Табу туралы түсінік беру.Оқушыларды
қазақ тіліне қызықтыру.бір-біріне көмектесу қасиетіне тәрбиелеу ;
ә) Адам баласында кездесетін түрлі
қылықтардан аулақ болуға,оларды сынай білуге үйрету.
б) Оқушыларды
саналылыққа,адамгершілікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу,балалардың таным
белсенділігін арттыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ.
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,талдау,тіл
дамыту,жинақтау.
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе
қағаздар,кітаптар т.б.
Халықтық педагогика мақал-мәтелдер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Өткен сабақтар бойынша оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Синоним дегеніміз не? 2.Омоним дегеніміз не?
3.Антоним дегеніміз не? 4.Сөздің тура мағынасы дегеніміз
не?
5.Мәтін дегеніміз не?

б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Табу негізінен этнографиялық ұғыммен байланысты.Мифтік наным бойынша
атын тура айтуға тиым салынған сөздер тіл білімінде табу деп
айтылады.Мұндай тиым салынған сөздер дүние жүзіндегі халықтардың
көпшілігінде кездеседі.Бұл әдет әсіресе түркі халықтарының,оның ішінде
қазақ халқының тұрмысында көп тараған.
Қазақтың ескі әдет-ғұрыпы бойынша келін болып түскен қыз күйеуінің туған-
туыстарын өз атымен атамайтын болған.
Солардың әрқайсысына жақындықжолына,жаының үлкен –кішілігіне қарай
лайықты атқоюға тиісті болған.Мәселен,қызға шырайлым,еркежан,бикеш
десе,ұлға шырақ,мырза жігіт,төре жігіт т.б. деп атаған.
Осы ретпен абысын-ажын,,қайын-қайнаға,ата-ене,нағашы-жиен,тіпті
жиеншарларға деінат қойып шығатын болған.
Қазақ тіліндегі табудың ендігі бір түрі қатал табиғи
құбылыстарға,жыртқыш аңдар мен қауіпті жәгдіктерге,түрлі ауруларға
байланысты қалыптасқан.Мысалы : жай түсудің апатынан сақтанып,жайдың атын
атамау үшін «жасыл» деп атаған.

∆ Жаңа сабақты түсіндіргеннен кейін жаттығумен жұмыс жүргіземін.
∆ Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Білімді бекіту : 1.Табу дегеніміз не? 2.Жаңа түскен келіндер қайын
сіңілілеріне қандй ат қойған?
3.Табу сөздері қай халықта көп тараған?
Үйге тапсырма : Үйге 103-жаттығу.

Білімді бағалау : Оқушылардың ынталарына қарай білімдері бағаланады.
5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Тыйым сөздер

Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа
деген қызығушыығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету
;
ә) Сөйлеу тілін,сөз мағынасын түсініп
шапшаң ой қорытуға,көркем,ұқыпты жаза білуге дағдыландыру.
б) Оқушыларды
саналылыққа,адамгершілікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу,балалардың таным
белсенділігін арттыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ.
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап.
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе
қағаздар,кітаптар т.б.
Халықтық педагогика Ас қайырмай дастархан басынан тұрма
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Өткен сабақты қаншалықты
меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Табу дегеніміз не?
2.Лексика нені зерттейді?
3.Антоним дегеніміз не? 4.Фонетика нені зерттейді?
5.Мәтін дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Тиым сөздердің мәнін түсіндіремін.
1.адамға саусағыңды шошайтпа 2.адамды санама. 3.Тамақты асығысып
ішпе
4.Ас қайырмай дастархан басынан тұрма. 5.Ауруға күлме
6.Әдепсіз болма
7.Бас киімді айналдырып киме 8.Босағаға сүйенбе
9.Бір қолмен нан үзбе.

Сабақты түрлендіру: ( топпен жұмыс )

Мына сөздердің ішінен солдан оңға қарай оқығанда жаңа сөз шығатын
сөздрді теріп жазу.Сөз мағынасын ашу.
Қолқанат ішік есен
түс
тымақ қыран балық
күрек
нағашы шұлық қысым
ұршық

Сабақты бекітіу . Бірнеше тиым сөздердің мағынасын түсіндіремін.

Үйге тапсырма : Үйге біраз тиым сөздер теріп жазып келуге беремін.

Бағалау :Сабақ соңында оқушылардың білімдері бағаланады.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Сөздікпен жұмыс
Сабақтың мақсаты :
а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып
балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін
жетілдіріп,шешендік өнерге баулу. ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу, халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,іздендіру.
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1. Омонимдер дегеніміз не? 2.көп мағыналы сөздерден омонимдердің
қандай айырмашылығы бар? 3.Мәтін дегеніміз не?
4.Ауызша тіл дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты тсіндіру :
Тақтамен жұмыс :
1) Сөздің оң жақта бір бөлігі,сол жақта екінші бөлігі берілген.екі
бөлікті қосып,күрделі сөз жасау.Сөз мағыналарын түсіндіріп көру.
бел құлақ
қырық қосақ
саңырау аяқ
кемпір қазық
темір бақа
тас беу
2) Оңынан оқылса да,солынан оқылса да өзгермейтін үш әріптен тұратын
он сөз ойлап жазу ( а-дан басталмайтын болсын)
Нан қақ көк тұт іні
шаш кек тот сұс құқ
3) Берілген буындардан сөз құрап жазу.

| | | | | | |
|най |зе |ре |шық |ө |лау |
| | | | | | |
|ба |те |ғай |жа |ұр |рын |
| | | | | | |
|пан |ла |за |дық |ше |кө |

найзағай ұршық көше терезе орындық
жалау балапан
Білімді бекіту: 1. Табу дегеніміз не? 2.Көп мағыналы сөздерді қалай
түсінесің?
4. Мәтін дегеніміз не? 4.Лексика нені зерттейді?
Үйге тапсырма : Оңнан солға қарай оқылса да,солдан оңға қарай оқылса да
өзгермейтін 5 әріптен тұратын 7 сөз ойлап жазу.
Бағалау: Оқушылар білімдеріне қарай бағаланады.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Шығармашылық диктант

Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықты жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру
ә) Оқушыларды жазба жұмыстарында қате
жібермеуге,өз ойларын сауатты жазуға төселдіру;
б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы
дұрыс жаза білуге үйрету.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : Түсінігі қиын сөздерді тақтаға
жазамын
Халықтық педагогика Көп түкірсе көл
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет,бейнелеу
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

1.Табу дегеніміз не? 2.Лексика нені зерттейді?
3.Антоним дегеніміз не? 4.Фонетика нені зерттейді?
5.Мәтін дегеніміз не? 6.Қандай тиым сөздерді білесіңдер?

б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Үш қатарға үш түрлі тапырма беремін.
1) Төмендегі сөздерді қатыстырып, сөйлем құрап жазыңдар.
1.Сулы жер,егін ору,шөп шабу.
2.Уәдесінде тұру,киноға бару.
3.Үлкенді сыйлау.
4.Қуаныш,жеміс өсіру.
2) Төмендегі сөздерді қатыстырып,сөйлем құрап жазыңдар.
1.Астық,айлық,айдын.
2.Әйгілі,әдемі,әңгіме.
3.Күләш,Кәрім.
3) Төмендегі сөздерді қатыстырып,сөйлем құрап жазыңдар.
1.Мұндай,тұқым,үлкен,күрес.
2.Бұлбұл,мазмұн,мағлұмат.
3.Бірсігүні,Бибігүл,аққұтан.
4.Жұлдыз,ұшқыш,күндіз.

Білімді бекіту: Жазған жұмыстарын сұрап,түсінбеген сұрақтарына жауап
беремін.

Үйге тапсырма : Шабыны мол,Құйқалы жер,Мұрты
қияқтай.Сәулетші,Мансапқор.Ақсақал.Кереге,шаңырақ

Осы сөздерді пайдаланып сөйлем құрап келуге беремін.

Бағалау: Оқушылардың ынталарына қарай білімдері бағаланады.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Дисфемизм
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққабаспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу ;
ә) Әр оқушының өзіндік ой – қиялына ерік
беріп,өзінше ой қорытуға,ой түюге баулу,шығармашылық жұмысқа жұмылдыру
арқылы таным – түсініктерін дамыту ;

б) Оқушылардың бойына
әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика Бейнет түбі - зейнет
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы тексеремін.

1.Табу дегеніміз не?
2.Қандай тиым сөздерді
білесің?
3.Омоним дегеніміз не?
4.Синоним дегеніміз не?

5.Антоним дегеніміз не?
6.Сөздің тура мағынасы дегеніміз не?
7.Лексика нені зерттейді?
8.Мәтін дегеніміз не?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Кейде бір нәрсенің не құбылыстың атын тікелей айту
дөрекілеу естіледі,көңілге жағымсыз тиетіндей сыңайы байқалады.Мұндай
жағдайда олар басқа сыпайы, жағымды сөздермен ауыстырылып айтылады.Бұл
құбылыс тілде эвфимизм деп аталады.Эвфемизм әдепті,сыпайы сөйлеу мақсатынан
шыққан.Мысалы, «мылжың» деудің орнына «сөзуар»,өтірік айту дегеннің орнына
«қосып айту», «ұрланды» дегеннің орнына «қолды болды», «ұрлық жасамау»
дегеннің орнына «ала жібін аттамау» деген сөз тіркестері қолданылады.

Білімді бекіту : 1.Эвфемизм дегеніміз не?
2.Дисфемизм дегеніміз не?
3.Екеуінің қандай айырмашылығы бар?

Үйге тапсырма : 106-жаттығуды Төмендегі сөздерді эвфемизммен ауыстырып
жазыңдар.Әдепті сөйлеуді үйреніңдер.

Ұры,өсекші,боқмұрын,қырт,саңырау,соқыр,ақсақ,мылқау,топас,жынды.

Бағалау : Сабақ соңында оқушылардың білімдері бағаланады.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Эвфемизм мен дисфемизмнің әдеби тіл ерекшелігі
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру ;
ә) Болашақ ұрпақты
имандылыққа,салауаттыққа тәрбиелей отырып,халықтық дәстүрді жүрегіне
ұялату,танымдық деңгейін көтеру,ауызекі сөйлеуге,әңгімелей білуге
үйрету,сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту,шығармашылықпен жұмыс
істеуге ұмтылдыру ;

б) Қазақ халқының өнерімен
таныстыру,халық өнерін бағалай білуге
тәрбиелеу,отансүйгіштікке,тапқырлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика нақыл сөздер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1.Эвфемизм дегеніміз не 2.Дисфемизм дегеніміз не?
3.Табу дегеніміз не? 4.Сөздің тура мағынасы дегеніміз
не?
5.Антоним дегеніміз не? 6.Синоним дегеніміз не?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Перифразаның ерекше бір түрі-эвфемизм.Өтірікші - аузының желі бар;ұры –
қолының жымқырмасы бар;
Ұрлық қылмайды – біреуің ала жібін аттамайды;ұрлану – қолды болду;өлді –
қайтып кету,жан тәсілім қылу .
Эвфемизмдер осылайша әр-түрлі себептермен астарланып айтылады.Яғни
жағымсыз қылықтарды сыпайылап жұмсартып айтуды көздейді.
Жалпы тілдік эвфемизмдердің негізінен анайы,тұрпайы сөйлеуден
сақтандырып,сыпайы болуға баулитыны байқалады.
Ал дисфемизмді мәдениетті адамдар сөйлемейді.

Тақтамен жұмыс: Эвфемизм мен дисфемизмге бірнеше сөйлемдер құрап жазады.

Бүкіл оқушылармен жұмыс :
Үріп ауызға салғандай,жүрек жұтқан,жұмыртқадан жүн қырыққан,қу бстан
қуырдақтық ет алған т.б.
Осы берілген тұрақты тіркестедің қайсысы жағымды,қайсысы жағымсыз екенін
айтып мағынасын түсіндіріп сөйлем құрайды.

Үйге тапсырма : іске сәт,ұтты болсын,оң сапар,қырық жілік болғыр,сеспей
қат,жер жастанғыр,мұратқа жет.
Осы тіркесті сөздерді қайсысы дисфемизм екенін ажыратып жазып келуге
беремін.

Бағалау: Оқушылардың білімдері бағаланады.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққабаспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу ;
ә) Әр оқушының өзіндік ой – қиялына ерік
беріп,өзінше ой қорытуға,ой түюге баулу,шығармашылық жұмысқа жұмылдыру
арқылы таным – түсініктерін дамыту ;

б) Оқушылардың бойына
әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,кітап
Халықтық педагогика Еріншек егіншіден
элементтерін қолдану : елгезек масақшы озыпты
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін
1.Эвфемизм дегеніміз не 2.Дисфемизм дегеніміз не?
3.Табу дегеніміз не? 4.лексика нені зерттейді?

5.Антоним дегеніміз не?
6.Синоним дегеніміз не?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Мәтін деп айтылған ой-пікірдің,белгілі бір шығармашылық
жұмыстың,біреудің шығармасының не оның үзіндісінің қағазға түскен немесе
ауызша айтылған түрін айтады.Мәтін өзара байланысты бірнеше сөйлемнен
тұрады да,олардағы ойлар жинақталып келіп,автордың белгілі бір
пікірін,көзқарасын білдіреді.

Бүкіл оқушылармен жұмыс : Мәтін туралы түсінік берген соң суреттер қойып
соған қарап мәтін құратқызамын.

Оқушыларға мынадай тапсырма беремін.

1.Жолдасына хат жазуды тапсыру.
2.Өзінің бір нәрсеге қуанған кезіндегі көңіл күйін баяндап жаздыру.
3.Бір нәрседен шошынып,қорыққан жай-күйін жаздыру.
4.Табиғат көрінісін суреттеу.
5.Әжесінің,атасының,әке-шешесінің айтқан жақсы әңгіме,тілектерін баяндап
жаздыру.

Білімді бекіту : 1.Мәтін дегеніміз не?
2.Мәтіндегі ой бөліктері дегенді қалай
түсінесің?
3.Мәтін мен мазмұнның байланысы дегенді қалай
түсінесің?

Бағалау : Сабаққа қатысып,отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Үйге кез-келген тақырыпқа мәтін құрап келуге беремін.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Тұрақты тіркестер
Сабақтың мақсаты :
а) Тұрақты тіркестер туралы түсінік
беру.Ауызша,жазбаша талдау жұмысын жүргізіп,теориялық білімін
бекіту,оқушыларды дұрыс сөйлей білуге,сауатты жаза білуге іздендіре отырып
нәтижеге өз беттерінше жетуге үйрету ;
ә) Ойлау қабілеттерін,қиялдарын
дамыту,ой қорытып,нақты шешім жасауға үйретіп өздеріне сенімдерін арттыру ;

б) Сауатты жазуға,ұқыптылыққа
баулу,топпен жұмыс жүргізіп,бір – бірін тыңдай білуге үйрету,сөйлеу
мәдениеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап.
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,кітаптар,мақал-
мәтелдер жинағы
Халықтық педагогика көппен көрген ұлы той
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1.Эвфемизм дегеніміз не? 6.Синоним дегеніміз не?
2.Дисфемизм дегеніміз не? 7.Мәтін дегеніміз не?
3.Табу дегеніміз не? 8.Зат есім дегеніміз не?
4.Омоним дегеніміз не? 9.Сан есім дегеніміз не?

5.Антоним дегеніміз не?
10.Сын есім дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Бірнеше сөзден құралып,бір ғана ұғым беретін бір-біріне ажыратуға
келмейтін,басқа сөзбен тобын жазбасынан барып байланысатын тіркесті тұрақты
тіркес дейді.
Тұрақты тіркестер идиомалық тіркес және фразалық тіркес болып екіге
бөлінеді.
Фразалық тіркестер : Ата жолын қуу,табан ақы маңдай тер,мидай дала,тепсе
темір үзетін т.б.
Идиомалық тіркестер : жел аяқ, өгіз аяң,ұзын құлақ.мақтамен
бауыздағандай,қырық пышақ,қол жаулық,әпер-бақан,қой аузынан шөп
алмас,мұртын балта кеспейді.
Кітаппен жұмыс : Мәтіндегі тұрақты тіркесті тауып,мағыналарын айтып астын
сызады.
Топпен жұмыс : Бірнеше тұрақты тіркес беремін,мағыналарын ашып,сөйлем
құрайды.
1.Белінен бесік табы кетпеген.
2.Су жүрек
3.Ит шөлдеп өлетін жер
4.Үріп ауызға салғандай
5.жүрек жұтқан
6.Ит екеш иттен де бір сүйек қарыз.
Білімді бекіту : 1.Тұрақты тіркес дегеніміз не?
2.Тұрақты тіркес нешеге бөлінеді?
3.Идиомалық тіркес дегеніміз не?
4.Фразалық тіркес дегеніміз не?

Бағалау : Жауаптаына қарай оқушылардың білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : үш-төрт тұрақты тіркестерге сөйлем құрап келуге беремін.
5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Фразеологиялық тіркестер
Сабақтың мақсаты :
а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып
балаларды тапқырлық, жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін арттыру.Сөйлеу
тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу,халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика сақтықта қорлық жоқ.
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1.Эвфемизм дегеніміз не? 4.Мәтін дегеніміз не?
2.Дисфемизм дегеніміз не? 5.Эвфемизм мен дисфемизмнің
әдеби тілдеен айырмашылығы неде?
3.Табу дегеніміз не? 6.Омоним дегеніміз не?
б) Жаң сабақты түсіндіру :
«Фразеология» термині кең мағынада алғанда,белгілі бір тілдегі
тұрақты сөз тіркестерінің барлық түрлерінің жиынтығы деген ұғымды
білдіреді.
Тілімізде қолданылатын және сөздермен бірге көптеген ерекше қалыптасқан
сөз тіркестері және сөйлемшелер бар.оның сөз тіркестерінің екі не одан да
көп компоненттері болады,бірақ сөз тіркестері семантикалық бірлікте
болып,тұтас бір ұғымды білдіреді.
Мысалы: көз бояу,жүрегінің түгі бар,қу бастан қуырдақтық ет алған
т.б.Мұндай тұрақты сөз тіркестерінің мағынасы ғасырлар бойы қалыптасып,ел
аузында көп айтылып жалпы халыққа түсінікті болып кеткен.
Мағынасы жалпыға белгілі, грамматикалық байланысы жағынан бір бүтін
еденица болып қолданылуы дәстүрге айналған тұрақты сөз тіркестерін тіл
білімінде фразеологизмдер деп атайды.
Тақтамен жұмыс: фразеологиялық сөздердің синонимдерін тапқызу.
Телегей теңіз, көл-көсір (көп)
Ит жанды,жылқы мінезді (төзімді)
Маңдайы ашылған,қыдыр дарыған,бақ қонған (бақытты)
Сағы сыну,шағылу,жүрегі шайылу (беті қайту)
Білімді бекіту: 1.Фразеологиялық тіркестер дегеніміз не?
2.Тұрақты тіркестер дегеніміз не?
3.Эвфемизм дегеніміз не?
4.Дисфемизм дегеніміз не?
Бағалау: Сұрақтарға жауап бергендеріне қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : Мына фразеологиялық тіркестің мағынасын біліп келуге
беремін.

Сақалын сипап қалу,мұзға отырып қалу,тақырға отырып қалу,аузы
күю,көзді ашып жұмғанша,кірпік қаққанша,иек көтергенше,қаспен көздің
арасында.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Мәтінмен жұмыс
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру ;
ә) Болашақ ұрпақты
имандылыққа,салауаттыққа тәрбиелей отырып,халықтық дәстүрді жүрегіне
ұялату,танымдық деңгейін көтеру,ауызекі сөйлеуге,әңгімелей білуге
үйрету,сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту,шығармашылықпен жұмыс
істеуге ұмтылдыру ;

б) Қазақ халқының өнерімен
таныстыру,халық өнерін бағалай білуге
тәрбиелеу,отансүйгіштікке,тапқырлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : білімді жүйелеу,жинақтау
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,жартылай
ізденгіштік
Сабақтың көрнекілігі : суреттер, кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет,бейнелеу.
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1.Эвфемизм дегеніміз не 2.Дисфемизм дегеніміз не?
3.Табу дегеніміз не? 4.Тұрақты тіркестер дегеніміз не?
5.қандай тұрақты тіркесті білесіңдер? 6.лексика нені
зерттейді?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Тақтаға бірнеше суреттер іліп қойып,соған қарап мәтін жазғызамын.
Жаттығумен жұмыс: Мәтінді оқытқызып, оғанат қояды,тұрақты тіркесті бір
бағанға,жай тіркесті бір бағанға жазады.

Мына тұрақты тіркестердің мағынасын ашып,сөйлем құрап жазады.

1.Үріп ауызға салғандай
2.Іші баыры елжіреген
3.Емешесі құрыған
4.Жүрек жұтқан
5.Қоян жүрек
6.Тас бауыр
7.Жұмыртқадан жүн қырыққан
8.Итекеш иттенде бір сүйек қарыз
9.Алдыңғы доңғалақ қалай жүрсе,соңғы арба солай жүреді
10.Сиыр су ішсе,бұзау мұз жалайды.

Білімді бекіту : Өткен сабақтарға байланысты оқушыларға бірнеше сұрақтар
қоямын.Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін

Бағалау: Сұрақа жауап бергендеріне,мәтіннің мазмұнына қарай оқушылардың
білімдері бағалаймын.

Үйге тапсырма:Үйге 123-жаттығуды жазып,оның ішінен тұрақты тіркестерді
тауып,астын сызып келуге беремін.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Жаттығу жұмыстары
Сабақтың мақсаты :
а)Буын туралы түсінікті еске түсіре
оырып,буын түрлеріне тоқталу,сөз қолданыста,мәтін құрауда бунын түрлерін
ажырата білгізу,буын түрлерін мәтін ішінде тапқызып,жасалау жолдарын ұқтыру
;
ә) сурет және дидактикалық ойын арқылы
оқушының сөздік қорын молайту,тілін демыту,өз бетінше кез келген сөзді
буынға бөле білуге дағдыландыру және мәтін құру арқылы оқушыны сөйлеутіліне
төселдіру ;

б) Оқушылардың қоғамға деген өзіндік
көзқарасының қалыптасуына ықпал ету,өз ойларын еркін,нақты жеткізе білуге
баулу,тіл байлықтарын дамыту,өз бетімен ізденуге,ой қорытуға дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Қайталау
Сабақтың әдісі : мәтінмен жұмыс,пікірін айту.
Сабақтың көрнекілігі : кесте,кітап,үлестірмелі
парақшалар,дидактикалық материалдар,суреттер
Пәнаралық байланыс : әдебиет,бейнелеу
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың
тазалығына көңіл бөлу. Әнұран айтқызу.оқушылардың сабаққа дайындығын
тексеру.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға кеспе қағаз үлестіріп
жауап талап етемін.
1.мәтін дегеніміз не?
6.Синоним сөздер дегеніміз не?
2.көп мағыналы сөздерді қалай түсінесің? 7.омоним дегеніміз
не?
3.лексика нені зерттейді?
8.Эвфемизм дегеніміз не?
4.Табу дегеніміз не?
9.Дисфемизм дегенімізне?
5:Антоним дегеніміз не?
10.Тұрақты тіркестер дегеніміз не?

б) Жаңа сабақтытүсіндіру:
Төмендегі мысалдарда қарамен жазылған сөздердегі дыбыстың орны
ауыстырылып берілген дыбыстарды тап.
Адасқан әріптер.
1.Күз түсті,
Тырмалар жылы жаққа ұшты.
2.Ешкі егіз бақ тапты,
Балалар оны күтіп бақты
3.Марат мектептен келіп жемалды
Мамасы берген тарақты
Тойғанынша жеп алды.
4.Қыздар сынып бөлмесін ақтады,малалар еден жуды.
5.Мақаш мақтаға есеп шығарды Бадиша партаны қабырғаға іліп,басты өзендерді
көрсетті.
6.Күлай кеспе тігіп,Құрбанбүбі құлақ құрап отыр.
7.Малды ауылда қой қоздап,қозылар жамырап жатыр.
Егесін таппаған қозылар қаңырап тұр.

