Тұрақты сөз тіркесі. Қазақстан -тәуелсіз мемлекет

Хромтау тау-кен техникалық колледжі
Қазақ тілі пәнінің оқытушысы: Сауанова Г.Қ.

Сабақ П.С. Гранкиннің концепциясы бойынша құрылған. Сабақтан оқушылар
тақырып бойынша білімдерін толықтырады және сайыс түрінде өтілген соң,
бәсекеге қабілеттіліктері артады.
Пәні: Қазақ тілі.
Сабақ тақырыбы: Тұрақты сөз тіркестер.Синоним. Антоним.
Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: Бұрынғы өткен сабақтан алған мәліметтерді тереңдету, ойда
қалғандарды нақтылау, меңгерген білімдерді ұмытып қалуға жол бермеу,
білімді жетілдірудегі негізгі заңдылықтарды есте берік қалдыру.
ә) Дамытушылық: Сөз байлығын
дамыту, сөздік қорын байыту, күрделендіру, ойлау қабілеттерін дамыту.

б) Тәрбиелік: Білімге құштарлыққа
тәрбиелеу, тіл құдіретін сезіне білуге, сөз мағынасын келістіре отырып
құбылтып, оларды мейлінше дұрыс қолданып, дәл түсінуге тәрбиелеу. Сабақтың
типі: Білімді қорыту және жүйелеу.
Сабақтың түрі: Сайыс сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ- жауап, қайталау, тіл дамыту.

Сабақтың көрнекілігі: күнтізбе, интерактивті тақта, түрлі кеспелер,
Домбыра.
Сабақтың жүру барысы:
|№ |Сабақ барысы Апта күндері |Уақыты |Бағалау |
|1 |Ұйымдастыру бөлімі “Бастапқы сөз”. |3 мин. | |
|2 |Үй жұмысын сұрау. «Сиқырлы үйшік». |7 мин. |5 ұпай |
|3 | «Ой толғаныс сатысы». |10мин. |5 ұпай |
|4 | Жаңа сабақ. ТС мен жұмыс. |15 мин. | |
|5 |Үзіліс «Пантомима». |5 мин. | |
|6 | Жаттығу жұмысы |10 мин. |10 ұпай |
|7 | Ойын «Сөз мерген» |5 мин. |5 ұпай |
|8 |Шығармашылық диктант. |10 мин. |9 ұпай |
|9 |Тест «Домино» |7 мин. |3 ұпай |
|10 |Бағалау . Үй жұмысын беру. |3мин. | |

