Ацетиленнің құрылысы

$C:\WINDOWS\Temp\Rar$DIa0.359\Болашак Химик .jpg$ Аманова Гүлбақша Ғинаятқызы,

БҚО, Ақжайық ауданы, Алғабас ауылы

Алғабас жалпы орта білім беретін мектебінің

химия пәнінің мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: Ацетилен

Білімділік мақсаты: оқушыларға ацетиленнің шығу тарихы, құрылысы, қасиеттері, алынуы мен қолданылуы жөнінде жан-жақты білім беру.

Дамытушылық мақсаты :Оқыту кезінде оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілетін, жігерін дамыту.

Тәрбиелік мақсаты: қарым -қатынасқа, өз білімін бағалай білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың пәнаралық байланысы : тарих, математика, физика

Сабақтың барысы:

І. Үй тапсырмасын ауызша сұрақтар қою арқылы сұрау:

1. Алкендерден алкадиендердің айырмашылығы неде? (еселі байланыстарынының санында)

2. Диендер деп қандай көмірсутектерді атайды? (құрамында екі қос байланысы бар, жалпы формуласы - С _n Н _2n-2 болатын қанықпаған көмірсутектер)

3. Диендерге қандай реакциялар тән? Мысал келтір. (қосылу, полимерлену)

4. Алкадиендерді ашқан кім? (С. В. Лебедев 1932 жылы)

5. Алкендерді қайда қолданамыз? (синтездік каучук алуда, резеңке бұйымдарын жасауда)

6. Каучукқа қандай физикалық қасиеттер тән? (каты зат, майысып, созылады, суды, газды, электр тогын өткізбейді, суда ерімейді. )

7. Резеңкені каучуктан тәжірибе жүзінде қалай алуға болады? (каучукті күкірт қосып, вулканизациялап )

Жаңа сабақты түсіндірмес бұрын ацетиленді нің ашылу тарихын таныстыра отырып, проблемалық сұрақ беремін. Оқушылар сұрақты 9- сыныпта өткен материалдарына еске түсіріп, табады.

«Қоқыс жәшігінен табылған жаңалық»

Қазіргі кезде кең қолданылатын кальций карбидін неміс химиигі Ф. Велер 1862 жылы кездейсоқ ашты. Ол қалай болды? Велер калцийді әктен көмір қатысында тотықсызданырып алмақшы болады. Нәтижесінде химик ешқандай металдық қасиеті жоқ қандай да бір күйген массаны алады. Өкінген Велер ол массаны қорадағы қоқысқа керексіз өнім ретінде лақтыра салады. Жаңбыр жауған кезде Велердің лаборанты өзі лақтырып тастаған тасты массадан газ бөлініп жатқанын байқады. Ол газ Велерді қызықтырды.

Сұрақ: Күйген масса қандай зат? Одан қандай газ бөлінді? Жауаптарынызды реакция теңдеулері арқылы дәлелдеңіз.

Жауабы: Талдау ол газдың 1836 жылы Э. Деви ашқан ацетилен екенін көрсетті. Осылайша кальций карбиді нің СаС ₂ сумен әрекеттесіп, ацетилен бөлетін анықталып, ашылды:

СаО+3С→СаС ₂ + СО

СаС ₂ + 2Н ₂ О→С ₂ Н ₂ ↑ + Са(ОН) ₂

Ацетилен

ІІ Яғни, бүгінгі сабағымыз алкиндер және оңың маңызды өкілі ацетилен жөнінде болмақ.

Алкиндер - құрамында бір үш еселі байланысы бар жалпы формуласы С _n H _2n-2 болатын қанықпаған көмірсутектер. Құрамында үш байланысы бар ең қарапайым көмірсутек - этин немесе ацетилен С ₂ H ₂ . Оның химиялық формуласын ұсынған - П. Бертло. (1860 жылы) Бірінші мүшесі ацетиленнен С ₂ H ₂ басталатындықтан, алкиндер ацетиленді көмірсутектері деп те аталады.

Алкиндерде үш байланыс жанындағы көміртек атомы sp -гибридтенген күйде болады. Көміртектің екі гибридтенген орбитальдарының біреуі сутек атомының s-орбиталімен, келесісі екінші көміртек атомының sp- гибридтенген орбиталімен σ-байланыстар түзуге жұмсалады да, ацетилен молекуласындағы атомдардың бәрі 180°С бұрыш жасап, бір түзудің бойында орналасады. Ацетилен молекуласындағы екі көміртек атомының арасындағы үш байланыстың біреуі σ-, екеуі π- байланыстан тұрады.