Білімді бекіту :Сұрақ-жауап әдісін пайдаланамын.түсінбеген сұрақтарына
жауап беремін.
Бағалау : Сабаққа ынталы қатысып отырған оқушыларды бағалаймын.
Үйге тапсырма : Төмендегі дыбыстарды тиісінше тіркестіріп сөз жасап келуге
беремін
1) р,о,б ; 2) а,ш,а,ғ ; 3) т,р,е,м ; 4) а,б,л,ы,қ ;
5) қ,ы,а,з,қ.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Мақал-мәтелдер
Сабақтың мақсаты :
а) Мақал-мәтелдер тралы түсінік
беру,мақал мен мәтелдердің айырмашылығын түсіндіру;
ә) Оқушылардың іскерлігі мен біліктілік
дағдыларын жетілдіре отырып,ойлау қабілетін,сөздік қорын дамыту;

б) Сауаттылыққа,тұлға ретінде
қалыптасуға баулу.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : баяндау,сұрақ-жауап
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,мақал-мәтелдер
жинағы
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих,анатомия
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушылардың білімін бақылау үшін
бірнеше сұрақтар қоямын.
1:Тұрақты тіркестер дегеніміз не?
2.Эвфемизмдегеніміз не№
3.Дисфемизм дегеніміз не?
4.Табу дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
«Сөздің көркі - мақал» деген аталы сөз бар.Мақалдың көмегімен айтайын
дегеніңді ұнамды да ұтымды жеткізе білуге болады.Мысалы, «Еңбек етсең
ерінбей,тояды қарның тіленбей» деп айтылған ақыл кімге ұнамайды
дейсің.Мақалды көп біліп,көп қолданатын адамдардың білімі де,ақылы да арта
түседі.
Мақал-мәтелдер-ауыз әдебиетінің бір түрі.Мақал-мәтелдерде көбінесе
нақыл,ақыл айтылады.жаманнан сақтандырып,жақсыны үлгі етеді.Мақал-
мәтелдердің мәндері,тақырыптары әр алуан.Халық өміріндегі өз бақылауларын
қорытындылап,тұжырым жасап,ұйқасты сөздермен өнеге,үлгі боларлық мақалдар
жасап отырған.мақал-мәтелдер өлең сөз сияқты көркем,ұйқасып тұрады.

Кітаппен жұмыс: жаттығуды жазып,ондағы мақал-мәтелдердің мағынасын
түсіндіріп, мақал ма,әлде мәтел ме соны ажыратып береді.

Топпен жұмыс : Екі оқушыны шығарып мақал-мәтелдердің әр түрлі
тақырыптарына байланысты мақал айтып жарыстырамын.

Екеара жұмыс : Мақалдың бір сыңарын айтқызып,екінші сыңарын екіншісіне
айтқызамын.

Білімді бекіту: 1.Мақал дегеніміз не?
2.Мәтел дегеніміз не?
3.Мақал мен мәтелдің арасында қандай
айырмашылық бар?

Бағалау : Оқушылардың білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Оқу-білім,еңбек туралы мақал-мәтел жаттап келуге беремін.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Сөздік қор
Сабақтың мақсаты :
а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып
балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін
жетілдіріп,шешендік өнерге баулу ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу, халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;
б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет,география
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1.мақал-мәтелдер дегеніміз не?
2.мақал мен мәтелдің қандай айырмашылығы бар?
3.тұрақты тіркестер дегеніміз не?
4.табу дегеніміз не?
5.синоним дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Тіліміздегі сөздердің көбі-қазақтың ғасырлар бойы қолданылып
келе жатқан байырғы төл сөздері.Олар ең қажетті ұғымдарды білдіреді де
жалпы халыққа бірдей түсінікті болады.Мысалы:туыстықты білдіретін
атулар:ата,ана,нағашы,жиен,аға,,жеңге,бөле т.б. Аң-құс атаулары:
бүркіт,торғай,түлкі т.б. Мал атаулары жылқы,түйе,сиыр,қой,құлын..
Табиғат құбылыстарының атаулары:күн,ай,жел,бұлт,тау т.б.
Заттардың түр-түсін,сапасын білдіретін атаулар: ақ,қызыл,көк,жеңіл,ауыр.
т.б. Қимыл-қозғалысқа,әрекетке қатысты сөздер:кел,бар,кет,сөйле,күл т.б.
Тамаққа қатысты атаулар : ет,сүт,айран т.б. Тұрмыс қажетіне байланысты
атулар: қазан,ожау,қалың жастық т.б. Сан атаулары : бір,екі,жеті,тоғыз
т.б. Есімдіктер : мен,біз,сен,ол,кім,? не?

Кітаппен жұмыс : 136-жаттығу.Мәтіннен сөздік қорға енетіндей сөздерді теріп
жазады.

Дәптермен жұмыс: Дәптерлеріне «Біздің сынып» тақырыбына шағын мәтін
жазғызамын.

Ілімді бекіту : Оқушыларға бірнеше сұрқтар қоямын,түсінбеген сұрақтарына
жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері
бағаланады.

Үйге тапсырма : 137-жаттығу

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Қазақ тілінің сөздік құрамының жазба түрдегі
Бастауы көне түркі жазбалары.
Сабақтың мақсаты :
а) Балаларға көне түркі жазба мұралары
жайлы мәлмет беру,зерттеу тарихы әдебиет тарихынан алатын орны,құндылығына
тоқтау ;
ә) Көне түркі жазбаларынан бастау алатын
тіліміздегі сөздік құрамды дамыту аясын кеңейтеді ;

б) тарихи мұраларды,ескерткіштерді
қорғау,сақтау,.келер ұрпаққа жеткізу.
Сабақтың түрі : Лекция
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,әңгімелесу
Сабақтың көрнекілігі : кітаптар
Пәнаралық байланыс : әдебиет,география
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Кеспе қағаздар таратып,үй тапсырмасын сұраймын.

1.Заттың қозғалаысын білдіретін сөздер жаз
2.Заттың түр-түсін білдіретін сөздер жаз.
3.мағынасы жоқ сөздерді теріп жаз.
4.Берілген сөз тіркестерін қатыстырып сөйлем жаз (түс көрдім,аттан түс)
5.Күнделікті тұрмысқа қажетті ззаттарды ата

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

а)Балалардан көне ескерткіштер,тарихи мұралар Орхон жазулары
туралы сұрау
ә)Жазудың тарихы өте ерте заманнан басталады.Көне жазу мен қазіргі
жазудың арасында ерекшелік өте көп.Алфавиттік жазудың пайда болу
тарихы,шығу тегі өте күрделі,шешілмеген жұмбақтарға толы.Өйткені алфавиттік
жазу дүние жүзі мәдентетінің қол жеткен орасан зор табысы болса,бұл мәдени
мұраға біздің ата-бабаларымыз да өзіндік үлес қосып келер ұрпаққа мирас
еткен Арғы замандағы жазудың тегі суреттен басталған.

Көне түркі тілі қазақ
тілі
Суғ,бағ,шегін,иоған,қағур. су,бу,жиен
жуан,қыр т.б.

б) «Шоқан және өнер» атты кітапты пайдалана отырып,балаларға көне түркі
ескерткіштері туралы мәлімет беремін.

Білімді бекіту: 1.Көне жазу мен қазіргі жазудың арасында айырмашылық бар
ма?
2.Пиктографиялық жазу дегеніміз не?
3.Идеографиялық жазу дегеніміз не?
4.Қазақ зерттеушілерін ата.

Бағалау : Оқушылардың сабаққа белсене қатысып отырғандарының білімдері
бағаланады.

Үйге тапсырма : 140-жаттығу.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Көру диктанты
Сабақтың мақсаты :
а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып
балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін
жетілдіріп,шешендік өнерге баулу ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу ,халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Бақылау сабағы
Сабақтың әдісі : баяндау
Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген тапсырманы тексеремін.
1.Деңгейлік тапсырма беру.
1 өте жақсы Мәтіннен мақал тәріздес қанатты сөздерді тауып,көшіріпжаз.
Халқын қадірлеген сын сағаттан сүрінбей өтеді.Елін сүйген ер
атанады.Өйткені ерлік білекте емес,елін сүйе білген адал жүректе.
Адамның қасиеті туралы айтылатын 3 мақал 3 мәтел жаз.
Өзің қалаған мақал негізінде ребус құрастыр.
2 жақсы. а) Берілген мақалдың жалғасын тап.
Бірлік бар жерде ..... Кең болсаң .... . Жеті жұрттың
тілін біл,....
ә) Тұрақты тіркестің мағынасын тап
құмға сіңген судай- үн қатты- сыр шертісті- көз ілмеді-
жаны қуырдақ болды-

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Жылы үй.Мұздай су.Таза ауа.қысқы жіп.Алыс аудан.Абылай даңғылы,Қағаз
майлық.таңғажайып ертегі.Кілем ұшақ.Әнші құстар.Көкорай шалғын.Жазиралы
жазық.Соңғы жаңалық.Әдеби хабар.

Күн жылынды.Қар еріді.Көктем ерте басталды.Көктем құстары
келді.Бұлбұл сайрады.

Сәбит Алатауға серуенге барды.Сен Алатауды көріп пе ең?

Білімді бекіту : 1.Сөз бен мағына бірлігі дегеніміз не? 2.Мағына
нені білдіреді?
3.Сөздік қордың құрамын атап бер
4.Сөздік қор дегеніміз не?

Бағалау:Оқушылардың білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Сөздік қор.Ережені жаттау.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Мәтінмен жұмыс.
Сабақтың мақсаты :
а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып
балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін
жетілдіріп,шешендік өнерге баулу ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу,,халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,кітап.
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.
1.Эвфемизм дегеніміз не? 2.Дисфемизм дегеніміз не?
3.Табу дегеніміз не? 4.Антоним дегеніміз не?
5.Синоним дегеніміз не? 6.Омоним дегеніміз не?
7.Лексика нені зерттейді?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Мәтін деп айтылған ой-пікірдің,белгілі бір шығармашылық
жұмыстың,біреудің шығармасының не оның үзіндісінің қағазға түскен немесе
ауызша айтылған түрін айтады.Мәтін өзара байланысты бірнеше сөйлемнен
тұрады да,олардағы ойлар жинақталып келіп автордың белгілі бір
пікірін,көзқарасын білдіреді.
Мәтін туралы түсінік берген соң суреттер қойып соған қарап мәтін
құратқызамын.
Оқушыларға мынадай тапсырма беремін.
1.Жолдасына хат жазуды тапсыру.
2.Өзінің бір нәрсеге қуанған кезіндегі көңіл күйін баяндап жаздыру.
3.Бір нәрседен шошынып,қорыққан жай-күйін жаздыру.
4.Табиғат көрінісін суреттеу.
5.Әжесінің,атасының,әке-шешесінің айтқан жақсы әңгіме,тілектерін баяндап
жаздыру.

Білімді бекіту: 1.Мәтін дегеніміз не? 2.Мәтіндегі ой бөліктері
дегенді қалай түсінесің?
3.Мәтін мен мазмұнның байланысы дегенді қалай
түсінесің?

Бағалау: Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Үйге кез-келген тақырыпқа мәтін құрап келуге беремін.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Жуан және жіңішке дауыстылар
Сабақтың мақсаты :
а) Дауысты дыбыстар тілдің қатысына
қарай жуан және жіңішке дауыстылар болып бөлінетіндігін түсіндіру ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу, халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру т.б.
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,плакат
Пәнаралық байланыс : әдебиет,орыс тілі
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін
1.Фонетика нені зерттейді?
2.Қазақ тілінде неше әріп бар?
3.Дауысты дыбыс дегеніміз не?
б) Жаңа сабақтытүсіндіру:
Дауысты дыбыстар тілдің қатысына қарай жуан және жіңішке болып екіге
бөлінеді.Тіл кейін шегініп,үсті дөңестену арқылы жасалған дауысты
дыбыстарды жуан дауытылар дейміз:а,о,ұ,ы,у.
Тіл ілгері қарай созылу арқылы жасалған дауысты дыбыстарды жіңішке
дауыстылар дейміз:ә,ү,ө,і,е,э,й,у.

Жаттығумен жұмыс : 240-жаттығу. Жуан дауысты сөздердің астын бір,жіңішке
дауысты дыбыстардың астын екі сыз.

Топпен жұмыс: Мына сөздердің ішінен жуан у дыбысы бар сөзді бір
бағанға,жіңішке у дыбысыв бар сөзді бекінші бағанға теріп жазыңдар.
Ашу,көну,білу,айту,бару,жазу,кебу,кезу,ілу,қу т.б.
Тақтамен жұмыс: Сөздерді математикалық тәсілмен талдайды.

3 (ә,і,и)
6
3∆ (л,п,б)

Білімді бекіту: 1.Жуан дауыстыдыбыстар дегеніміз не?
2.Жіңішке дауысты дыбыстар қалай жасалады?

Білімді бағалау: Оқушылардың Жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 142-жаттығу.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Еріндік және езулік дауыстылар

Сабақтың мақсаты :
а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққабаспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу ;
ә) жаттығулар , мәтін арқылы
бекіту,дағды – машықтарын қалыптастыру,шешен сөйлеуге мақал – мәтелдің
оқушы тілінде қолданыс аясын кеңейту ;

б) Ақыл – ойларын,іскерлік
белсенділіктерін арттыру,өз ойын дұрыс айта білу негізінде әдемі сөйлеуге
баулу,адмгершілік тәрбиесін бойына сіңіру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,іздендіру т.б.
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,суреттер
Пәнаралық байланыс : әдебиет,орыс тілі.
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Дауысты дыбыстар тілдің қатысына қарай нешеге бөлінеді?
2.Жақтың қатысына қарай нешеге бөлінеді?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Еріннің дөңгеленіп алға созылуы арқылы жасалған дауысты дыбысты еріндік
дыбыстар дейміз.
Езудің кейін қарай тартылуы арқылы жасалған дауыстыдыбыстарды езулік
дауыстылар дейміз.

Жаттығумен жұмыс: 248-жаттығу. Мына өтірік өлеңдегі еріндік дауыстылары бар
сөздерді бір бөлек,езулік дауыстылары бар сөздерді бір бөлек жазыңдар.

Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөздерді фонетикалық,математикалық тәсілмен
талдайды.

Сызғыш балапан
терезе

2 ( 2ы ) 3  ( 3 а )
3  (3 е )
60 70
60
4 ∆ ( с,з,ғ,ш ) 4 ∆ (б,л,п,н )
3 ∆ ( т,р,з )

Білімді бекіту : Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоя отырып,түсінбеген
сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 249-жаттығу

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Көру диктанты
Сабақтың мақсаты :
а) Балалардың есте сақтау қабілетін
дамыту,өз ойын жеткізе білуге сауатты жазуға,мұхият тыңдап,ұқыпты жазуға
дағдыландыру ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу,халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Қайталау сабағы
Сабақтың әдісі : баяндау
Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Тақтаға мәтінді жазамын,бірнеше рет оқып беремін.Сонан соң мәтінді
өшіріп өздеріне есте сақтағандарын жазғызамын.

Менің көкем.

Көкем Ақмолаға барып қайтты.Көкемді Марат екеуміз қарсы алдық.Көкем
чемоданын ашты.Маратқа есігі,терезесі,форточькасы бар үй әкеліпті.Анама
жібек плащь сатып алыпты.Маған почьта маркалары мен циркуль сыйлады.
Көкем циркте қандай ойындар көргені туралы бізге айтып берді. ( 38 сөз )

Тақтамен жұмыс : Тақтаға мәтіндегі кез-келген сөзге фонетикалық талдау
жасайды.

М-дауыссыз,үнді
а- дауысты,жуан,езулік
р- дауыссыз,үнді
к- дауыссыз,қатаң
а- дауысты,жуан,ашық,езулік.

2  ( 2а )
Марка 50
3 ∆ ( м,р,к )

Білімді бағалау : Оқушылардың жазғандарын тексеріп,бағалаймын.

Үйге тапсырма : Үйге үш сөзге фонетикалық,математикалық талдау жүргізеді.

5 – с ы н ы п қ а з қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Көру диктанты

Сабақтың мақсаты :
а) Балалардың есте сақтау қабілетін
дамыту,өз ойын жеткізе білуге сауатты жазуға,мұхият тыңдап,ұқыпты жазуға
дағдыландыру ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу, халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Қайталау сабағы
Сабақтың әдісі : баяндау,мәнерлеп оқу
Сабақтың көрнекілігі : түсінігі қиын сөздерді тақтаға
жазу
Халықтық педагогика мақал-мәтелдер.
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген тапсырманы тексеремін.
б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Көру диктанты.

1.Ертіс өзенінің ұзындығы төрт мың үш жүз отыз бір
шақырым.Соның үштен біріне жуығы біздің республикамыз арқылы өтеді.

2.Алтау ала болса,ауыздағы кетеді,төртеу түгел болса,төбедегі
келеді.

3.Вокзал басында жүздеген адам поезды асыға күтуде.

4.Жыл сайын баспадан жүз мыңдаған оқулық пен оқу құралы
шығады.

( 45 сөз )

Шығармашылық жұмыс : 1.Төмендегі сөздерге байланысты әрқайсысына он тұрақты
сөз тіркестерін тауып жазу керек. Бас.Тіл.Бет.
2 Төмендегі әріптерден
басталатын грамматикалық терминдерді кім көп тауып жаза алады. а,б,е,ж,қ..

Білімді бекіту : Оқушылардың сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау : Оқушылардың білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Ережелерді оқып келу.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Диктант
Сабақтың мақсаты :
а) Балалардың есте сақтау қабілетін
дамыту,өз ойын жеткізе білуге сауатты жазуға,мұхият тыңдап,ұқыпты жазуға
дағдыландыру ;
ә) Мұхият тыңдап,ұқыпты жазуға үйрету,
туған жер тарихына деген патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке
баулу,,халық даналығы,халық өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген
қызығушылығын арттыру ;

б) өз ісіне ұқыпты,мейрімді кешірімшіл
болуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Қайталау сабағы
Сабақтың әдісі : баяндау,мәнерлеп оқу
Сабақтың көрнекілігі : түсінігі қиын сөздерді тақтаға
жазу
Халықтық педагогика мақал-мәтелдер.
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
Тақтаға бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік туы Қазақстан Республикасының
негізгі рәміздерінің бірі.Мемлекеттік ту көгілдір түсті тік төрт бұрышты
кездеме.Оның ортасында арайлы күн,күннің астында қалықтаған қыран
бейнеленген.Ағаш сабына бекітілген тұста – ұлттық оюлармен кестеленген тік
жолақ өрнектелген.Күн,арай,қыран және ою-өрнек – алтын түсті.Тудың ені
ұзындығының жартысына тең.Қазақстан Республикасының мемлекеттік туының
авторы – суретші Шәкен Ниязбеков. Тудағы көк түс Қазақстан халқының жаңа
мемлекеттілікке ұмтылған ниет-тілегінің тазалығын,асқақтығын
көрсетеді.нұрға малынған алтын күн тыныштық пен байлықтыбейнелейді.Күн-
қозғалыс,даму,өсіп-өркендеудің және өмірдің белгісі.Қанатын жайған қыран
құс-бар нәрсенің бастауындай,билік айбындылық бенесі.Ұлан-байтақ кеңістікте
қалықтаған қыран Қазақстан Республикасының еркіндік сүйгіш асқақ
рухын,Қазақ халқының жан-дүниесінің кеңдігін паш етеді.

Сабақ соңында дәптерлерін жинап аламын.

Үйге тапсырма : ҚР-ның мемлекеттік рәміздері туралы оқып келуге беремін.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Сөздің қолдану өрісіне байланысты түрлері
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың лексика тарауы бойынша
түсінігін кеңейту,қазақ тілінің сөздік құрамы туралы түсінік беру,меңгерту
;
ә) Жаңа сабақты түсіндіру арқылы
оқушылардың ойлау қабілетін арттыру,тіл байлығын сөздік қорын молайту ;

б) Жаттығу жұмыстарын орындату арқылы
оқушыларды табиғатты сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : түсіндіру,сұрақ-жауап
Сабақтың көрнекілігі : ребустар,кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген тапсырма еркін тақырып бйынша әңгіме жасау.Оқушылардың
әңгміелерін оқытамын.Сөздік қордан өткенді қайталау үшін пысықтауға
арналған сұрақтар.
1.Қазақ тілінің сөздік қорына жататын атаулар қандай?т.б.
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Тілдегі сөздердің тұтас жиынтығы сөздік құрам деп аталады.Сөздік
құрамға халықтың тұрмыс-жағдайын,кәсібін,мәдени қалпын танытатын барлық
сөздер енеді.
Шығармашылық жұмыс: 144-жаттығу.
1.Қыс суретіне зер салыңдар және сол бойынша мәтін құрап жазыңдар.
2.Мәтінде іс-әрекетті білдіретін сөздер-баяндау,сынды сипатты білдіретін
сөздер-суреттеу болады.Өздерің жазған мәтінде осылардың қайсысы басым
екенін айтыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Төменде берілген сөздерге алдымен қосымша
жалғап,сонан соң сөйлем құрап жазыңдар.

1.Мен жаз өзен көп шомыл
2.Біз ауыл маңы ағаш қалың өс.

Білімді бекіту:Оқушылардың жаңа сабақтан алған білімдерін тереңдету әрі
тиянақтау мақсатында пысықтауға арналған сұрақтар мен үлестірмелі кеспе
қағаздар таратамын.

Бағалау : Оқушылардың білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :145-жаттығу.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Сөздердің жасау өрісіне байланысты түрлері

Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа
деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге
үйрету ;
ә) Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін
арттыруға ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам жауап беруге
дағдыландыру,тіл,сөйлеу тілдерін етілдіру,сөйлеумашықтарын,шығармашылық
қабілеттерін дамытуға жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын дамыту ;

б) Мақал – мәтел арқылы оқушылардың
рухани байлығын қалыптастыру,адамгершілікке тәрбиелеу,тапқырлық,іздемпаздық
қасиеттерін қалыптастыру,адамгершілік қасиеттерге,ұлттық құндылықтарды сүйе
білуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту
әдістері
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика мақал-мәтелдер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Өткен сабақты еске түсіру үшін бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Лексика нені қарастырады?
2.тарихи сөздер дегеніміз не?
3.Жаңа сөздер дегеніміз не?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Қазақ тіліндегі сөздер қолдану өрісі жағынан әр
түрлі болып келеді.
Қазақ тілінің лексикасы 1.Жалпылама лексика. 2.қолдану өрісі тар лексика

Жаттығумен жұмыс :169-жаттығу. Төмендегі сөздерді білдіретін мағынасына
қарай топ-топқа бөліп жазыңдар. Дәмді білдіретін сөздер :
тәтті,дәмді,ащы,тұщы,тұзды,кермек т.б.

Білімді бекіту : 1.Сөздер жасалу өрісіне қарай нешеге бөлінеді?
2.Қолдану өрісі тар лексика нешеге бөлінеді?
3.Кәсіби лексика дегеніміз не?

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 170-жаттығу.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Кірме сөздер
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа
деген қызығушылығын арттыру және негезгі әселелерге аса көңіл бөлуге
үйрету.
ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре
отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу..
б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы
дұрыс жаза білуге үйрету.
Сабақтың түрі : аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : суреттер,кітаптар
Халықтық педагогика Ақылды қария – ағып жатқан дария
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Жалпылама лексика дегеніміз не?
2.Қолдану аясы тар лексика нешеге бөлінеді?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Басқа тілден енген сөздерді кірме сөздер деп атайды.Өз тарихында
қазақ халқы көптеген елдермен қарым-қатынас жасап,аралас-құралас болғаны
мәлім.Соның нәтижесінде араб,парсы,монғол,орыс тілдерінен қазақ тіліне
көптеген сөздер енген.

Жаттығумен жұмыс : 170-жаттығу.Қазақ тіліне енген он сөз жазыңдар.

Топпен жұмыс : 1-топ: Мына кірме сөздердің қазақ тіліндегі синонимдерін
тауып көріңдер.
Мыс: пұл - ... , шайыр - ... , сарбаз - ... , ғибрат - ... , 2-топ:
Мына кірме сөздерді қатыстырып бірнеше сөйлем құраңдар:
білім,құн,талап,сабақ,самауыр.

Білімді бекіту : 1.Кірме сөздер дегеніміз не? 2.Омоним дегеніміз не?
3.Жаңа сөздер дегеніміз не?

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 171-жаттығу.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Жатқа жазу дктанты
Сабақтың мақсаты :
а) Балалардың есте сақтау қабілетін
дамыту,өз ойын жеткізе білуге сауатты жазуға,мұхият тыңдап,ұқыпты жазуға
дағдыландыру ;
ә) Мұхият тыңдап,ұқыпты жазуға үйрету,
туған жер тарихына деген патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке
баулу,,халық даналығы,халық өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген
қызығушылығын арттыру ;

б) өз ісіне ұқыпты,мейрімді кешірімшіл
болуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Қайталау сабағы
Сабақтың әдісі : баяндау,мәнерлеп оқу
Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы
Халықтық педагогика нақыл сөздер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Оқушылардың зейінін
сабаққа аудару.
ә) Жаңа сабақты түсіндіру:
Тақтаға бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.Мәтінді
мәнерлеп бір рет оқып беремін.
Жас балапандарды күту.
Жұмыртқадан шықаннан кейінгі алғашқы он күнде балапандарға тары ботқасы,
ақ ірімшік беріліеді.Жұмыртқаны қатты пісіріп оған қабығын уатып,қосып
берген де жақсы.Үш күннен кейін балапандарға жаңа піскен жұмсақ қызылша
сияқты жемістер беріледі.Олармен бірге астықтың жармаланған дәндерін берсе
де болады.Балапандарға жем беретін астаушаларға уатылған бор,көмір, ұсақ-
ұсақ тастар салынып қойылады.Бұлар жас балапандардың сүйегін
қатайтуға,жемді бойына сіңіруге көмектеседі.Балапандарға екі айға дейін
күніне алты рет,одан кейін төрт рет жем беріп отыру керек. ( 74 сөз )

Жазып болғаннан кейін тағы да бір рет оқып шығамын,оқушылар тыныс
белгілірін қояды.