|№ |Сабақ мазмұны |Оқушы қызметі |Нәтиже |Бағалау |
|1 |Ұйымдастыру бөлімі: а)Топ студенттерін түгелдеу; ә)Оқу |Студент сабақ жоспарымен және ұпай |Жұмысты | |
| |құралдарын тексеру; б) Сабақ жабдықтарын орналастыру; |сандарымен танысады. Өз алдына мақсат |жоспарлау, | |
| |Балалар, біз бүгін сабағымызда лексика тарауын |қояды. |мақсатқа қол | |
| |қайталай отырып , тұрақты сөз тіркестерін, синоним, | |жеткізу талабы| |
| |антоним, тақырыптарын қарастырамыз. Бүгінгі сабағымыз | |қойылады. | |
| |сайыс түрінде өтеді. Топ басшылары сайланады. | | | |
|2 |II. Уй жумысын сұрау бөлімі « Сиқырлы уйшік» Бұл |Тіл дамыту, өз ойларын еркін жеткізу. |Тілдерін |5 ұпай |
| |бөлімде ұй тапсырмасына өтілген тақырыптар бойынша |Сұрақтарға жауап беру. |дамытады, | |
| |ережелерді жаттап келу болды.Әр топ мүшелері үйшіктен |Мысал келтіру. |ойларын еркін | |
| |сұрақ алып сол сұраққа жауап береді. Әрбір дұрыс жауап |Сөз қолданысынан шығып қалып, мағыналары |жеткізге | |
| |5 ұпаймен бағаланады. |көмескеленген сөздерді көнерген сөздер |үйренеді. | |
| |1.Көнерген сөз дегеніміз не?және оның түрлерін ата. |деп айтамыз.Көнерген сөздер тарихи сөздер| | |
| |2.Архаизм дегеніміз не? мысал келтір. |және архаизмдер деп бөлінеді. | | |
| |3.Тарихи сөз дегеніміз не? мысал келтір. |Архаизмдер-халықтың тұмысы мен | | |
| |4.Жаңа сөз дегніміз не? мысал келтір. |әдетғұрпының заман өзгеруіне байланысты | | |
| |5.Деалект сөз дегніміз не? мысал келтір. |басқа сөздермен ауысуы немесе қолданыстан| | |
| |6.Термин сөз дегніміз не? мысал келтір. |шығып қалуы. | | |
| |7.Кірме сөз дегніміз не? мысал келтір. |Тарихи сөз – белгілі бір дәуірдегі | | |
| |8.Кәсібі сөз дегніміз не? мысал келтір. |қоғамдық ұғымға байланысты туып, қазір | | |
| |9.Табу сөз дегніміз не? мысал келтір. |қолданудан шығып қалған сөз. | | |
| |10.Эвфемизм сөз дегніміз не? мысал келтір. |Жаңа сөз (неологизм)-ғылым мен техниканың| | |
| |11.Дисфемизм сөз дегеніміз не? мысал келтір. |дамуын байланысты қолданысқ енген жаңа | | |
| | |сөз. | | |
| | |Диалект өз-белгілі бір аймақта тек | | |
| | |ауызекі тілде ғана қолданылатын сөз. Кіме| | |
| | |сөз-ана тілімізге шет тілінің енген сөз .| | |
| | | | | |
| | |Кәсіби сөз-белгілі бір кәсіпке , | | |
| | |шаруашылыққа өнерге байланысты | | |
| | |Қолданатын және негізінен сол кәсіппен | | |
| | |айналласатындарғ ғана түсінікті сөз . | | |
| | |Табу сөз (бұмалау ) қазақ дәстүрі бойыша | | |
| | |тура айтуға тыйым салынғандықтан, | | |
| | |бұрмалап аталған сөз. | | |
| | |Эвфемизм-мағынасы тұрпайы (дөрекі) сөздің| | |
| | |орнына сол ұғымды жұсартып қолданылатын | | |
| | |сыпайы сөз. | | |
|3 |«Ой толғаныс» бөлімінде сөз байлығын толықтыра |Мұқият тыңдап, естеріне сақтау. |Кірме сөздерді|5 ұпай. |
| |түсіретін кірме сөздеріне тапсырма орындау. Слайдта |Тапсырманы орындау. |естеріне | |
| |көрсетілген тапсырманы орындау | |сақтайды | |
|4 |Жаңа сабақтың тақырыбы айтылып экранда көрсетілген |Білім алушылар берілген ережені |Жаңа тақырып | |
| |тірек кестелер бойынша Тұрақты сөз тіркестер, Синоним,|дәптерлеріне жазып алады. |бойынша | |
| |Антоним тақырыптарына тоқталамын. Тұрақты |Тұрақты тіркес-сөздердің орны әбден |білімдерін | |
| |тіркес-сөздердің орны әбден қалыптасқан және |қалыптасқан және құрамындағы сөздерден |толықтырады. | |
| |құрамындағы сөздерден мүлдем басқа мағына беретін |мүлдем басқа мағына беретін тіркес. | | |
