Қазақша күрес

Қазақтың ұлттық спорт түрлері

Түсінік хат

Қазақ халқы қашаннан ұлттық спорт түрлеріне бай халық. Қазақша күрес, көкпар, қыз қуу, бәйге, аударыспақ, т.б. спорт түрлері бағзы заманнан бері халқымызбен бірге жасасып келеді. Күні бүгінде олар өздерінің мән-мазмұнын жойған жоқ.
Қазақтың ұлттық спорт түрлерінің дамуына 1978-1979 жылдардағы І спартакиададағы дайындық кезеңі үлкен серпіліс тудырды. Оған әрбір облыс, тіпті әрбір аудан атсалысып, спартакиаданың табысты өтуіне өз үлестерін қосты. Әрбір ауданда жарысты өткізу ережелері жасалып бекітілді. Бұлардың бәрі өз жемісін берді де. Соған орай республика ауқымында жыл сайын жарыс өткізіп тұру кәдімгідей дәстүрге айналды.
Бірақ қазақша күрес пен тоғызқұмалақтан басқа ұлттық спорт түрлеріне разряд беру талаптары әлі белгіленген жоқ. Қазіргі таңда қазақтың қыз қуу, бәйге, көкпар секілді ат спорт түрлеріне ерекше көңіл бөлінуде.
Қазақтың ұлттық спорт түрлерінің ішінде әзірге ең белгілісі - қазақша күрес. Соған орай спорттың бұл түрі басқаларына қарағанда әбден қалыптасқан. Жоспарда қазақша күреске кеңірек тоқаталып, оның техникасы, тактикасы, классификациясы, жарыс ұйымдастыру және оны өткізу жайлы егжей-тегжейлі тоқталғанымыз сондықтан.

Қатынасатын оқушылар:

1.Ғайып Бекболат 5 сынып
2.Қалдыбай Мағжан 5 сынып
3.Дүйсенбай Назерке 5 сынып
4.Қапсұлтан Таңшолпан 5 сынып
5.Жақия Көркем 5 сынып
6.Серік Ерәділ 7 сынып
7.Аңсағай Жанерке 7 сынып
8.Дәрменбаева Гүлназ 7 сынып
9.Қапсұлтан Ермахан 7 сынып
10.Серік Ерсұлтан 8 сынып
11.Еренғали Ақжол 8 сынып
12.Оңалбек Салтанат 8 сынып
13.Жақия Жаңагүл 8 сынып
14.Ғайып Гүлім 8 сынып
15.Хамит Ботагөз 8 сынып

Пайдаланған әдебиеттер:

1.<<Мектептегі дене тәрбиесі>> 2010 №3
2.<<Қазақтың ұлттық спорт түрлері>> М.Болғамбаев.
Алматы. 1985 жыл.
3.<<Қазақша күрес>> Е.Мұхитдинов
Алматы <<Қазақстан>>. 1984 жыл.

Тақырыптық жоспар
Аптасына - 1 сағат
Жылдығы - 34 сағат
5-8 - сыныптар
№
Тақырыптың атауы
Сағат саны
Өткізу түрі
Нәтиже
1
Кіріспе
1
Лекция
Конспект
2
Қазақша күрес
1
Лекция
Конспект
3
Классификациялау, жүйелеу және күрес терминологиясы
2
Семинар
Реферат
4
Оқу-жаттығу жұмыстарын жоспарлау, ұйымдастыру және есебін жүргізу
1
Өзіндік жұмыс
Сынақ
5
Қазақша күрестің техникасы
2
Топтық жұмыс
Сынақ
6
Тәсілдерді тиімді қолдану шарттары
1
Пікірлесу
Конспект
7
Күрес техникасы мен жан-жақты дайындықтың арасындағы өзара байланыс
1
Лекция
Дөңгелек үстел
8
Қазақша күрес тактикасының жалпы негізі
1
Семинар
Реферат
9
Белдесудің тактикалық жоспары
1
Өзіндік жұмыс
Фотоальбом
10
Жаттығу методикасы
1
Топтық жұмыс
Сынақ
11
Оқыту әдістері
1
Топтық жұмыс
Тест құрастыру
12
Қазақша күресті оқыту процесінің құрылымы
1
Семинар
Конспект
13
Палуанды жаттықтырудың негізгі жолдары
2
Практикалық жұмыс
Буклет
14
Спорттық жаттығулардың принциптері
1
Пікірлесу