Талдау жұмыстары : балапан деген сөзге фонетикалық талдау жүргізеді.
Б-дауыссыз
а-дауысты
л-дауыссыз
а-дауысты
п-дауыссыз
а-дауысты
н-дауыссыз.

Үйге тапсырма : Ережелерді жаттап,қайталап келуге беремін.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Кәсіби сөздер
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықты жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру
ә) Түрлі әдістермен оқушылардың ойлау
қабілеттерін дамыту,өзіндік шығармашылыққа баулу ;
б) тәрбиелік –
ұжымшылдыққа,тиянақтылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар
Халықтық педагогика Татулық – табылмас бақыт
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін
1.диалект дегеніміз не? 2.кірме сөздер дегеніміз не ?
3.жалпылама лексика дегеніміз не ? 4.табу дегеніміз не?
5.эвфмизм дегеніміз не ? 6.дисфемизм дегеніміз не ?
7.лексика нені зерттейді ? 8.антонимдер дегеніміз
не?
9.синонимдер дегеніміз не ? 10.омонимдер дегеніміз не ?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Кәсіби сөздер дегеніміз – жұрттың бәріне бірдей түсінікті бола
бермейтін белгілі бір тәсілмен я шаруашылық саласымен шұғылданатын
адмдардың арасында ғана айтылытын сөздер.Кәсіби сөздерді екі үлкен салаға
бөлуге болады.
1. Қолөнершілікке ( ағашшылық,ұсталық,өрімшілік,тоқымашылық т.б. )
қатысты сөздер : тышқы ( араның бір түрі ), шербек ( үлкен ара ),ыңғыру
(ағаш оятын құрал ) тышуыр (бұрап тесетін құрал ).
2. Ауыл шаруашылығына ( мал,астық,балық,аңшылық,бау –
бақша,темекі,мақта,күріш,қызылша ) байланысты сөздер : 1) мақтаға
байланысты қоза (мақта өсімдігі),шиіт)мақта тұқымы),терімші (мақта теруші)
балдаң (мақтаныңсабағы ) 2) жүгері түрлері : дүмбі,пәшік,сота. 3) қауын
аттары : әңгелек,жәмше,қауын,торлама.
Жаттығумен жұмыс : 193 – жаттығу. Мәтіннен ұсталық кәсіпке қатысты
сөздерді теріп жазыңдар
Топпен жұмыс : сынып оқушыларын үш топқа бөлемін.1-топ.Ауыл шаруашылығы
кәсібімен байланысты алты сөз жазады. 2-топ.Мал кәсібімен байланысты алты
сөз.3-топ.Аңшылық кәсібімен байланысты алты сөз
Білімді бекіту : Бірнеше сұрақтар қоя отырып,түсінбеген сұрақтарына жауап
беремін. 1.Кәсіби сөз дегеніміз не? 2.Кәсіби сөз қандай лексикаға кіреді?
Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 195-жатығу.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Бақылау диктанты
Сабақтың мақсаты :
а) Балалардың есте сақтау қабілетін
дамыту,өз ойын жеткізе білуге сауатты жазуға,мұхият тыңдап,ұқыпты жазуға
дағдыландыру ;
ә) Мұхият тыңдап,ұқыпты жазуға
үйрету,амгершілікке баулу,,халық даналығы,халық өсиеттерінен нәр алғызу,сөз
өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) өз ісіне ұқыпты,мейрімді кешірімшіл
болуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Қайталау
Сабақтың әдісі : баяндау,мәнерлеп оқу
Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы
Халықтық педагогика мақал-мәтелдер.
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру .
Мәтінді бір рет мәнерлеп оқып беремін.

Адам баласы күн мен айдың қозғалысын бақылыған.Бақылаудың арқасында жылды
айларға бөлген.Айды күндерге бөлген.Ал күнді уақыт бөліктері сағаттарға
бөле бастаған.Уақытты анықтаудың ең алғашқы қарапайым құралы-күн сағаты
болған.Алаңның ортасына қазықша қағылады.Күн ашфықта қазықтан жерге түскен
көлеңке бойынша уақытты анықтайтын болған.Мұндай күн сағаты бұлтты күндерде
және түнде уақыт көрсете алмайтын.Енді су сағаты ойлап табылды.Су бір
ыдыстан екінші ыдысқа тамшылап құйылып тұрады.Мұндай сағаттың суын еселеп
отыруды ұмытпау керек.Енді құм сағаты пайдаланылатын болды.Құм екі шыны
сауыттан тар мойыны арқылы алма кезек сусып ағып тұрады.Бірақ бұл
сағаттардың бәрі пайдалануға ыңғайлы емес еді.Алғашқы механикалық
сағаттардың бір ғана тілі болған. ( 109 сөз )

Мәтінді тағы бір рет оқимын,тыныс белгілерін қояды.

Білімді бекіту : Бірнеше сұрақтар қоямын,түсінбеген сұрақтарынва жауап
беремін.

Үйгетапсырма : Ережелерді жаттап келуге беремін.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і

Сабақтың тақырыбы : Тіл ұстарту

Сабақтың мақсаты :
а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққабаспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу ;
ә) жаттығулар , мәтін арқылы
бекіту,дағды – машықтарын қалыптастыру,шешен сөйлеуге мақал – мәтелдің
оқушы тілінде қолданыс аясын кеңейту ;

б) Ақыл – ойларын,іскерлік
белсенділіктерін арттыру,өз ойын дұрыс айта білу негізінде әдемі сөйлеуге
баулу,адмгершілік тәрбиесін бойына сіңіру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,іздендіру т.б.
Сабақтың көрнекілігі : суреттер,деңгейлік тапсырмалар
Халықтық педагогика нақыл сөздер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Кеспе қағаздар үлестіріп беріп жауавп
талап етемін.
1.Кірме сөз дегеніміз не?
2.Диалект сөздер дегеніміз не?
3.Кәсіби сөздер дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
«Кім сөз табар екен?» ойыны.
1 деңгей: Қосар дауыссызға аяқталған бірнеше термин сөз тауып жазыңдар.
2 деңгей: Г әрпіне аяқталған бірнеше термин сөздер тауып жазыңдар.
3 деңгей: Құрамында ф,ң,э әріптері бар әр түрлі термин сөздер тауып
жазыңдар.

Әрқайсысына алты мысал жазу.
1 деңгей: Ауыл шаруашылығына байланысты кәсіби алты сөз жаз.
2 деңгей:Мал бағу кәсібімен байланысты алты сөз
3 деңгей: Аңшылық кәсібімен байланыстыалты сөз

«Не игі?» ойыны.Игі сөзімен аяқталатын алты мақал тауып айтыңдар.

Білімді бағалау : Оқушылардың ынтасына,жауаптарына қарай білімдері
бағаланады.

Үйге тапсырма . Құрамында мынадай екі дауыссыз дыбыс қатар келген сөздер
жазу.
кк, ққ, тт, сш, зш.
5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і

Сабақтың тақырыбы : Қазақ әліпбиі

Сабақтың мақсаты :
а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққабаспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу ;
ә) жаттығулар , мәтін арқылы
бекіту,дағды – машықтарын қалыптастыру,шешен сөйлеуге мақал – мәтелдің
оқушы тілінде қолданыс аясын кеңейту ;

б) Ақыл – ойларын,іскерлік
белсенділіктерін арттыру,өз ойын дұрыс айта білу негізінде әдемі сөйлеуге
баулу,адмгершілік тәрбиесін бойына сіңіру.
Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту
т.б.
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика нақыл сөздер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Кеспе қағаздар үлестіріп беріп жауавп
талап етемін
1.Қазақ тілінде неше әріп бар?
2.Әріп дегеніміз не?
3.Неше дыбыс бар?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Әліпби сөзі араб алфавитінің алғашқы екі әрпі-алиф пен би
атауларының бірігуінен жасалған.Әліпби жазуда қолданылатын әріптердің рет
тәртібі дегенді білдіреді.Әліпбидегі көрсетілген таңбалар-әріптер.Әріп-
дыбыстың жазудағы таңбасы.
Жаттығумен жұмыс :237-жаттығу.Сөздерді әліпби тәртібімен теріп жазыңдар.
Кім айта алар екен? ойыны
1.Мынадай дауысты дыбыс әріптері:иуа,үу,уә,әуі қандай сөздерде қатар еле
алады?Ондай сөздер көп пе?
2.Ішінде Һ бар бірнеше сөз ойлап жазыңдар.Кім көп сөз тауып жаза алар екен?
Білімді бекіту : 1.Латын тіліне қай жылы көшті?
2.Әліпби деген сөз қай елден келген?
3.Кирилицаға қай жылы көшті?
Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 238-жаттығу.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Мәтінмен жұмыс
Сабақтың мақсаты :
а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып
балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін
жетілдіріп,шешендік өнерге баулу ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу ,халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту
т.б.
Сабақтың көрнекілігі : суреттер т.б.
Халықтық педагогика сақтықта қорлық жоқ.
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Дауысты дыбыс дегеніміз не?
2.Дауысты дыбыстар тілдің қатысына қарай нешеге бөлінеді?
3.Қазақ тілінде неше дыбыс бар?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
Көп нүктенің орнына жіңішке дауыстылардың тиістісін қойыңдар.
Б... р жарлы шал есг ... не м .. н .. п келе жатыр ед ... Олар шалды ...
жуалап, мазақ етк ... пе ...р ... кел ... п :
- Ата, неге есег ..ң..зд ... өлең айтуға үйретт ... ң ... з? депті.
–Есег..м ...лең айтпайды.Сендердей жақсы жолдасын к...рген соң қуанғаннан
бақырады,-депт...

Топпен жұмыс : Мына сөздермен сөз тіркестерін құрыңдар.

бала
бала
әдепті әдепсіз

ниет

ізетті ізгілік

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап
беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: «Егер де мен ...» тақырыбына мәтін жазып келу.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Орфография
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру ;
ә) Болашақ ұрпақты
имандылыққа,салауаттыққа тәрбиелей отырып,халықтық дәстүрді жүрегіне
ұялату,танымдық деңгейін көтеру,ауызекі сөйлеуге,әңгімелей білуге
үйрету,сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту,шығармашылықпен жұмыс
істеуге ұмтылдыру ;

б) Қазақ халқының өнерімен
таныстыру,халық өнерін бағалай білуге
тәрбиелеу,отансүйгіштікке,тапқырлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Үндестік заңы дегеніміз не? 2:Үндестік заңы нешеге бөлінеді?
3.Дыбыс үндестігі дегеніміз не? 4.Буын үндестігі дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
«Орфография» деген сөз «дұрыс жазамын» дегенді білдіреді.Орфография-
сөзді бірізді жазудың тәсілдерін белгілейтін ереже.Орфография дыбыстарды
қандай әріппен беруді,сөздерді,оның бөлшектерін бірге,бөлек немесе дефис
арқылы жазуды,бас әріптің қолданылуын,тасымал тәртібін белгілейді.

Жаттығумен жұмыс : 339-жаттығу. Төмендегі сөздердің тұсына олардың
орфографиялық нормасын сақтап жазыңдар.
Жылан гөз - жыланғұрт –
қайқаяқ – қайран ғалу –
қайрақ тас – қайыр ғош –
қақ пөлу – қағ алды –
саптаяқ – сарауыз –
сегіз ғанат –

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап
беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
Білімді бағалау : Оқушылардың ынтасына,берген жауаптарына қарай білімдері
бағаланады.

Үйге тапсырма : 340-жаттығу. Мәтіндегі қате жазылған сөздерді тауып,оларды
дұрыс жазып шығыңдар.Хатты қалпына келтіріңдер,ол үшін көп нүктенің орнына
тиісті сөзді,сөз бөлшегін немесе қосымшаны қойып жазыңдар.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Орфоэпия
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа
деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге
үйрету ;
ә) Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін
арттыруға ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам жауап беруге
дағдыландыру,тіл,сөйлеу тілдерін етілдіру,сөйлеумашықтарын,шығармашылық
қабілеттерін дамытуға жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын дамыту ;

б) Мақал – мәтел арқылы оқушылардың
рухани байлығын қалыптастыру,адамгершілікке тәрбиелеу,тапқырлық,іздемпаздық
қасиеттерін қалыптастыру,адамгершілік қасиеттерге,ұлттық құндылықтарды сүйе
білуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі : Аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар
Халықтық педагогика нақыл сөздер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап
талап етемін.
1.Үндестік заңы дегеніміз не?
2.Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаларды ата?
3.Дыбыс үндестігі дегеніміз не?
4.Орфография дегеніміз не?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

«Орфоэпия» - «дұрыс айтамын» деген сөз. Орфоэпия – ауызша сөздің бірізді
дыбысталуын қамтамасыз ететін ұлттық тіл нормасының жиынтығы.Әдетте сөздің
бірізді дыбысталуы тілдесуді жеңілдетеді.
Дыбыс үндестігі орфоэпияның негізгі нормаларының бірі болып табылады.
Орфоэпиялық норма бойынша сөз бен қосымшаның шегіндегі,сөз бен сөздің
аралығындағы дыбыстар бір-біріне үндесіп айтылуы керек.Мысалы:

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап
беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 341-жаттығу.Мәтіндегі жазылуы мен айтылуында айырмашылық
байқалатын сөзді тап.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Екпін.Сөз екпіні
Сабақтың мақсаты :

а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп
оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққабаспай мәртебесін биік ұстау
жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу ;
ә) Әр оқушының өзіндік ой – қиялына ерік
беріп,өзінше ой қорытуға,ой түюге баулу,шығармашылық жұмысқа жұмылдыру
арқылы таным – түсініктерін дамыту ;

б) Оқушылардың бойына
әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,кітап
Халықтық педагогика Еріншек егіншіден
элементтерін қолдану : елгезек масақшы озыпты
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Буын үндестігі дегеніміз не?
2.Дыбыс үндестігі дегеніміз не?
3.Орфография дегеніміз не?
4.Орфоэпия дегеніміз не?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Тілдің сөйлеу нормасына тән ендігі бір фонетикалық құбылыс –
екпін.Сөйлеп тұрғанда,бір сөз басқа сөздерге,бір буын басқа буындарға,бір
дыбыс басқа дыбыстарға қарағанда күшті,көтеріңкі айтылуын екпін дейміз.
Екпін сөз екпіні,ой екпіні,тіркес екпіні,дыбыс екпіні болып бөлінеді.

Екі немесе одан да көп буынды бір сөздің ішіндегі бір буынның көтеріңкі
айтылуы сөз екпіні деп аталады.Қазақ тіліндегі сөз екпінінің орны тиянақты
болады: екпін сөздің ең соңғы бөлігіне түседі.Мысалы: Үзді’к оқушыларға’
бағалы’ сыйлықта’р беріледі’.

Жеке оқушылармен жұмыс : Төмендегі сөздерде екпін қай буынға түсіп тұрғанын
анықтаңдар.
Кәмшәт бөрік тек оның өзіне ғана арналып тігілгендей екен.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау : Оқушылардың сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері
бағаланады.
Үйге тапсырма : 343-жаттығу.шеңбердегі сөздерде екпін қай буынға
түскен?Екпін түспей тұрған ұқсас қосымшаларды табыңдар
5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Тіркес екпіні
Сабақтың мақсаты :
а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып
балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін
жетілдіріп,шешендік өнерге баулу ;
ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген
патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу, халық даналығы,халық
өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа
баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,кітап.
Халықтық педагогика Нақыл сөздер
элементтерін қолдану :
Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Орфография дегеніміз не?
2.Орфоэпия дегеніміз не?
3.Екпін дегеніміз не?
4.Сөз екпіні дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Кейде тілімізде бірнеше сөз тізбектеліп барып түгелімен бір ғана екпінге
ие болады.Екпіннің мұндай түрі тіркес екпін деп аталады. Мысалы: тәлім-
тәрбие’,ата-ана’,оқу үші’н,сен ғой’,қырық шақты’,ән са’л,көк ала’,қыпша
бе’л,Абай көшесі’,ат үсті’,қас пен көздің арасында’,құлақ са’л,көп
сөйледі’,тез жазды’,т.б.
Айтылуда тіркес құрамына енген сөздердің ара жігі үзілмей,бірігіп
айтылады.

Жаттығумен жұмыс :345-жаттығу.Үлгі-сызбада көрсетілген бір тіркес екпініне
бағынатын сөздердің тұсына соған тұлғалас бірнеше сөз жазыңдар.

|Жүн-жұрқа | |
|үйге дейін | |
|еңбек ет | |
|ну орман | |
|биік шың | |
|ұзақ сөйлесті | |
|жүрек жұтқан | |

Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Бірнеше сөйлемдер жазып екпін қай тіркеске түсіп тұрғанын
анықта.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы : Ой екпіні
Сабақтың мақсаты :
а) Оқушылардың шығармашылықты жұмыс
істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру
ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре
отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу
б) Сөйлеу тілін сөз мағынасын
түсініп,шапшаң ой қорыта алуға,көркем,ұқыпты жаза білуге дағдыландыру.
Сабақтың түрі : аралас сабақ
Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық
іздену
Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,суреттер
Халықтық педагогика Еріншек егіншіден
элементтерін қолдану : елгезек масақшы озыпты.
Пәнаралық байланыс : әдебиет,
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі :
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына
көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау :
Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Орфоэпия дегеніміз не? 2.Диалект сөздер дегеніміз не?
3.Екпін дегеніміз не? 4.Сөз екпіні дегеніміз не?
5.Тіркес екпіні дегеніміз не?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Сөйлем ішінде ерекше көңіл аударуға тиісті болған бір сөзді
оқшаулап,бөліп айту ой екпіні деп аталады.Ой екпіні тұрақты
болмайды.Өйткені бір сөйлемдегі кез келген сөзге ерекше көңіл аударыла
беруі мүмкін.
Мысалы: Атасы бүгін ауылға келді.
Атасы ауылға бүгін келді.
Ауылға бүгін атасы келді.
Осындағы бірінші сөйлем атасы ауылға келгенін,екінші сөйлемде атасы
бүгін келгенін,үшінші сөйлемде ауылға басқа емес,атасы келгенін нақтылап
хабарлау мақсаты көзделген.Сондықтан тыңдаушының назарын ой екпіні түскен
сөзге аудару үшін ол сөздің қалыпты орны басқа орынға (баяндауыштың алдына
) ауыстырып қолданылған. Назар аударылатын сөз сөйлемнің басында не
соңында,көбінесе баяндауыштың алдында тұрады.

Жаттығумен жұмыс : 344-жаттығу. Ой екпінін түсіру мақсатында мына
сөйлемдегі сөздердің орнын ауыстырып көріңдер.

Олар ертең ауылға бармақшы.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап
беремін.Оқушыларға сұрақ қоямын.
1.Ой екпіні дегеніміз не?
2.Ой екпіні көбінесе қай сөйлем мүшесінің алдында тұрады?

Білімді бағалау : Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдері
бағаланады.

Үйге тапсырма : Мына сөйлемдердегі сөздердің орнын ауыстыруға келе ме,жоқ
па, байқаңдар. Себебін айтып көріңдер. Компьютер сабағы ұзақ жүріп жатыр.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы: Мақал-мәтелдер
Сабақтың мақсаты: білімділік –оқушылардың мақал-мәтелдер туралы
білім,білігін тереңдету
салыстыру,ажырата білу дағдылары мен оқу,талдау машықтарын қалыптастыру;
тәрбиелік; - ана тілін ардақтап
бағалай білуге,сөз қадірін терең ұғынуға тәрбиелеу;
дамытушылық – оқушылардың
логикалық ойлауын,ой дәлдігін дамыту,сөйлеу мәдениетін дамыту,сөйлеу
мәдениетін жетілдіру,түрлі амал-тәсілдер арқылы іздендіре отырып
шығармашылыққа баулу.
Сабақтың көрнекілігі: кесте,тірек сызба,суреттер.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап,деңгейлік тапсырмалар,іздендіру.
Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих,бейнелеу,математика.
Сабақтың түрі:шығармашылық ізденіс.
Сабақтың барысы.Ұйымдастыру.Оқытудың қолайлы жағдайларын жарату,үй
тапсырмасын сұрау.
«Ынта» тобы.Оқушылық деңгей.
Зымыран
сұрақтар
1.Тұрақты тіркес деген не?
2.Тұрақты тіркесті ғылым тілінде басқаша не деп атаймыз?
3.Тұрақты тіркестер сөйлем мүшесі бола ала ма?
4.Тұрақты тіркестердің қандай баламасы болады?
5.Тұрақты тіркестер мән-мағынасы жағынан бір-біріне антоним болуы мүмкін
бе?
6.Тұрақты тіркестердің мағыналары оның құрамындағы сөздердің мағыналарымен
байланысты бола ма?
7.Ана тілімізде тұрақты тіркестердің маңызы қандай?
«Жігер» тобы.Суреттерге қарап(қас,көз,құлақ,мұрын)тұрақты тіркестер табу.
«Дарын» тобы.Шығармашылық деңгей.Кестені толтыру.
|Тұрақты тіркестер|Мағына |Сұрақтар |
|Тілі шығу |Сөйлеу |Не істеу? |
|Ит арқасы қиянда |..........|............|
|.................|... |.. |
|..... |Қуану |............|
|.................|..........|... |
|.... |.... |Қандай? |
|Таяқ тастам |..........|............|
|.................|.... |............|
|.. |Жылдам |.. |
|Қоян жүрек |..........|............|
| |.. |.. |

Тақтаға мақал-мәтелдер жазылған форматты іліп,ондағы мақал-мәтелдерді
оқушыларға оқыту.
Білімқымбат,білу қиын.
Ықыласты шәкіртке сабақтың ауыры жоқ,
Ықылассыз шәкіртке ұстаздың тәуірі жоқ.
- Балалар,бұл мақалдарды біздің бүгінгі сабағымыздың ұраны етіп
алсақ,жаңа сабағымыз не туралы екенін аңғаруға болады.Демек бүгінгі жаңа
сабақтың тақырыбы ...
- Мақал-мәтелдер.
- Дұрыс,балалар,олай болса жаңа сабақты зейін қоя,мұқият
түсініпалыңдар.Содан соң жаңа тақырыпқа байланысты жұмыс жүргіземіз.
Жаңа сабақты түсіндіру.
Мақал-мәтелдер – халық даналығының,көрегендігінің айнасы,тіл байлығының
алтын қазынасы.Мақал-мәтелдер - өмір шындығының көрінісі,халықтың кейінгі
ұрпаққа қалдырған өсиеті,өмір сүру әрекетінің ережесі.
«Сөздің көркі – мақал» деп тегін айтылмаған.Мақал-мәтелдерді адам баласы
өзі айтайын деген оймен орайластырып, орынды қолданса,сөзі мірдің оғындай
өткір,көңілге қонымды,көркем әрі бейнелі болады.Мақал-мәтелдер аз сөзбен
терең мазмұнды ойды бере алады.

а

Мақал – халықтың өмірден алған тәжірибесінің,ой-тұжырымының қорытынды
жиынтығы,айқын ойды үлгі-өнеге,ақыл ретінде қысқа қайырып,көркем бейнелеп
жеткізетін халықтың дана,нақыл сөзі.

Мақал-мәтелдер қосарлана айтылғанмен,олар бір-біріне туыс
болғанмен,екеуінің өзара айырмашылықтары бар.Ол айырмашылықтар мақал мен
мәтелдің ойды түйіндеу жағынан да,құрлымы жағынан да байқалады.
Мысалы: «Тоқпағы күшті болса,киіз қазық жерге кірер» деген мақалды
алсақ,бұл мақал екі жай сөйлемнен тұрады.Мұнан мақалдардың көбіне екі
бөлімнен тұратынын білеміз.оның үстіне мақалдарда ой тиянақты
болады.Алдыңғы ой екінші түйінді пікірдің шарты түрінде келеді.Яғни киіз
қазықтың жерге кіруі тоқпағының күшті болуына байланысты.Сонымен қатар
мақалдарда бір-біріне қарама-қарсы ұғымдар мен нәрселерді салыстыру арқылы
ой-пікірді айқындай түсу тәсілі басым келеді.Мысалы: «Біреу тойып
секіреді,біреуі тоңып секіреді», «Ер жігіттің екі сөйлегені -
өлгені,»Еменнің иілгені – сынғаны» деген мақалдардан дәлелдеу мен қорытынды
пікір бірдей жүріп отыратынын байқаймыз.Мәтел мақалға қарағанда ойды
ақырына дейін жеткізбей,топшылап,болжам ретінде түсіндіретін,сөйлем түрінде
де,сөз тіркесі түрінде де келетін фразеологиялық бірлік.