| |тіркес. Тұрақты тіркестің құрамындағы сөздердің орнын |Тілдегі мағыналары бір-біріне | | |
| |өзгертуге, басқа сөзбен ауыстыруға келмейді. Тұрақты |қарама-қарсы сөздерді Антонимдер дейді. | | |
| |тіркес сөйлемде бір сұраққа жауап беріп , бір сөйлем |Мағыналары жағынан бір-біріне жуық, | | |
| |мүшесі болады. |дыбысталуы әртүрлі сөздерді синонимдер | | |
| |Тілдегі мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздерді |деп атайды. | | |
| |Антонимдер дейді. | | | |
| |Тілде бір-бірімен жұптасып, үнемі қандай мәнде | | | |
| |қолданылса да, антонимдес жұп құрайтын сөздер болады. | | | |
| |Мағыналары жағынан бір-біріне жуық, дыбысталуы әртүрлі| | | |
| |сөздерді синонимдер деп атайды. Синонимдердің негізгі | | | |
| |белгілерін айтып өтемін. | | | |
|5 |Сегіту сәті. Паномима ойыны. Ойыншы қарсы команда |Берілген сөздерді ыммен көрсетеді, екінші|Денелерін | |
| |ойыншыларына кеспе қағазда жазылған сөзді қимылмен |топ оқушылары жасырын сөзді табады, |жазып, серігіп| |
| |көрсетеді, олар оны табады және ол тапқан сөзге |синоним мен антоним қатарын айтады. |қалады. | |
| |синоним, антоним табады. | | | |
|6 |Жаттығу жұмысы. Үлгі бойынша берілген тұрақты |Жазбаша орындау. |Сөздік қорлары|10 ұпай |
| |тіркестеріне балама сөздерді тауып , ретімен қойындар. |Төбе шашы тік тұру-қорқу. |арта түседі . | |
| |Төбе шашы тік тұру- |Бетінен оты шығу- ұялу. Қабағынан қар |Сөйлесу | |
| |Бетінен оты шығу- |жауды-ашулану.Іші бауыры |мәнерлері | |
| |Қабағынан қар жауды- |елжіреді-мейірлену. Салы суға |дұрысталады. | |
| |Іші бауыры елжіреді- |кетті-көңілсіз. Қаспен көздің | | |
| |Салы суға кетті- |арасында-тез.Тепсе темір үзеді-қайратты. | | |
| |Қаспен көздің арасында- |Аузынан суы құрып тыңдады-қызыға. | | |
| |Тепсе темір үзеді- | | | |
| |Аузынан суы құрып тыңдады- | | | |
| |Керек сөздер беріледі. | | | |
|7 |Ойын «Сөз мерген» |Жасырын сөздерді табады. | |5 ұпай |
| | | | | |
| | | | | |
|8 |Шығармашылық жұмыс 1. Сөздің зат, құбылыс, ұғымға |1.тура мағына |Ойлау |9 ұпай |
| |тағылғын атау түріндегі бастапқы мағынасы ... |2.ауыспалы мағына |қабілеттері | |
| |делінеді. |3.көп мағыналы |дамиды. Сөздік| |
| |2.Сөздің бастапқы мағынасы ауыстырылып, өзге мағынада |4.омонимдер |қорлары | |
| |қолданылса, ... мағына дейді. |5.синонимдер |молаяды. | |
| |3. Контексте беретін мағыналары әр түрлі болғанымен, |6.антонимдер | | |
| |негізгі бір түбірден , бір ұғымнан шығатын сөздерді ...|7.термин сөздер | | |
| |мағыналы сөздер дейді. |8.тұрақты сөз тіркесі | | |
| |4.Жазылуы, айтылуы әр басқа, бірақ мағыналары |9.мақал мен мәтел | | |
| |бір-біріне жақын сөздер ... | | | |
| |5. Жазылуы, айтылуы бір, мағынасы әр басқа сөздер- ... | | | |
| |. | | | |
| |6. Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздер ... . | | | |
| |... сөздер- ғылымның бір саласына қатысты, тар мағынада| | | |
| |қолданылатын сөздер. | | | |
| |7. Бір ұғымда қолданылып, сөйлем мүшесіне ажыратуға | | | |
| |құрамындағы сөздердің орнын ауыстыруға болмайтын сөз | | | |
| |тіркесі- ... деп аталады. | | | |
| |8. ... мен ... – талай ғасырлар бойына ерекшеленіп, | | | |
| |сақталып келген халық мұрасы. | | | |
|9 |Бекіту тапсырмасы «Домино» ойыны |Дұрыс жауапты таңдайды. |Шапшпндылыққа,|3 ұпай |
| | | |дұрыс жауап | |
| | | |беруге | |
| | | |дағдыланады. | |
|10 |Бағалау, Үй тапсырмасын беру. |Топ басшылары ұпай сандарын қосып | | |
| | |бағалайды. | | |