«Қанағат» тапсырмасы: Салыстыру кестесін толтыр:

Салыстыру түрі

Этан

Этилен

Ацетилен

Салыстыру түрі: Гибридтену түрі

Этан: sp ³

Этилен: sp ²

Ацетилен: sp

Салыстыру түрі: Байланыс түрі

Этан: σ-байланыс

Этилен:

σ-байланыс,

π-байланыс

Ацетилен: σ-байланыс, екі π-байл

Салыстыру түрі: Байланыс ұзындығы

Этан: 0, 154 нм

Этилен: 0, 134 нм

Ацетилен: 0, 120 нм

Салыстыру түрі: Байланыс беріктігі

Этан: 350 кДЖ/моль

Этилен: 620 кДж/ моль

Ацетилен: 810 кДж/моль

Салыстыру түрі: Құрылысы

Этан: тетраэдр

Этилен: жазықты

Ацетилен: сызықты

Ацетиленнің құрылысы: $C:\Users\Жанна\Desktop\Новая папка (2)\Ацетилен\ацетилен 3.jpg$

Электрондық формуласы : $C:\Users\Жанна\Desktop\Новая папка (2)\Ацетилен\ацетилен 10.jpg$

Ацетиленнің изомерлері:

Көміртегі қаңқасы бойынша: НС≡С-СН ₂ -СН ₂ -СН _{3 пентин - 1}

НС≡С-СН(СН ₃ ) -СН _{3 3-метилбутин - 1}

Еселі байланыс орны бойынша: НС≡С-СН ₂ -СН _{3 бутин - 1}

Н ₃ С -С ≡ С-СН _{3 бутин - 2}

Класаралық : НС≡С-СН ₂ -СН _{3 бутин - 1} Н ₂ С=СН-СН=СН _{2 бутадиен - 1, 3}

Оқулықпен жұмыс

Физикалық қасиеттері: 15- кесте

«Талап» тапсырмасы: Алкиндердің формуласын таңда

Ацетиленді алу:

Алканданды дегидрлеп: CH ₃ -CH ₃ → 2H ₂ + CH≡CH

Табиғи газдан (метаннан) : 2CH ₄ → 3H ₂ + CH≡CH

Кальций карбидінен: CаС ₂ +H ₂ O → Ca(OH) ₂ + С ₂ H ₂ ↑

Галогентуыдылардан: CH ₃ -CHCІ-CH ₂ CІ + 2КОH → CH ₃ - С≡СН + 2КСІ + 2H ₂ O

Химиялық қасиеттері.

Алкиндерге:

а) қосылу (гидрленуі, галогенденуі, галогенсутектерді қосып алуы, гидротация реакциялары)

Марковников ережесі бойынша сутек атомы сутек атомы көбірек көміртек атомына, ал галоген атомы сутек атомы азырақ көміртек атомына қарай тартылады.

$C:\Users\Жанна\Desktop\марков.gif$

В. В. Марковников - орыс органик-химигі. Ол еңбектерін мұнай химиясына, органикалық синтезге арнады. Нафтендерді зерттеді.

Гидратация реакциясы сынап (II) сульфатының қатысында жүреді. Оны 1881 жылы М. Г. Кучеров ашқан. Өнеркәсіпте осы жолмен алынады. Аралық тұрақсыз өнім - винил спирті түзіліп, ол изомерленіп, ацетальдегидке айналады:

НС≡СН + H - OH→ [H ₂ С = CH - OH] → H ₂ C - C= O

Ұқсас жұмыстар

Күкірт қышқылының ерітіндісі

Химиялық элементтердің атомдарының валенттілігі

Көмірсутектер мен олардың туындылары арасындағы генетикалық байланыс

Қорғағыш газ қабаты астында пісіру

Алюминий оксидінің формуласында алюминийдің индексі

Белгісіз заттың молекулалық формуласы

Жүректің құрылысы

Литосфераның құрылысы мен заттық құрамы

Аталықтың құрылысы

Атомның құрылысы.Д.И.Менделеев жасаған периодтық заң және химиялық элементтердің периодтық жүйесі