Мәтел құрылысы ойды түйіндеу жағынан мақалдан өзгешерек. «Әлін білмеген
әлек», «Көппен көрген ұлы той» деген мәтелде тұспал ғана бар,мағына ашық
емес,қорытынды пікір жоқ.Оны,бейнелік сөз айшығы арқылы берілген ойды
тыңдаушы өзі топшылайды.Мәтелде тиянақты тұжырым да болмайды.
Мақал-мәтелдердің тақырыптары әр алуан.Ол халықтың әлеуметтік
шаруашылық,рухани өмірін түгел қамтиды.
Жаңа сабақты бекіту.
Оқушыларды іздендіре отырып кестені толтыру.
|№ |Мақал-мәтелдер |Тақырыптары |
|1. |Денсаулық – зор байлық |. . . |
|2. |. . . |Өнер – білім |
|3. |Досы көпті жау алмайды, . . .|. . . |
|4. | |Еңбек |
|5. |. . . |. . . |
|6. |Ата көрген оқ жонар |Ынтымақ,бірлік |
|7. |. . . |. . . |
| |Ерді намыс өлтіреді, . . . | |

1.Мақал деген не?
2.Мәтел деген не?
3.Мақал мен мәтелдің айырмашылығы неден байқалады?
4.Мақал мен мәтелдің ой түйіндеу тұрғысынан қарағандағы ерекшеліктерін ата.
5.Мақал мен мәтелдің құрлымы жағынан айырмашылықтарын ата.?
133-жаттығу.Ауызша.Мақалдарды оқып,ағынасын түсіндіру.Епті,есті сөздерінің
мағынасын түсіндіру.
«Ынта» тобы. Мақалдар мен мәтелдерді ажыратып.баған түрінде жазу (Кестемен
жұмыс).
«Жігер» тобы. Құрамында сан есім бар 10 мақал жазу.
«Дарын» тобы. 134-жаттығу.Суретке қарап мәтін құру.
Сабақты қорыту.
Бағалау.
Үйге тапсырма. «Ынта» тобы: 135-жаттығу.Көшіріп жазу.
«Жігер» тобы: Ата-ана туралы 12 мақал-мәтел жазып келу.
«Дарын» тобы: «Жеті атасын білген – ер ...» тақырыбына мәтін құру.

Оқушылардың еңбегін бағалау. 5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы: Буын және оның түрлері

Сабақтың мақсаты: 1) сөздерді буынға бөлу,оның маңызы және буынның
түрлерінің жасалу жолын үйрету;2) жаттығулар мен мысалдар арқылы буынның
жасалу жорлы,қызметі жайлы мағлұмат беру,буынның түрлерін ажырата білуге
дағдыландыру; 3) сөздік қорын,тілдерін дамыту,адами қасиеттерге баулу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Сабақтың әдісі: баяндау,анализ-синтез,сұрақ-жауап.
Сабақтың жабдығы: 1) сызба кестелер; 2) суретті плакаттар; 3) қалталы және
үлестірмелі карточкалар.
Сабақтың барысы. 1. Ұйымдастыру кезеңі.
Сабақтың құрылымы
1.Үй тапсырмасын сұрау
2.Қалталы карточкалар арқылы өткен тақырыпты пысықтау
3.Жаңа сабақты түсіндіру.ББҰ стр. Бойынша
4.Тіл дамыту. «Түлкі мен қасқыр» ертегісі
5.Әдебиет теориясы. «Ұйқас түрлері»
6.Оқулықпен жұмыс
7.Сергіту ойындары
8.Сабақты бекіту.ББҰ стратнегиясы
9.Үйге тапсырма беру
10.Оқушылар еңбегін бағалау.
Сабақтың барысы.Ұйымдастыру
Үй тапсырмасын пысықтау
1.Жаттығуды пысықтау
2.Сол жаттығудағы сөздер арқылы теориялық тақырыпты пысықтау.Қалталы
кестеге дауыссыз дыбыстар мен дауысты дыбыстарды жіктеу.
3.Теориялық сұрақтар
* Дауысты дыбыстардың жіктелуі
* Дауыссыз дыбыстардың жіктелуі.

Жаңа сабақты түсіндіру.
Кілтті сөз. «Буын»ББҰ стратегиясы қолданылады.
Карточкалар таратылады.

Нені білемін? Нені білгім келеді? Нені үйретеді?

( Бірінші сұрақ бойынша бастауыштан алған білімдері сараланады.
( Оқушылардың ойы талданады.
( Сабақ бекітіледі.
( Қалталы карточкадағы әріптермен буын құрап көреді.
Ба-қыт-ты ба-ла-лық шақ.
Осы тіркесті оқушылардың өздеріне буынға бөлгізу.Бөлшекке бөлгізу,сол
арқылы буын туралы түсінік беру. Дыбыс/Фонема.Оның ішінде дауысты дыбыстар
қызметін еске түсіру.
Үш топқа бөлінеді.Естілуі жағынан 6 шағын топқа бөлініп тұр.Буын – сөз
құрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстың тобынан жасалған фонетикалық
бөлшек.
Ескерту.
1.Дауыссыз дыбыстар буын құрай алмайды.
2.Сөзде қанша дауысты дыбыс,сонша буын болады.
( Буындардың жасалу жолына көңіл бөлу. ВА,ВАВ,ВА ВА,ВА,ВАВ,ВАВ
В дауыссыз дыбыс А дауысты дыбыс деп ойлайық.
(Оқушылар өздері жазады.

Осы сызба нені білдіреді деп ойлайсыңдар? Бұл арқылы нені
түсіндіруге болады?
Буынның түрлері.
(Тақтаға кесте ілініп,буынның түрлері түсіндіріледі.
Дәптерге жазып алады.
( Балалар осы буындардан сөз құрауға бола ма?
Көк-ше-тау.
- Біздің туған өлкеміз – Көкшетау.
- Көкшетаудың табиғаты қандай?
( Оқушылардың пікірін тыңдап алғаннан кейін магнитофоннан Мағжан
Жұмабаевтың «Батыр Баян»
поэмасынан үзінді тыңдалады.
Тапсырма

( Өлеңнен жер,су аттарын теріп жазып алу.

( Сөздеріне мән беріп отыру.
Са)ры)ар)қа – Сар)ар)қа сөздерінің айтылуы мен жазылуындағы
айырмашылықтарды ұғындыру.

( Балалар,жаңа Көкшетауда қандай аңдар,жан-жануарлар мекендейді.
Бұғы,марал,түлкі,қасқыр т.б.
Түлкі қандай аң? жыртқыш
Қасқыр қандай аң?

( Ертегілерде,мысалдарда адамдардың қасиеттері қалай бейнеленеді.Мәселен:
түлкі – қу,өтірікші адам,қасқыр – аңқау,қомағай.
Диафильм. «Түлкі мен қасқыр» ертегісі көрсетіліп талданады.Ертегіні
оқушылар өздері аяқтайды.
(шығармашылық қасиет)
Абай өлеңі ілінеді.
Бойы бұлғаң, 4б
Сөзі жылмаң 4б
Кімді көрсем,мен сонан. 7.
Бетті бастым, 4б
Қатты састым, 4б
Тұра қаштым жалма-жан. 7б
Бұл өлеңнің жаңағы ертегімен қандай байланысы бар?
Өлеңді қалай түсіндіңдер?
Мағжан Жұмабаев өлеңімен бірге талдау.Тақтаның артына жазып қою.Талдау.
Буын түрлерін ажыратып болған соң өлеңнің ұйқасына көңіл бөлгізу.

( Буынның қызметі:өлеңнің ұйқасын,ырғағынкелтіріп тұрады.

( Абайға дейін жыр ұйқасы,11 буынды қара өлең ұйқасы.

( Ал мына өлең Абайдың өзінің қазақ поэзиясына енгізген жаңалығы екендігін
түсіндіру.
Кітаппен жұмыс.
І қатар ІІ қатар ІІІ қатар
1 сөйлем 2 сөйлем 3 сөйлем

(Сергіту ойындары.Тақтаға суреттер ілінеді.
1) Аяқта буын көп пе,қолда буын көп пе?
2) Шалда буын көп пе,балада буын көп пе?
3) а а а Бас киім малақай
а а а Құстың аты шағала
а а а Ұлттың аты қазақ
4)
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |

- ?

— Қай буын,мысал келтір.

( Сабақты бекіту ББҰ стратегиясының «үйрендім» бөлігі бойынша жауап
алынады.
- Сонымен,бүгін кім не үйренді?
Оқушылар өздері жауап береді.Үлгермегені жазып береді.

Үйге тапсырма.
1. 293-жаттығу (ауызша).
2. 302-жаттығу (жазбаша).
3. 1 шумақ буын санын келтіріп,өлең құрастыру.

←

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
Сабақтың тақырыбы. Дауыссыз дыбыстардың түрлері

Сабақтың мақсаты: а) білімділік – ауызша,жазбаша талдау жұмысын
жүргізіп,теориялық білімін бекіту,оқушыларды дұрыс сөйлей білуге,сауатты
жаза білуге,іздендіре отырып нәтижеге өз беттерінше жетуге үйрету; ә)
дамытушылық – дыбыстарға математикалық тәсілмен мінездеме беру дағдысын
қалыптастыру,дұрыс сөйлеуге машықтандыру,топпен жұмыс істеу,логикалық ойлау
дағдысын қалыптастыру.б) тәрбиелік – ана тілін
қадірлеуге,білімділікке,сауаттылыққа,анасын,отанын сүюге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Сабақтың әдіс-тәсілі: талдау,сұрақ-жауап,баяндау.
Көрнекілік: фрнетика саласына байланысты кесте-сызба, «Домино» ойыны,
«Арқан тартыс» ойыны ..
Сабақтың барысы.
1.Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен сәлемдесу,түгендеу.
Оқушы зейінін мына өлең
жолдары арқылы сабаққа аудару.
Қазақ тілі!
Ол менің ана тілім.
Ләззат-қуат
Сөйлессем табатыным.
Тізілтіп сөз маржанын
Жазғанымда,
Білем анық бағымның
Жанатынын.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.
Оқушылардың үйге берілген жаттығуды орындауын тексеріп шығып,екі-үш
оқушыға жаттығуды оқыту.
«Арқан тартыс» ойыны арқылы оқушылардың өткен материалдарды меңгеруін
қадағалау. «Тақтаға арқан орнына жіп бекітіледі де,екі оқушы шығып,екі
жағында тұрып сұраққа жауап береді).
Сұрақтар
1.Фонетика не зерттейді? 2.Қазақ тілінде неше әріп,неше дыбыс бар? Әріп
дегеніміз не,дыбыс дгеніміз не? 3.Қазақ тілінде дыбыстар нешеге бөлінеді?
4.Дауысты дыбыс дегеніміз не? Қазақ тілінде неше дауысты дыбыс бар?
5.Дауысты дыбыстар сөйлеу мүшелерінің қатысына қарай нешеге бөлінеді?
6.Дауыссыз дыбыстар дегеніміз не? 7.Салдыр мен үннің қатысына қарай
дауыссыздар нешеге бөлінеді? 8.Қатаң дауыссыздан басталып,қатаң дауыссызға
аяқталатын 5 сөз айт. 9.Ұяңға аяқталатын 5 сөз айт. 10.Қатаң дауыссызға
басталатын ұлттық ойындырды ата.

ІІІ. Жаттығу,талдау жұмыстары (өз бетінше жұмыс).
276-жаттығу.Мәтіннен қатаң дауыссыз қосымшалар әсерінен ұяңдалған сөздерді
тауып жазу.
Бесік – бесігіміз,жақ – жағымыз
Ой қозғау стратегиясы.
Туған жер,атамекен туралы кім қандай өлең-жыр,мақал-мәтел бледі?
Екі оқушы шығып тақтамен жұмыс жүргізеді.
«Атамекен», «бесігіміз» сөздеріне математикалық тәсілмен мінездеме беру.
Атамекен Бесігіміз
8( = 4(/ 2a, 2e + 4(/т,м,к,н; 9( = 4(/е, 3і + 5(/б,с,г,м,з;
4(/2а,2е 4(/е,
3і
= ?
= ?
4(/т,м,к,н; 5(/б,с,г,м,з

2а – жуан жуан ( (
1. ; 1.
;
2е – жіңішке е, 3і -
жіңіше

2а, 2а – ашық
е - ашық
2. ;
2. ;
Қысаң
3і қысаң

2а, 2е – езулік
е, 3і - езулік
3. ;
3. ;
Еріндік ( (
Еріндік ( (

4(/т,м,к,н-?
5(/б,с,г,м,з-?
т-қатаң
с-қатаң

Ұяң ( + м,н-үнді
б,з,г – ұяң + м - үнді

Тақтадағы балалар дыбыстарды математикалық тәсілмен мінездеме беріп
жатқанда басқа оқушылармен «Домино» ойыны ойналады.

|қатаң |қ, щ, с |қ, с, ф|ц, т, ш |ч, п, х |

IV. Шығармашылық жұмыстар.

Ана тақырыбында кім қандай мақал-мәтел біледі?
Оқушылар мақал-мәтелдер айтады.
Тақтаға ана туралы нақыл сөздер ілінеді.
Ақ шашты ана
«Жастығым – балам» дейді.
Ақылды бала
«Ай-күнім – анам» дейді.

Ақ жаулығы ананың –
Ақ көрпесі баланың.

«Жастығым», «жаулығы» сөздеріне математикалық тәсілмен мінездеме беру.

«Кім жылдам» ойыны.
Оқушылар доп лақтыру арқылы сұрақтарға жауап береді.
1. Сыныптағы есімі қатаң дыбыстан басталатын ұлдар есімін ата.
2. Ұяң дыбыстан басталатын,бізге сабақ беретін ұстаздар есімін ата.
3. үнді дыбыстан басталатын қыздар есімін ата.

V. Бекіту.
Кубизм стратегиясы.
«Суретте».Қатаң,ұяң,үнді дауыссыздар туралы айт.
«Салыстыр». Қатаң,ұяң, үнді дыбыстардың айырмашылығын ата.
«Зертте». Фонетика салалары туралы,дауысты,дауыссыз дыбыстар туралы айт.
«Қолдан».Ана туралы бір өлеңді жатқа айт.Осы өлеңде қандай тәрбиелік мән
бар?
«талда». Тақтада ілінген «Сыйынар ем ана деген тәңірге!» сөзіндегі тәңірге
сөзіне математикалық мінездеме бер.
«Байланыстыр». Фонетика саласының қазақ тілінде алатын орны.

VI.Оқушыларды бағалау.

VII.Үй тапсырмасын беру. 277,278-жаттығуларды орындап келу.Бірдей дыбыстан
басталатын ана тақырыбына өлең шығару.

VIII. Қорытынды.

Тоқсандық,жылдық білімдерін бақылау мақсатындағы
тест тапсырмалары

Аты-жөні:
Күні:
1.Қазіргі әліпбиімізде неше әріп бар?
1) 40 2) 41 3) 42
2.Дауысты дыбыстар дегеніміз не?
1) Айтылу кезінде ауаның кедергіге ұшырап шығуын дауысты дыбыстар дейміз.
2) Айтылу кезінде ауаның кедергіге ұшырамай шығуынан жасалған дыбыстарды
дауысты дыбыстар дейміз.
3) Айтылу кезінде ауаның еркін шығуын дауысты дыбстар дейміз.
3.Жуан дауыстыларды белгіле.
1) ә,е,і,ү,у. 2) а,о,ы,ұ,у. 3) ө,э,и,у.
4.Ашық дауыстылар қайсы?
1) и,ы,і,ұ,у. 2) б,в,ғ,г,д,ж. 3) а,ә,е,э,о,ө.
5. Еріндік дауыстыларды тап.
1) а,ә,е,э,и. 2) о,ө,ү,ұ,у. 3)т,қ,ш,ф,с.
6.Дауыссыз дыбыстар неше топқа бөлінеді?
1) екі топқа 2) үш топқа 3) төрт топқа
7.Үнді дауысыздар қайсы?
1) р,л,м,н,ң,й,у 2) т,с,ш,ф,х,ц 3) б,в,ғ,г,д,ж,һ
8.Ұяң дауыссыздан басталатын сөзді белгіле.
1) ардақты 2) биязы 3) салмақты
9.Буын дегеніміз не?
1) Буын дегеніміз бөлшектелген сөздер.
2)Буын дегеніміз дауыссыз дыбыстар қанша болса,сонша буын болады.
3) Сөзде қанша дауысты дыбыс болса,сонша буын болады.
10.Синонимдер дегеніміз не?
1) Мағыналары басқа-басқа сөздерді синоним дейміз. 2) Айтылуы бірдей
сөздерді синоним дейміз
3)Мағыналары бір-біріне жуық,мәндес сөздерді синонимдер дейміз.
11.Антоним сөздерді белгіле.
1)қисық ағаш 2) әдемі,сүйкімді 3) жуан,жіңішке 4) барлық адам
12.Сөздің ауыспалы мағынасын тауып белгіле.
1) Солтүстіктен соққан жел күшейе түсті 2) Суық хабарды естіп,оның
көңілі бұзылды
3) Суық суға дәке салып,маңдайына басты.
13.Мақалды тап.
1) Бала шаба жөнелді 2.Өткелге шешпей,етігіңді шешпе. 3) Қас
қаққанша.
14.Біріккен сөзді белгіле.
1) ну орман 2) балабақша 3) ата-ана
15.Бір түбірден жасалған сөздер қайсы?
1) көр,көрген,көрер,көрмек 2) ат,арба,астық 3)
бала,базар,балық
16.Синонимді тап.
1) семіз,арық 2) бес,он сегіз,жүз 3) алыс,шалғай,қашық
17.Эвфемизмді белгіле
1) қас қаққанша, су жүрек 2) сөзуар,қолды болды,қосып айту 3)
өтірікші,мылжың,ұрлықшы
18.Тұрақты сөз тіркесін тап.
1) хат жазу 2) жақсы тәрбие 3) қоян жүрек
19.Дұрыс жазылған сөзді көрсет.
1) күздігүні 2) күзді гүні 3) күздікүні
20Қосымшадан тап.
1) бүркіт 2) мектептің 3) кереге.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і
ЛЕКСИКА ТАРАУЫН ҚАЙТАЛАУ
Сабақтың мақсаты: а) білімділік — нақты мысалдар келтіре отырып лексика
тарауынан өткенді қайталау арқылы оқушы білімін сарапқа салу; ә) тәрбиелік
— жергілікті ақын Қашаған Күржіманұлының шығармаларымен жұмыс жүргізе
отырып, тәрбиелі тағылымдарынан үлгі алдыру; б) дамытушылық — оқушының
шығармашылық ойлау қабілетін дамыту.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап талдау, тіл дамыту, жинақтау.
Сабақтың түрі: сайыс сабақ.
Сабақтың көрнекілігі: күнтізбе, түрлі кеспелер (карточкалар). кадоскоп.
Сабақтың барысы.
а)Ұйымдастыру: сынып тазалығын тексеріп, оқушыларды түгендеу; ә) сабақ
жабдықтарын орналастыру.
- Оқушылар, біз бүгін сабағымызда лексика тарауын қайталай отырып тіл
ұстарту жұмысымен айналысамыз. Бүгінгі сабағымыз сайыс түрінде өтеді.
Сынып оқушыларын "Мұрагер", "Мирас" деген екі топқа бөлемін. Топ
басшыларын сайлап аламыз.
- Бүгінгі тіл ұстарту сабағымыздың мақсаты - жергілікті жыршы, ақын
атамыз Қашаған Күржіманұлының шығармаларына лексикалық тұрғыдан талдау
жасау. Сабақ "Аптаның жеті күні" деген атпен сайысы түрінде өтеді.
Ендеше сабағымызлы бастаймыз. Әр "күнгі" жинаған ұпайымызды мына
күнтізбеге салып, қорытынды ұпайды есептеп, жеңіске жеткен топты
анықтаймыз.
І. Дүйсенбі күні: "Бастапқы сөз". — Балалар, Қашаған аталарыңның "Бастапқы
сөз" деген өлеңі бар екен.
Құлақ салсаң жақсылар,
Атам бір қайтты дүниеден,
Бес жаста жетім қалдырды.
Басыма қайғы салдырды.
Анам көрді жесірлік,
Өзім көрдім жетімдік,
Сөйтіп басым қаңғырды.
Алты жаста еліктім,
Жеті жаста желіктім,
Сегіз жасқа келгенде
Бала болдым көрікті.
Тоғыз жасқа келгенде
Қадір білер ағалар:
- Шырағым, жүр - деп ерітті,
Балалықты тастадым, - деп өзіне ақындық өнердің қалай қонғандығы туралы
айтады. Ал біздің бастапқы сөзіміз лексика тарауын қайталап, пысықтауға
арналмақ.
1. Лексика ғылымы нені зерттейді?
2. Омоним нендей сөздер?
3. Синоним нендей сөздер?
4. Антоним нендей сөздер?
5. Диалект сөз дегеніміз не?
6. Мақал-мәтел дегеніміз не?
7. Табу дегеніміз не?
8. Эвфемизм, дисфемизм нендей сөздер?
9. Тұрақты тіркес туралы не білесіңдер?
10. Кірме сөздерге нендей сөздер жатады?
11. Кәсіби сөз туралы не білесіңдер?
II. Сейсенбі күні: "Домбыра-дастан". – Қашаған аталарыңның үш дастаны
бар.
Олар: "Адайтегі", "Атамекен", "Топан". Сендердің алдарыңда домбыра
кескініндегі бірнеше кеспелер тұр. Сол кеспелердің артына ақынның
дастандарынан үзінді беріліп, сол бойынша тапсырмалар бар. Кімде-кім сол
тапсырмаларды мүлтіксіз орындаса, домбыра кескінін өзіне естелікке алады.
1 -домбыра: Айтулы ерлер бар екен,
Жүйріктері баптаулы,
Найзалары саптаулы,
Дұшпанға атар жебесі,
Қорамсақпен қаптаулы. ("Атамекен" дастаны). Үзіндіден
көнерген сөзді тауып, көнерген сөздің қай түріне жататынын айт.
2-домбыра: Әлгі бозторғайды қағып жеп,
Құтырып бүркіт желденді.
Еділге қарай енгенді.
Ұлы Еділдің бойында
Жүзіп жүрген нән балық,
Салған екен соған шеңгелді. ("Топан" дастанынан). Үзіндіден
диалект
сөзді тауып, әдеби тілдегі баламасын атап, синонимдік қатар кұра.
3-домбыра: Бір шәй ішім мұрсат болмады,
Нән балық та құтырып
Суға сыймай сандалды. ("Топан")
Үзіндіден тұрақты тіркесті тауып, синонимдік баламасын ата
4-домбыра: Мырзалары мардымсып,
Қабылан етіп, кұс салған,
Лашын, сұңқар ұстаған.
Томағасын әдіптеп,
Мақпалменен тыстаған.
Үзіндіден кәсіби сөзді тап. Қандай кәсіпке байланысты?
III. Сәрсенбі күні. "Кім жылдам?" - Қазір сендердің алдарыңа кадоскоппен
бірнеше тапсырма беріледі. Кімде-кім қолдарындағы қалақшаны бірінші боп
көтерсе, сол жауап береді.
1. Атам бір қайттьі дүниеден,
Бес жаста жетім қалдырды,
Басыма қайғы салдырды.
Анам корді жесірлік,
Өзім көрдім жетімдік.
Үзіндіден эвфемизмді тап.
1. Жаңа талап жас жігіт
Омыраулап тойды бастадың,
Қашаған бар деп саспадың,
Тұр ғой деп жүйрік қашпадың.
Үзіндіден ауыс мағынада қолданьшып тұрған сөзді тауып, тура мағынасында
мысалдар келтір.
3. Жарлыны көрсе мысқылдап,
Кекесін сөзбен ысқылдап,
"Аузы қисық болса да,
Бай баласы сөйлесін!" —
Орынсыз сөйтіп күш қылад.
Үзіндіден мақалды тап.
4. Барын жоқ деп құрынған,
Жұлдызды жатқа санасақ,
Қисап етіп қарасақ
"Мың тасқанға бір тосқан"
Бар емес пе еді бұрыннан.
Үзіндіден мәтелді тап.
ІV. Бейсенбі күні: "Өзіндік жұмыс". Оқушыларға кеспе таратылып, сол бойынша
жауап алынады. 1-кеспе. Көл дария, көл болса,
Бай мен жарлы тең болса,
Диханшылық кеп болса,
Кетерсіз-дағы ел болып.
Үзіндіден антоним сөздерді тап.