15
Жарыс қарсаңында жаттығу
1
Практикалық
Эксперимент
16
Балаларды және жасөспірімдерді жаттықтырудың еркешеліктері
1
Лекция
Конспект
17
Жас палуандармен тәрбие жұмысы
1
Топтық жұмыс
Фотоальбом
18
Жаттығу гигиенасы және жарақаттанудың алдын алу
1
Семинар
Сынақ
19
Қазақша күрестен жарыстар өткізу
1
Сайыс
Жеңімпазды анықтау
20
Төрешілік ету ережелері
1
Өзіндік жұмыс
Тест жұмыстарын құрастыру
21
Бәйге
1
Топтық жарыс
Сынақ
22
Аламан бәйге
1
Сайыс
Жеңімпазды анықтау
23
Жорға жарыс
1
Лекция
Конспект
24
Қыз жарыс
1
Лекция
Конспект
25
Аударыспақ
1
Практикалық
Жеңімпазды анықтау
26-сабақ /1 сағат/ Көкпар. Жарыс командалар арасында өткізіледі. Жарысқа 18-ге толған және одан асқан, тақымы атқа үйренген спортшылар қатысады. Команда құрамында 4-6 адам болады.
27-сабақ /1 сағат/ Күміс алу. Жарыс мақсаты- ең жай дегенде шауып келе жатқан ат үстінен бір жағына еңкейіп, жерде жатқан орамалды іліп әкету. Ойында шабандоздың жерден неше рет орамал алғанына және шабысқа қанша уақыт жұмсағанына баса назар аударылады.
28-сабақ /1 сағат/ Қыз қуу. Команда ұлттық киім киген қыз бен жігіттерден тұрады. Жарыс мақсаты - жігіт қызды сөреге дейін қуып жетуі тиіс. Қыз қуу тегіс далада немесе ипподромда өткізіледі.
29-сабақ /1 сағат/ Жамбы ату. Ойыншы жамбыны төрт рет көздей алады, оның біріншісі байқау болып табылады да қалған үшеуі есепке алынады. Үш мәрте көздегендегі нәтижелерін есептегенде жарыста ең көп ұпай алған спортшы немесе команда жеңген болып есептеледі.
30-сабақ /1 сағат/ Тоғызқұмалақ. Ойын ойыншыдан аса төзімділікті, қорғану тактикасын шабуыл әрекеттерімен шебер ұштастырып отыруды талап етеді. Ойды ұштайды, есте сақтау қабілетін, математикалық ойлауды дамытады.
31-сабақ /1 сағат/ Қорытынды. Жыл бойы жүргізілген жұмыстарға қорытынды жасалады.

бойынша өткізіледі. Жарыстың табысты өтуі көп жағдайда әбден ойластырылып жүргізілген мұқият дайындыққа байланысты.
20-сабақ /1 сағат/ Төрешілік ету ережелері. Төрешілер коллегиясын олардың ішіндегі ең тәжірибелісін сайланған бас төреші басқарады. Ол жарыстың барысын басқарып, оған қатынасушылардың қазақша күрес ережелерін, оның шарттарын орындауын қадағалайды.
21-сабақ /1 сағат/ Бәйге. Бұл халық арасында ең көп тараған ат спортының түрі. Жергілікті жерлерде қысқа және орташа қашықтыққа бәйге өткізіледі, сондай-ақ ол жарысқа қатысушылардың барлығы үшін жаппай өткізілетін кросс болып та табылады.
22-сабақ /1 сағат/ Аламан бәйге. Аламан бәйгеге 20-ға толған және одан асқан, жаттықтырушы жеткілікті дәрежеде даярлықтан өткізген спортшыларға қатысуға рұқсат етіледі. Жарысқа әбден жаратылған төзімді аттар таңдалып алынатындығы жөнінде түсініі беріледі.
23-сабақ /1 сағат/ Жорға жарыс. Жорға жарыс кезінде қашықтықты азайтуға, шабандоздың атын шыбықпе немесе қамшымен ұруға болмайды. Жарысқа қатысушылар бүкіл қашықтық бойына аттарын жорғасынан жаңылдырмаулары тиіс.
24-сабақ /1 сағат/ Қыз жарыс. Жарысқа 16-ға толған және одан асқан, атқа жақсы шаба алатын қыз балалар қатыстырылады. Ат үш жаста немесе одан жоғары болуы тиіс. Қашықтықты жарысты өткізетін ұйым белгілейді.
25-сабақ /1 сағат/ Аударыспақ. Аударыспаққа тиісті дайындықтан өтіп, жаттықтырушыдан және дәрігерден денсаулығы жөнінде рұқсатыбар, 18 жасқа толған азматта жіберіледі. Спортшының дене бітімі, салмағы аударыспақта үлкен роль атқарады.
26
Көкпар
1
Топтық жарыс
Жеңімпазды анықтау
27
Күміс алу
1
Лекция
Конспект
28
Қыз қуу
1
Лекция
Буклет
29
Жамбы ату
1
Әңгімелеу
Конспект
30
Тоғызқұмалақ
1
Практикалық
Жеңімпазды анықтау
31
Қорытынды
1
Өзіндік жұмыс
Сынақ
Теориялық білім
1-сабақ /1сағат/ Кіріспе. Қазақтың ұлттық спорт түрлері туралы түсінік. Пәнді оқып - үйренудегі міндеттер. Материалдар сипаты.
2-сабақ /1сағат/ Қазақша күрес. Қазақша күрес тарихына жаңаша көзқарас.
3-сабақ /2 сағат/ Классификациялау, жүйелеу және күрес терминологиясы. Анықтамасы, нақты көріністер.
4-сабақ /1 сағат/ Оқу-жаттығу жұмыстарын жоспарлау, ұйымдастыру және есебін жүргізу.
5-сабақ /2 сағат/ Қазақша күрестің техникасы. Тәсілдерді үйрету барысындағы қозғалыс құрылымының күш, кеңістік және уақыт компаненттерін палуанның игеруі жайлы түсінік.
6-сабақ /1 сабақ/ Тәсілдерді тиімді қолдану шарттары. Күрес техникасын игеріп жетілдіре түсуде икемділік дәрежесінің маңызы.
7-сабақ /1 сағат/ Күрес техникасы мен жан-жақты дайындықтың арасындағы өзара байланыс. Тәсілдер құрылымы мен күш, шыдамдылық, икемділік сияқты қасиеттерді талдау олардың арасында тығыз байланыс бар екенін көрсету.

