Сын есімдердің зат есім арқылы алуан түрлі белгілерін білдіретінін дәлелдеу

№19 жалпы орта білім беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Ноғайбаева Раушан, Семей қаласы
4 сынып
Қазақ тілі
Тақырып: Сын есім
Мақсаты мен міндеттері: 1. Заттың сыны, көсемін, пішінін білдіретін сөздерді меңгертті. Сын есімдердің зат есім арқылы алуан түрлі белгілерін білдіретінін дәлелдеу. Сын есімнің түрлерімен таныстыру.
2. сөйлем арасынан сын есімді айыра білуге, оқушының байланыстырып сөйлеу дағдысын жетілдіру. Сауатты жазу дағдыларын дамыту.
3. Мәдениетті сөйлеуге, адамгершілікке, эстетикалық талғамын арттыру.
Көрнекілік: сөз жазылған плакаттар, суретті кесте <<Бет>>, <<Күлімсіреу>>, <<Көзқарас>>.
Сабақтың барысы: І. Тақтада <<Бет>>, <<Көзқарас>>, <<Күлкі>> сөздері жазылған.
Мұғалім: Осы сөздердің ішінен өздеріңе ұнаған бір сөзді таңдап алыңдар. Оны қағазға жазыңдар. Таңдап алған сөздеріңмен сөйлем құраңдар. Бұл сөздің мағынасын түсіндіріңдер.
Енді кім қандай сөзді таңдап алғанына байланысты топқа бөлініп отырайық.
<<Бет>> - І қатар.
<<Көзқарас>> - ІІ қатар.
<<Күлкі>> - ІІІ қатар.
Оқушылардың алдына таңдап алған сөздеріне байланысты суретті карточка беріледі.
1 топ - Бет.
2 топ - Күлкі.
3 топ - Көзқарас.
oo Балалар! Алдарындағы суретке қарап, енді оған бірнеше сын есім болатын сөздер ойлаңдар. (Оқушылар қағазға қарап ойлаған сын есім есімдерін жазады). Мысалы:
Бет Күлкі Көзқарас
1. Әдемі. 1. Көңілді. 1.Көңілді.
2. Сұлу. 2. Дарақы. 2.Қу.
3. Жалпақ. 3.Арсыз. 3.Ақылды.
4. Мейірімді. 4.Ыржалаң. 4.Мейірімді.
5. Сүйкімді. 5.Әдемі. 5.Қатал.
6. Ашулы. 6.Сыңғырлаған. 6.Жұмбақ
7. Ақылды. 7.Өтірік. 7.Түсініксіз.
ІІ. Жазған сын есім сөздеріңді бір-біріңе оқыңдар (оқушылар топ-топ болып оқиды).барлық жазған сын есіиді мына үлкен қағазға жазыңдар. Тақтаға іліңдер. Бұл сөздер сын есім екенін дәлелдеңдер. (топтан бір оқушы шығып, сөздерді оқып, ол сын есім екенін дәлелдейді).
ІІІ. Енді балалар жазған сын есімдеріңді мимикамен көрсетейік. Ал, қалғанымыз оның мағынасын түсінуге тырысайық. (1,2 оқушы тақтаға шығып көрсетеді). Мысалы: Мейірімді көзқарас, күлімсіреп қарау.
Мұғалім: - таптыңдар ма? (Оқушылар қандай көңіл-күй екенін айтады). Өте жақсы! Сендер мимикамен адамда қандай құбылыс болатынын келтіріңдер.
oo Сонымен, балалар, біз сын есімді сөздер арқылы адамға мінездеме бере алады екенбіз.
ІV. - Қазір сендер өздерің ең жақын адам туралы сын есімді қатыстырып, 3-4 сөйлемнен тұратын шағын әңгіме құрап жазыңдар. Мысалы: менің ақылды досым бар. Ол өте тәрбиелі бала. Сабақты жақсы оқиды. Кітап оқығанды ұнатады. Оның түрі сүйкімді. Оның әдемі көйлегі бар, түрі қызыл. Досым үнемі таза жүреді.
Мұғалім: - Өте жақсы. Енді тақтаға назар аударайық.
V. Берілген сын есімге мағынасы жағынан қарама-қарсы сын есімді ойлайық.
Ақ - қара. Жақсы - жаман.
Кең - тар. Биік - аласа.
Араз - тату. Терең - таяз.
oo Өте жақсы. Ал, енді мына сөздерді толық жазғанда сын есім сөздер шығатын болсын.
Ап-пақ жыртық
Жай-пақ тыртық
Тай-пақ артық
Ор-тақ ынтық
Тал-тақ ыстық
oo Өте жақсы. Енді бір зат есімге бірнеше сын есім ойлап көрелік.