2-кеспе. Дастархан жайып құрметтеп,
Төкті түрлі жемісті.
Жез самаурын қайнаулы,
Союға бағлан байлаулы.
Үзіндіден кірме сөзді тап.
3-кеспе. Қорасында мал толы,
Үйінде ішер тағам жоқ,
Тағам жоқтан жаман жоқ.
Көре тұрып ішпеген
Рахатсыз біткен мал
Ұйқыда көрген түс деген.
Асты сызылған сөзге омоним болатын сөз ойлап жаз.
4-кеспе. Ол ерліктің күштісі —
Сол заманның тұсында
Алты медаль, наград
Патшадан ұлы шен алған
Үзіндіден басқа тілден енген сөзді көрсет.
5. Жұма күні: "Топ басшылар сайысы".
Бұл сайыс барысында топ басшылары шығармашылықпен жұмыс атқарады. Екі
топқа "Қашаған — айтыс ақыны", "Қашаған — жүйрік жырау" деген тақырыптар
беріліп, осы бойынша тіл дамыту жұмысы жүргізіледі. Жұмысты қара сөзбен
жазу, өлеңмен өрнектеу оқушылардың өз еркінде.
6. Сенбі күні: "Қонақ кәде".
Қазақта қонақ кәде деген жоралғы бар. Онда келген қонаққа сый ретінде
ауылдың алты ауызы айтылып, келген қонақтар тарапынан қонақ кәде жасалады.
Қашаған атамыздың "Қонақ кәде" деген өлеңі бар. Онда шаршы топқа келген
Қашаған:
Жиналып отыр бұл жерге
Бөйгіден келген керлерім.
Аямадым сендерден
Маңдайдың аққан терлерін.
Ұйқы — жанның тынышы,
Сөз — құлақтың құрышы.
Қанша айтқанмен таусылмас
Терме жырдың бұрышы, - деп жиналған көпшілікке жырдан қонақ кәде
жасайды.
Естеріңде болса өткен сабақта мен сендерге Қашаған аталарыңның "Бұл
дүниеде не жетім?" деген өлеңін жаттауға бергенмін. Екі топ бір-біріне
қонаққа барып, сол өлең бойынша дайындаған сұрақтарыңмен қонақ кәде
жасайсыңдар. Олар сендерге жауап береді.
1. Үзіңдіден синоним сөздерді тауып, синонимдік қатарын көбейт.
Бұл дүниеде не жетім?
Кім қажетсіз болса, сол жетім.
Хакімі әділ болмаса,
Бұқара байтақ ел жетім.
(Бұқара, ел, жұрт, халық.)
2. Үзіндіден антоним сөздерді тап.
Қырға шықса белім деп,
Ойға түссе тізем деп,
Келін менен балаға
Қонақ болған уақытта
Кемпір менен шал жетім.
3. Жас, ер сөздеріне омонимдік қатар құра.
От басында жыласа,
Жас төгіп сәби бір жетім,
Ақырында тәрік етуге жарамас,
Ерлердің еткен құрметін.

4. Үзіндіден көнерген сөздерді көрсет.
Бақыты тайган би жетім,
Қатынсыз қалган үй жетім.
Сатып алган құл жетім,
Құлдықта жүрген ел жетім.
7. Жексенбі күні: "Демалу". — Балалар, біз бүгінгі сабағымызда жалпы
лексика тарауы бойынша өткен материалдарды меңгердік деп есептеймін.
Лексика — сөз байығын зерттейтін ғылым. Тіліміз сөзге неғұрлым бай болса,
соғұрлым жатық та әдемі сөйлей аламыз. Ол үшін көркем шығармаларды көп
оқып, мақал-мәтелдерді, тұрақты сөз тіркестерін, синонимдерді орынды жерде
пайдалана білуіміз керек. Бүгінгі сабақ барысында Қашаған аталарыңның бір
топ шығармаларымен таныстыңдар. Енді сабағымызды қорыта келе, екі топтың
ұпай сандарын есептеп, жеңіске жеткен топты анықтаймыз. Оқушыларды
бағалаймыз.
Үйге тапсырма: Қашағанның "Бұл көмірдің мысалы" деген өлеңін жаттап,
лексикалық тұрғыдан талдау жасау.

«Қазақ тіл білімі» бойынша тест сұрақтары

1.қазақ тіл білімінің неше саласы бар?
А) 2 В) 3 С) 4 Д) 5 Е)6
2.Жалғауцдың неше түрі бар?
А) 2 В) 3 С) 5 Д)1 Е)4
3.Үндестік заңының неше түрі бар?
А) 2 В) 3 С) 5 Д) 6 Е)4
4.Тіл дыбыстарын не зерттейді?
А) лексика В) морфология С) фонетика
Д)синтаксис Е) стилистика
5.Термин сөзді тіл білімінің қай саласы қарастырады?
А)морфология В)лексика С)синтаксис Д) фонетика Е)
фразелогия
6. Қайсысы синтаксисте қарастырылады?
А)екпін В) сөз табы С)мағына Д) сөйлем мүшесі
Е)қосымша
7.Қайсысы сөз табына жатпайды?
А) шылау В) жіктік С) үстеу Д) одағай Е)
есімдік
8. Қайсысының күрделі сөзге қатысы жоқ?
А) туынды сөз В)біріккен сөз С) қос сөз Д) тіркескен сөз Е)
қысқарған сөз
9. Сөз табын табыңыз.
А) еліктеу сөз В) кірме сөз С) қос сөз Д) табу сөз Е)
кәсіби сөз
10. Пунктуация қай тіл білімі саласының зерттейтін саласы?
А)морфология В)лексика С)синтаксис Д) фонетика Е)
фразелогия

«Дыбыс және әріп» бойынша тест сұрақтары

1. Айтылатын және естілетін тілдік құбылыс қалай аталады?
А) үн В) дауыс С) өкпеден шыққан ауа Д) әріп Е)
дыбыс
2. Тілдің ең кіші бөлігі не?
А) дыбыс В) буын С) үн Д) кіші тіл Е) әріп
3. Дыбысты немен таңбалайды?
А) сызық В) фонема С) символ Д) әріп Е) әліпби
4. Қай әріп ф әрпінен кейін тұрады?
А) Ұ В) Т С) һ Д) й Е) Д
5. Дыбыс жасалу үшін не керек?
А) Өкпеден шыққан ауа В) дауыс шымылдығы С) ауыз қуысы
Д) мұрын қуысы Е) дыбыстау мүшелері
6.Қайсысы дыбыстау мүшесіне жатпайды?
А) көмей В) мұрын С) тіс Д) тіл Е) езу
7. Қазақтың төл сөздерінде кездеспейтін дыбысты тап.
А) я В) ц С) у Д) щ Е) ю
8. Әріптердің қай қатары белгілі бір жүйеде емес?
А) з,й,қ,м В) у,т,с,р С) ү,ф,х,һ Д) а,е,о,ұ
Е) і,ь,ш,ц
9.Қосарлы дыбысты тап.
А) ш В) ө С) ю Д) у Е) й
10. кірме сөзде ғана болатын әріп қайсы?
А) ф В) п С) ы Д) й Е) б

«Дауысты дыбыс» бойынша тест сұрақтары
1. Қай дыбыстар қатары өкпеден шыққан ауаның кедергісіз шығуынан жасалады?
А) р,й,л В) л,о,ө С) с,ш,щ Д) а,е,ә Е)
к,қ,ғ
2. Қайсысы дауысты дыбысқа негізделеді?
А) буын В) тасымал С) әріп Д) екпін Е)
дауыссыз дыбыс
3. Екпін түсетін дыбысты тап.
А) ш В) қ С) т Д)А Е)п
4. Әліпбидегі 12-дыбыс қандай дыбыс?
А) езілік дауысты дыбыс В) ашық дауысты дыбыс С) дауыссыз дыбыс
Д) еріндік дауысты дыбыс Е) жуан дауысты дыбыс
5. Қай дыбыс жуан әрі еріндік дыбыс?
А) Ө В) ы С) а Д) ү Е)Ұ
6. Ашық дауыстының саны қанша?
А) 6 В) 7 С)5 Д) 8 Е) 4
7. Бірыңғай қысаң дауыстыдан тұратын сөзді тап.
А) бұрылу В) кемсіту С) әшкерелеу Д) құдалық
Е) өшіру
8. Еріндік дауыстыларды тап.
А) а,ә,е,и В) ы,і,и,э С) а,о,ұ,ы Д) е,и,у,ө
Е) ұ,ү,ө,о
9. Қай дыбыс жақтың кең ашылуы арқылы жасалады?
А) ү В) ы С) у Д) і Е) ә
10.Жуан дауыстылар қалай жасалады?
А) Тілдің ұшы кейін тартылып,үсті дөңестену арқылы
В) Тілдің ұшы ілгері созылып жатуы арқылы жасалады.
С) Еріннің дөңгеленіп алға қарай созылуы арқылы жасалады
Д) Езудің кейін тартылуы арқылы Е) Жақтың кең ашылуы арқылы

«Дауысты дыбыстардың емлесі» тақырыбы бойынша

1. Буын талғайтын дыбысты тап.
А) у В) е С) а Д) ә Е) ы
2. Қай сөзде «ы» дыбысы түсіп қалған?
А) жина В) айна С) арна Д) сұра Е) шайна
3.Қай сөзде қате бар?
А) жүзігі В) қорқу С) қина Д) халқы Е)
орыны
4. «Ы» дыбысы қай сөзде қате жазылған?
А) шоқу В) жымыю С) шошу Д) сыйымдылық Е) қиылыс
5. Қай сөзде «і» дыбысы жазылмайды?
А) ілезде В) ілес С) ілми Д) іле-шала Е) ілгері
6. Қай сөзге «-а» жұрнағы жалғанбайды?
А) орын В) ойын С) жиын Д) қиын Е) тиын
7. Кірме сөздерде ғана 2-3 –буындарында кездесетін дыбыс қайсысы?
А) ю В) ы С) ұ Д) я Е) й
8. Қай сөзде «у» жуан дауысты дыбыс болып тұр?
А) қуыс В) тауық С) уақ-түйек Д) ауа Е) төлеу
9. Қай сөзде дыбыс пен әріпте айырмашылық бар?
А) қоюлау В) шытырман С) айтыскер Д) қауырсын Е)
кісен
10. Қай сөзде «а» дыбысы қате жазылған?
А) жай В) шай С) рәсуә Д) Фәтима Е)
күмән

«Дауыссыз дыбыс» тақырыбы бойынша

1.Тек салдырдан тұратын дыбыс қайсысы?
А) а В) п С) й Д) ғ
Е) ж
2. Үнді дыбыстардың қатарын тап.
А) у,й,н,р В) г,ж,д,в С) қ,ш,т,ф Д)
м,ң,ғ,з Е)й,к,л,м
3. Тек ұяң дыбыстан тұратын сөзді тап.
А) айналмалы В) тасқын С) жазғытұрым Д) ұзағырақ
Е) жұғады
4. Қай дыбыстар жұп бола алмайды?
А) п-б В) ғ-қ С) к-г Д) с-ш Е) ф-в
5. Әліпбидегі алғашқы 7-дауыссыз қалай аталады?
А) ұяң В) үнді С) жуан Д) жіңішке Е) қатаң
6. Дауыссыздар ненің қатысына қарай 3-ке бөлінеді?
А) тіл В) ерін С) жақ Д) дауыс Е)
салдыр
7. Көбіне қай сөздер қазақтың төл сөздерінде сөздің соңында келмейді?
А) қатаң В) үнді С) ұяң Д) жуан Е)
жіңішке
8. Алфавиттегі 13- дыбыс қандай дыбыс?
А) үнді В) қатаң С) жуан Д) еріндік
Е) ұяң
9. Дауыссыздарды айтқанда,өкпеден шыққан ауа қайда кедергіге ұшырайды?
А) мұрын қуысы В) ауыз қуысы С) өкпеде
Д) кеңірдекте Е) жақта
10. Қосымшасы үндіден болған сөзді тап.
А) Жазда көлге шомылуға бардық В) Кешке құстар ұясына қонады.
С) Қазақ тілі кітабым сөмкеде екен. Д) Мұраттың ағасы машинамен
келді.
Е) Ауылда гүл теруге бардым.

«Дауыссыз дыбыстардың емлесі» тақырыбы бойынша

1. Тек кірме сөздерде кездесетін дыбысты тап.
А) щ,х,һ,й В) в,ф,ч,ц С) б,д,г,ы Д) о,
э,ю,я Е) ь,ю,я
2.Сөзге дұрыс жалғанған қосымшаны тап.
А) киоскіге В) Омсктен С) актқа Д) шрифтті
Е) ромбта
3. Сөзге қате жалғанған қосымшаны тап.
А) ватқа В) граммдап С) металдың Д) Кузбасстан
Е) Кириллге
4. Қай сөзде «т» дыбысы түсіп қалған?
А) жұмыстар В) облысқа С) синустар Д) поездар
Е) журналистер
5. Қай сөзде бір дыбысы түсіп қалған?
А) Түнде подъездің жарығы сөніп қалыпты. В) Асшылар тамақты кеш
дайындады.
С) Қызылордада жаңа ескерткіш ашылды. Д) Олар банктен ақша алды.
Е) Жайлауда демалған өте керемет.
6. Сөзге қате жалғанған қосымшаны тап.
А) парктан В) треске С) съезі Д)
ансамбльге Е) рөлі
7. Сөзге қате жалғанған қосымшаны тап.
А) мен жер қазған геолог тармен таныстым. В) Мен таңертең
кискіден газет алдым.
С) Базардан 3 килограмдап жеміс-жидек алдым. Д) Біз туристік
сапарға шықтық.
Е) Ол машинаның рульіне отырды.
8.Үш дауыссызы қатар келген сөздің дұрысын табыңыз.
А) Оның ағасы киоскке келді. В) Класста ешкім жоқ екен, С)
Бұларды штамптау керек
Д) Құмырсқа тынбай еңбек етеді. Е) «Гүлдер» ансамльінің концерті
болды.
9. Үнді мен қатаң дауыссыздар қатар келген сөзді тап.
А) Биыл қыста ауа райы суық болды. В) Астана көркейіп келеді.
С) Елімізде жетімдер үйі көбейіп барады. Д) Жиналыста көп мәселе
қаралды. Е) Алыстан қарауытып біреу көрінді.
10. Қазақтың төл сөздерінде сөздің соңында келмейтін дыбысты тап.
А) й В) ш С) б Д) з
Е) п

«Буын», «Тасымал», «Екпін» тақырыптары бойынша

1. Бос орынға қай сөз сәйкес келеді?
А) дауыссыз дыбыс В) дауысты дыбыс С) әріп
Д) қосарлы дыбыс Е) үнді д/з
2. Қай сөзде 4- буыны тұйық буын?
А) Тарихи жерлерді аралау өте керемет. В) Ата-
бабаларымыз өте мәдениетті халық болған.
С) Таудан төменге қарай құлдилады. Д) Ақырын басып үйге
жақындады.
Е) Оның туысқаны жау тылында қаза тапты.
3. Буынға қате бөлінген сөзді тап.
А) құ-мырс-қа В) дау-ыл-паз С) би-ік-тік Д)
ке-мең-гер Е) бо-яу-шы
4. Бірыңғай жуан буынды сөзді тап.
А) Асылбек кітабын сөмкеден таппады. В) Қыстыгүні үйге
көмір әкелдік.
С) Әскерлер күні-түні жүгірді. Д) Кәсіпорындар бірлестігінің
мәжілісі ертеңге өзгертілді.
Е) Біз қазірге дейін міндетімізді түсінген емеспіз.
5.Қай сөзде тасымалданбайтын буын бар?
А) тәрбие В) жәрмеңке С) бәтеңке Д) шемішке
Е) күртеше
6. Тасымалданбайтын сөзді тап.
А) аспан В) жақсы С) тату Д) ақын
Е) шешен
7. Қазақ тілінде қай буынға екпін түседі?
А) ортаңғы буын В) бірінші буын С) соңғы буын Д)
ортаңғы ашық буын Е) ешбір буын
8. Екпін түспейтін қосымшаны тап.
А) Септік жалғауы В) жіктік жалғауы С) тәуелдік жалғауы
Д) көптік жалғауы Е) жұрнақ
9. Қай сөзге екпін түспейді?
А) күрделі сөз В) көмекші сөз С) туынды сөз Д)
туынды сөз Е) біріккен сөз
10. Сөзді айтқандағы дауыс толқынын не дейді?
А) тасымал В)әріп С) дыбыс Д) буын
Е) екпін

«Үндестік заңы», «Ілгерінді ықпал» тақырыптары бойынша
1. Буын үндестігіне бағынбай жалғанған қосымшаны тап.
А) Омар қалам мен қарандаш алды. В) Ертең емханаға баруым
керек. С) Ол оқырмандардың сұрағына жауап берді. Д) Менің
туысқаным қалада тұрады. Е) Балалар жұмыс істеп жүр.
2. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаны тап.
А) -лар,-лер В) –кер,-гер С) –дан,ден Д) –тың,-
тің Е) –лас,-лес
3.Қай қосымша буын үндестігіне бағынбай тұр?
А) мансапқор В) кәсіпкер С) төрежан Д) аурухана
Е) күлекеш
4. Қай септіктің жалғауы буын үндестігіне бағынбайды?
А) барыс септік В) жатыс септік С) шығыс септік
Д) табыс Е) көмектес
5. Қай әріпке аяқталған жіңішке буынды сөзге қосымша жуан жалғанады?
А) т В) с С) х Д) ц Е)
л
6. Буын үндестігіне бағынбай тұрған сөздер қатарын табыңыз.
А) шекара,баспасөз баспана В) аман-есен,асты-үсті, әрі-бері
С) Екібастұз,Алакөл, Бәйгеқұм
Д) отағасы, тасбақа, біршама Е) ешқашан, кейбір, әлдеқайда
7.Сөз ішіндегі ілгерінді ықпалды тап.
А) қара ала В) Бозжан С) көзқарас Д) саққұлақ
Е) ала қаз
8. Дыбыс үндестігі деген не?
А) соңғы буынның жуан болуына қарай қосымшаның жуан жалғануы.
В) сөзде жуан-жіңішке дауыстылардың араласып келуі
С) Соңғы буынның жуан болса да, қосымшаның жіңішке жалғануы.
Д) қатар келген екі дыбыстың бір-біріне әсер етуі
Е) соңғы буынның жіңішке болуына қарай қосымшаның жіңішке жалғануы
9.Сөз аралығындағы ілгерінді ықпалды тап.
А) Мен жастық шағымды сағындым. В) Ол есіктен сыртқа шықты
С) Мен тапсырманы түсіндіріп болдым Д) Пышақтың ұшы майысып
қалыпты Е) Дауыл басылды.
10. Сөз бен қосымша аралығындағы ілгерінді ықпалды тап.
А) Кешкісін есікті ашсын. В) Болат әскерде аспазшы болған С)
Оның әкесі соғыстан аман келді
Д) Жомарт жайбарақат отыр Е) Биылғы қыс қатал болды.
«Кейінді ықпал», «Орфография және орфоэпия» тақырыптары бойынша

1. Жазылуда ескерілетін кейінді ықпалды тап.
А) Үйдің ауласы тап-таза. В) Асан суды төгіп тастады. С)
Таңғы сағат бесте жолға шықтық
Д) Бұл айтыста Сәкен жеңіп кетті. Е) Ол сөзден жеңіліп
масқара болды.
2. Сөз ішіндегі кейінді ықпалды тап.
А) Біріне-бірі алшақ салынған он шақты үй тұр. В) Жерұйықты
іздеп жөнелді.
С) Олжабек табиғатында момын ,қақ-соқпен ісі жоқ кісі. Д)
Аманғалидың мазасы болмай отыр
Е) Ғабиденнің «Өмір мен өлім» романы жарық көрді.
3. Сөз аралығындағы кейінді ықпалды тап.
А) Он жылдың ішінде талай шығармалар дүниеге келді. В) Олардың отау
құрғанына биыл отыз жыл болды. С) Бір кездерде ақынның қасына еріп
жүрген еді Д) Батыраш тым-тырыс болып ,жерге кіргендей күйге
түседі. Е) Соғыс кезінде жаудың қорғанысын бұзып кетті.
4. Кейінді ықпалды тап.
А) Мен бұл өлеңді газеттен жазып алдым. В) Жиылып тұрған халық
шулап қоя берді.
С) Далаға шықсаң,көк пен жерді көресің. Д) Ит-адамға шын дос
жануар
Е) Екі әскер жолдың шетіне отырып тынықты.
5.Орфоэпиялық заңдылықпен жазылған сөзді тап.
А) жұлын В) құман С) құмұрсқа Д) бұрыс
Е) Гүлнұр
6. Сөз бен қосымша арасындағы кейінді ықпалды тап.
А) Менің сұрағаным бола қоймады. В) Сөйлесіп тұрған бала
кенеттен тоқтай қалды.
С) Өлі риза болмай,тірі байымас. Д) Менің қазақ тілін үйренгім келеді
Е) Су айнадай тап-таза
7. Орфоэпия бойынша жазылған сөзді тап.
А) Сарыағаш В) дейінгі С) кемеңгер Д)
бейбітшілік Е) күндүз
8. Естілуі бойынша жазылған сөзді тап.
А) сыйымдылық В) тайаныш С) қиыншылық Д) жиналыс
Е) хайуан
9. Қай сөз орфографиялық нормаға сай жазылған?
А) біріңғай В) Бегарыс С) Жаңғожа Д) бұлұттұ
Е) Жанпейіс
10. Дәстүрлі принцп бойынша жазылған сөзді тап.
А) бастаңғы В) диуана С) жаңбыр Д) қоңыз
Е) Мақсат

«Көнерген сөз», «Жаңа сөз», «Диалект сөз» тақырыптары бойынша

1. Неологизмге айналған көнерген сөзді тап.
А) машайық В) сопы С) жамағат Д) діни
басқарма Е) муфтият
2. Архаизмнен болған тіркесті тап.
А) үлкен планета В) Абай даңғылы С) нарықтық экономика
Д) валюта бағамы Е) физикалық карта
3. Бұрын көнерген сөз болып қазір нелогизмге айналған сөзді тап.
А) апрель В) ай С) ғасыр Д) апта
Е) байрақ
4.Синоним болатын диалектілерді тап.
А) түбек,шүмек В) ауқат,тамақ С) былғары,тері Д)
кебеже,сандық Е) қоржын,қалта
5. Көнерген сөздердің қатарын тап.
А) дуанбасы,пролетерият, қаған В) әсемпаз,өнерпаз,қыдырымпаз
С) бизнес,карьера,орден
Д) акция,чек,бағалы қағаз Е) тәуелсіздік, егемендік,
азаматтық
6. Қай қатар неологизм сөздерге жатады?
А) анализ,скидка В) класс,лампа С) сәулет,пайыз Д)
градус,температура Е) хандық,барымта
7. Белгілі бір аймақта ғана қолданылатын сөздерді не дейді?
А) көнерген сөз В) диалект сөз С) кірме сөз
Д) термин сөз Е) кәсіби сөз
8. «Тырық», «көтерем»диалектілерінің әдеби тілдегі баламасын тап.
А)зәулім В) шалғай С) арық Д) ескі-құсқы
Е) кішкентай
9. Сөйлемдегі диалект сөздерді тап.
А) Табалдырықта отырма. В) Бидайға орақ түскелі тұр. С) Бау-
бақшадан жеміс тердік
Д) Бүгін азанда ерте ояндым. Е) Оның нағашысы әскерден келді.
10. Историзмді тап.
А) мешіт В) имам С) жамағат Д)
қылует Е) муфти
«Термин», «Кірме сөз», «Кәсіби сөз» тақырыптары бойынша

1.Қай сөйлемде термин сөз бар?
А) Апам ұршық иіріп отыр. В) Жазда қауын-қарбыз жеуге болады.
С) Еуразия—ең үлкен құрлық
Д) Кеше қатты бұрқасын болды. Е) Балалар балық аулауға
кетті.
2. Терминдерге тән ең басты белгі не?
А) дара мағыналы В) көп мағыналы С) жалпы халыққа
түсінікті
Д) белгілі аймақта ғана қолданылады. Е) халық арасында жиі
қолданылады.
3. Екі сыңары да кірме сөзден болған қос сөзді тап.
А) адам жаны В) азды-көпті С) тарс-тұрс Д) оқу-
білім Е) хат-хабар
4. Әрі термин сөз,әрі кірме сөз болатын сөзді тап.
А) бағам В) ұжым С) қор Д) нарық
Е) нотариус
5.Кірме сөздле қандай заңдылық сақталмайды?
А) орфографиялық заңдылық В) орфоэпиялық С) үндестік
заңы Д) стильдік ерекшелік
Е) пунктуация
6. Тілдің сөздік құрамын байытатын сөзді тап.
А) диалект сөз В) көнерген сөз С) кәсәби сөз Д)
термин сөз Е) кірме сөз
7.Қай кәсіби сөз су шаруашылығыфна жатады?
А) диірмен В) мұрап С) масақ Д) көсеу
Е) келі
8. Кәсіби сөздер қатарын тап.
А) ықпал,буын,екпін В) синус,параллель,ромб С)
білім,тұрмыс,тіршілік
Д) тұсау,тоқым,үзеңгі Е) ұзын,биік,алыс
9.Синонимдес сөзі тап.
А) жуа,сарымсақ В) қаңылтыр,сым С) қызамық,кекіре
Д) сым,леген Е) бал,әсел
10 Диалект сөзден болған кәсіби сөзді тап.
А) шемішке В) полюс С) глобус Д) кернеу
Е) тарих

«Табу сөз», «Эвфемизм мен дисфемизм»тақырыптары бойынша

1. «Мырза жігіт», «кенже бала» сөздері қай сөзге қатысты?
А) дисфемизм В) эвфемизм С) табу Д)
көнерген сөз Е) тұрақты тіркес
2. Табиғат құбылысына қатысты табу сөзді тап.
А) ұлыма В) жасыл түсу С) соқырішек Д)
жаман ауру Е) дауыл
3. Табу сөздер неден туындаған?
А) салт-дәстүр В) сыпайылық С) ем Д) ырым
Е) аты белгісіз болу
4. Дөрекі сөзді сыпайылап жеткізу қалай аталады?
А) дисфемизм В( табу С) тура мағына Д) метонимия
Е) эвфемизм
5. Эвфемизмге жататын сөзді белгілеңіз.
А) найзағай В) қасқыр С) бақиға аттану Д)
ұлыма Е) жын
6. Эвфемизмге жататын тұрақты тіркесті тап.
А) қолды болыпты. В) ашық мінез С) жүрек жұтқан Д)
тілі күрмелді Е) қарны ашты
7. Эвфемизм бойынша «сөзуарлау» сөзі қай сөзді алмастырады?
А) салақ В) шешен С) мылжың Д) бәдік
Е) олақ
8. Қай сөз грек тілінде «сыпайы сөйлеймін» деген мағына береді?
А) эвфемизм В) дисфемизм С) табу Д) идиома
Е) архаизм
9. Сөйлемдегі дисфемизмді тап.
А) Оның бір көзінің мүкістігі бар. В) Асанның қартайған шағында
бір құлағы естімей қалды.
С) Ақанның бойы ұзын болғандықтан,балалар оны «Ұзынтұра» деп мазақтайтын.
Д) Ұлы Отан соғысынан оралғандардың көбі бір мүшесін соғыс даласында
қалдырып кеткен еді.
Е) Болат әрдайым кемтар адамдарға көмектесетін еді.
10. Табу сөзді тап.
А) Келін қайынын өз атымен атамайды. В) Сарқыраманың бер жағында
маңыраманы ұлыма жеп жатыр екен. С) Келіншек болған оқиғаны
қайын енесіне жеткізді.
Д) Естіген жұрт келіншектің тапқырлығына тәнтә болды.
Е) Қазақтар кейбір табиғат құбылыстарын өз атымен айтпаған.