8-сабақ /1 сағат/ Қазақша күрес тактикасының жалпы негізі. Спортшылар мен жаттықтырушылардың творчествосы арқасында күрес тәсілдері ұдай жетіліп, байи түсетіндігі жайлы түсінік беру.
9-сабақ /1 сағат/ Белдесудің тактикалық жоспары. Белдесудің мақсаты, оған жетудің жолдары мен әдістері, шешуші техникалық әрекет жасайтын жері, тактикалық дайындық әдістері.
10-сабақ /1 сағат/ Жаттығу методикасы. Қазақша күреске үйреткен кезде жаттықтырушы саналылық, белсенділік, ұдайылық, көрнектілік, түсініктілік, білімді терең меңгеру сияқты дидактикалық принциптерді пайдаланады.
11-сабақ /1 сағат/ Оқыту әдістері. Оқыту әдістері дегеніміз жатығушылардың алдарына қойған міндеттерін ұстаздың орындатқыза алатын жолдары.
12-сабақ /1 сағат/ Қазақша күресті оқыту процесінің құрылымы. Оқу-жаттығу процесіндегі кемшіліктер мен жаттығушылардың қатесін анықтау үшін практикада ағымдағы тексеру қолданылады. Ағымдағы тексеру кезінде бақылау жүргізіледі, спортшылармен әңгіме өткізіледі.
13-абақ /2 сағат/ Палуанды жаттықтырудың негізгі жолдары. Бұл міндет жыл бойы орындалады. Қазақша күреске жаттығу жолдары жалпы және арнайы жаттығулар, айқаста және жарыстарда қолданылатын техникалық-тактикалық әрекеттер, сондай-ақ спортшының күш жинау шаралары болып табылады.
14-сабақ /1 сағат/ Спорттық жаттығулардың принциптері. Палуанның жеке басының ерекшелігін ескеру принципін дәрігердің бақылау нәтижесіне қарап жаттықтырушы жүзеге асырып отырады. Жаттығудың міндеттері, түсетін күштің көлемі мен интенсивтілігін, техникалық, тактикалық, физикалық және даярлықтың басқа да жақтарының бақылау нормативтерін уақыт өткен сайын өзгертіп отыру көзделуі тиіс.
15-сабақ /1 сағат/ Жарыс қарсаңында жаттығу. Жарыс қарсаңындағы негізгі міндеттер жоғары спорттық бапқа жету, техника мен тактиканың жаңа варианттарын онан әрі игеріп, жетілдіріп, ұмытпайтындай етіп есте сақтау, айқасты жүргізу және жарысқа қатысу жөніндегі білімі мен шеберлігін кеңейтіп, үйрене беру, күрес кезінде қажет болатын жан-жақты моральдық қасиеттері мен жігерін жетілдіре түсу, теориялық білімін тереңдету болып табылады.
16-сабақ /1 сағат/ Балаларды және жасөспірімдерді жаттықтырудың ерекшеліктері. Қазақша күреске үйрету методикасының негізгі талабы сабаққа үзбей қатынасу болып табылады. Тек сонда ғана күреспен айналысу жас спортшының мүсінінің сымбатталып, денсаулығының жақсарып, көрсеткіштерінің өсуіне тікелей әсер етеді.
17-сабақ /1 сағат/ Жас палуандармен тәрбие жұмысы. Тәрбие міндетін табыспен шешу үшін оқытушы өзінің шәкірттерін, атап айтқанда олардың мінезін, әлсіз және күшті жақтарын, еңбек және тұрмыс жағдайын, үлгерімін, т.б. білуге тиіс.
18-сабақ /1 сағат/ Жаттығу гигиенасы және жарақаттанудың алдын алу. Жаттығу гигиенасы палуанға түсетін күшті тек бірте-бірте ғана арттырып отыру қажет екендігін талап етеді. Дәрігер мен жаттықтырушы күн сайын бірлесе отырып қызмет істегенде ғана спортшыға жаттығу кезінде түсетін күшті дұрыс мөлшерлеуге болады.
19-сабақ /1 сағат/ Қазақша күрестен жарыстар өткізу. Қазақша күрестен жарыс айналым және жарыстан шығып қалу жүйесі

Жангелдин орта мектебі

Таңдау пәні

Тақырыбы:
Қазақтың ұлттық спорт түрлері

Пән мұғалімі: Қайырбеков Сағадат
Дене тәрбиесі пәнінің мұғалімі