1.әдемі
Тақия 2.үлкен
3.дөңгелек
Керісінше, бір сын есімге бірнеше зат есім ойлайық.
1.адам
2.әңгіме
Қызық 3.оқиға
4.жағдай
5.қиыс
VІ. Өте жақсы, енді оқулықты ашып, 372 жаттығуды орындайық. Көп нүктенің орнына тиісті сын есімді қойып жазу.
Жылы бәтеңке, қалың тон, терең сай, ащы айран, тәтті шие, кең көше.
VІІ. Сонымен бұл сабақта өздеріңе не ұнады? Сабақ қызықты болып өтті ме? (Оқушылар өздері қорытынды жасайды). Мысалы: мимикалық көрсету, әңгіме жазу, кестемен жұмыс түрі, жаттығу жұмысы.
oo Өте жақсы! Бүгін сабақта барлығыңа да өте жақсы қатысып, сұрақтарға дұрыс жауап бердіңдер. Ендеше барлығына да өте жақсы деген баға қоямын. Сабақ аяқталды. Сау болыңдар!

№19 жалпы білім беретін орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі Ноғайбаева Раушан Расуловна
Семей қаласы.

№19 жалпы білім беретін орта мектептің
4 <<А>> сыныбында
қазақ тілі пәні бойынша
<<Сын есім>> тақырыбына
өткізген сабаққа өздік талдауым
Сабақты өткізу мақсатым мен оқушыларға қойылған міндеттер:
Заттың сынын, пішінін, көлемін, дәмін яғни сапасын білдіретін сөздерді меңгертіп, сын есімдердің зат есім арқылы алуан түрлі белгілерін білдіретінін дәлелдеу. Сын есімнің алуан түрлі болатынын аңғарту.
Сөйлем ішінен сын есімді таба білуге оқушының байланыстырып сөйлеу дағдысын жетілдіруді дамыту.
Сауатты жазып, дұрыс сөйлеуге, сөздік қорларын дамытуды жалғастыру және мәдениетті сөйлеуге, адамгершілікке, эстетикалық талғамдарын арттыру.
Сабақты өткен сабақпен байланыстыра отырып, оқушы зейінін жаңа сабаққа аудардым. Жаңа материалды игерудің әртүрлі әдіс-тәсілдерін қолдана отырып, сабақта проблемалық мәселені қойдым. Оқушының таным белсенділігін арттырып, ауызша (сөйлеу) тіл дамыту, жазу дағдысының қалыптасуына ықпал еттім. Бірыңғай орфографиялық ережелердің сақталуына көңіл бөлінді.
Сабақ барысында ұжымдық, жекелеп, саралап оқытуды, оқушының сабаққа, пәнге деген қызығушылығын арттыруды мақсат еттім. Оқушының өз бетімен жұмыс істеу қабілетін ескере отырып, сабақтың ғылыми негізінде меңгерілуіне, түсінуге оңайлылық жағын қарастырдым. Сабақтың маңыздылығы, білімнің өмірмен байланысын да ескердім.
Сабаққа тақырыпқа байланысты көрнекіліктің дұрыс жабдықталуы да назардан тыс қалған жоқ. Уақытты тиімді пайдалануға, оқушылар білімін бақылап, бағаладым.
Сабақтың соңында үй тапсырмасының берілуі, ділдігі, мөлшері де ескерілді. Сабақ бойы тәрбиелік мақсаттың орындалуына да үлкен мән беруге тырыстым.

Бастауыш сынып мұғалімі: Ноғайбаева Раушан Расулқызы