«Тұрақты тіркес», «Идиомалық тіркес» тақырыптары бойынша
1. Қай тұрақты тіркес «әділ» деген мағынаны береді?
А) Тонның ішкі бауындай В) Ала жіпті аттамау С)
Он саусағынан бал тамған.
Д) Қара қылды қақ жарған. Е) Мұрнынан шаншылу.
2. Антонимдес фразеологизмдерді тап.
А) Су жүрек----жүрек жұтқан В) Мойнына су кету-- ит өлген жер
С) Көз жұмды—жүріп кетті
Д) Көзге түртсе көргісіз—тайға таңба басқандай Е) Шашбауын
көтеру—тақиясына тар келу.
3. Қай тұрақты тіркестің мағынасы дұрыс көрсетілген?
А) Мұрнын шүйіру—дәмелену В) сөз беру—таң қалу С)
зығыры қайнау--өлу
Д) сілесі қату--әбден шаршау Е) сүттей ұйыды—келіспеді
4. Мағынасы синонимдес тұрақты тіркесті тап.
А) бауыр басу—ақ саусақ В) таяқ тастам жер—сүт қайнатым уақыт
С) екі езуі құлағында—төбесі көкке жету Д) ит арқасы
қиянда—маңдайының соры бар Е) көз ілмеу—көз шырымын алу
5. Идиомалық тіркесті тап.
А) Жазда Асанбай аулы осы төңіректің сай-саласын мекендейді.
В) Бұл өңірдің ауылдары алты бақан ала ауыз болып біріккен емес.
С) Күз келісімен,бұлар қыстауға көшудің амалына кірісті. Д)
Данагүл саумалы малдарды сатуға қарсы шықты. Е) Шаруаның ісі
бітпейтінін ол енді түсінгендей болды.
6.Мақал-мәтелден тұрақты тіркесті тап.
А) Денсаулық—зор байлық. В) Ештен кеш жақсы. С) Сабыр
түбі—сары алтын.
Д) Оқу инемен құдық қазғандай Е) Көп түкірсе,көл болады.
7. «Алыс» мағынасындағы идиомалық тіркесті тап.
А) ит жеккен В) ер қашты С) асқар тау Д) көз аларту
Е) ат арытып,тон тоздырып
8. Бастауыш қызметіндегі тұрақты тіркесті тап.
А) Олар көптен бері қырғи қабақ болып,бір-бірін аңдысып жүр. В) Аузы
күйген үрлеп ішер.
С) Олар суықта қалып,тісі тісіне тимей жаурады. Д) Істің насырға
шапқанын сезген Оспан сыртқа шығып кетті. Е) Ұяттан кірерге тесік
таппаған бала қып-қызыл болып кетті.
9. Тұрақты тіркесті тіл білімінің қай саласы зерттейді?
А) фонетика В) семасиология С) синтаксис Д)
морфология Е) фразеология

«Мақал мен мәтел», «Нақыл сөз»тақырыптары бойынша
1. Кейін пайда болған мақалды тап.
А) Ерінбесең—емерсің В) Ұрлық түбі—қорлық С) Айдағаны бес ешкі
ысқырығы жер жарады
Д) Сабыр түбі—сары алтын Е) Отан оттан да ыстық
2. Мақалға тән ерекшелікті тап.
А) Бір ғана сөзден тұрады. В) Құрамындағы сөөздерді ауыстыруға
келеді. С) Ой тұжырымдалып, түйінді пікір түрінде айтйлады. Д)
Көпшілікке үндеу мақсатында Е) Авторы белгілі болады.
3. Мақалдың мағынасын анықта.
Алтау ала болса,ауыздағы кетеді,төртеу түгел болса төбедегі келеді.
А) білім туралы В) ақыл-парасат туралы С) тәлім-тәрбие
туралы.
Д) үлкенді құрметтеу туралы Е) ынтымақ,бірлік туралы
4. Уәдеде тұрудың маңызы туралы мақалды тап.
А) Алтау ала болса,ауыздағы кетеді. В) Ақылды қария-ағын дария.
С) Әзіл айтсаң да,әділ айт.
Д) Бір құмалақ бір қарын майды шірітеді. Е) Еменнің
иілгені—сынғаны,Жігіттің екі сөйлегені--өлгені
5. Мақалды тап.
А) Әкесінің баласы—адамның дұшпаны,Адамның баласы—бауырың В) Адамның
адамшылығы істі бастағанынан білінеді,қалайша бітіргенінен емес. С)
Өзің үшін еңбек қылсаң,өзі үшін оттаған хайуанның бірі боласың. Д)
Досы жоқпен сырлас, досы көппен сыйлас.
Е) Ақыл азбайды, әділдік тозбайды,арамдық озбайды.
6. Мәтелді тап.
А) Балалы үй—базар. В) Отан оттан да ыстық С) Ойнап
сөйлесең де,ойлап сөйле
Д) Жері байдың—елі бай Е) Бір құмалақ бір қарын майды
шірітеді
7. Мәтелдің белгісін тап.
А) Эмоциялық мағына басым болады. В) Құрылысы жағынан екі,үш бөлімді
болады.
С) Ой нақты айтылады. Д) Үлгі-өнеге түрінде айтылады. Е) Біріншісі
екінші сөйлемнің шарты болады
10Қайсысының көбінесе авторы белгілі болады?
А( мақал В) мәтел С) тұрақты тіркес Д) нақыл сөз
Е) идиома
«Сөздің тура және ауыспалы мағынасы», «Сөздің көп мағынасы» тақырыптары
бойынша

1.Тура мағыналы сөзді тап.
А) қара тас В) жуас кісі С) тас жүрек Д) терең ойлы
Е) ыстық ықылас
2. Тура мағыналы сөзді тап.
А) Ат арылту В) Ат сату С) Ат ойнату Д) Ат салысу Е) Ат
ізін суытпау
3. Ауыспалы мағыналы сөзді тап.
А) Ол әйеліне алтын алқа сатып алды. В) Айман оған жылы лебізін
білдірді.
С) Түнгі ауа салқындай бастады. Д) Күзгі дала сары жапырақтан
көрінбейді.
Е) Бұл мәселе туралы басшылармен ақылдасты.
4. Көп мағынаға ие бола алатын сөзі тап.
Аспанда қалықтаған құстың қанаты анық көрінеді.
А) аспан В) қанат С) құс Д) қалықтау
Е) анық
5. «Полисемия» деген не?
А) дара мағыналы В) мағынасы жоқ С) тура мағына Д) көп
мағыналы Е) ауыспалы мағына
6.Ауыспалы мағынада қолданып тұрған сөзді тап.
А) Қалада өзбек ұлттық мәдени орталығы бар В) Олар ертелі-кеш еңбек етіп
жүр.
С) Адамның ықылас-ниеті жақсы болсын
Д) Оны көрмегелі біршама жылдар өтті.
Е) Көктемде отырғызылған жас шыбықтардың жапырағы шыға бастапты.

7. «Суық хабар» асты сызылған сөз қандай мағына беріп тұр.
А) көптен күткен В) сүйініш С) қайғылы Д) қуаныш
Е)күтпеген

8. Ауыспалы мағынадағы сөзді тап.
А) шалғай ауыл В) ақ қар С) кең сынып Д) жазық дала
Е) құрғақ сөз

9. Ауыспалы мағыналы сөзді тап.
А) Қолындағы малын ермек етіп отыр. В) Кіші інісі мектеп бітіргелі
жатыр
С) Оның әжесі көп ертегі білетін
Д) Мұсаның атасы жалпақ жұртқа танымал болған.
Е) Алыстағы ауылдардың көптеген қиындықтары бар.

Е) Алыстағы ауылдардың көптеген қиындықтары бар.
10. Қай сөйлемде «қара» сөзі ауыспалы мағынада қолданылған?
А) Олар қара тастан үй тұрғызды. В) Біз үйдің іргетасын қара бояумен
боядық.
С) Хат қара сиямен жазылыпты.
Д) Қодар жырда қара күштің иесі ретінде суреттеледі.
Е) Ол бүгін қара костюмін киіпті.

«Омоним», «Антоним» тақырыптары бойынша

1. Омоним бола алмайтын бір ғана мағынада қолданылатын қосымшаны тап.
А) –дай,-дей В) –ды,-ді С) –ма,-ме Д) –дық,-дік
Е) –тау,-теу
2. Омоним бола алатын сөзді тап.
А) қағаз В) кітап С) бет Д) мұқаба
Е) оқулық
3. Асты сызылған сөздердің мағыналық түрлерін көрсет.
Айналайын қарағым , Бетіңе келмес қарағым.
А) Синоним В) антоним С) омоним Д) тура мағына Е)
көп мағына

4.Омонимді тап.
А) Тал түсте далаға шықты. В) Бала бал арасын тамашалады.
С) Жас шақта уақыттың қадірін біл. Д) Ол тартпаның тұтқасын
тартты.
Е) Ол менің бір аптадан бері нан жемегеніме нанбады.
5. Мақалдардан антоним сөздерді тап.
А) Ер мойнында қыл арқан шірімес В) Аңдамай сөйлеген
ауырмай өледі.
С) Ананың көзі балада, баланың көзі далада. Д) Ойнап сөйлесең де ойлап
сөйле.
Е) Көз—қорқақ, қол—батыр.
6. Антонимді тап.
А) Ит арқасы қиянда—таяқ тастам жер В) іші жылу—көз жұму
С) аяқ алысы—қолы жүру Д) табанын жалтырату—қарасын батыру
Е) Ат қою—айдар тағу.
7. Антонимдес сөз тіркесін тап.
А) асқар тау,телегей теңіз В) кең дала,айдын көл
С) денсаулығы жоқ,ақшасы бар
Д) тал түсте, күз мезгілде Е) ала жаздай, қыс бойы
8. Антонимді тап.
А) уақ-түйек,майда-шүйде В) құт-береке, мәз-мейрам
С) бүге-шүге,егжей-тегжей
Д) азын-аулақ, қым-қиғаш Е) Бұрын-соңды, ертелі кеш

9. Антоним сөзді тап.
А) Халық үшін қалтқысыз еңбек ет. В) Бүгінде халық құл,қожа болып
бөлінбейді.
С) Әскер беті қызарып сөйлей алмай қалды. Д) Олар бүгін-ертең келіп
қалар.
Е) Олар жол-жөнекей көп тоқтады.

10. Мағыналары қарама қарсы сөздерді тап.
А) Ол мейрамдарда көрші-қолаңдарды аралап кетеді.
В) Ол баладан бәрін бүге-шүгесіне дейін сұрап алды
С) Соғыстан кейін бұл жердің астан-кестеңі шықты.
Д) Кең зал ығы-жығы
Е) Ол судың ыстық суығына қарамай қотарып салды.

«Синоним», «Сөздің ауыспалы мағынасының көркем әдебиетте қолданылатын
түрлері» тақырыптары бойынша.
1. Синоним емес қатарды көрсет.
А) байсалды,байыпты В) Шалғай,қашық С) сәт,мезет
Д) ағайын,туыс Е) көмескі,ескі
2. «Ауру» сөзінің синонимдік қатарын тап.
А) дауа,шипа,ем В) айна,әйнек, терезе С)
мерез,сырқат,кесел
Д) соқырішек, аққан,қышыма Е) медбике,дәрігер,дәріхана
3. Төмендегі тіркестер қай қатарға жатады?
Қырық пышық,қырғи қабақ
А) синоним В) омоним С) антоним Д) тура мағына Е) ешбіріне
жатпайды.
4. Қай қатар синонимдік қатар бола алмайды?
А) ауыл-аймақ,көрші-қолаң В) бірен-саран, бірлі-жарым
С) анда-санда, оқта-текте Д) аман-есен, сау-саламат
Е) құрбы-құрдас, жора-жолдас
5. Синонимді тап.
А) Таңертең қорадағы екі-үш тұяқты өріске айдап шықты.
В) Ол жазушылық өнерді өте жас кезінен бастады.
С) Күләштің әншілік өнері әлемге әйгілі. Д) Қауіп бар жерде қатер
бар.
Е) Дауылдан кейін тыныштық орнаған.
6.Синоним сөйлемде қай сөйлем мүшесі болып тұр?
Исекең Бекболаттың ер жүектігін ,қайтпас қайсарлығынкөрсететін мысалдар
келтіреді.
А) бастауыш В) анықтауыш С) толықтауыш Д) пысықтауыш
Е) баяндауыш
7. Метафораны тап.
А) Өмірде мақсатсыз ешбір әрекет жоқ.
В) Бұл--әдеби тілдің әсемдігіғана емес,әсерлігі үшін орасан қажет тәсіл.
С) Осы оқиғаға Қуандық мынадай әдемі өлең жазды.
Д) Гималай—көктің кіндігі,Гималай—жердің түндігі.
Е) Қазақстан—республикам менің.
8. Метонимияны тап.
А) Ей,қораз, шақырасың ерте-кеш!
В) Үйі мәз болып қой сойды,сүйіншіге шапқанға.
С) Қап-қара,мөп-мөлдір,тұп-тұнық көзіңді-ай!
Д) Қыңыр болды не керек,--болайын деп болды ма?
Е) Торғын төсін тосады таңға жайып...
9. Синекдоханы тап.
А) Әй,сақал! Бұл арадан Плюшкинге қалай баруға болады?
В) Қымыздай балға ашытқан тәтті қызға,жігіттер, бәріңіз де сұқтанарсыз.
С) Мен—тауда ойнаған қарт марал.
Е) Қайран батырым-ай! Арыстандай ерім едің-ау!
10. Асты сызылған сөздер қандай сөздің орнына жұмсалып тұр?
Оның қорасында бес-алты тұяғы бар.
А) байлық В) аяқ С) мал Д) аң-құс Е)
тауық
«Сөз құрамы»тақырыбы бойынша

1. Біріккен сөзді тап.
А) Талдықорған В) Ашық ауыз С) бес дәптер Д) қоңыр
ала Е) тісін қайрады
2. Дара сөзді тап.
А) тізесін бүкті В) әкімшілік С) бес жүз Д) отыз
бестерге Е) жақсы көру
3. Күрделі сөзді тап.
А) қолын жуды В) миллионның жартысы С) жарақаттану Д) жығылып қала
жаздады Е) Ел отырды
4. Кіріккен сөзді тап.
А) Мөлдір су В) Ақыр заман орнату С) күздігүні Д)
Қазақстан Республикасы
Е) Қабағынан қар жауды.
5. Қысқарған сөзді тап.
А) Көз шырымын алды В) Әлек салды С) Кетіп бара
жатыр
Д) Оқуды үздік оқиды Е) педколледжді бітірді
6. Қысқарған сөзгге қате жалғанған қосымшаны тап.
А) АҚШ-қа В) медбикеге С) ТМД-на Д)
БҰҰ-ны Е) см-ден
7. Екі сыңары да мағынасыз қос сөзді тап.
А) ағалы-інілі В) басқа-басқа С) жекпе-жек Д) оқта-
текте Е) жап-жасыл
.8. Туынды сөзді тап.
А) жазып отыр В) От ала келу С) Жиналысқа қатысу Д) қуыс
мойын Е) Сіздің ойыңыз
9.Қайталама қос сөзді тап.
А) балапандар В) бала-шаға С) анда-санда Д) бетпе-
бет Е) киім-кешек
10. Жұрнақ арқылы жасалған сөзді тап.
А) балалар В) қалалық С) жауырын Д)
қауырсын Е) дауыл

«Қосымша» тақырыбы бойынша

1. Көптік жалғауынсыз көптік ұғым беретін сөзді белгіле.
А) Құм,қымыз В) дәптер,біз С) әркім,өзен Д)
келу,бөкен Е) қазақ, ақын
2. Жай септелу үлгісіндегі сөзді тап.
А) Әділдігі В) Кітабымды С) Сәніңізге Д)
баламның Е) Адасқанның
3. Табыс септік жалғауындағы сөзді тап.
А) барады В) құлды С) асыранды Д) ағызды
Е) оқыған-ды
4. Сөз түрлендіруші жұрнақты тап.
А) кең маңдайлы В) екеуле С) тыңайтқыш Д)
үйшік Е) алма ағаш
5. Қай тіркесте септік жалғауы жасырын тұрған жоқ?
А) Тіл ұстарту В) өнер шашпақ С) Сөзді ұғу Д) ой
байлығы Е) алма ағаш
6. Тәуелдік мағына тудыратын жұрнақты тап.
А) –лар,-лер,-тар В) –ның,-нің,-дың С) –ым,-ім-м Д)
–нікі-дікі, Е) –мын,-сыңдар,-мыз
7. Жіктік жалғауының көпше түрінің I жағын көрсет.
А) Онда кеше барғанбыз. В) Орманға еніп бір-ақ тынықты. С)
Неткен жақсы едің!
Д) Таратып ап кетіңдер анау үйлеріңді. Е) Сен Асанның кіші баласысың
ба?
8. Ортақ тәуелдеу үлгісіндегі сөзді тап.
А) Өлеңім—менің бөбегім В) Байлықтың атасы—еңбек С)
Баламызға доп алдық
Д) Ердің көркі—ел Е) Аталарымның өнегесі
9 Оңаша тәуелдеуді көрсет
А) Дәптер біздікі В) Сендердің жұмыстарың С) Оның өзі

Д) Оларға тапсырылған Е) Мен жазыппын
10 Сөз тудырушы жұрнақты тап.
А) Айтқалы,жаза В) балгер,тарсыл С) көрсе,естір Д)
әкей,еркежан
Е) көрпеше,түйіршік

«Зат есім» тақырыбы бойынша

1. Дара зат есімді тап.
А) тұрғын В) оқу С) тасбақа Д) қиял
Е) ата-ана

2. Күрделе зат есімді тап.
А) зейін В) білгіш С) әдеп-ғұрып Д)
самғау Е) бос

3. Жалпы есімді тап.
А) «Абай жолы» В) Құлагер С) Балқаш Д) «Жас Алаш»
Е) Тау

4. Негізгі зат есімді тап.
А) күнделік В) көркем С) ұлық Д) қол
Е) ұғу

5. Сөйлемдегі зат есім қай сөз табынан жасалып тұр?
Мен кеше күрегімді жоғалтып алдым.
А) сын есім В) зат есім С) үстеу Д)
етістік Е) ар-ұят

6. Деректі зат есімді тап.
А) тас В) шабуыл С) дәулет Д) азап Е)
ар-ұят

7. Дерексіз зат есімді тап.
А) алтыбақан В) жер С) даңқ Д) дария
Е) жусан

8. Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақтарын тап.
А) –лық,-лік В) –жан,-еке С) –ғы,-гі Д)
–ым, -ім Е) –к,-ік

9. Жанама толықтауыш қызыметіндегі зат есімді тап.
А) Олар найманды шүйелемей қоймас.
В) Су ағын,жел соғуын тоқтатып,даланың қайғылы мұңын талай тыңдағаны рас.
С) Еліміздің егемендігі мен тәуелсіздігінің бастауы—желтоқсан
оқиғасы. Д) Ол өзінің ағасына хат жазды.
Е) Ана тілі ғасырлар бойында жасала да,жасара да береді.

10 Жалқы есімі бар сөйлемді тап.
А) Көрісіп амандасқаннан көзімді ала алмадым.
В) Мен сені Алатаудың аясында қарсы аламын.
С) Адам ұлы адамша өмір сүрсін.
Д) Үстінде шетін кестелеген ақ көйлек,қызыл пүліш камзол.
Е) Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол

«Сын есім»тақырыбы бойынша

1. Заттанған сын есімнен жасалған толықтауышты тап.
А) Ілім-дария көл, надандық-сусыз шөл. В) Жаманға сөз айтсаң,ақыл
таппас жауап айтады.
С) Ақымақ бұзуға бар,түзеуге жоқ. Д) Ердің атын еңбек шығарады.
Е) Жаман өз үйінде өзі қонақ.
2. Анықтауыш қызыметін атқарып тұрған қатыстық сын есімді тап.
А) Сәтжанның қабағы қатулы. В) Омар сабақты жақсы оқиды.
С) Қоңыр шашының арасынан бас құйқасы көрінеді.
Д) Бірі—сұлу,бірі—мықты, бірі—жүйрік.
Е) Адам—тастай берік,гүлдей нәзәк жаратылыс.
3. Күрделі сын есімнен жасалған анықтауышты тап.
А) Керегетастың азу-азу ирек-ирек тас биіктеріне күн сәулесі ілінді.
В) Күздің әдемі күні туып келеді. С) Ақшыл бұлттан аспан ашылды.
Д) Зейнеп—көргенді,тәрбиелі қыз.
Е) Жан-жақтан көк шалғынның,жусанның иісі аңқиды.
4. Негізгі сын есімнен жасалған бастауышты тап.
А)Арман—адам қанаты. В) Көрмес—түйені де көрмес.
С) Айла—алтау,ақыл—жетеу Д) Көне сөз—жаңа сөздің
қазығы. Е) Жақсы байқап сөйлер,жаман шайқап сөйлер.
5. Салыстырмалы шырай қатысқан сөйлемді анықта.
А) Әуе тұп-тұнық,жібектей жұмсақ
В) Көкшенің қыр арқасы көкшіл гауһар тас сияқтанып тұр
С) Күнге шағылысқан аппақ қар көзіңді аштырмайды.
Д) Жуас торы ат үріккен жоқ.
Е) Ақкөңіл,өте қарапайым адамдар екен.
6. «Көкпеңбек,аппақ» сөздері қай шырайда қолданылып тұр?
А) жай шырай В) асырмалы шырай С) күшейтпелі шырай

Д) шырайы жоқ Е) салыстырмалы шырай
7. Сапалық сын есімнен жасалған баяндауышты тап.
А) Өнерлі бала сүйкімді. В) Көп сөз—күміс С) Ел
жасымен көрікті
Д) Халық сөзі—қаһарлы. Е) Отан—оттан да ыстық.
8. Туынды сын есімді тап.
А) жылтыр В) биік С) момын Д) кенді
Е) жұмсақ
9. Дара сын есімді тіркесті тап.
А) хош иісті зат В) аппақ қар С) киім тазаланды

Д) көгілдір аспан Е) теп-тегіс жол
10. Негізгі сын есімді тап.
А) түртіншек В) батыл С) шыдамды Д) адам Е)
рухани

«Сан есім» тақырыбы бойынша

1. Күрделі сан есімді тап.
А) мыңдап В) елулерде С) жүз Д) екеу Е)
екі бүтін оннан үш
2. Қай қатардағы сан есімдер арасына дефис қойылмайды?
А) он оннан В) отыз қырықтарда С) екеу үшеу
Д) төрт мың Е) үш төрт

3. Сан есімнің сөйлемде атқаратын негізгі қызметі не?
А) бастауыш В) баяндауыш С) толықтауыш Д) анықтауыш
Е) пысықтауыш
4. Шығыс септігінде тұрып,пысықтауыш болатын сан есім түрі қайсы?
А) есептік В) реттік С) жинақтық Д) бөлшектік
Е) топтау

5. «-ншы» жұрнағы жалғанатын сан есімді тап.
А) екі В) он сегіз С) жиырма алты Д) он
Е) мың
6. Реттік сан есім қай қатарда дұрыс жазылған?
А) X –сынып В) 2004-жылы С) 24-қараша Д) 1-інші үй Е) 3-
алма алды

7. Баяндауыш қызметіндегі сан есімді тап.
А) Той өтті үшеуімізді күрсіндіріп. В) Екі жастың қуанышы
тойланды.
С) Сіз бірінші орынға адамзаттың қара күшін қойдыңыз.
Д) Екеуіне сүйсінумен өтермін. Е) Ән айтатын өнерпаздар—осы
үшеуміз

8. Қай сөйлемде сан есім емлеге сай жазылған?
А) 1845-жылы ұлы Абай дүниеге келген.
В) Жолдастарымның кеткеніне екі үш күн болды.
С) Сағат 6 ға 10 минут қалғанда Азамат пәтерінен шықты.
Д) 30-40-тай адам жиналған екен. Е) Біз 2-еу едік.

