Теріс бата

Төлеуова Сая Дәулетқызы Ақтөбе облысы Шалқар ауданы Ә. Жангелдин атындағы орта мектептің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

«Қыз Жібек »жырындағы ұлттық

салт-дәстүр көрінісі

(9 -сынып )

Сабақтың тақырыбы: «Қыз Жібек »жырындағы ұлттық салт -дәстүр көрінісі

Мақсаты: Жырдағы кейіпкерлердің әрекетіндегі ұлттық мәдениеттің қолданылуы.

Міндеттері: Білімділігі Жырдағы салт-дәстүрдің қолданылуы және оның жырдағы кейіпкерлер бейнесін ашудағы қызметі

Дамытушылығы Жырдағы салт- дәстүрлердің қолданылуын басқа ауыз әдебиетіндегі шығармалармен салыстыру

Тәрбиелілігі Халықтық салт-дәстүрлерді қолдану нәтижесінде адамгершілікке тәрбиелеу.

Оқытудың әдістері: Сөз, практикалық

Типі: Білік мен дағдыны қалыптастыру

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі

Сынып оқушыларымен амандасу. Оқушылардың сабаққа қатысымын бақылау.

ІІ. Үй жұмысын тексеру

Жыр кейіпкерлері кімдер? Төлеген, Жібек Шеге, Қаршыға бейнелерін жырдағы іс-әрекеттері арқылы талдап, баға беру.
Фильмдегі рольдерді кімдер сомдады? Фильм мен жырдың арасында қандай айырмашылық бар?

ІІІ. Жаңа сабаққа бет бұру кезеңі

Оқушылардың пән бойынша бұрынғы білімдерін еске түсіру үшін төмендегі үлгіде сұрақтар қойылады.

1. Бекежан сияқты жастардың қосылуына қарсы болып, олардың өліміне себеп болған қандай шығарма кейіпкерлерін білесіздер?

2. Ш. Құдайбердіұлының «Қалқаман- Мамыр» поэмасындағы Мамырды Көкенай неге өлтірді?

Жырдың басты кейіпкері Төлегеннің есімін неге «Төлеген» қойған?

$D:\SAYA\Сая\9кл каз лит\1 токсанг\Кыз Жибек\d00e0c29a294ee913b474e1f319ee7ec.jpg$

ІV. Жаңа сабаққа бет бұру кезеңі

Ат қою

Азан шақырып ат қою. Бала өміріне мән беру

«Төлеген деп қойыпты ұлдың атын

Жұрт жиып Сансызбай деп атын қойды. » Ат қою тарихынан айту

Қазақ халқының ат қоюға аса үлкен мән бергендігі. Қазір балаға ат таңдауда шеттілдік аттарға үйірсектік.

Ү. Жаңа сабақ

Дәстүр

Салт- дәстүр мағынасы

Жырда

Оқиғада

Қосымша айтылатын деректер

Дәстүр: Қалың мал

Салт- дәстүр мағынасы: Күйеу жағының қалыңдық үшін беретін малы

Жырда:

«Бұл малды бекер жиып керегі не?

Бермепті ұлының қалың біреуіне «ХХІ ғасырда ұлттық салт-дәстүрлер сақталуы тиіс»

Оқиғада:

Қосымша айтылатын деректер:

Дәстүр: Сүйінші

Салт- дәстүр мағынасы: Қуанышты жеткізген адамға берілетін сый-сияпат, жоралғы

Жырда:

«Қыз жақпай өз еліңнен жүрсе саған

Төлеген сүйінші бар енді маған»

Оқиғада: Саудагер сұлу қыз туралы хабар айтады.

Қосымша айтылатын деректер:

Дәстүр: Бата

Салт- дәстүр мағынасы: Игі тілек, алғыс

Жырда:

Оқиғада:

1. Төлегенге анасы ның бата беруі

2 Сансызбайға Базарбай мен Шегенің бата беруі

Қосымша айтылатын деректер: Батаның түрлері: Ақ бата, сертті бата, теріс бата

Дәстүр: Теріс бата

Салт- дәстүр мағынасы:

$D:\SAYA\Сая\9кл каз лит\1 токсанг\Кыз Жибек\81972.jpg$

Қолды теріс қаратып айтылатын қарғыс түрі.

Жырда: «Егер де біреуің қошемет қылып ерсең мен тұзыма салып, теріс батамды беремін» (69-бет)

Оқиғада: Төлегеннің Жібек еліне кетуіне риза болмауы

Қосымша айтылатын деректер:

Әмірге ара түскен Абайға әкесі Құнанбай

дың теріс бата бергені

Дәстүр: Бата аяқ

Салт- дәстүр мағынасы: Екі жақ уәделескен соң, жігіт тің әкесінің беретін сыйы

Жырда: «Осының бәрін бата аяққа берсем де құда болармын»

Оқиғада: Қыз Жібек сөйлеспеген кездегі Төлегеннің ойы

Қосымша айтылатын деректер:

Дәстүр: Қалыңдық ойнау

Салт- дәстүр мағынасы:

$D:\SAYA\Сая\9кл каз лит\1 токсанг\Кыз Жибек\zhibek-290x160.jpg$

Күйеу жігіттің қалыңдығымен жасырын кездесіп жүруі

Жырда: «Төлеген үш ай қалыңдық ойнап, бір күні еліне қайтпақ болып . . . »

Оқиғада:

Қосымша айтылатын деректер:

Дәстүр: Түс көру

Салт- дәстүр мағынасы: Ұйқы кезінде елестеген әр түрлі көрініс бейне

Жырда:

«Мен бүгін бір түс көрдім,

түсімде жаман іс көрдім»

«Түсімде бір топ қарға көрдім, - дейді

Соңынан бір тұйғының ердім «дейді. »

Оқиғада:

Жібек түс көр генін айтып же ңгесін Төле ген ге жіберген тұсы .

Сансызбай Қоренге қарсы шығар сәті

Қосымша айтылатын деректер:

Жеңгесін

Жібектіңа тын ата мауы аттер геу салты Қазақ тілінде табу екені еске түсіріледі.

Дәстүр: Арыздасу

Салт- дәстүр мағынасы:

$D:\SAYA\Сая\9кл каз лит\1 токсанг\Кыз Жибек\21.jpg$ $D:\SAYA\Сая\9кл каз лит\1 токсанг\Кыз Жибек\1db1648180015244028cfaf4303819e7.jpg$

Бұл өмірден өтіп бара жатқан адам соңғы сағатында туған -туысқандарымен, бала-шағасымен соңғы рет тілдесіп, олармен қоштасады. Қатесі болса кешу сұрайды. Аманатын кейінгілерге айтып кетеді

Жырда:

Еш жаманға қор қыл май.

Өзің бір алып сүйгейсің

Әуелеп ұшқан алты қаз

Етің шекер, сорпаң бал.

Оқиғада: Төлегеннің өлер кезіндегі соңғы сөзі.

Қосымша айтылатын деректер:

Дәстүр: Естірту

Салт- дәстүр мағынасы: Біреудің дүние салғанын жақындарына естірту

Жырда:

«Жол тосып Қосабада жатып алдым

Біреуді мергендікпен атып алдым»