9. Есептік сан есім қатысқан сөйлемді тап.
А) Күллі ақыл мен ғалымды тоздыратұғын төрт нәрсе бар.
В) Құрдасының аулына Ұлжан отыз шақты кісімен келген.
С) Арада жыл жарым өтті. Д) Бір үйден он бес-жиырмадан мал өреді
Е) Мен 11-сыныпта оқимын.

10. Сан есім қандай жағдайда пысықтауыш қызметін атқарады.
А) Барыс,жатыс,шығыс,табыс септіктері тұлғасында
В) Заттанып,ілік септік жалғауы тұлғасында
С) Заттанып,атау септік тұлғасында
Д) Жіктеліп не көмекші етістікпен тіркесіп Е) Етістіктің алдында
келіп.

«Есімдік» тақырыбы бойынша

1. Күрделі есімдіктер қатарын тап.
А) күллі,барша,тегіс В) өзім,өзді-өзі, өздеріңіз С)
қашаннан? Қайсысы?
Д) әркім, қайсыбір,ешқашан Е) мынау,осыңыз,соным

2. Пысықтауыш қызметіндегі есімдікті тап.
А) Олар жиналысқа түгел қатысты. В) Мұны ертеңге қалдыруға
болмайды.
С) Оның ағасы ешкімге тиіспейді. Д) Бұлардың ойы іске аспады.
Е) Барлық есті кісілер ертеңін ойлауға тиіс.

3. Жалпылау есімдігі қатысқан сөйлемді тап.
А) Ешкімге тіл қатушы болма. В) Саған тай сатып әперемін.
С) Өзің үлкен,қылығың—бала-шаға.
Д) Еріншектік—күллі дүниедегі өнердің дұшпаны.
Е) Әрбір жинақылықтың түбі—кеніш.

4. Тәуелденген тұлғадағы сілтеу есімдігін тап.
А) кіміңіз? Несі? В) бұнысы,мынауымыз С)
соның,анаған
Д) өздерің,өзіңіз Е) барлығынан,бәрінің

5. Қай қатар есімдіктің бір мағыналық түріне жатпайды?
А) әркім,кейбіреу,әлденеше В) олар,мен,біз С) кім, қашан,
неше
Д) біреу, ешбір,қайсыбір Е) бәрі,түгел,барша

6. Емлеге сай жазылған есімдіктер қатарын тап.
А) Еш уақытта, еш қашан В) әлде кім,әр адам
С) әркім,ешқайда Д) кей ағаң, кей біреу Е) бүгін,еш
теңе

7. Есімдік сөйлемде қандай қызмет атқарып тұр?
Батырлар есімі ешқашан ұмытылмайды.
А) толықтауыш В) баяндауыш С) пысықтауыш
Д) бастауыш Е) анықтауыш

8. Болымсыздық есімдігін көрсет.
А) бірнеше В) саған С) дәнеңе Д) әлдекім Е)
түгел

9. Тұлғасы өзгеріліп септелген есімдікті тап.
А) осынау В) оған С) әрне Д) кейбіреулер Е)
ештеңе

10. Дұрыс септелген есімдікті тап.
А) менге В) сенмен С) сода Д) бұдан Е)
сеннің

«Етістіктің түрлері» тақырыбы бойынша

1. Құранды етістікті тап.
А) уәде бер В) айта бар С) келе сал Д) айтып сал
Е) барып қал

2. Туынды түбір етістікті тап.
А) қараған В) байымайды С) кеспейді Д) қадалды
Е) батырыпты

3. Негізгі түбір етістікті тап.
А) ойлан В) сана С) шақыр Д) тазала Е)
басқар

4. Қай етістік табыс септігіндегі сөз арқылы анықталады?
А) салт В) сабақты С) құранды Д) көмекші
Е) құранды

5. Жеке тұрып сөйлем мүшесі бола алмайтын етістіктің түрін көрсет.
А) салт В) сабақты С) болымсыз Д) көмекші
Е) құранды

6.Болымсыз етістікті тап.
А) Қалам бар (ма) В) Бұл—шығар(ма) С) Сабақтан
қал(ма)
Д) Қызық жарна(ма) Е) Атым Ал(ма)

7. Етістіктің қай түрі іс-әрекеттәң жүзеге аспағанын білдіреді?
А) болымды В) күрделі С) болымсыз Д) негізгі
Е) туынды

8. Болымды етістікті тап.
А) Бет қаратар емес В) Жалған айтып суыспа
С) Енді топтың ішін көрмек емес Д) Жүйрік алысқа шабады.
Е) Енді бұлай істемегейсің.

9.Күрделі етістіктің қатарын белгіле.
А) балтала,ойлан,ақылдас
В) жұлқылады,тарсылдады,ойбайлады
С) жүре бер,әуре-сарсаңға түсті,әперді
Д) көңілден,ағар,үшеуле
Е) жаздыртты,оқытты,сөйлесті.

10Сабақты етістікті тап.
А) Келгеніне қатты қуанып еді.
В) Дала тіршілігі басталғалы тұр.
С) Қаңтардың қақаған қарлы бораны да келіп жетті.
Д) Ғарышкер болғысы келеді.
Е) Тәжірибесін үйретумен келеді.

«Есімше», «Көсемше» тақырыптары бойынша

1. Бұрынғы өткен шақ көсемшенің жұрнағын тап.
А) –қан В) –атын С) –ып Д) –ды Е) –а

2. Қай қосымша жіктелмейді?
А) –атын В) –ғалы С) –ған Д) –ар
Е) –с

3. Ауыспалы өткен шақ жасайтын есімшенің жұрнағы қайсы?
А) –атын В) –ған С) –ар Д) –мақ
Е) –с

4. Көсемшелі сөз тіркесін тап.
А) айтқалы келді В) жазбақ екен С) айтып берді
Д) айта салды Е) жаза тұр

5. Көсемше жұрнақтарының қатарын тап.
А) –ған,-ген,-қан,-кен В) –а,-ып,-ғалы,-й С) –атын,-
етін,-р
Д) –е,-іп,-ар,-ер Е) –с,-атын,-гелі,-п

6. Көсемше тұлғалы етістіктің жіктеліп тұрған түрін тап.
А) келгелі,үйренгелі В) айттым,қалдым С) бітіпті,тозады

Д) табатын,үндемес Е) барған емеспін,келер еді

7. Есімшенің тәуелденген түрін көрсет.
А) аяқта,ұқ В) бұзар,шабар С) егер,ендеше
Д) көргенің,айтарым Е) жазым,басылым

8. Есімшенің қысқарған түрін тап.
А) Көрмес—түйені де көрмес. В) Мен отырман билерше бос мақалдап.
С) Мен келем тау ішінде түнделетіп Д) Алаған қолым береген.
Е) Қазіргі уақытта көреген кісілер аз.

9. Бастауыш қызметін атқарып тұрған есімшені тап.
А) Көп күн өтіп кетті ғой сен кеткелі В) Туған жердей жер
болмас.
С) Ел аралаған сыншы болар. Д) Ат айналып қазығын табар.
Е) Айыратын жаман бар,қосатын жаран бар.

10. Пысықтауыш қызметіндегі көсемшені тап.
А) Абай өзін де,айнала жұртты да тегіс ұмытыпты.
В) Адам сөйлей-сөйлей шешен болады.
С) Тарантас зырлап келеді.
Д) Жанар орнынан тұрып қонақтарды қарсы алды.
Е) Жел басылып қалған екен.

«Етістіктің шақтары»тақырыбы бойынша.

1. Қай сөйлем сөйлеп тұрған уақытқа дейін әрдайым болып тұрған іс-әрекетті
білдіріп тұр?
А) Біз жазда өзенге шомылуға баратынбыз.
В) Мен сабаққа дайындалдым. С) Олар ертең балық аулауға бармақшы.
Д) Ол үйде жалғыз отыр Е) Ол ертең келеді.

2. Баяндауышы мақсатты келер шақ тұлғасындағы етістіктен жасалған сөйлемді
көрсет.
А) Ертең ол да Қарқаралыға жүрмек.
В) Түн ортасында аттарды жемдеп алармыз. С) Кешке алтыбақан құрамыз.
Д) Олардың ақылдылығына ,білімділігіне піріндей сенеді.
Е) Көрмес—түйені де көрмес.

3. Сөйлеп тұрған кезде болып жатқан іс-әрекетті тап.
А) Марат маған айтып тұрды. В) Олар сенің кітабыңды кеше сыныпта алып
жүрген. С) Ол екі бұрын қалаға бара жатқан.
Д) Салтанат сабақ түсіндіріп тұр. Е) Мақсатым—тіл ұстартып,өнер
шашпақ.

4. Баяндауышы ауыспалы келер шақ тұлғасындағы етістіктен жасалған сөйлемді
тап.
А) Ертең ол да Қарқаралыға жүрмек.
В) Түн ортасында аттарды жемдеп алармыз. С) Кешке алтыбақан құрамыз.
Д) Олардың ақылдылығына ,білімділігіне піріндей сенеді
Е) Атасы бәрін түсінетін.

5. Күрделі нақ осы шақты тап.
А) айтып тұрды В) алып жүрген С) бара жатыр еді
Д) оқымай жүр Е) Сурет салып отырмақшы

6. Етістіктің болжалды келер шақ түрін тап.
А) сөйледі В) сөйлеген С) сөйлер Д) сөйлейді
Е) сөйлеп отыр
7. Етістіктің жедел өткен шақ түрін көрсет.
А) жеткізер В) жеткізген С) жеткізетін Д) жеткізеді
Е) жеткізді
8. Ауыспалы өткен шақ тұлғасындағы сөзді тап.
А) Қадірледі В) қадірлейтін С) қадірлеген емес
Д) қадірлейді Е) қадірлепті.
9. Қалып етістігін тап.
А) жүр В) е С) ет Д) де Е) кел
10. Бұрынғы өткен шақта тұрған сөзді тап.
А) танысқан екен В) танысты С) танып тұрмын
Д) таниды Е) танитынмын

«Етістіктің райлары» тақырыбы бойынша

1. Шартты райлы етістікті тап.
А) Бір көрсем,арманым болмас еді. В) Содан кейін мені бір сына.
С) Өзің білесің,біз момақан шаруамыз.
Д) Теңді шештірме,үйге де әбігер болма.
Е) Тамақ жегім келмей тұрғаны.

2. Қай сөйлемде бұйрық рай қолданып тұр?
А) Оның қазақ тілін үйренгісі келеді. В) Осы сұрақтың жауабын
түсіндіріңіздер
С) Менің дәптерімді табыңдар. Д) Олар үйге ертерек жетсін.
Е) Күн жылы болса,тауға шығамыз.

3.Шартты райлы етістікті тап.
А) Бір түрлі ұйықтағым келіп тұрғаны. В) Үйге тезірек келсейші
С) Осы сұраққа жауап берсеңіз екен. Д) Қазір демалыс болса ғой!
Е) Жазсам,бітіріп тастаймын.

4. Қалау райды тап.
А) Тез жазып бітір В) Бүгін бізге келерсің С) Үйге ертерек
барса игі еді.
Д) Жазса,тез бітіреді. Е) Оған айт,үйге тез жетсін.

5. Бұйрық райдың 3-жағын тап.
А) табыңдар В) түсініңіздер С) үйренгісі келеді
Д) жетсін Е) ұнатты.

6. Үш шақтың бірінде қолданылып, сөйлеушінің шындыққа қатысты баяндауы
райдың қай түріне тән?
А( шартты рай В) ашық рай С) ешбірі Д) қалау рай
Е( бұйрық рай

7. Қалау райлы етістікті тап.
А) толқыса В) алса игі еді С) оқысаңыз Д) айтсаңшы
Е) көрген

8. Қалау райдың қосымша жасалу жолын тап.
А) –ғай,-қай В) –мақ,-бақ С) –са,-се Д)
–сын,сін Е) –ған,қан

9. Шартты райды тап.
А) Қазір әкем келсе ғой! В) Бүгін үйге келсеңізші.
С) Тезірек жазып болсай. Д) Келгісі келсе,келсін.
Е) Қап,сонда айтсамшы.
10. Қалау,ниет сияқты ойды білдіретін бұйрық райды тап.
А) Тезірек болсайшы! В) Кел,балалар,оқылық!
С) Айтып болдыңыз ба? Д) Түсте асханаға барайын.
Е) Маған көмектесіңізші.
«Етіс», «Тұйық етістік тақырыптары бойынша»

1. Қай етістің жұрнағы салт етістікті сабақтыға айналдырады?
А) өзгелік В) өздік С) ырықсыз Д) ортақ Е)
ешбірі

2. Бірыңғай етіс жұрнақтарын тап.
А) –ар,-ып,-ыр В) –т,-с,-л С) –а,-е,-й Д) –ғыз,-
ған,-ғалы
Е) –р,-с,-п

3. Қай етісте іс-қимыл өздігінен орындалғандай болады?
А) ортақ В) өздік С) өзгелік Д) ырықсыз Е)
ешбірі

4. Өзгелік етістің жұрнағын тап.
А) –ын,-ін,-н В) –ыл,-іл,-л С) –ыс,-іс,-с
Д) –дыр,-гіз,-т Е) –ған,-ар,-с

5.Емлеге сай жазылған тұйық етістікті тап.
А) тасыу В) кепу С) жуу Д) жайу
Е) суыу

6. Дұрыс жазылған етістікті тап.
А) жуыу В) байыу С) кею Д) сыйу Е)
төку

7. Ырықсыз етіс қатысқан сөйлемді тап.
А) Алғысын жаудырды. В) Қасиетті туған жерді көркейт.
С) Дұрыс қанаттанған түзу ұшар Д) Жиналыс өткізілді.
Е) Тайынбаған тауды жығады.

8. Қимылдың атын білдіретін,шақпен,жақпен байланысты болмайтын етістіктің
тұлғасын көрсет.
А) Тұйық етістік В) Сабақты етістік С) құранды етістік
Д) Көмекші етістік Е) Болымды етістік

9. Етіс нені білдіреді?
А) Сөйлеп тұрған сәтке қатысты қимылдың өту кезеңін білдіреді.
В) Іс-әрекеттің орындаушыға,қимыл иесіне қатысын айқындайды.
С) Сөйлеушінің сөзі арқылы қимылдың шындыққа қатысын білдіреді.
Д) Шақпен,жақпен байланысты болмай,қимыл іс-әрекеттің атын білдіреді.
Е) Әрі есім,әрі етістік мәнінде жұмсалатын етістіктің ерекше түрі.

10. Бастауыш қызметіндегі тұйық етістікті тап.
А) Үлкенге—құрмет,кішіге—ізет. В) Арақты сатпау керек.
С) Темекі шегу денсаулыққа зиян Д) Нанды жерге тастауға
болмайды.
Е) Сауысқанның тамағы шоқуменен табылған.

«Үстеу» тақырыбы бойынша.

1. Күрделі үстеуді тап.
А) бүгін келдім В) кеше бардым С) әрең көтердім
Д) балаша сайрады Е) шикілей әкелді.

2. Мезгіл үстеуін көрсет.
А) өте үлкен екен В) ілгері жүрді. С) әрең
ұйықтады.
Д) Қыруар жұмыс істедік Е) Бүрсігүні аттанды.

3. Мекен үстеуін тап.
А) Алға қадам басты. В) Әрең-әрең бара жатты.
С) Қасақана істеген. Д) Амалсыздан үйіне жүрді.
Е) Қолма-қол тапсырды.

4. Мақсат үстеуін тап.
А) әлгінде,емін-еркін В) орасан,әжептеуір С)
жорта,әдейі
Д) тысқары,мұнда Е) Амалсыздан,бекерге

5. «тым,ең,кілең» үстеулері үстеудің қай түріне жатады?
А) мекен үстеуі В) мезгіл үстеуі С) күшейткіш үстеуі
Д) мақсат үстеуі Е) себеп-салдар үстеуі

6. Септік жалғауларының түбірге сіңісіп,көнеленуі арқылы жасалған туынды
үстеулерді тап.
А) сұңқардайын,осылай В) биыл,соншалық С) әрең-
әрең,қыстай
Д) жаздыгүні,күн ұзаққа Е) қапыда,текке

7. Пысықтауыш қызметін атқарып тұрған сын-қимыл үстеуін тап.
А) Поездан әдейі түсіп қалдым. В) Күндіз де,түнде ол
Барластың қасынан шықпайды. С) Соншама қандай қуаныш?!
Д) Жоғарыдан бетіме бірдеме тарс ете түсті.
Е) Ыза кернеп зорға тұрмын.

8. «қалай қарай?» сұрағы қай үстеуге тән.
А) мақсат В) мезгіл С) мекен Д) сын-қимыл
Е) мөлшер

9. Туынды үстеудің жұрнағын тап.
А) –дай В) –даған С) –ың Д) –ғыр
Е) –дық

10. Мөлшер үстеудің сұрағын тап.
А) қашаннан? В) қаншама? С) қайдан?
Д) кімше? Е) қандай?

«Еліктеу сөз», «Одағай» тақырыптары бойынша

1. Одағайға тән ерекшелікті тап.
А) Басқа сөздермен байланысқа түспейді.
В) Сөз бен сөзді байланыстырады.
С) Қимыл,іс-әректтің белгісін білдіреді.
Д) Заттардың қозғалысын,күйін көру арқылы бейнелейді.
Е) Өзінен бұрын тұрған сөзді айқындайды, дәлелдейді.

2. Күрделі еліктеу сөз қатысқан сөйлемді тап.
А) –Сауға,--деді саңқ етіп.
В) Қараторғай көк аспанды матадай дар еткізіп, қақ айырғандай құлдилады.
С) Тар бөлменің іші бұрқ етіп,шаң-тозаңға толып кетті.
Д) Шаңқ еткен мылтық түтіннің ішінде Ұрқия да,қабан да көрінбей кетті.
Е) Сайдағы ауыл жақтан көп иттің арс-ұрс,шәу-шәу етіп үргені естіледі.

3. Баяндауыш қызметін атқарып тұрған еліктеуішті тап.
А) Үрінді қарды борт—борт басысып қос аттылы Бүркітті бауырын өрлеген.
В) Сейіт күтпеген сөзге селк етті.
С) Су түбінде малта тастар жалтырап,су сылдыр-сылдыр етеді.
Д) Алаң да алаң,алаң жұрт,ақала ордам қонған жұрт.
Е) Аулада асық ойнаған балалардан басқа селт еткен жан жоқ.

4. Шақыру одағайын тап.
А) ойпырмай В) түу С) шөре-шөре Д) беу Е)
тәйт

5. Көңіл-күй одағайын тап.
А) тек В) мәссаған С) құрау-құрау Д) айт
Е) қош-қош

6. Еліктеу сөздің қандай қызмет атқарып тұрғанын анықта.
Қашан үйге жеткенше,артына жалтақ-жалтақ қарайды.
А) баяндауыш В) толықтауыш С) анықтауыш
Д) бастауыш Е) пысықтауыш

7. Бейнелеуіш сөзді тап.
А) тарс В) сыңғыр С) жалт-жұлт Д) арс-арс Е)
шаңқ
8. Өкіну мәнін білдіретін одағай қайсысы?
А) уау В) әйда С) моһ-моһ Д) әттең
Е) қане
9. Туынды еліктеу сөз жасайтын жұрнақты тап.
А) –ын,-ін,-н,-ыл,-іл В) –аң,-ең,-ың,-ің,-ң
С) –ыс,-іс,-с,-ым,-м Д) –ғы,-гі,-қы,-кі,-к Е) –ыра,-
іре,-ғыр,-гір
10. Жекіру одағайын тап.
А) көс В) шіркін-ай С) уһ Д) пәлі Е)
Жә

«Шылау» тақырыбы бойынша

1. Қай сөзде «-ды» нақтылау мәнді демеулік шылау болып тұр?
А) Қараған(ды) жер В) Ол көргенін айтқан(ды)
С) Бала қаз(ды) қуды. Д) Әуелі қатты қысыл(ды)
Е) Бар(ды) бағалай біл.
2. «Оның кітабы соғыс туралы ма екен?» -сөйлемінде қандай шылаулар
қатысқан?
А) жалғаулық-демеулік В) септеулік-демеулік
Д) жалғаулық-септеулік Д) демеулік-септеулік Е)
септеулік-жалғаулық
3. Нақтылау мәнді демеулікті тап.
А) ма,ме,ба,бе В) –ақ,-ау,-ай,да С) –ды,-
ді,ғой,қой
Д) түгіл,тұрсын,тұрмақ Е) ғана,-мыс,-міс
4. Бірыңғай септеулік шылаулар қатарын көрсет.
А) әрі,бері,гөрі В) не,я,да С) –ды,-мыс,-ау
Д) мен,бен,пен Е) қой,ғана,ше
5. Шылауға тән емес ерекшелікті тап.
А) Толық лексикалық мағынасы болмайды. В) Түрленбейді.
С) Адамның әр түрлі көңіл-күйін білдіреді. Д) Сөйлем мүшесі бола
алмайды
Е) Сөзді байланыстырады,не сөзге қосымша мән үстейді.
6. Күшейткіш демеулікті тап.
А) Оның сөзінен өкініш те,ыза да сезіледі.
В) Біз де естіп,қуанып жатырмыз. С) Жайдақ суды ит те,құс та
жалайды.
Д) Айып менде екені рас. Е) Екі-үш күнде әзер жеттік.
7. Шектеу демеулігін тап.
А) Бұрын бір шал болыпты-мыс. В) Ол үйіне ерте келген-ді.
С) Қоңырау соғылып қалса ше? Д) Ол түгіл мені таныған жоқ.
Е) Мен-ақ сабаққа бармадым.
8. Ыңғайластық жалғаулықты тап.
А) Бұдан әрі оның тыңдауға шамасы келмеді.
В) Ол тәрбиелі әрі жігерлі. С) Ол Маратқа да алма берді.
Д) Тек кейде бұршақ жауады. Е) Сол сияқты балалар өте көп.
9. Себеп-салдар шылауды тап.
А) Бүгін ерте келдік,бірақ жарыстан қалып қойдық.
В) Ол кеше көп ойнаған,сондықтан бүгін демалды.
С) Олар біресе ойнайды,біресе отырады.
Д) Біз кешке сабақ оқимыз және тамақ жейміз.
Е) Олар не бүгін келеді,не ертең келеді.
10. Қай сөйлемде үш түрлі шылау қатысқан?
А) Марат та,Сәкен де сабақта жоқ. В) Ертеңге дейін барып қалармын.
С) Олар туралы бұдан кейін де еститін шығармыз.
Д) Қызым, сабаққа дейін тамағыңды ішпедің бе?
Е) Қыста қар жаумаса ше?

«Сөздердің байланысу тәсілдері мен түрлері» тақырыптары бойынша.

1. Сөздердің септеулік шылау арқылы байланысын тап.
А) Ел арасына сыйлы В) Ұлттық ойын ойнайды
С) Ақылды сөз айтылды. Д) Жыл сайын толықты Е) Өмірдің мәнін
түсінді.

2. Сөздердің орын тәртібі арқылы байланысын тап.
А) Желмаяға міну В) Өмір үшін күресті С)
Өмірдің мәнін түсінді
Д) Ашық аспан Е) Ғылымды игеру

3. Матасуды тап.
А) Төребек үйі В) Ашынған әйел С) Күн сайын күтті
Д) Жайын айтты Е) Өзі келді

4. Меңгеру арқылы байланысып тұрған тіркесті тап.
А) Шарықтап тұр. В) Балаға қара С) Оқушының жабдығы

Д) Тоқымы белбеу Е) Қызық кітап.

5. Қабысуды тап.
А) үйінің қасына жетті. В) Халықпен бірге жасайды
С) қара торы бала Д) дүниенің өзгерісі Е) қиыннан
қиыстыру

6. Жанасуды тап.
А) жұп-жұқа бөліну В)ғалымдардың пікірі С) бірте-
бірте ашылды.
Д) алма алдырыпты Е) ешкімге соқтықпау

7. Байланысу түрлеріне қатысты талдаудың қайсысы дұрыс емес?
А) Тоғыз адам—қабысу В) Оқуға лайық—меңгеру С) кең
бөлме—жанасу
Д) Біздің Жамбыл—матасу Е) Хат жазу—меңгеру

8.Бастауыш пен баяндауыштың байланысу түрі қалай аталады?
А) қиысу В) меңгеру С) матасу Д)
қабысу Е) жанасу

9. Сөздердің жалғау арқылы байланысын тап.
А) Ерекше мінез В) Ол сұрасын С) Әзер жетті

Д) Әлді адам Е) Отан үшін аянба.

10. Интонация арқылы байланысты тап.
А) Өнер қуу В) Ақ қайың С) Өмірді сүю
Д) Сенімді ақта Е) Бұл—жігіт

«Сөз тіркесі» тақырыбы бойынша

1. Қай қатарда тұрақты тіркес бағыныңқы сыңарда тұр?
А) Айтқаның есімнен шығып кетті. В) Дұшпанның салы суға кетті.
С) Науқастың беті бері қарады. Д) Көзіне көк шыбын үймелейтінін
айтып салды. Е) Бізге тісін қайрап жүр.

2. Сөз тіркесінің белгісі қайсы?
А) Зат,құбылыстың атауы болу керек.
В) Толық мағыналы ең кемі 2 сөз болуы керек.
С) Зат есімнің қосарлы сыны ретінде жұмсалады.
Д) Сөз мағынасын басқа сөзбен дәлеледеп түсіндіреді.
Е) Синтаксистік қызметі бірдей сөздерден құралады.

3. Бірыңғай есімді сөз тіркесін тап.
А) Үлкен үй, үйді көру В) Жолдасын шақыру,менің үйім
С) Сабаққа дайындалу,жаттап алу Д) Сыйлық алу,үздік оқушы
Е) Мөлдір су,оқуға ынталы

4. Анықтауыштық қатынастағы сөз тіркесін тап.
А) Бұлардың жағдайлары В) Балуанмен күресті
С) Ғалымды көрсеңіз Д) Ғалымнан басқа Е) Асығып
сөйледі.

5. Басыңқы сыңары етістіктен болған сөз тіркесін тап.
А) Суыққа шыдамады В) Белгілі кісі С) жақсы
оқиды
Д) түрлі бұйымдар Е) қиын есеп
6. Етістікті тіркесті тап.
А) Өнерлінің ырысы В) Іске шебер С) Асқарда
бесеу
Д) Елді қорғау Е) Ізгі сөз
7. Төменде берілген сөздер қалай аталады.
Айтарым—осы
А) Есімді сөз тіркесі В) етістікті сөз тіркесі
С) тұрақты тіркес Д) еркін тіркес Е) сөйлем
8. Сөз тіркесін тап.
А) өгіз аяң В) бара жатыр С) жүз он бес Д)
бірінші үй
Е) қара торы
9. Қай тіркестің бағыныңқы сыңары «қалай?» сұрағына жауап береді?
А) бұл жерде В) жасыл қала С) бес бала
Д) тез кел Е) айтып болды.
10. «Кітабыңызды оқығым келеді» тіркесіндегі басыңқыны қай қатарға
жатқызымыз?
А) ырықсыз етіс В) Есімше С) Тұйық етістік
Д) Қалау райлы етістік Е) Көсемше

« Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай түрлері» тақырыбы бойынша

1. Хабарлы сөйлемді тап.
А) Ал сосын В) Ойсыздарға қосылма С) Неге бұғасың
Д) Қайдағы жау Е) Жел де жоқ

2. Сұрау есімдігі арқылы жаслған сұраулы сөйлемді тап.
А) Қар жауса ше? В) Балам,аманбысың? С) Бұл сен бе?
Д) Жағдай қалай? Е) Мынау сен шығарсың?

3. Бұйрықты сөйлемді тап.
А) Егіс көлемін ұлғайт. В) Тіл қандай С) Сен енді бала
емессің
Д) Ал Жамал ше Е) Бұл—тарихи жер

4. Адамның түрлі көңіл-күйін білдіретін сөйлем қалай аталады?
А) лепті В) сұраулы С) хабарлы Д) бұйрықты
Е) атаулы

5. Сұраулы сөйлемді тап.
А) Қарағым,тоқтай тұршы В) Пай-пай,шабысының қаттысын-ай
С) Сен жазып келген шығарсың. Д) Дала айдай жарық
Е) Мектептің кең залы.

6. Одағай сөйлем қатысқан лепті сөйлемді тап.
А) Ойпырым-ай,балаңның мінезі қандай жаман еді.
В) Көрсетпе көз жасыңды. С) Жүр,жарысайық
Д) Балам,жөніңді айтшы Е) Амал нешік,пешенеме жазғаны осы болды.

7. Сұраулық шылау арқылы жасалған сұраулы сөйлемді тап.
А) Ол кісі қайда тұрады. В) Неге үндемейсіз,әже,барамыз ба?
С) Ол жерге неге отырасың. Д) Ойбай,сен былай тұр Е)
Мен күні бойы жұмыста болдым ғой.
8. Бұйрықты сөйлемді тап.
А) Сен менен аулақ жүр В) Біреу көп үшін,көп біреу үшін.
С) Жеріміз біздің неткен бай. Д) Сүйіндік жігіттері он шақты
күнде Омбыға келіп қалды. Е) Қазір қай жерде тұрасыз.
9. Тыныс белгісі дұрыс қойылған сөйлемді тап.
А) Жарайсың,қалқам?! В) Енді мені ұрайын деп пе едің?!
С) –Ешкімге сенуші болма,--деп айқайлады.
Д) –Рас па! –деп бажырая қарады. Е) Тәйт. Тыныш отыр
10. Дауыс ырғағы арқылы жасалған лепті сөйлемді тап.
А) –Жасасын,Қазақстан! В) –Жолдастар,тынышталыңыздар!
С) –Мынау дегенің әдемі ғой! Д) –Шіркін,орманның таза ауасын-
ай!
Е) –Бәрекелді! Бәрекелді! Жарадың,қалқам!
« Жай сөйлемнің түрлері» тақырыбы бойынша

1. Қайсысыжақсыз сөйлемнің жасалу жолына жатпайды?
А) –ғы,-гі,-қы,-кі тұлғалы қалау райлы етістік
В) Құрамында бастауыш тұлғалы сөзі бар идиомалар
С) Атау немесе барыс септігіндегі тұйық етістіктен соң «керек», «мүмкін»
сөздерінің тіркесуі Д) Баяндауышы зат есімнен басталады.
Е) Барыс септігіндегі тұйық етістіктен соң «бол», «жара», «тура», «кел»
көмекші етістіктерінің тіркесіп келуі.

2Жақсыз сөйлемді тап.
А) Бүгін емтиханға дайындалу керек.
В) Жартастың басынан қарауытқан бір нәрселер көрінеді.
С) Ойнап сөйлесең де,ойлап сөйле. Д) Ауыл маңы тып-тыныш
Е) Оқу—білім бұлағы

3. Жақты сөйлемді тап.
А) Сенің балмұздақ жегің келе ме? В) Оның айтқандарын түсініп
болмайды
С) Бұл оқиғаны енді айтпасқа болмайды Д) Оның үрейден төбе шашы тік
тұрды.
Е) Ертең сабаққа келесің бе?
4. Жалаң сөйлем дегеніміз не?
А) Бастауыш пен баяндауыштан ғана құралған сөйлем.
В) Тұрлаулы мүшелерімен қатар,тұрлаусыз мүшелері де бар сөйлем
С) Мазмұны толық берілген сөйлем. Д) Бастауышы жоқ сөйлем
Е) Бастауышы әрдайым жасырын тұратын сөйлем
5. Жайылма сөйлемді тап.
А) Мен барамын. В) Айдала С) Ол—сері жігіт
Д) Үй жап-жарық Е) Сендер қараңдар
6. Қай сөйлем түрі екеуара сөйлескенде жиі қолданылады?
А) Толымсыз сөйлем В) жақсыз сөйлем С) жалаң сөйлем
Д) атаулы сөйлем Е) жайылма сөйлем
7. «Кең зал.Құжынаған халық.» -қандай сөйлем?
А) Жақты сөйлем В) жақсыз сөйлем С) жайылма сөйлем
Д) атаулы сөйлем Е) Толымды сөйлем
8. Бастауышы жасырын тұрған сөйлем қалай аталады?
А) жалаң В) жайылма С) жақты Д) жақсыз
Е) толымды
9. Тұрлаусыз мүшелердің болу-болмауына қарай жай сөйлемдер қалай бөлінеді?
А) жақты,жақсыз В) атаулы С) толымды,толымсыз
Д) жалаң,жайылма Е) жай,құрмалас
10.Жалаң сөйлемге жетпей тұрған сөзді көп нүктенің орнына қойыңыз.
«........оқып шықсын».
А) тез В) ол С) оған Д) сенімен Е)
қайратпен

«Сөйлем мүшелері-1» тақырыбы бойынша

1. 1.Сілтеу есімдігінен жасалған баяндауышты тап.
2. А) Біз үшеуміз мәселені дұрыс шештік деп ойлаймыз
3. В) Ақ бесті қара қасқадан сытылып шықты.
4. С) Мен өзім де сізден осыны сұрағалы отыр едім.
5. Д) Ауылдың маңы—терең сай Е) Сұрап отырғаны—осы
6.
7. 2. Бірыңғай толықтауыш қатысқан сөйлемді тап.
8. А) Оның бос сөзді сүймейтін,жақтырмайтын мінезі бар.
9. В) Шәкенді,Баймағамбетті,Ерболды бұл сөз күлдірді
10. С) Жиренше Абаймен көп сөйлесті,ұзақ ақылдасты.
11. Д) Көп сөз—көмір, аз сөз—алтын. Е) Еріншектің ертеңі бітпес.
12.
3. Күрделі сан есімнен жасалған баяндауышты тап.
А) Осы араға жиналғанымыз жетеу В)Жиналысқа келгендері—он-ақ
адам
С) Жеті жердегі жеті—қырық тоғыз Д) Оның жасы жирмада
Е) Оның қасиетті саны –бес

4. Себеп пысықтауышты тап.
А) Батпаған ай батыстан қарап тұрды.
В) Кешеден бері сақтаған нанды жеп отырмын. С) Бала кітап алғалы
келіпті
Д) Сен мұнда ойнауға келген жоқсың,білім алуға келдің.
Е) Ол табанда ақшасын өндіріп алды.

5. Қашанғы?қайдағы?-қай сөйлем мүшесінің сұрақтары?
А) пысықтауыш В) анықтауыш С) бастауыш
Д) толықтауыш Е) баяндауыш
6. Сөйлем құрауға негіз болатын сөйлем мүшесін тап.
А) баяндауыш В) анықтауыш С) пысықтауыш
Д) толықтауыш Е) айқындауыш
7. Бірыңғай анықтауышты тап.
А) Далада қызыл-сары гүлдер жайқалып тұр.
В) Шаршаған кішкентай боталар артта қалып қойды.
С) Біз таудың ең биік шыңына шықтық.
Д) Оның әкесі—кең жауырынды,ұзын бойлы кісі.
Е) Мария Бәкенді де,оның ағасын да үйіне алып жүрді
8. Мезгіл пысықтауышты тап.
А) Ер жолдасы—тәуекел. В) Олар Абаймен біресе жарысады,біресе
қалжыңдасады
С) Олар екі күннен кейін келіп қалар.
Д) Жұрт Дәметкеннің қылығына әрі сүйсінді,әрі аяды.
Е) Ауыл жастары бұндай нәрселерге қызықпайды.
9. Асты сызылған сөздердің қайсысы өзгелерінен басқа қызметте жұмсалып
тұр?
А) Жақсы сөз-жарым ырыс В) Ол қазақша жақсы сөйлейді.
С) Оның жақсы іске жаны жолдас
Д) Ол көршілерімен жақсы қарым-қатынас орнатқан.
Е) Ол жақсыкиімдерді таңдап алды.
10. Қай сөйлемде іс-қимылдың мезгілін білдіретін сөз бар.?
А) Марат бұл жерге екі рет келді. В) Ат баспаймын деген жерін екі
басады
С) Олар бұл жерге екіде келді. Д) Олар сыныпқа екі-екіден кірді.
Е) Ол алманың екеуін алды.

«Сөйлем мүшелері-2» тақырыбы бойынша

1. Сөйлем мүшесіне талданатын сөзді тап.
А) сондықтан В) меніңше С) әрине Д) керісінше
Е) балам
2. Бірыңғай мүшелерді байланыстыратын ыңғайластық жалғаулық шылаулар
қайсы?
А) та,не,немесе В) және, мен,әрі С) бен,я,яки
Д) мен,бірақ,алайда
Е) ма,ме,ше
3. Бірыңғай мүшелерді байланыстыру үшін қандай жалғаулық шылау қолдану
керек?
Ол....биік,....аласа,....қатал,.....жұмсақ мінезді еді.
А) бірақ В) және С) немесе Д) да
Е) бірде
4. Тыныс белгісі дұрыс қойылған сөйлемді тап.
А) Бұл не деген үлкен қала. В) Ауа райы қандай тамаша?
С) Тыңда,дала,Жамбылды. Д) Бұл өңірде,әсіресе Алатау маңында
тарихи
ескерткіш көп.
Е) Бәрекелді,балам,осы бетіңнен тайынба!
5.Берілген сөйлемдерден оңашаланған айқындауышты тап.
А) Ауыр жол ерді сынайды. В) Менің жеңгем—Қалиса
С) Адам баласына адам баласының бәрі—дос .
Д) Бала кезімізде Абайдың көп өлеңін жатқа білетінбіз.
Е) Жазда,демалыс кезінде,балық аулауға барамыз.
6. Қай сөйлемде барлық сөздер сөйлем мүшесіне талданады?
А) Меніңше,осы істегеніміз дұрыс емес. В) Жасеке,жоғары шығыңыз!
С) Бәрекелді,қарағым,өркенің өссін! Д) Дала суық,қараңғы.
Е) Е,бәсе,сенің бүйтпейтініңді біліп едім.
7. Айқындауыш мүше қатысып тұрған сөйлемді тап.
А) Біз,жастар,еңбекте,оқуда алда болуымыз керек.
В) Содан бері бір қыс,екі жаз өтті. С) Айқыз ірілеу бір тасқа
келіп,отыра кетті.
Д) Мүйізінен ұстады да,сол қалпы қатты да қалды.
Е) Ұжым тамаша табыстарға жетіп келді.
8. Қыстырма сөз қолданылған жай сөйлемдерді тап.
А) Ойбай,Жақа,ол Жоламанның дүмпуі ғой.
В) Шынында да, халіміз онша мәз емес. С) Жігіттер,ойын арзан,күлкі
қымбат.
Д) Толғауы тоқсан қызыл тіл,сайраймын десең,өзің біл.
Е) Қарағым,дұғагөйім,қамқор анам!
9. Жалпылауыш сөздердің анықтамасы қайсы?
А) Бірыңғай мүшелерден бөлініп айтылады,жеке сөйлем мүшесі болады.
В) Бірыңғай мүшелердің мағынасын нақтылап тұрады.
С) Сөйлем мүшесіне талданбайтын сөйлем.
Д) Бірыңғай мүшелерден тыс жүретін сөздер
Е) Бірыңғай мүшелермен қызметтес болып,оған жинақтау мағынасын қосатын
сөздер.
10. Кею мағынасында қолданылған одағайды тап.
А) Па,жігіт-ақ екен! В) Әй,көзіңе қара! С) А,мен
кешіккен екенмін ғой.
Д) Япырай,-деп ойлады ақырында. Е) Құр-құр...-десті қора ішінен
екі дауыс.

«Төл сөз.Автор сөзі.Төлеу сөз» тақырыптары бойынша.

1. Төл сөзді сөйлемді тап.
А) Сен дегенде сөз барма? В) Әй дер әже,қой дер қожа жоқ.
С) Балалардың соңғы ермегі—«Ақсүйек», «Соқыртеке».
Д) «Осы күні сол ара жайнаған қызыл гүл»,-дейді.
Е) Саутты болу дегеніміз-дұрыс жазып,дұрыс сөйлеу.
2. Төл сөзді сөйлемді тап.
А) Туған жер—алтын бесік.
В) –Білмеске сөзің қор боп кетер,-деген М.Дулатұлы.
С) Бала жігіт бұйрықты екі етпейді Д) Бұл-ойланатын нерсе. Е) Әркім-
әуелі өз аулының баласы.
3. Төлеу сөзді тап.
А) Бүгін жылқышыларға да бірдеме болған сияқты. В) Жұман отыратын жерге
бір әулие келіпті.
С) Үйге кіре бере қара саба жарылып кетті. Д) «Білмегенді
біле бер»,-дейді Шәкәрім.
Е) Әжем үйге кіріп,малдың өрістен қайтқанын айтты.
4.Айжан: «Менің үйім алыс еді,ертерек қайтайын»,-деді.Қай жауап толымды
және дұрыс?
А) Айжан өзінің үйінің алыс екенін айтты.
В) Айжан өзінің үйінің алыс екенін және ертерек қайту керекекенін айтты.
С) Айжан ертерек қайту керектігін айтты. Д) Үйіне қайту керектігін
Айжан айтты.
Е) Айжан айтты үйге қайтамын деп.
5.Тыныс белгілері дұрыс қойылған төл сөзді тап.
А) Ол: «Арман қалыңыз қалай»?-деді. В) Ол, «Арман, қалыңыз қалай?-
деді.
С) Ол: «Арман, қалыңыз қалай?»-деді. Д) Ол: «Арман қалыңыз қалай?»-
деді.
Е) Ол: «--Арман, қалыңыз, қалай?»-деді.
6. Сұрау есімдігі қатысқан төл сөз төлеу сөзде қандай өзгіріске түседі?
А) Төлеу сөзде сұрау есімдігі түсіп қалады.
В) Сөйлем мазмұнына қарай басқа сөз табына ауысады.
С) –ма,-ме шылауға айналады. Д) сұраулық шылауға айналады.
Е) Сұрау есімдігі сол күйінде сақталады.
7. Төл сөздің тыныс белгілері қай қатарда дұрыс қойылмаған?
А) –Неге қорқады?—дейсіз ғой. В) –Көкпардан қалайша болады?—дейсіз
ғой.
С) –Жұрт қалай таратады екен,--деді. Д) –Соғымның сирағы
кесіле ме?-деді,анау екеуі.
Е) –Қап,әттеген-ай!-деді анау екеуінің біреуі.
8.Төлеу сөздің баяндауышы етістің бұйрық райынанболса,төлеу сөзде қандай
өзгеріске ұшырайды?
А) тұйық етістікке айналып,оған барыс,табыс септік жалғауы,немесе туралы
жөнінде,жайында шылыулары мен «керек» сөзінің бірі қосылып айтылады.
В) Өзгеріске түспейді. С) Есім сөздерге айналады. Д)
Есімше жұрнағы жалғанады.
Е) жедел өткен шақ жұрнағы жалғанады.
9.Төл сөздің баяндауышы етістіктің ашық райынан болған жағдайда төлеу сөзде
бұл сөз қалай өзгереді?
А) Тұйық етістікке айналады В) сол қалпында қала береді.
С) сол қалпында қалып,одан кейін туралы шылауы жазылады.
Д) Есімшеге айналып,оған –дық,-дік жұрнағы тәуелдік жалғауы және табыс
септігі жалғанады да,толықтауыш болады.
Е) «екенін» деген көмекші етістік жалғасады.
10. Төл сөзде «мен» деп берілген сөз төлеу сөзде қандай өзгеріске түседі?
А) маған В) мені С) өзінің Д) оның
Е) оған.

Қазақ тіл білімі |В |Е |А |С |В |Д |В |А |А |С | |Қазақ тіл біліміне шет
тілдерден енген термин сөздер |А |С |В |Д |В |С |С |С |В |Д | |Дыбыс және
әріп |Е |А |Д |С |А |Е |В |Д |С |А | |Дауысты дыбыс |Д |А |Д |А |Е |А |А |Е
|Е |А | |Дауысты дыбыстардың емлесі |Д |А |Е |В |А |Е |С |А |А |С |
|Дауыссыз дыбыс |В |А |Е |Д |А |Е |С |А |В |Д | |Дауыссыз дыбыстардың
емлесі. |В |А |В |Е |А |А |Е |Д |В |С | |Буын.тасымал,екпін |В |В |В |А |А
|Д |С |В |В |Е | |Үндестік заңы,ілгерінді ықпал. |В |В |С |Е |С |С |С |Д |С
|А | |Кейінді ықпал,орфог,орфоэпия |В |Д |В |А |С |Д |Е |В |Е |В |
|Көнерген,жаңа,диалект |Е |А |Е |В |А |С |В |С |Д |Д | |Термин,кірме,кәсіби
|С |А |Е |Е |С |Е |В |д |Е |А | |Табу,эвфемизм,дисфемизм |С |В |Д |Е |С |А
|С |А |С |В | |Тұрақты тіркес |Д |А |Д |С |В |Д |А |В |Е |Е | |Мақал-
мәтел,нақыл сөз |Е |С |Е |Е |Д |Е |А |В |С |Д | |Туражәне ауыспалы мағ |А
|В |В |В |Д |Е |С |Е |Д |Д | |Омоним,антоним |Е |С |С |Е |Е |Е |Е |Е |В |Е
| |синоним |Е |С |А |А |Д |С |Д |В |А |С | |Сөз құрамы |А |В |Д |С |Е |С |Д
|С |Д |В | |қосымша |А |Е |В |Д |С |Д |А |С |С |В | |Зат есім |Д |С |Е |Д
|Д |А |С |В |Д |В | |Сын есім |В |Е |А |Е |В |С |В |Д |Д |В | |Сан есім |Е
|Д |Д |Е |С |Д |Е |Д |А |Е | |Есімдік |Д |А |Д |В |Д |С |С |С |В |Д |
|Етістіктің түрлері |А |В |С |В |Д |С |С |Д |С |Е | |Есімше.көсемше |С |В
|А |А |В |С |Д |В |С |В | |Етістіктің шақтары |А |А |Д |С |Д |С |Е |В |А |А
| |Етістіктің райлары |А |С |Е |С |Д |В |В |А |Д |Д | |Етіс.Тұйық етістік
|А |В |Д |Д |С |С |Д |А |В |С | |Үстеу |А |Д |А |С |С |Е |Е |С |А |В |
|Еліктеу.Одағай. |А |Е |В |С |В |Е |С |Д |В |Е | |Шылау |В |В |С |А |С |В
|Е |В |В |С | |Сөздердің байланысу тәсілдері. |Д |Д |А |В |С |С |С |А |В |Е
| |Сөз тіркесі |Д |В |Е |А |С |Д |Е |Д |Д |Д | |Сөйлемнің айтылу мақ. т |Е
|Д |А |А |С |А |В |А |Д |С | |Жай сөйлемнің түрлері |Д |А |Е |А |С |А |Д |С
|Д |В | |Сөйлем мүшелері-1 |Е |В |С |Д |В |А |Д |С |В |С | |Сөйлем мүшелері-
2 |Е |В |Е |С |Е |Д |А |В |Е |С | |Төл сөз.Автор сөз ? |Д |В |Е |В |С |Е
|С |А |Д |С | |
-----------------------

Кейінді ықпал

Ілгерінді ықпал

М-М

Халықтың ұрпағына өсиеті.
(Әкенің балаға
өсиеті)

Халық даналығының айнасы.
(Бетің қисық болса,айнаға өкпелеме)

Асыл сөз қазынасы.
(Алтын,күміс,гауһар,т.б.
Асыл тастар,бағалы бұйымдар – мүліктік қазына)

Өмір сүру ережесі
(Жолда жүру,суда жүзу,қауіпсіздік ережесі)

Мақал

Ой тиянақты,
дәлелді

салыстыру

аяқталған
сөйлем

екі бөлім

Мәтел

топшылау

Сөйлем немесе сөз тіркесі

Мағына тұспалды

Қорытынды пікір,дәлелдеу жоқ